Επιβλέποντας καθηγητής : Κίζος Αθανάσιος Α μέλος επιτροπής : Σπιλάνης Γιάννης Β μέλος επιτροπής : Ιωσηφίδης Θεόδωρος

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Επιβλέποντας καθηγητής : Κίζος Αθανάσιος Α μέλος επιτροπής : Σπιλάνης Γιάννης Β μέλος επιτροπής : Ιωσηφίδης Θεόδωρος Αντώνιος Μ. Χρυσοχόου Μυτιλήνη 10-2-2006 Χειμερινό εξάμηνο 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή.. 3 2. Νησιωτικότητα και Προσβασιμότητα....5 2.1 Νησιωτικότητα..5 2.2 Ελκυστικότητα..7 2.3 Άξονες και Δείκτες Ελκυστικότητας 8 3. Μέθοδοι και Δεδομένα. 10 3.1 Μέθοδοι....10 3.2 Δεδομένα..16 4. Αποτελέσματα 18 4.1 Στοιχεία Έρευνας..18 4.2 Προσβασιμότητα...24 4.3 Ποιότητα Ιατρικών Υπηρεσιών 26 4.3.1 Νοσοκομειακές Μονάδες..28 4.3.2 Κέντρα Υγείας...34 4.3.3 Περιφερειακά Ιατρεία 39 4.4 Υφιστάμενες Ιατρικές Υπηρεσίες.40 5. Συμπεράσματα 46 5.1 Γενικά συμπεράσματα...46 5.2 Προτάσεις..47 6. Βιβλιογραφία..49 2

1. Εισαγωγή Το θέμα της παρούσας εργασίας εστιάζεται στην αξιολόγηση της ποιότητας των ιατρικών υπηρεσιών και της προσβασιμότητας σε αυτές, στα νησιά του Νοτίου Αιγαίου. Στα νησιά αυτά συμπεριλαμβάνονται ο Νομός Κυκλάδων και ο Νομός Δωδεκανήσου. Γεγονός είναι ότι οι κάτοικοι αρκετών νησιών αντιμετωπίζουν προβλήματα που προκαλεί η έλλειψη βασικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένου και των ιατρικών υπηρεσιών. Θα πρέπει λοιπόν να ερευνηθούν το προβλήματα αυτά με σκοπό τη βελτίωση των υφιστάμενων συνθηκών με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η μέθοδος η οποία θα ακολουθηθεί έτσι ώστε να ληφθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα και συμπεράσματα σχετίζεται με δύο δείκτες. Ο πρώτος δείκτης αφορά την ποιότητα των ιατρικών υπηρεσιών και την ύπαρξη ή μη κάποιου συγκεκριμένου ιατρικού εξοπλισμού και ειδικού ιατρικού προσωπικού. Ο δεύτερος δείκτης αφορά την προσβασιμότητα στις ιατρικές υπηρεσίες και πως αυτή πολλές φορές γίνεται με μεγάλο κόστος σε χρόνο. Η δυσκολία αυτή της προσβασιμότητας οφείλεται στην ασυνέχεια του νησιωτικού χώρου. Θα παρουσιαστεί η θεωρία που αφορά τα νησιά γενικά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι κάτοικοι ειδικά την περίοδο των χειμερινών μηνών, όπου ως σημείο αναφοράς θα είναι ο μήνας Ιανουάριος. Θα αναλυθεί η έννοια της ελκυστικότητας των νησιών και η έννοια της νησιωτικότητας με σκοπό να γίνει κατανοητή η διαφορά του νησιώτικού, από τον ηπειρωτικό χαρακτήρα, το πόσο ιδιαίτερες είναι οι καθημερινές λειτουργίες των νησιών και πόσα προβλήματα καλούνται να αντιμετωπίσουν οι κάτοικοί τους. Στα πλαίσια αυτά αύξησης της ελκυστικότητας των νησιών είναι πολύ σημαντική η ύπαρξη και λειτουργία βασικών ιατρικών υπηρεσιών. Ως τέτοιες εδώ θεωρούνται η ύπαρξη, η στελέχωση και ο εξοπλισμός υποδομών υγείας. Για την ύπαρξη υποδομών θα μετρηθεί η ύπαρξη ή μη των βασικών υποδομών υγείας, δηλαδή νοσοκομειακών μονάδων, κέντρων υγείας, περιφερειακών ιατρείων και φαρμακείων. Για τη στελέχωση, θα μετρηθεί στις νοσοκομειακές μονάδες η ύπαρξη ειδικευμένου ιατρικού προσωπικού (Παθολόγου, Γενικού Χειρούργου, Ακτινολόγου, Μικροβιολόγου, Παιδίατρου και Γυναικολόγου), ενώ τέλος για τον εξοπλισμό θα μετρηθεί η ύπαρξη και λειτουργία βασικού ιατρικού εξοπλισμού (αίθουσα χειρουργείου, 3

μικροβιολογικό εργαστήριο, ακτινολογικό μηχάνημα και ειδική αίθουσα εξέτασης γυναικών). Γίνεται δεκτό ότι η λειτουργία αυτών των υπηρεσιών αποτελεί δείκτη καλής ποιότητας των υπηρεσιών υγείας σε μια περιοχή. Ειδικά για τα νησιά, θα μετρηθεί και η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτές υπηρεσίες, η οποία είναι το ίδιο σημαντική με την ύπαρξη τους. Η μέτρηση θα γίνει με τον υπολογισμό του δείκτη προσβασιμότητας. Επόμενο βήμα είναι η παρουσίαση των δεδομένων, της διαδικασίας συλλογής και των πηγών τους. Θα οριστεί η προσβασιμότητα και πως μετριέται ποσοτικά για να ληφθεί υπόψη ως επεξηγηματικός δείκτης, λαμβάνοντας υπόψη τα νησιά ως σημεία στο χώρο. Επίσης, θα γίνει αναφορά στις μεταφορές των ασθενών στην Αθήνα ή στη Θεσσαλονίκη (ή γενικά στην ηπειρωτική Ελλάδα) διότι οι υπηρεσίες υγείας στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας συχνά είναι καλύτερες από αυτές των νησιών. Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα και τέλος, θα παρουσιαστούν τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τα αυτά. Επίσης, θα γίνει γενικός σχολιασμός για όλες τις κατηγορίες των νησιών και σχολιασμός όσον αφορά την προσβασιμότητα και την ποιότητα στις εν λόγω ιατρικές υπηρεσίες. 4

2. Νησιωτικότητα και Προσβασιμότητα Στην ενότητα αυτή θα παρουσιαστούν θεωρίες που αφορούν το νησιωτικό χαρακτήρα όπως η έννοια της «ελκυστικότητας» και της «νησιωτικότητας» και δίνουν μια εικόνα σχετικά με τη γενικότερη λειτουργία ενός νησιού, τις διαφορές του από τον ηπειρωτικό χώρο και τα προβλήματα που προκύπτουν λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του. 2.1 Νησιωτικότητα Αν και όλοι γνωρίζουν γενικά ότι ένα νησί είναι ένα τμήμα ξηράς, που βρέχεται ολόγυρα από τα νερά ωκεανού, θάλασσας, λίμνης ή ποταμού, εντούτοις οι προσπάθειες αναλυτικού ορισμού και διάκρισης των νησιών από τις ηπειρωτικές περιοχές περιέχουν διαφοροποιήσεις από αυτή την έννοια. Ο καθιερωμένος Ευρωπαϊκός ορισμός της Eurostat επιχειρεί να υπερβεί τις διαφοροποιήσεις ορίζοντας ως νησί, ένα χώρο εκτάσεως τουλάχιστον ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου, που να κατοικείται μόνιμα από πληθυσμό άνω των πενήντα κατοίκων, να χωρίζεται από την ευρωπαϊκή ήπειρο με υδάτινο διάδρομο πλάτους τουλάχιστον 1 km, να μη συνδέεται με σταθερό μέσο με την ηπειρωτική Ευρώπη (τούνελ, γέφυρα) και να μην περιλαμβάνει πρωτεύουσα κράτους (Eurostat 1994). Ο ορισμός αυτός μπορεί να ορίζει το νησί ως φυσικό «αντικείμενο», αλλά δεν προσδιορίζει την έννοια «νησί», το τι δηλαδή σημαίνει το νησί ως γεωγραφικός, κοινωνικός και συμβολικός χώρος, ποια είναι η ταυτότητα των νησιών, η νησιωτικότητα. Τα νησιά, παρά τις διαφορές που παρουσιάζουν μεταξύ τους, όσον αφορά παραμέτρους όπως το μέγεθος, ο πληθυσμός, η γεωγραφική θέση, οι κυρίαρχες οικονομικές δραστηριότητες, ο πολιτισμός, τα ανθρώπινα συστήματα χρήσης των πόρων κτλ, έχουν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συνθέτουν την ταυτότητα τους. 'Νησιωτικότητα είναι εκείνη η συγκεκριμένη ποιότητα της αντίληψης και της συμπεριφοράς που έχει επηρεαστεί από την ιδιαίτερη μορφή του νησιωτικού χώρου. (Codaccioni από Σοφούλης και Νταλάκου, 1992, σελ. 184). Έτσι ορισμένη η νησιωτικότητα, αναφέρεται αφενός σε αντικειμενικά χαρακτηριστικά των νησιών, αλλά ταυτόχρονα εκφράζει και μια «αίσθηση» 5

(Clarke, 2002, Σοφούλης και Νταλάκου, 1992). Οπότε, ως κύρια χαρακτηριστικά της νησιωτικότητας μπορούν να θεωρηθούν τόσο «πραγματικές» διαστάσεις, όσο και «φανταστικές» συμβολικές, όπως η περιρρέουσα ατμόσφαιρα σε αυτά. Μια προσπάθεια κατηγοριοποίησης των χαρακτηριστικών αυτών καταλήγει σε 4 άξονες (Σπιλάνης κ.α 1996) Το μικρό μέγεθος, τόσο ως προς την έκταση, όσο και ως προς τον πληθυσμό. Το μικρό μέγεθος συνεπάγεται περιορισμένη ποικιλία και ποσότητα φυσικών πόρων, μειώνοντας έτσι τις δυνατότητες για παραγωγικές δραστηριότητες ιδιαίτερα μεγάλης κλίμακας, μικρή αγορά, διάσπαρτη σε πολλές μικρές κοινότητες και απομονωμένη από γειτονικές αγορές και περιορισμένη φυσική, οικονομική και κοινωνική φέρουσα ικανότητα. Η απομόνωση. Τα νησιά εξ ορισμού είναι απομονωμένα λόγω της ασυνέχειας του χώρου. Στην περίπτωση των νησιωτικών συμπλεγμάτων παρατηρείται το φαινόμενο της διπλής ή και νησιωτικότητας, των μικρότερων νησιών, καθώς ορισμένα από τα μικρότερα νησιά σε αρχιπελάγη συνήθως εμφανίζουν σχέσεις εξάρτησης με κάποιο μεγάλο νησί που λειτουργεί ως τοπικό κέντρο, ενώ αυτά λειτουργούν δορυφορικά ως προς αυτό. Το αποτέλεσμα είναι αυξημένο κόστος σε όλες τις οικονομικές λειτουργίες που λαμβάνουν χώρα σε αυτά (κεφάλαια λειτουργίας επιχειρήσεων και διαβίωσης των κατοίκων, απόκτηση υποδομών, λειτουργία δημόσιων υπηρεσιών), αυξημένο κόστος σε χρόνο και αυξημένο κόστος ενημέρωσης. Το ιδιόμορφο και εύθραυστο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Η απομόνωση και οι περιορισμένοι φυσικοί πόροι, δημιουργούν νησίδες από σπάνια και εύθραυστα οικοσυστήματα με αυξημένη παρουσία σπάνιων και ενδημικών ειδών. Ταυτόχρονα, δημιουργούν και απομονωμένες κοινότητες με ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά, τρόπους ζωής και συστήματα διαχείρισης των περιορισμένων αυτών πόρων. Η ιδιαίτερη βιωματική ταυτότητα των νησιών. Η βιωματική αυτή ταυτότητα, αναφέρεται στις συμβολικές και ψυχολογικές διαστάσεις των νησιών, στους τρόπους με τους οποίους οι κάτοικοι και οι επισκέπτες τους αντιλαμβάνονται τα συμβολικά χαρακτηριστικά τους. Ο τρόπος με τον οποίο γίνονται αντιληπτά τα νησιά, φαίνεται ότι προβάλλει έντονα ορισμένες εικόνες για αυτά. Οι εικόνες αυτές κινούνται πάνω σε ένα δίπολο ( Κίζος, 2003 ) την απομόνωση περιορισμό στα στενά φυσικά όρια του νησιού και την 6

απεραντοσύνη που εκφράζεται από την κυρίαρχη παρουσία της θάλασσας ως ορίου και ως συνδετικού κρίκου. 2.2 Ελκυστικότητα Ως ελκυστικότητα μιας περιοχής μπορεί να θεωρηθεί η εικόνα που έχουν για αυτή διάφορες ομάδες πληθυσμού και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διερεύνηση των αντιλήψεων και νοοτροπιών διαφόρων κοινωνικών ομάδων για το χώρο γενικότερα, όπως εκφράζεται από την επιθυμία για μόνιμη κατοικία ή / και την οικονομική δραστηριότητα σε αυτή. Προηγούμενη προσέγγιση της ελκυστικότητας, είχε καταλήξει στο ότι αυτή συνδέεται με απόψεις και αντιλήψεις κοινωνικών ομάδων που κατοικούν στην περιοχή ή σχετίζονται με αυτή με κάποιον τρόπο. Η ελκυστικότητα θα μπορούσε, επομένως, να οριστεί ως η εικόνα μιας συγκεκριμένης περιοχής για μια ομάδα ανθρώπων, που συνδέονται με κάποιον τρόπο με την περιοχή αυτή, σε ορισμένο χρονικό πλαίσιο (Κίζος κ.α., 2003). Τέλος, προκειμένου η έννοια της ελκυστικότητας να ποσοτικοποιηθεί, θα πρέπει να διευκρινιστεί η μέθοδος εκτίμησης και μέτρησής της. Η μέτρηση της ελκυστικότητας μπορεί να γίνει με δύο μεθόδους, ανάλογα με το αν θα εστιαστεί στην αξιολόγηση των χαρακτηριστικών κάθε περιοχής. Στην πρώτη περίπτωση η εκτίμηση της ελκυστικότητας βασίζεται είτε στις μεθόδους των ανθρωπιστικών επιστημών, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις των διάφορων κοινωνικών ομάδων που σχετίζονται με μία συγκεκριμένη περιοχή για να αξιολογήσουν την υποκειμενική εικόνα της, είτε στη χρησιμοποίηση ήδη υπαρχόντων δεδομένων που να παρέχουν ενδείξεις για αυτές τις αντιλήψεις. Στη δεύτερη περίπτωση η εκτίμηση της ελκυστικότητας βασίζεται στα αντικειμενικά χαρακτηριστικά μίας περιοχής και η μέτρηση τους γίνεται με τη χρησιμοποίηση δεικτών, οι οποίοι δείχνουν την πραγματική κατάσταση μίας περιοχής (π.χ. απόσταση, απασχόληση, αριθμός νοσοκομείων). Μία ολοκληρωμένη προσέγγιση για την εκτίμηση της ελκυστικότητας θα πρέπει να μπορεί να συνδυάζει και τις δύο μεθόδους προκειμένου να είναι σε θέση να φτάσει σε έγκυρα και βάσιμα συμπεράσματα. 7

Τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου παρουσιάζουν όλες τις ιδιαιτερότητες που αναφέρθηκαν παραπάνω στην προηγούμενη ενότητα. Συγκεκριμένα, η πλειοψηφία τους βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από τα οικονομικά και πολιτικά κέντρα αποφάσεων της ηπειρωτικής χώρας, χαρακτηρίζονται από ασυνέχεια και κατακερματισμό του χώρου, διπλή νησιωτικότητα για πολλά μικρά νησιά, έλλειψη ενδοπεριφερειακών συνδέσεων, καθώς η πλειοψηφία των θαλάσσιων και αεροπορικών μεταφορών από και προς τα νησιά γίνονται ακτινικά με κέντρο την Αθήνα (λιμάνι Πειραιά). 2.3 Άξονες και δείκτες ελκυστικότητας Για τη συγκεκριμένη εργασία θα εξεταστούν τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου, λαμβάνοντας υπόψη τους μόνιμους κατοίκους των νησιών. Ύστερα, η ελκυστικότητα θα διερευνηθεί ξεχωριστά για την περίοδο του χειμώνα και του καλοκαιριού. Η διάκριση αυτή είναι σημαντική καθώς ο χειμώνας, είναι αφενός η περίοδος που αφορά στους μόνιμους κατοίκους και όχι τους επισκέπτες, αφετέρου είναι η περίοδος όπου όλοι οι δείκτες απομόνωσης αναμένεται να έχουν τις χειρότερες τιμές. Για να ελεγχθεί, ωστόσο, η υπόθεση αυτή υπολογίζονται οι διαφορές μεταξύ χειμώνα καλοκαιριού. Θα πρέπει να τονιστεί μια σημαντική ιδιότητα της παρούσας προσέγγισης που τη διαφοροποιεί από κάποιες άλλες προσεγγίσεις ελκυστικότητας περιοχών: η ελκυστικότητα αναφέρεται σε νησιά, τα οποία αρχικά προσεγγίζονται ως σημεία και όχι ως περιοχές, προβάλλονται δηλαδή περισσότερο διαφοροποιήσεις μεταξύ νησιών και όχι στο εσωτερικό των νησιών. Η επιλογή δεικτών ελκυστικότητας προϋποθέτει την πολύ καλή γνώση της περιοχής και της ιστορικής της αναπτυξιακής πορείας. Από την άλλη μεριά, η διαδικασία πολλές φορές περιορίζεται από την έλλειψη στοιχείων ή την δυσκολία συγκέντρωσής τους στο κατάλληλο χωρικό επίπεδο. Παρόλα αυτά, οι ιατρικές υπηρεσίες που υπάρχουν στα νησιά του Ν. Αιγαίου είναι εφικτό να παρατηρηθούν και να προκύψουν κάποια συμπεράσματα, έτσι ώστε να μπορεί να γίνει λόγος για επηρεασμό της ελκυστικότητας. 8

Στη παρούσα εργασία η εκτίμηση της ελκυστικότητας υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη τη δεύτερη μέθοδο που αναφέρθηκε παραπάνω και έχει ως βάση τη χρήση συγκεκριμένων τιμών και δεικτών. Αυτό συμβαίνει διότι είναι πολύ σημαντικό να κατανοηθεί το πόσο σημαντικές είναι οι ιατρικές υπηρεσίες που προσφέρονται στα νησιά και ειδικά στα νησιά που έχει τοποθετηθεί νοσοκομειακή μονάδα. Οι κάτοικοι των νησιών επιβάλλεται να έχουν πρόσβαση σε λειτουργικές βασικές ιατρικές υπηρεσίες. Αν σημειώνονται προβλήματα και ελλείψεις στις νοσηλευτικές υπηρεσίες και υποδομές, εμφανίζονται και προβλήματα γενικότερης ανάπτυξης του νησιού καθώς περιορίζεται η επιθυμία εγκατάστασης ανθρώπων στο νησί αλλά ενθαρρύνονται και οι μεταναστεύσεις των μόνιμων κατοίκων σε άλλα μέρη λόγω της ανασφάλειας που δημιουργεί η έλλειψη της ιατρικής περίθαλψης. Η έλλειψη βασικών υποδομών όπως αυτής που μελετάται προωθεί την υποβάθμιση της συνολικής εικόνας μιας περιοχής. Για το λόγο αυτό πάρα πολύ σημαντικό μέρος της ελκυστικότητας μιας περιοχής είναι η πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες. Συγκεκριμένοι δείκτες που θα χρησιμοποιηθούν στην εργασία αυτή θα παρουσιαστούν στην επόμενη ενότητα. 9

3. Μέθοδοι και δεδομένα 3.1 Μέθοδοι Στα πλαίσια της αύξησης της ελκυστικότητας των νησιών είναι πολύ σημαντική η ύπαρξη και λειτουργία βασικών ιατρικών υπηρεσιών. Ως τέτοιες εδώ θεωρούνται η ύπαρξη, η στελέχωση και ο εξοπλισμός υποδομών υγείας. Για την ύπαρξη υποδομών θα μετρηθεί η ύπαρξη ή μη των βασικών υποδομών υγείας, δηλαδή νοσοκομειακών μονάδων, κέντρων υγείας, περιφερειακών ιατρείων και φαρμακείων. Για τη στελέχωση, θα μετρηθεί στις νοσοκομειακές μονάδες η ύπαρξη ειδικευμένου ιατρικού προσωπικού (Παθολόγου, Γενικού Χειρούργου, Ακτινολόγου, Μικροβιολόγου, Παιδίατρου και Γυναικολόγου), ενώ τέλος για τον εξοπλισμό θα μετρηθεί η ύπαρξη και λειτουργία βασικού ιατρικού εξοπλισμού (αίθουσα χειρουργείου, μικροβιολογικό εργαστήριο, ακτινολογικό μηχάνημα και ειδική αίθουσα εξέτασης γυναικών). Γίνεται δεκτό ότι η λειτουργία αυτών των υπηρεσιών αποτελεί δείκτη καλής ποιότητας των υπηρεσιών υγείας σε μια περιοχή. Ειδικά για τα νησιά, θα μετρηθεί και η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτές υπηρεσίες, η οποία είναι το ίδιο σημαντική με την ύπαρξη τους. Η μέτρηση θα γίνει με τον υπολογισμό του δείκτη προσβασιμότητας. Η μέθοδος που εφαρμόστηκε αφορά στον υπολογισμό των δεικτών της προσβασιμότητας και της ποιότητας των βασικών ιατρικών υπηρεσιών. Μελετάται λοιπόν, κάθε ένα από τα 42 νησιά του Ν. Αιγαίου ξεχωριστά. Με βάση τις τιμές των δεικτών θα γίνει καταγραφή των νοσοκομείων, των ιατρικών κέντρων και των περιφερειακών ιατρείων που εξυπηρετούν τους κατοίκους καθώς επίσης και υπολογισμός των τιμών της προσβασιμότητας στις υπηρεσίες αυτές και την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται στα ιατρικά κέντρα ή νοσοκομεία. Οι τιμές των δεικτών εισάγονται στη στατιστική εφαρμογή SPSS και βάσει αυτού του λογισμικού γίνεται η επεξεργασία των τιμών και εξάγονται τα αποτελέσματα. Αναφορικά με τους κυριότερους δημογραφικούς δείκτες, η μεγάλη μείωση του πληθυσμού την περίοδο 1951 1991 φαίνεται να σταματά και ο πληθυσμός να σταθεροποιείται στα περισσότερα νησιά στα επίπεδα του 1991, ενώ σε ορισμένα οι ρυθμοί αύξησης τη δεκαετία 1991 2001 είναι 10

σημαντικοί. Γενικά ο πληθυσμός που κατοικεί σε ένα νησί συσχετίζεται ισχυρά με το μέγεθος του (Pearson r=0,949**, s=0,00), συσχέτιση που διατηρείται και όταν διαχωριστούν τα νησιά σε μικρά και μεγάλα με βάση το κριτήριο της ΕΕ των 3.100 κατοίκων. Στη παρούσα εργασία βέβαια τα νησιά χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες (πολύ μικρά, μικρά, μεσαία, μεγάλα) και το κριτήριο είναι ο πληθυσμός του κάθε νησιού που άμεσα σχετίζεται και με την έκταση του νησιού. Πολύ μικρά : < 1000 κάτοικοι Μικρά : 1000 5000 κάτοικοι Μεσαία : 5000 15000 κάτοικοι Μεγάλα : > 15000 κάτοικοι Όσον αφορά στην προσβασιμότητα, τα νησιά λαμβάνονται ως σημεία γιατί με αυτό τον τρόπο είναι ευκολότερη και καλύτερη η διεξαγωγή και σύγκριση των τιμών των δεικτών. Οι αποστάσεις μελετώνται από δύο πλευρές. Η μία πλευρά είναι η πραγματική απόσταση ενός νησιού από το λιμάνι του Πειραιά. Η δεύτερη πλευρά είναι η εικονική απόσταση και προκύπτει από τη συχνότητα των δρομολογίων και την αναμονή που πρέπει να κάνει κάποιος κάτοικος στην περίπτωση που θέλει να επισκεφτεί το ιατρικό κέντρο ή το νοσοκομείο κάποιου άλλου νησιού. Παρακάτω φαίνονται αναλυτικά οι ορισμοί των αποστάσεων, της συχνότητας και του δείκτη προσβασιμότητας. Δείκτες που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό της προσβασιμότητας και διαδικασία υπολογισμού Δείκτης Ορισμός, μονάδες μέτρησης Διαδικασία υπολογισμού Πραγματική Η ευκλείδεια απόσταση Μέτρηση αποστάσεων μεταξύ κεντρικού λιμανιού κάθε νησιού με απόσταση μεταξύ δύο σημείων σε χιλιόμετρα λιμάνι του Πειραιά, σε ψηφιοποιημένο και γεωμετρικά διορθωμένο χάρτη Εικονική απόσταση Η απόσταση που καλύπτεται κατά τη διάρκεια πραγματικού χρόνου ταξιδιού με μέση ωριαία ταχύτητα θάλασσας Η μέση ωριαία ταχύτητα που χρησιμοποιήθηκε είναι των συμβατικών πλοίων (29,7km/h ή περίπου 18 ν.μ). 11

Χρονοαπόστ Ο πραγματικός χρόνος αση που απαιτείται να διανυθεί από φορτηγό αυτοκίνητο από την πρωτεύουσα προς το κεντρικό λιμάνι του νησιού Χρόνος Ο ελάχιστος πραγματικός αναμονής χρόνος σε ώρες που απαιτείται για τη φόρτωση πριν την αναχώρηση με βάση τις απαιτήσεις των ναυτιλιακών εταιρειών και των λιμενικών αρχών Συχνότητα Η εβδομαδιαία συχνότητα σύνδεσης με την ηπειρωτική χώρα (λιμάνι Πειραιά ή πλησιέστερο λιμάνι) Με βάση τα παραπάνω, όσο μικρότερη τιμή παίρνει η συχνότητα τόσο πιο πυκνή και συχνή είναι η σύνδεση των νησιών με το λιμάνι του Πειραιά. Δείκτης Εικονική προς την προσβασιμότ πραγματική απόσταση σε ητας χιλιόμετρα. Εκφράζει βαθμό προσπελασιμότητας και βαθμό απομόνωσης Πηγή: Κίζος κ.α 2003 Ο υπολογισμός της χρονοαπόστασης έγινε με τέσσερα κριτήρια: Ι) Τον συντομότερο χρονικά συνδυασμό για την άφιξη στο λιμάνι του Πειραιά ΙΙ) Τον μέσο όρο των χρόνων των πραγματοποιούμενων δρομολογίων ΙΙΙ) Τη συχνότητα των δρομολογίων και ΙV) Το χρόνο αναμονής στο λιμάνι Ο χρόνος μεταβάλλεται ανάλογα με το λιμάνι στο οποίο γίνεται η επιβίβαση. Για το λιμάνι του Πειραιά γίνεται δεκτός ελάχιστος χρόνος αναμονής 2 ώρες πριν την επιβίβαση, για τα λιμάνια των νησιών 1 ώρα. Στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει άμεση σύνδεση του νησιού με τον Πειραιά προστέθηκαν οι ώρες αναμονής που απαιτούνται για τη μετεπιβίβαση με βάση τα δημοσιευμένα δρομολόγια. Μετρήσεις σε εβδομαδιαία βάση για μέγιστο αριθμό τακτικών συνδέσεων και χρήση του τύπου: (7*24)/Ν*1/2=84/Ν, όπου 7*24=168 είναι οι ώρες που περιέχει η εβδομάδα και Ν είναι ο ελάχιστος αριθμός εβδομαδιαίων συνδέσεων και ½ ή 50% η πιθανότητα για έναν επιβάτη να βρεθεί τυχαία πριν ή μετά την αναχώρηση του πλοίου. Στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει άμεση σύνδεση του νησιού με Πειραιά, ή η σύνδεση είναι 1 φορά την εβδομάδα, εξετάστηκε η δυνατότητα μετεπιβίβασης μέσω γειτονικού νησιού με περισσότερες ανταποκρίσεις, ως συχνότητα δρομολογίων ελήφθη αυτή της σύνδεσης των δύο νησιών μεταξύ τους. Οι μήνες αναφοράς είναι ο Ιανουάριος για τον χειμώνα και ο Αύγουστος για το καλοκαίρι. Εικονική προς την πραγματική απόσταση σε χιλιόμετρα. Υπολογίζεται ως άθροισμα του χρόνου του συντομότερου δρομολογίου με συμβατικό πλοίο, της συχνότητας των δρομολογίων και του χρόνου αναμονής στο λιμάνι. Στη περίπτωση που το πλοίο δεν προσεγγίζει στον Πειραιά, αλλά σε άλλο λιμάνι της Αττικής προστέθηκε και ο χρόνος μετάβασης από το λιμάνι αυτό (Λαύριο ή Ραφήνα) στην Αθήνα Μελετάται επίσης και η ύπαρξη απευθείας σύνδεσης νησιού με άλλα νησιά ή η μεταφορά του ατόμου στην Αθήνα. Σημαντική είναι η παρατήρηση ότι κατά τους χειμερινούς μήνες οι τιμές του δείκτη της προσβασιμότητας είναι διαφορετικές από τις τιμές του δείκτη κατά την καλοκαιρινή περίοδο. 12

Με την εγγραφή των τιμών όλων των παραπάνω τιμών των δεικτών προσβασιμότητας σε πίνακες, θα προκύψουν τα αποτελέσματα για τη προσβασιμότητα που θα συμπεριλαμβάνουν τη θέση των νοσοκομείων και των ιατρικών κέντρων. Ο δείκτης προσβασιμότητας των νησιών επιχειρεί να αποτυπώσει με ποσοτικά δεδομένα ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα της ελκυστικότητας των νησιών: την απομόνωση και τη δυσκολία πρόσβασης σε αυτά. Ο δείκτης μετράει την εικονική προς την πραγματική απόσταση των νησιών από το λιμάνι του Πειραιά, υπολογίζοντας το χρόνο που χρειάζεται για να διανυθεί η απόσταση αυτή, ανάλογα με τη συχνότητα των δρομολογίων και την ταχύτητα πλεύσης. Δύο παρατηρήσεις πρέπει να γίνουν για το δείκτη: πρώτον, ότι η εισαγωγή ταχύπλοων σκαφών μπορεί να έχει μεταβάλλει ελαφρά την εικόνα που παρουσιάζεται, αλλά στην πραγματικότητα τα δεδομένα δε διαφοροποιούνται ουσιαστικά, καθώς τα ταχύπλοα αφορούν κατά κύριο λόγο στα μεγαλύτερα νησιά ή στα νησιά με τις συχνότερες συνδέσεις και όχι στα νησιά που παρουσιάζονται προβληματικά, ενώ το κόστος χρησιμοποίησης αυτών είναι σημαντικά υψηλότερο από εκείνο των συμβατικών, γεγονός που αντισταθμίζει σε ένα βαθμό το όφελος από το μικρότερο χρόνο ταξιδιού. Έτσι, το γεγονός της εισαγωγής ταχύπλοων μάλλον επιβάρυνε περισσότερο τη θέση των λιγότερο ελκυστικών νησιών από άποψη προσβασιμότητας, παρά έλυσε τα προβλήματα τους. Δεύτερον, η παρουσία αεροδρομίου και η δυνατότητα μετακίνησης με αεροσκάφος επίσης μπορεί να μεταβάλει την κατάσταση, αλλά και σε αυτήν την περίπτωση ευνοούνται μόνο τα νησιά με αεροδρόμιο, δηλαδή τα μεγάλα ή αυτά με υψηλή συχνότητα δρομολογίων, οπότε ισχύουν και εδώ τα όσα αναφέρθηκαν για τα ταχύπλοα ( Κίζος Θ., 2003). Οι δείκτες που αναφέρονται στην ευκολία πρόσβασης σε υπηρεσίες υπολογίζονται με τον ίδιο τρόπο που υπολογίστηκε η χρονοαπόσταση στο δείκτη προσβασιμότητας. Ωστόσο, για την περίπτωση της πρόσβασης στις υπηρεσίες δεν υπολογίζεται σε όλες τις περιπτώσεις η απόσταση από το λιμάνι του Πειραιά, αλλά η απόσταση από άλλα νησιά. Για τον υπολογισμό επομένως των δεικτών προσπελασιμότητας, για τα νησιά που δε διαθέτουν νοσοκομείο, λαμβάνεται υπόψη η πραγματική απόσταση από το κοντινότερο 13

νοσοκομείο με το οποίο υπάρχει απευθείας σύνδεση και ως αποτέλεσμα, οι κάτοικοι 21 νησιών μετακινούνται σε ένα από τα νησιά που διαθέτουν νοσοκομείο και υπάρχει απευθείας σύνδεση, ενώ οι κάτοικοι των υπόλοιπων 21 νησιών μετακινούνται στο λιμάνι του Πειραιά για να επισκεφτούν κάποιο νοσοκομείο της ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι παραπάνω επεξηγηματικές θεωρίες της προσβασιμότητας και της ελκυστικότητας των νησιών κάνουν σαφή τη σημαντικότητα ύπαρξης υποδομών και λειτουργίας των ιατρικών υπηρεσιών. Κρίνεται απαραίτητο να υπάρχουν οι βασικές ιατρικές υπηρεσίες για να αυξηθεί η ελκυστικότητα σε κάποιο νησί. Όσον αφορά στην ποιότητα των ιατρικών υπηρεσιών, το ζήτημα αποκτά ένα σύνθετο χαρακτήρα. η δημιουργία νοσοκομειακών μονάδων σε κάθε νησί ξεχωριστά θα ήταν μια ενέργεια άσκοπη και με πολλά έξοδα. Δε θα ήταν σωστό ένα νοσοκομείο να εξυπηρετεί τις ανάγκες 1000 κατοίκων. Όμως, αυτοί οι κάτοικοι πρέπει οπωσδήποτε να εξασφαλίσουν την υγεία τους και να νιώθουν ασφάλεια όσο κατοικούν σε ένα νησί. Θα πρέπει λοιπόν πρώτα να οριστεί, ποιες θεωρούνται οι βασικότερες ιατρικές υπηρεσίες. Κρίνεται ότι οι βασικές ιατρικές υπηρεσίες είναι η συνδυασμένη παρουσία κάποιων ειδικοτήτων. Αυτές οι ιατρικές ειδικότητες είναι ένας Παθολόγος, ένας Γενικός Χειρουργός, ένας Ακτινολόγος, ένας Μικροβιολόγος, ένας Παιδίατρος και ένας Γυναικολόγος. Οι ειδικότητες αυτές είναι οι βασικότερες για να αντιμετωπίσουν τις καθημερινές ιατρικές ανάγκες των κατοίκων και επίσης διότι δε λαμβάνεται υπόψη μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης όπου ο ασθενής μεταφέρεται επειγόντως σε κάποιο νοσοκομείο πιο ολοκληρωμένο σε προσωπικό και υπηρεσίες. Λαμβάνονται υπόψη οι καθημερινές ανάγκες που προκύπτουν σε μια περιοχή και κάποιες έκτακτες ανάγκες μπορούν να αντιμετωπιστούν από τους βασικούς ιατρούς που κρίθηκε απαραίτητο να υπάρχουν. Πρέπει να γίνει σαφές ότι υπάρχουν και κάποια περιστατικά χρόνιων ασθενειών που παρουσιάζονται συνήθως σε άτομα της τρίτης ηλικίας, οπότε πρέπει να υπάρχει κάποιο ειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό, που να είναι σε θέση να φροντίζει τα άτομα αυτά χωρίς την συνεχή υποστήριξη ενός γιατρού. Τα νησιά που δεν έχουν την πολυτέλεια ενός νοσοκομείου, πρέπει να έχουν τουλάχιστον κάποιο ιατρικό κέντρο που να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει κάποιες καθημερινές ανάγκες όπως μικροεπεμβάσεις με τοπικές αναισθησίες, 14

ακτινογραφίες, κάποιους τοκετούς ή να γίνεται χρήση προληπτικών εμβολίων κτλ. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω είναι αδύνατο ένα μικρό νησί να έχει τη δυνατότητα ενός χειρουργείου ολικής αναισθησίας και χρονοβόρων χειρουργικών επεμβάσεων ή κάποιον ειδικευμένο στην αγγειοχειρουργική γιατρό για παράδειγμα. Σε συνδυασμό με τα παραπάνω, θα πρέπει να υπάρχει και ο σχετικός ιατρικός εξοπλισμός. Ο εξοπλισμός αυτός για παράδειγμα θα ήταν ένα ακτινολογικό μηχάνημα, ένα χειρουργικό τραπέζι, αλλά δε κρίνεται απαραίτητο να υπάρχει Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) ή κάποιος Μαγνητικός τομογράφος. Στην παρούσα εργασία ο βασικός εξοπλισμός που κρίνεται απαραίτητος είναι για την ειδικότητα του Γενικού χειρουργού, ένας χειρουργικός θάλαμος, για την ειδικότητα του μικροβιολόγου, ένα μικροβιολογικό εργαστήριο, για τον γυναικολόγο, μία ειδική αίθουσα εξέτασης γυναικών και για τον ακτινολόγο, ένας μηχανισμός ακτινογραφιών. Για τις άλλες ειδικότητες που βρίσκονται υπό μελέτη, κρίνεται ότι ο απαραίτητος εξοπλισμός τους είναι εύκολα μεταφερόμενος και για αυτό δε λαμβάνεται υπόψη. Γενικά, δε θα μπορούσε ένα περιφερειακό νοσοκομείο, ένα κέντρο υγείας ή ένα περιφερειακό ιατρείο να παρέχει υπηρεσίες πανομοιότυπες με αυτές ενός μεγάλου νοσοκομείου που βρίσκεται στην Αθήνα ή την Θεσσαλονίκη. Το ζητούμενο είναι να υπάρχει επαρκής κάλυψη των ιατρικών αναγκών και να μην τίθεται η υγεία των κατοίκων των νησιών σε κίνδυνο. Στη μεθοδολογία που εφαρμόζεται, λαμβάνονται υπόψη στατιστικοί πίνακες που περιέχουν τις πραγματικές και εικονικές αποστάσεις μεταξύ νησιών (ως σημεία) και Πειραιά (λιμάνι), τις συχνότητες των δρομολογίων από τα οποία προκύπτει και ο δείκτης της προσβασιμότητας σε νησιά και υπηρεσίες. Οι πίνακες περιέχουν επίσης αναλυτικά όλα τα χαρακτηριστικά των νησιών που χρειάζονται όπως πληθυσμό, ύπαρξη νοσοκομείων ή ιατρικών κέντρων. Από την άλλη πλευρά, η ποιότητα των υπηρεσιών θα πρέπει να υπολογιστεί αλλιώς. Θα δημιουργηθούν πίνακες που θα περιέχουν για κάθε νησί ξεχωριστά την ύπαρξη των βασικών ιατρικών υπηρεσιών σαν μεταβλητές και με την επεξεργασία αυτών, θα γίνει γνωστή η συσχέτιση που υπάρχει μεταξύ μικρών και μεγάλων νησιών και άλλες πιθανές συσχετίσεις που θα 15

συμπεριλαμβάνουν τα ιατρικά κέντρα, τα νοσοκομεία, το προσωπικό. Στην ενότητα των αποτελεσμάτων θα παρουσιαστεί ένας πίνακας που θα συμπεριλαμβάνει αναλόγως την κατηγορία του νησιού και τον αριθμό των βασικών ιατρικών υπηρεσιών. 3.2 Δεδομένα Οι πληροφορίες που μελετήθηκαν για τη συγκεκριμένη εργασία, συλλέχτηκαν από τη Διοίκηση Υγειονομικής Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (Δ.Υ.Π) η οποία αποτελεί το πρώην Περιφερειακό Σύστημα Υγείας και Πρόνοιας (ΠΕ.ΣΥ.Π), τα νοσοκομεία, τα κέντρα υγείας και τα περιφερειακά ιατρεία των νησιών. Πληροφορίες συλλέχτηκαν επίσης από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας. Ένα σημαντικό ποσοστό δεδομένων, που βοήθησε καταλυτικά στη δημιουργία επεξηγηματικών πινάκων, σχετικών με το δείκτη της προσβασιμότητας συλλέχτηκε από την οικεία βιβλιογραφία. Η διαδικασία που ακολούθησε ήταν η τηλεφωνική έρευνα. Ακολούθησε τηλεφωνική σύνδεση με τη Δ.Υ.Π Νοτίου Αιγαίου αλλά στη συνέχεια έγιναν παραπομπές σε κάθε μια από τις υπηρεσίες ξεχωριστά. Έγινε τηλεφωνική σύνδεση με τα 5 νοσοκομεία, τα 11 κέντρα υγείας και τα 26 περιφερειακά ιατρεία των νησιών. Η διάρκεια της έρευνας ήταν δύο εβδομάδες του μήνα Νοεμβρίου του έτους 2005 και ολοκληρώθηκε χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Όλες οι υπηρεσίες ήταν συνεργάσιμες και πολύ βοηθητικές και εξυπηρετικές. Έγινε επίσης επίσκεψη, για συλλογή πληροφοριών και σύγκριση με τα υπάρχοντα δεδομένα, στο Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας. Οι πληροφορίες που συλλέχτηκαν από το Υπουργείο δεν ήταν ιδιαίτερα επεξηγηματικές και δεν παρουσίασαν διαφοροποιήσεις από αυτές της τηλεφωνικής έρευνας. Η δημιουργία πινάκων σχετικών με το δείκτη της προσβασιμότητας έγινε ύστερα από προσεκτική μελέτη των δεδομένων που υπάρχουν στη βιβλιογραφία των ελληνικών ακτοπλοϊκών δρομολογίων (Greek Travel Pages) και έτσι η χρησιμότητά τους είναι μεγάλη. Επίσης, ο πίνακας που δημιουργήθηκε από τη συλλογή των πληροφοριών για την ποιότητα των υπηρεσιών, φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμος στη παρουσίαση της συνολικής εικόνας των νησιών του Ν. Αιγαίου αναφορικά με την εξάπλωση και τη εξυπηρέτηση που προσφέρουν οι ιατρικές υπηρεσίες έτσι όπως είναι τοποθετημένες και λειτουργούν. 16

Η διαδικασία συλλογής των δεδομένων αυτών μέσω τηλεφωνικής έρευνας κρίνεται επαρκής αλλά δεν αποκλείεται και η πιθανότητα παραπληροφόρησης. Η επίσκεψη σε κάθε νησί του Νοτίου Αιγαίου θα ήταν σίγουρα επαρκέστερη αλλά θα απαιτούσε περισσότερο χρόνο και οικονομικά κονδύλια. Η μετέπειτα παρατήρηση των δεδομένων παρουσιάζεται αληθής και δεν αποκλίνει πολύ από την αναμενόμενη κατάσταση. Επίσης, η σύγκριση των τηλεφωνικών δεδομένων, από την τηλεφωνική έρευνα, με τα δεδομένα του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας δεν παρουσίασαν διαφορές. 17

4. Αποτελέσματα Στην ενότητα αυτή θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα που προέκυψαν ύστερα από την επεξεργασία των δεδομένων. Οι πίνακες που ακολουθούν περιέχουν όλες σχεδόν τις πληροφορίες που κρίνονται απαραίτητες για να σχολιαστεί η προσβασιμότητα και η ποιότητα των ιατρικών υπηρεσιών. 4.1 Στοιχεία έρευνας Στον πίνακα 1. παρουσιάζονται γενικές πληροφορίες για τα νησιά. Οι πληροφορίες αυτές είναι τα ονόματα των νησιών, ο νομός στον οποίο ανήκουν, το μέγεθος τους σε τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός του κάθε νησιού σύμφωνα με την απογραφή του 2001 καθώς επίσης και την πραγματική απόσταση ( Χμ. ) του κάθε νησιού από το λιμάνι του Πειραιά. Αναγράφονται και κάποιες πληροφορίες σχετικά με τον αριθμό των κατοίκων που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τις ιατρικές υπηρεσίες ( κάτοικοι ηλικίας 0-14 και άνω των 65 ετών ). Επίσης, χωρίζονται τα νησιά σε κατηγορίες με βάση τον πληθυσμό τους για να είναι ευκολότερη η μελέτη και η διεξαγωγή αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων. Στον πίνακα 1. υπάρχουν και πληροφορίες σχετικές με την προσβασιμότητα στα νησιά και παράλληλα στις ιατρικές υπηρεσίες που παρευρίσκονται σε αυτά κατά την χειμερινή περίοδο. Παρουσιάζεται η εικονική απόσταση ( Χμ. ) από το λιμάνι του Πειραιά, ο χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωση της μεταβίβασης από το λιμάνι του νησιού στο λιμάνι του προορισμού του πλοίου, ο αριθμός των δρομολογίων που γίνονται ανά εβδομάδα και ο συνολικός χρόνος αναμονής του επιβάτη κατά τη χειμερινή περίοδο. 18

Πίνακας 1. Γενικά στοιχεία για τα νησιά και την προσβασιμότητα κατά τη χειμερινή περίοδο. Όνομα Νομός Έκταση(Χμ) Πληθυσμός %πληθυσμού %πληθυσμού Κατηγορία Πραγμ. Εικον. νησιού νησιού < 14 ετών > 65 ετών νησιού Απόστ. Απόστ. Σύρος Κυκλάδων 83,63 19782 0,137 0,1943 Μεγάλο 129 327,1 Πάρος Κυκλάδων 194,52 12853 0,1849 0,1429 Μεσαίο 165 328,4 Νάξος Κυκλάδων 428,13 18188 0,1875 0,176 Μεγάλο 181 344,4 Κέα Κυκλάδων 103,58 2412 0,1767 0,1688 Μικρό 68 357,6 Αντίπαρος Κυκλάδων 34,83 1037 0,188 0,1369 Μικρό 163 385,8 Ανδρος Κυκλάδων 379,67 10009 0,1284 0,2308 Μεσαίο 118 403,1 Τήνος Κυκλάδων 73,18 8574 0,1412 0,2174 Μεσαίο 140 407,3 Μύκονος Κυκλάδων 85,48 9306 0,1662 0,1036 Μεσαίο 160 427,3 Θήρα Κυκλάδων 75,79 13402 0,192 0,1115 Μεσαίο 237 435,1 Ίος Κυκλάδων 107,8 1838 0,191 0,1333 Μικρό 202 439,6 Κύθνος Κυκλάδων 99,26 1608 0,125 0,2376 Μικρό 92 567,2 Μήλος Κυκλάδων 150,6 4771 0,1379 0,1916 Μικρό 157 572,8 Σέριφος Κυκλάδων 73,23 1414 0,0778 0,2815 Μικρό 119 594,2 Σίφνος Κυκλάδων 194,21 2442 0,1536 0,1855 Μικρό 140 615,2 Κάλυμνος Δωδεκανήσων 110,88 16255 0,2068 0,1263 Μεγάλο 315 651,5 Κως Δωδεκανήσων 41,4 30947 0,184 0,0997 Μεγάλο 346 654,9 Κίμωλος Κυκλάδων 35,71 769 0,1118 0,3199 Πολύ Μικρό 153 711,4 Πάτμος Δωδεκανήσων 34,05 2884 0,1514 0,1413 Μικρό 267 742,2 Φολέγανδρος Κυκλάδων 32,07 667 0,1469 0,2444 Πολύ Μικρό 186 744,4 Ρόδος Δωδεκανήσων 1398,08 117007 0,1826 0,1093 Μεγάλο 439 747,9 Λέρος Δωδεκανήσων 52,95 8131 0,1769 0,1412 Μεσαίο 298 773,2 Σίκινος Κυκλάδων 41,03 238 0,0966 0,2731 Πολύ Μικρό 197 880,1 Αμοργός Κυκλάδων 120,67 1858 0,1668 0,2378 Μικρό 234 917,1 Ανάφη Κυκλάδων 38,35 273 0,1832 0,2527 Πολύ Μικρό 260 1151 Θηρασία Κυκλάδων 9,3 268,, Πολύ Μικρό 233 1183,4 Ψέριμος Δωδεκανήσων 14,78 130,, Πολύ Μικρό 329 1279,4 Κάρπαθος Δωδεκανήσων 301,18 6511 0,1585 0,1904 Μεσαίο 421 1312 Αγαθονήσι Δωδεκανήσων 13,5 158 0,1456 0,1709 Πολύ Μικρό 298 1396,9 Ηράκλεια Κυκλάδων 17,6 151 0,0728 0,2848 Πολύ Μικρό 203 1509,8 Σχοινούσσα Κυκλάδων 7,78 206 0,233 0,2087 Πολύ Μικρό 206 1512,8 Κουφονήσι Κυκλάδων 5,7 366 0,194 0,1421 Πολύ Μικρό 208 1514,8 Αστυπάλαια Δωδεκανήσων 96,85 1238 0,1688 0,1729 Μικρό 287 1593,8 Νίσυρος Δωδεκανήσων 290,28 948 0,1698 0,1519 Πολύ Μικρό 346 1652,8 Τήλος Δωδεκανήσων 62,83 533 0,1107 0,152 Πολύ Μικρό 367 1673,8 Σύμη Δωδεκανήσων 58,1 2606 0,1642 0,1692 Μικρό 398 1704,8 Κάσος Δωδεκανήσων 65,98 990 0,1495 0,2455 Πολύ Μικρό 407 1713,8 Αρκοί Δωδεκανήσων 6,7 54,, Πολύ Μικρό 282 1796,7 Μεγίστη Δωδεκανήσων 9,13 406 0,1209 0,114 Πολύ Μικρό 565 2050 Δονούσα Κυκλάδων 43,23 163 0,1166 0,2331 Πολύ Μικρό 213 2767,2 Λειψοί Δωδεκανήσων 15,98 698 0,1848 0,1547 Πολύ Μικρό 283 2837,2 Φαρμακονήσι Δωδεκανήσων 3,88 74,, Πολύ Μικρό 300 2973 Χάλκη Δωδεκανήσων 28,13 313 0,1246 0,099 Πολύ Μικρό 399 3012,6 Ο πίνακας 1. προσφέρει γενικές πληροφορίες σχετικά με τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου. Παρουσιάζει σε μορφή ποσοστού του συνολικού πληθυσμού τις ηλικίες που εξυπηρετούνται συχνότερα από ιατρικές υπηρεσίες. Παρουσιάζεται η κατηγορία του νησιού, όπως αυτή έχει οριστεί από πριν, όπου αποτελεί έναν καταλυτικό παράγοντα σύγκρισης των νησιών για τη 19

διεξαγωγή συμπερασμάτων. Η πραγματική και εικονική απόσταση των νησιών από το λιμάνι του Πειραιά είναι σημαντικότατη διότι δηλώνουν σχεδόν άμεσα πιο νησί αντιμετωπίζει προβλήματα απομόνωσης και πιο όχι. Τέλος, ο χρόνος του ταξιδιού είναι ο χρόνος που διαρκεί το ταξίδι με ένα συμβατικό πλοίο υπό κανονικές καιρικές συνθήκες. Ουσιαστικά, ο χρόνος αυτός διαφέρει πολύ κάθε φορά διότι μπορεί άλλοι παράγοντες να τον καθυστερήσουν, όπως η χαμηλή συχνότητα δρομολογίων. Οι πληροφορίες αυτές είναι πολύ χρήσιμες διότι βοηθάνε στην κατανόηση του ιδιαίτερου νησιωτικού χώρου έχοντας πρώτα ορίσει και μετέπειτα προσδιορίσει τις πραγματικές και εικονικές αποστάσεις. Τα γενικά χαρακτηριστικά των νησιών χρησιμεύουν στη σύγκριση των νησιών και στη διεξαγωγή αποτελεσμάτων που φαίνονται καθαρά οι διαφορές ανάμεσα στα μικρά και μεγάλα νησιά. Στον πίνακα 2. παρουσιάζονται πληροφορίες σχετικές με την προσβασιμότητα στα νησιά και παράλληλα στις ιατρικές υπηρεσίες κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Οι μεταβλητές που φαίνονται είναι ο αριθμός των δρομολογίων που γίνονται ανά εβδομάδα κατά την καλοκαιρινή περίοδο, το νοσοκομείο στο οποίο μεταφέρονται οι ασθενείς σε περίπτωση ύπαρξης ανάγκης ιατρικής περίθαλψης (στην περίπτωση του Πειραιά, συνήθως ο ασθενής μεταφέρεται σε κάποιο νοσοκομείο της Αθήνας), ο συνολικός χρόνος αναμονής κατά την καλοκαιρινή περίοδο, η πραγματική και εικονική απόσταση που πρέπει να διανύσει ο ασθενής για να πάει στο νοσοκομείο, η διαφορά της εικονικής απόστασης που διανύει ο ασθενής για να εισαχθεί στο νοσοκομείο από την εικονική απόσταση του νησιού κατά την καλοκαιρινή περίοδο, η Ποσοστιαία διαφορά εικονικής απόστασης κατά τη χειμερινή περίοδο, η Διαφορά εικονικής απόστασης για την πρόσβαση σε νοσοκομείο κατά τη χειμερινή περίοδο. 20

Πίνακας 2. Γενικά στοιχεία σχετικά με την πρόσβαση στις νοσοκομειακές μονάδες. Όνομα νησιού Νοσοκομείο Πραγματική Απόσταση Νοσοκομείου Εικονική Απόσταση Νοσοκομείου Διαφορά εικονικής Απόστασης καλοκαίρι % διαφορά εικονικής Απόστασης Διαφορά εικονικής Απόστασης Χειμώνα Κάλυμνος Κάλυμνος 0 0 121,2 0,19 0 Κως Κως 0 0 141 0,22 0 Λέρος Λέρος 0 0 166,3 0,22 0 Ρόδος Ρόδος 0 0 157,1 0,21 0 Σύρος Σύρος 0 0 95,7 0,29 0 Αντίπαρος Σύρος 50 59,4 94,4 0,24 326,4 Κέα Λαύριο 68 357,6 52 0,15 0 Μύκονος Σύρος 34 371,3 185,8 0,43 56 Ανδρος Ραφήνα 118 403,1 105,5 0,26 0 Πάρος Σύρος 42 415,8 75,3 0,23-87,4 Πάτμος Κάλυμνος 56,3 415,8 207,9 0,28 326,4 Θήρα Πειραιάς 237 435,1 83,3 0,19 0 Ίος Πειραιάς 202 439,6 78,4 0,18 0 Νάξος Σύρος 53 558,4 65 0,19-214 Κύθνος Πειραιάς 92 567,2 302,4 0,53 0 Μήλος Πειραιάς 157 572,8 247,9 0,43 0 Σέριφος Πειραιάς 119 594,2 284,5 0,48 0 Σίφνος Πειραιάς 140 615,2 316 0,51 0 Τήνος Σύρος 22,7 615,2 182,7 0,45-207,9 Χάλκη Ρόδος 60,7 619,1 1663,2 0,55 2393,5 Κίμωλος Πειραιάς 153 711,4 249,5 0,35 0 Φολέγανδρος Πειραιάς 186 744,4-124,7-0,17 0 Σίκινος Πειραιάς 197 880,1 0 0 0 Ψέριμος Κάλυμνος 13,3 891 475,2 0,37 388,4 Αμοργός Πειραιάς 234 917,1 445,5 0,49 0 Ανάφη Πειραιάς 260 1151 0 0 0 Θηρασία Πειραιάς 233 1183,4 0 0 0 Λειψοί Κάλυμνος 42,5 1306,8 1247,4 0,44 1530,4 Σύμη Ρόδος 36,2 1306,8 0 0 398 Τήλος Ρόδος 75,3 1306,8 0 0 367 Κάρπαθος Πειραιάς 421 1312 415,8 0,32 0 Νίσυρος Κως 34 1340,8 0 0 312 Αγαθονήσι Πειραιάς 298 1396,9 332,6 0,24 0 Ηράκλεια Πειραιάς 203 1509,8 415,8 0,28 0 Σχοινούσσα Πειραιάς 206 1512,8 415,8 0,27 0 Κουφονήσι Πειραιάς 208 1514,8 748,4 0,49 0 Κάσος Πειραιάς 407 1713,8 415,8 0,24 0 Αρκοί Πειραιάς 282 1796,7 415,8 0,23 0 Αστυπάλαια Κάλυμνος 71 2554,2 623,7 0,39-960,4 Μεγίστη Ρόδος 127,8 2554,2 415,8 0,2-504,2 Φαρμακονήσι Κάλυμνος 38,5 2592,7 0 0 380,3 Δονούσα Πειραιάς 213 2767,2 1663,2 0,6 0 21

Ο πίνακας 2. αναλύει αρκετά την πρόσβαση στις νοσοκομειακές μονάδες. Αρχικά φαίνεται καθαρά σε ποια νοσοκομειακή μονάδα μεταφέρονται οι κάτοικοι των νησιών. Ύστερα παρουσιάζονται οι πραγματικές και εικονικές αποστάσεις σχετικά με τα νοσοκομεία. Επειδή το κάθε νησί λαμβάνεται υπόψη ως σημείο, οι εικονικές αποστάσεις για την πρόσβαση στις νοσοκομειακές μονάδες συμπίπτει με αυτές των νησιών γενικότερα, αντίθετα με τις πραγματικές αποστάσεις που είναι διαφορετικές από νησί σε νησί και από νησί σε νησί που βρίσκεται η νοσοκομειακή μονάδα και από νησί στο λιμάνι του Πειραιά. Επίσης, παρουσιάζονται και οι διαφορές των εικονικών αποστάσεων κατά τις δύο περιόδους του χρόνου. Τα στοιχεία αυτά είναι πολύ σημαντικά για την κατανόηση των προβλημάτων απομόνωσης που υπάρχουν στα νησιά. Στον πίνακα 3. παρουσιάζονται τα δεδομένα του ερευνητικού πλαισίου της παρούσας εργασίας. Για κάθε νησί ξεχωριστά εξετάζεται η ύπαρξη των βασικών ιατρικών υποδομών, των ιατρικών υπηρεσιών και των ιατρικών εξοπλισμών. Ο πίνακας 3. περιλαμβάνει την ύπαρξη νοσοκομείου, κέντρου υγείας, περιφερειακού ιατρείου και φαρμακείου αναφορικά με τις βασικές ιατρικές και νοσηλευτικές υποδομές. Όσον αφορά τις ιατρικές υπηρεσίες και συγκεκριμένα τις ειδικότητες των γιατρών που υπάρχουν, ο πίνακας περιλαμβάνει την ύπαρξη Γενικού Χειρούργου, μικροβιολόγου, ακτινολόγου, γυναικολόγου, παθολόγου, παιδίατρου και γενικού ιατρού (αγροτικός ιατρός). Παρουσιάζεται επίσης η ύπαρξη του βασικού ιατρικού εξοπλισμού και συγκεκριμένα βασικού εξοπλισμού για γενική χειρουργική, μικροβιολογικού εργαστηρίου, ακτινολογικού μηχανήματος και ειδικής αίθουσας εξέτασης γυναικών. 22

Πίνακας 3. Στοιχεία για την ποιότητα των ιατρικών υπηρεσιών. Όνομα Κατ. Νοσ. Κ.Υ. Περ. Φαρ. Γεν. Χειρ. Μικ. Μικρ. Ακτ. Ακτ. Γυν. Γυν. Παθ. Παιδ. Γεν. Ιατρ Χειρ. Εξ. Εξ. Εξ. Αιθ Ιατρ. Αγαθονήσι Πολύ Μικρό Ανάφη Πολύ Μικρό Αρκοί Πολύ Μικρό Δονούσα Πολύ Μικρό Ηράκλεια Πολύ Μικρό Θηρασία Πολύ Μικρό Κάσος Πολύ Μικρό Κίμωλος Πολύ Μικρό Κουφονήσι Πολύ Μικρό Λειψοί Πολύ Μικρό Μεγίστη Πολύ Μικρό Νίσυρος Πολύ Μικρό Σίκινος Πολύ Μικρό Σχοινούσσα Πολύ Μικρό Τήλος Πολύ Μικρό Φαρμακονήσι Πολύ Μικρό Φολέγανδρος Πολύ Μικρό Χάλκη Πολύ Μικρό Ψέριμος Πολύ Μικρό Αμοργός Μικρό Αντίπαρος Μικρό Αστυπάλαια Μικρό Ίος Μικρό Κέα Μικρό Κύθνος Μικρό Μήλος Μικρό Πάτμος Μικρό Σέριφος Μικρό Σίφνος Μικρό Σύμη Μικρό Ανδρος Μεσαίο Θήρα Μεσαίο Κάρπαθος Μεσαίο Λέρος Μεσαίο Μύκονος Μεσαίο Πάρος Μεσαίο Τήνος Μεσαίο Κάλυμνος Μεγάλο Κως Μεγάλο Νάξος Μεγάλο Ρόδος Μεγάλο Σύρος Μεγάλο 23

Ο πίνακας 3. παρουσιάζει την υφιστάμενη κατάσταση των ιατρικών υπηρεσιών. Τα αποτελέσματα της έρευνας φαίνονται καθαρά, η ύπαρξη ή μη των συγκεκριμένων ιατρικών ειδικοτήτων και του ιατρικού εξοπλισμού σε κάθε νησί ξεχωριστά. Οι πηγές των πληροφοριών αυτών είναι τα 5 νοσοκομεία, τα 11 κέντρα υγείας και τα 26 περιφερειακά ιατρεία. Για παράδειγμα, το νοσοκομείο της Σύρου αποτέλεσε την πηγή για τις πληροφορίες της ύπαρξης των συγκεκριμένων ιατρικών υπηρεσιών κ.ο.κ. 4.2 Προσβασιμότητα Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν αναλυτικότερα τα αποτελέσματα, για την καλύτερη και πιο σφαιρική κατανόηση της υφιστάμενης κατάστασης της προσβασιμότητας των νησιών και παράλληλα των ιατρικών υπηρεσιών. Πίνακας 4. εικονική απόσταση - κατηγορία νησιών Report Εικονική απόσταση κατηγορία νησιού Πολύ Μικρό Μικρό Μεσαίο Μεγάλο Total Mean N Std. Deviation 1703,216 19 723,2509 771,845 11 462,2341 583,771 7 351,6119 545,160 5 195,1341 1134,848 42 763,4659 Ο πίνακας 4. παρουσιάζει, με βάση τις κατηγορίες των νησιών, το μέσο όρο των εικονικών αποστάσεων την περίοδο του χειμώνα σε συνδυασμό με την τυπική απόκλιση. Φαίνεται ότι μεγάλη διαφορά παρουσιάζουν τα πολύ μικρά νησιά με μεγάλο μέσο όρο εικονικής απόστασης και αυξημένη τιμή τυπικής απόκλισης. Τα υπόλοιπα νησιά κυμαίνονται στις ίδιες αποστάσεις περίπου με μια μικρή διαφορά στα μικρά νησιά. 24

Πίνακας 5. εικονική απόσταση νομός νησιών Εικονική απόσταση Νομός Δωδεκανήσων Κυκλάδων Total Report Mean N Std. Deviation 1587,028 18 761,0727 795,713 24 575,2293 1134,848 42 763,4659 Ο πίνακας 5. παρουσιάζει, με βάση το νομό που υπάγονται τα νησιά, το μέσο όρο των εικονικών αποστάσεων την περίοδο του χειμώνα σε συνδυασμό με την τυπική απόκλιση. Φαίνεται ότι υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο νομών καθώς και μεγάλες τυπικές αποκλίσεις. Πίνακας 6. δείκτης περιφερειακότητας νομός νησιών Δείκτης περιφερειακότητας Νομός Δωδεκανήσων Κυκλάδων Total Report Mean N Std. Deviation 4,6444 18 2,47128 4,4950 24 2,49128 4,5590 42 2,45348 Ο πίνακας 6. παρουσιάζει, με βάση το νομό που υπάγονται τα νησιά, το δείκτη περιφερειακότητας κατά την περίοδο του χειμώνα σε συνδυασμό με την τυπική απόκλιση. Φαίνεται ότι δε σημειώνονται σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των δυο νομών. Πίνακας 7. Συνολικός χρόνος πρόσβασης κατά την χειμερινή περίοδο. 25

Report Συνολικός χρόνος κατηγορία νησιού Πολύ Μικρό Μικρό Μεσαίο Μεγάλο Total Mean N Std. Deviation 57,34 19 24,345 25,99 11 15,573 19,66 7 11,841 18,34 5 6,566 38,21 42 25,703 Ο πίνακας 7. δείχνει με βάση τις κατηγορίες των νησιών, το μέσο συνολικό χρόνο που χρειάζεται ο επιβάτης για να φτάσει στο νοσοκομείο επιβαίνοντας ένα συμβατικό πλοίο κατά τη χειμερινή περίοδο. Φαίνεται ότι τα νησιά πολύ μικρού πληθυσμού κατά μέσο όρο απαιτούν 57 ώρες αναμονής με 24 ώρες τυπική απόκλιση ενώ τα μικρά απαιτούν 26 ώρες με 15,5 ώρες τυπική απόκλιση. Γενικά, την περίοδο του χειμώνα οι αναμονές είναι πολύ μεγαλύτερες από ότι το καλοκαίρι. Ο πίνακας 8. δείχνει με βάση τις κατηγορίες των νησιών, το μέσο συνολικό χρόνο που χρειάζεται ο επιβάτης για να φτάσει στο προορισμό του κατά τη καλοκαιρινή περίοδο. Πίνακας 8. Συνολικός χρόνος πρόσβασης κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Καλοκαίρι Συνολικός χρόνος κατηγορία νησιού Πολύ Μικρό Μικρό Μεσαίο Μεγάλο Total Report Mean N Std. Deviation 42,57 19 17,832 17,87 11 14,786 13,80 7 8,465 14,46 5 5,465 27,96 42 19,724 Φαίνεται ότι τα πολύ μικρά νησιά κατά μέσο όρο απαιτούν 42,5 ώρες αναμονής με 17,8 ώρες τυπική απόκλιση ενώ τα μικρά απαιτούν 17,8 ώρες με 14,7 ώρες τυπική απόκλιση. Φυσικά τα μεγαλύτερα νησιά έχουν καλύτερα δρομολόγια και το χειμώνα αλλά και το καλοκαίρι. Γενικά, την περίοδο του καλοκαιριού οι αναμονές είναι μικρότερες από ότι το χειμώνα. 4.3 Ποιότητα ιατρικών υπηρεσιών 26

Οι νοσοκομειακές μονάδες που βρίσκονται στην περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου είναι πολύ σημαντικές. Συμβάλλουν στην αίσθηση της ασφάλειας των κατοίκων και στην ελκυστικότητα των νησιών. Παρακάτω θα παρουσιαστούν τα 5 νοσοκομεία των νησιών και πώς αυτά λειτουργούν. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι τα νοσοκομεία αυτά πληρούν τις βασικές προϋποθέσεις που τέθηκαν από την αρχή της έρευνας και σε κάποιες περιπτώσεις τις ξεπερνούν κιόλας. Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι η συγκεκριμένη εργασία μελετά κυρίως την περίοδο των Χειμερινών μηνών και τις καθημερινές ανάγκες που προκύπτουν, όχι τα έκτακτα περιστατικά. Ο πίνακας 9. παρουσιάζει τον αριθμό των βασικών ιατρικών ειδικοτήτων και εξοπλισμό που υπάρχει συνολικά σε κάθε κατηγορία νησιού. Πίνακας 9. αριθμός ιατρικών υπηρεσιών ανά κατηγορία νησιών. Κατ. Νησιού / Ιατρ. Υπ. Γεν. Χειρ. Χειρ. Εξ. Μικ. Μικρ. Εξ. Ακτ. Ακτ. Εξ. Γυν. Γυν. Αιθ Παθ. Παιδ. Γεν. Ιατρ. Πολύ Μικρό 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 19 Μικρό 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 11 Μεσαίο 4 4 7 7 4 6 3 3 6 5 7 Μεγάλο 5 5 5 5 4 4 5 5 5 5 5 Ο πίνακας 9. δηλώνει με μεγάλη σαφήνεια ότι τα μικρά και πολύ μικρά νησιά δε διαθέτουν ιατρικές υπηρεσίες εκτός από δύο περιπτώσεις που θα φανούν αναλυτικά αργότερα. Επίσης φαίνεται ότι όλα τα νησιά ανεξαρτήτου κατηγορίας, διαθέτουν γενικό ιατρό ( αγροτικός ιατρός ) για τα καθημερινά περιστατικά αλλά και τις περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης όπου χρειάζεται μεταφορά του ασθενούς. 27

4.3.1 Νοσοκομειακές μονάδες Στον πίνακα 10. φαίνεται ότι υπάρχουν νοσοκομειακές μονάδες σε 5 νησιά, ένα μεσαίου μεγέθους και 4 μεγάλου μεγέθους. Το πρώτο νησί είναι η Λέρος ενώ τα υπόλοιπα είναι η Σύρος, η Κως, η Κάλυμνος και η Ρόδος. Οι νοσοκομειακές μονάδες των νησιών αυτών, γίνεται δεκτό ότι εξυπηρετούν τις ιατρικές ανάγκες των κατοίκων των γειτονικών νησιών. Οι σχέσεις αυτές φαίνονται στον χάρτη. Τα νησιά με ίδιο χρώμα, εξυπηρετούνται από τη νοσοκομειακή μονάδα του κοντινότερου νησιού με νοσοκομείο. Πίνακας 10. ύπαρξη νοσοκομειακών μονάδων ανά κατηγορία νησιού. κατηγορία νησιού * ύπαρξη νοσοκομείου Crosstabulation Count κατηγορία νησιού Total Πολύ Μικρό Μικρό Μεσαίο Μεγάλο ύπαρξη νοσοκομείου όχι ναι Total 19 19 11 11 6 1 7 1 4 5 37 5 42 Το νοσοκομείο της Σύρου εξυπηρετεί τους κατοίκους 5 γειτονικών νησιών. Στο νοσοκομείο της Σύρου εργάζεται Γενικός Χειρουργός με ένα σηπτικό χειρουργικό τραπέζι. Υπάρχει δηλαδή η δυνατότητα αντιμετώπισης περιστατικών που απαιτούν τοπικές αναισθησίες, εφαρμογή ραμμάτων και γενικά ελαφρά περιστατικά. Για περιστατικά έκτακτης ανάγκης, ο ασθενής θα πρέπει να διακομιστεί σε νοσοκομείο άλλης περιοχής ( ηπειρωτική Ελλάδα συνήθως ). Εργάζεται Μικροβιολόγος με την ευχέρεια μικροβιολογικού εργαστηρίου. Οι κάτοικοι έχουν τη δυνατότητα να κάνουν εξετάσεις όταν οι 28

ίδιοι το επιθυμούν. Παρευρίσκεται Ακτινολόγος και ακτινολογικό μηχάνημα που λειτουργούν κανονικά και εξυπηρετούν τους κατοίκους. Υπάρχει η ειδικότητα του Παθολόγου για τη διάγνωση ασθενειών και καθοδήγηση των κατοίκων καθώς επίσης και Παιδίατρος που εξυπηρετεί τους νεότερους κατοίκους των νησιών. Στο νοσοκομείο υπάρχει Γυναικολόγος και ειδική αίθουσα εξέτασης γυναικών. Υπάρχει η δυνατότητα ολοκλήρωσης της απλής γέννας αλλά σε άλλη περίπτωση περιπλοκής ή καισαρικής γέννας, η έγκυος πρέπει να μεταφέρεται σε άλλο νοσοκομείο, πιο ολοκληρωμένο και με πιο κατάλληλο εξοπλισμό. Το νοσοκομείο της Λέρου δεν εξυπηρετεί κατοίκους γειτονικών νησιών. Παλιότερα το νοσοκομείο αυτό ήταν Ψυχιατρικό και δεν υπήρχαν σημαντικές ιατρικές υποδομές εκτός από τις απαραίτητες για τη φροντίδα των ασθενών με ειδικές ανάγκες. Φυσικά συνεχίζουν να υπάρχουν οι υπηρεσίες αυτές αλλά συμπληρώθηκαν με περισσότερες. Στο νοσοκομείο της Λέρου εργάζεται Γενικός Χειρουργός με ένα σηπτικό χειρουργικό τραπέζι. Υπάρχει δηλαδή η δυνατότητα αντιμετώπισης περιστατικών που απαιτούν τοπικές αναισθησίες, εφαρμογή ραμμάτων και γενικά ελαφρά περιστατικά. Για περιστατικά έκτακτης ανάγκης, ο ασθενής θα πρέπει να διακομιστεί σε νοσοκομείο άλλης περιοχής ( ηπειρωτική Ελλάδα συνήθως ). Εργάζεται Μικροβιολόγος με μικροβιολογικό εργαστήριο. Οι κάτοικοι έχουν τη δυνατότητα να κάνουν εξετάσεις όταν οι ίδιοι το επιθυμούν. Παρευρίσκεται Ακτινολόγος και ακτινολογικό μηχάνημα που λειτουργούν κανονικά και εξυπηρετούν τους κατοίκους. Υπάρχει η ειδικότητα του Παθολόγου για τη διάγνωση ασθενειών και καθοδήγηση των κατοίκων καθώς επίσης και Παιδίατρος που εξυπηρετεί τους νεότερους κατοίκους των νησιών. Στο νοσοκομείο υπάρχει Γυναικολόγος και ειδική αίθουσα εξέτασης γυναικών. Υπάρχει η δυνατότητα ολοκλήρωσης της απλής γέννας αλλά σε άλλη περίπτωση περιπλοκής ή καισαρικής γέννας, η έγκυος πρέπει να μεταφέρεται σε άλλο νοσοκομείο, πιο ολοκληρωμένο και με πιο κατάλληλο εξοπλισμό. Το νοσοκομείο της Κω εξυπηρετεί τους κατοίκους 1 γειτονικού νησιού. Στο νοσοκομείο της Κω εργάζεται Γενικός Χειρουργός με ένα σηπτικό χειρουργικό τραπέζι. Υπάρχει δηλαδή η δυνατότητα αντιμετώπισης περιστατικών που απαιτούν τοπικές αναισθησίες, εφαρμογή ραμμάτων και γενικά ελαφρά περιστατικά. Για περιστατικά έκτακτης ανάγκης, ο ασθενής θα 29

πρέπει να διακομιστεί σε νοσοκομείο άλλης περιοχής ( ηπειρωτική Ελλάδα συνήθως ). Εργάζεται Μικροβιολόγος με μικροβιολογικό εργαστήριο. Οι κάτοικοι έχουν τη δυνατότητα να κάνουν εξετάσεις όταν οι ίδιοι το επιθυμούν. Παρευρίσκεται Ακτινολόγος και ακτινολογικό μηχάνημα που λειτουργούν κανονικά και εξυπηρετούν τους κατοίκους. Υπάρχει η ειδικότητα του Παθολόγου για τη διάγνωση ασθενειών και καθοδήγηση των κατοίκων καθώς επίσης και Παιδίατρος που εξυπηρετεί τους νεότερους κατοίκους των νησιών. Στο νοσοκομείο υπάρχει Γυναικολόγος και ειδική αίθουσα εξέτασης γυναικών. Υπάρχει η δυνατότητα ολοκλήρωσης της απλής γέννας αλλά σε άλλη περίπτωση περιπλοκής ή καισαρικής γέννας, η έγκυος πρέπει να μεταφέρεται σε άλλο νοσοκομείο, πιο ολοκληρωμένο και με πιο κατάλληλο εξοπλισμό. Το νοσοκομείο της Καλύμνου εξυπηρετεί τους κατοίκους 5 γειτονικών νησιών. Στο νοσοκομείο της Καλύμνου εργάζεται τουλάχιστον ένας Γενικός Χειρουργός με σηπτικό χειρουργικό τραπέζι. Υπάρχει η δυνατότητα αντιμετώπισης περιστατικών που απαιτούν τοπικές αναισθησίες και γενικά ελαφρά περιστατικά. Για περιστατικά έκτακτης ανάγκης, ο ασθενής θα πρέπει να διακομιστεί σε νοσοκομείο άλλης περιοχής ( ηπειρωτική Ελλάδα συνήθως ). Εργάζεται Μικροβιολόγος με μικροβιολογικό εργαστήριο. Οι κάτοικοι έχουν τη δυνατότητα να κάνουν εξετάσεις στο νησί. Παρευρίσκεται Ακτινολόγος και ακτινολογικό μηχάνημα που λειτουργούν κανονικά και εξυπηρετούν τους κατοίκους. Υπάρχει η ειδικότητα του Παθολόγου για τη διάγνωση ασθενειών και καθοδήγηση των κατοίκων καθώς επίσης και Παιδίατρος που εξυπηρετεί τους νεότερους κατοίκους των νησιών. Στο νοσοκομείο υπάρχει Γυναικολόγος και ειδική αίθουσα εξέτασης γυναικών. Υπάρχει η δυνατότητα ολοκλήρωσης της απλής γέννας αλλά σε άλλη περίπτωση περιπλοκής ή καισαρικής γέννας, η έγκυος πρέπει να μεταφέρεται σε άλλο νοσοκομείο, πιο ολοκληρωμένο και με πιο κατάλληλο εξοπλισμό. Το νοσοκομείο της Ρόδου εξυπηρετεί τους κατοίκους 4 γειτονικών νησιών. Στο νοσοκομείο της Ρόδου εργάζεται τουλάχιστον ένας Γενικός Χειρουργός με σηπτικό χειρουργικό τραπέζι. Υπάρχει η δυνατότητα αντιμετώπισης περιστατικών που απαιτούν τοπικές αναισθησίες και γενικά ελαφρά περιστατικά. Για περιστατικά έκτακτης ανάγκης, ο ασθενής θα πρέπει να διακομιστεί σε νοσοκομείο άλλης περιοχής ( ηπειρωτική Ελλάδα συνήθως ). Εργάζεται Μικροβιολόγος με μικροβιολογικό εργαστήριο. Οι κάτοικοι έχουν 30