EΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΞΕΝΟΓΛΩΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΣΟ ΘΕΜΑ ΣΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΓΛΤΠΣΙΚΗ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΓΛΤΠΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΛΙΣΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΘΡΗΚΕΤΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ EΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΞΕΝΟΓΛΩΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΣΟ ΘΕΜΑ ΣΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΓΛΤΠΣΙΚΗ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Επιζηημονικά Τπεύθσνη: Καθ. Θεοδοζία ηεθανίδοσ-σιβερίοσ Τπεύθσνη ζσγκένηρωζης βιβλιογραθίας και επιμέλεια: Δρ. Μαηένια Γκεϊβανίδοσ

EΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΞΕΝΟΓΛΩΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ ΓΙΑ ΣΟ ΘΕΜΑ ΣΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΓΛΤΠΣΙΚΗ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Θράκη Άβδηρα Καλλιντζή Κ., Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων. (Θεσσαλονίκη 2000). Κομοτηνή Πεντάζος, Ε. Σαρλά-Πεντάζου Γιαννίκος Μ. Κάλδης B., Μουσείο Κομοτηνής (Αθήνα 1986). Μεσήμβρια Τσατσοπούλου-Καλούδη Π., Μεσημβρία-Ζώνη (Αθήνα 2001). Μακεδονία Κεντρική Μακεδονία Δίον Παντερμαλής Δ., Δίον. Αρχαιολογικός Χώρος και Μουσείο (Αθήνα 1997). Θεσσαλονίκη Αδάμ-Βελένη Π. Τερζοπούλου Δ., Αγρός, οίκος, κήπος, τόπος (Θεσσαλονίκη 2012). Δεσπίνης Γ. Στεφανίδου-Τιβερίου Θ. Βουτυράς Εμ., Κατάλογος Γλυπτών του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Ι (Θεσσαλονίκη 1997). Δεσπίνης Γ. Στεφανίδου-Τιβερίου Θ. Βουτυράς Εμ., Κατάλογος Γλυπτών του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης ΙΙ (Θεσσαλονίκη 2003). Δεσπίνης Γ. Στεφανίδου-Τιβερίου Θ. Βουτυράς Εμ., Κατάλογος Γλυπτών του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης ΙΙI (Θεσσαλονίκη 2010). Δεσπίνης Γ. Στεφανίδου-Τιβερίου Θ. Βουτυράς Εμ., Κατάλογος Γλυπτών του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης ΙV (Θεσσαλονίκη 2015). Στεφανίδου-Τιβερίου Θ., Το μικρό τόξο του Γαλερίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης (Αθήνα 1996). Στεφανίδου-Τιβερίου Θ., Τραπεζοφόρα του Μουσείου Θεσσαλονίκης (Θεσσαλονίκη 1985). H.-P. Laubscher, Der Reliefschmuck des Galeriusbogens in Thessaloniki, AF 1 (Berlin 1975) (γιατηναψίδατουγαλερίου) H. Meyer, Die Frieszyklen am sogenannten Triumphbogen des Galerius in Thessaloniki, JdI95, 1980, 416-421 (για την αψίδα του Γαλερίου) Καλίνδοια Αδάμ-Βελένη Π., Τα Καλίνδοια. Μια αρχαία πόλη στη Μακεδονία (Θεσσαλονίκη 2008). 4 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Πέλλα Ακαμάτη Μ. Ακαμάτης Ι. Χρυσοστόμου Α. Χρυσοστόμου Π, Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας (Αθήνα 2011). Ανατολική Μακεδονία Δράμα Κουκούλη-Χρυσανθάκη Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας (Θεσσαλονίκη 2000). Καβάλα Δαμάσκος Δ., Κατάλογος γλυπτών του Αρχαιολογικού Μουσείου Καβάλας (Θεσσαλονίκη 2013). Δυτική Μακεδονία Αιανή Καραμήτρου-Μεντεσίδη Γ., Αιανή. Αρχαιολογικοί χώροι και μουσείο (Αιανή 2008). Καραμήτρου-Μεντεσίδη Γ., Αιανή. Η έκθεση στο αρχαιολογικό Μουσείο (Αιανή 2005). Δυτική Ελλάδα Ηγουμενίτσα Κάντα-Κίτσου Αικ. Πάλλη Ουρ., Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας Αθήνα 2008). Ιωάννινα Ζάχος Κ. Λ. Αδάμ Ε. Βασιλείου Ε. Γιούνη Π., Το αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων (Ιωάννινα 2009). Νικόπολη Παπαγιάννη Ελ. Θεσσαλία Αλμυρός Αρχαιολογικό Μουσείο Αλμυρού (ΙΓ ΕΠΚΑ). Βόλος Οδηγός Μουσείου Βόλου (Αθήναι 1972). ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 5

Αττική Αθήνα Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Lattanzi E., I ritratti dei cosmeti nel Museo nazionale di Atene (1968). Καββαδίας Π., Γλυπτά του Εθνικού Μουσείου. Κατάλογος περιγραφικός (Αθήνα 1890-1892). Καλτσάς Ν., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Τα γλυπτά (Αθήνα 2001). Καλτσάς Ν. Δεσπίνης Γ., Πραξιτέλης. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, 25 Ιουλίου 31 Οκτωβρίου 2007 (Αθήνα 2007). Καλτσάς Ν. Ζώση Ε. Παλαιοκρασσά Ν., Το ναυάγιο των Αντικυθήρων. Το πλοίο, οι θησαυροί, ο μηχανισμός. Απρίλιος 2012-Απρίλιος 2013, οδηγός έκθεσης (Αθήνα 2012. Καστριώτης Π., Γλυπτά του Εθνικού Μουσείου. Κατάλογος περιγραφικός (Αθήνα 1908). Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Ρωμαϊκά πορτρέτα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας (Αθήνα 1985). Ρωμιοπούλου Κ., Ελληνορωμαϊκά Γλυπτά του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, 1997. Σαλτά Μ. Μεννενγκα Ι., Αρχαιολογικό Μουσείο. Η Συλλογή Γλυπτών (Αθήνα 2004). Σβορώνος Ι. Ν., Το εν Αθήναις Εθνικόν Μουσείον (Αθήναι 1903 ). Μουσείο Ακρόπολης Dontas G., Les portraits attiques au Musee de l Acropole (Athens 2004). Βαλαβάνης Π., Η Ακρόπολη μέσα από το Μουσείο της (Αθήνα 2013). Μπρούσκαρη Μ., Μουσείο Ακροπόλεως. Περιγραφικός κατάλογος (Αθήνα 1974). Σερβη Κ., Το Μουσείο της Ακρόπολης (Αθήνα 2011). Σπετσιέρη-Χωρέμη Άλ., Ακρόπολη. Αρχαία & Ρωμαϊκή Αγορά, Πνύκα, Φιλοπάππου Βιβλιοθήκη Αδριανού, Θέατρο Διονύσου, Ηρώδειο Μουσείο Ακρόπολης (Αθήνα 2009). Μουσείο Αρχαίας Αγοράς Σαραγά Ν, Η Στοά του Αττάλου. Το Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς (Αθήνα 2011). Μουσείο Μπενάκη Βλίζος Σ. (επιμ.), Ελληνική και Ρωμαϊκή γλυπτική από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη (Αθήνα 2004). 6 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Σπυρόπουλος Χ., Η Ελλάδα του Μουσείου Μπενάκη (Αθήνα 1997). ΜΕΤΡO Παρλαμά Λ. Σταμπολίδης Ν., Η πόλη κάτω από την πόλη. Ευρήματα από τις ανασκαφές του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου των Αθηνών: Ίδρυμα Ν. Π. Γουλανδρή, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Φεβρουάριος 2000 - Δεκέμβριος 2001 (Αθήνα 2000). Αίγινα Βέλτερ Γ., Εκ του μουσείου Αιγίνης (Αθήναι 1937). Ελευσίνα Παπαγγελή Κ., Ελευσίνα. Ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο (Αθήνα 2002). Λαύριο Οικονομάκου Μ., Λαυρεωτική. Το Μουσείο του Λαυρίου (Αθήνα 1999). Σαλλιώρα-Οικονομάκου Μ., Λαυρεωτική. Το Μουσείο του Λαυρίου (Αθήνα 2002). Μαραθώνας Πετράκος Β., Ο Μαραθών (Αθήνα 1995). Σταϊνχάουερ Γ., Ο Μαραθών και το Αρχαιολογικό Μουσείο (Αθήνα 2009). Goette H. R. Weber T., Marathon. Siedlungskammer und Schlachtfeld - Sommerfrische und olympische Wettkampfstϝatte (Mainz am Rhein 2004). Μέγαρα Δεσπίνης Γ., Μεγαρικά (Μέγαρα 2010). Πειραιάς Σταϊνχάουερ Γ., Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιώς (Αθήνα 2001). Στερεά Ελλάδα (και Εύβοια) Αιδηψός Νικολόπουλος Β., Αιδηψός (Αθήνα 2004). Αίγιο Kolonas L., Aigion, Aigion Museum (Athens 1999). Αταλάντη Δακορώνια, Φ., Αρχαιολογικό Μουσείο Αταλάντης (Αθήνα 2006). Ερέτρια Σαπουνά-Σακελλαράκη Ε., Ερέτρια : χώρος και μουσείο (Αθήνα 1995). Σαπουνά-Σακελλαράκη Ε., Ερέτρια, Eretria (Αθήνα 2000). ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 7

Θήβα Αραβαντινός Β., Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών (Αθήνα 2010). Δημακοπούλου Κ. Κόνσολα Ν., Αρχαιολογικό Μουσείο της Θήβας (Αθήνα 1981). Θύρρειο Αιτωλοακαρνανίας Νεραντζής Ι., Επιγραφές και αρχαιολογικά ευρήματα αρχαίας Ακαρνανίας στο Μουσείο Θυρρείου Ακαρνανίας (1994). Χαλκίδα Σαπουνά-Σακελλαράκη Ε., Χαλκίς : ιστορία τοπογραφία και μουσείο (Αθήνα 1995). Πελοπόννησος Αίγιο Κολώνας Λ., Μουσείο Αιγίου (Αθήνα 2004). Ακροκόρινθος Κουμούση Α., Ακροκόρινθος (Αθήνα 2001). Άστρος Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Αρχαιολογικό Μουσείο Άστρους. Κατάλογος γλυπτών (Αθήνα 1999). Δελφοί Κολωνιά Ρ., Το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών (Αθήνα 2006). Θήβα Καρούζος Χ., Το μουσείο της Θήβας (Αθήναι 1934). Κόρινθος Μιτσού Θ., Αρχαία Κόρινθος. Οδηγός του μουσείου (Αθήνα 1935). ΠαπαχατζήςΝ. Δ., Das antike Korinth. Die Museen von Korinth, Isthmia und Sikyon (Αθήνα 1991). Λυκόσουρα Κουρουνιώτης Κ., Κατάλογος του Μουσείου Λυκοσούρας (Αθήνα 1911). Μεγαλόπολη Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Αρχαιολογική συλλογή Μεγαλόπολης. Κατάλογος (Αθήνα 1999). Μεσσήνη Θέμελης Π., Αρχαία Μεσσήνη (Αθήνα 2010). 8 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Νεμέα Miller, St., Νεμέα. Μουσείο και αρχαιολογικός χώρος (Αθήνα 2005). Oλυμπία Χατζή Γ. Εμμ., Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας (Αθήνα 2008). Πάτρα Κολώνας Λ., Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών (Αθήνα 2002). Σπάρτη Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Ρωμαϊκά πορτραίτα στο Μουσείο της Σπάρτης (Αθήνα 1987). Ραυτοπούλου Σ., Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης. Λακωνία (Αθήνα 2011). Τεγέα Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Τα γλυπτά του Μουσείου Τεγέας. Περιγραφικός κατάλογος (Αθήνα 1996). Σταυρίδου-Ζαφράκα, Α., Τα γλυπτά του μουσείου Τεγέας. Περιγραφικός κατάλογος (Αθήνα 1996). Τεγέα, αρχαία, μεσαιωνική, σύγχρονος. Οδηγός του Μουσείου, Τρίπολις (Αθήναι 1973). Τρίπολη Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Ταφικά γλυπτά στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Τρίπολης (Αθήνα 1992). Ντάτσουλη-Σταυρίδη, Α., Πορτραίτα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Τρίπολης (Αθήνα 1991). Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Γλυπτά του Αρχαιολογικού Μουσείου Τρίπολης. Κατάλογος (Αθήνα 1997). Τριάντη Ι., Το μουσείο Ακροπόλεως (Αθήνα 1998). Νησιά Ιονίου Αργοστόλι Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου (Αθήνα 2001). Ζάκυνθος Κονόμος Ντ., Το Μουσείο Ζακύνθου (Αθήνα 1967). Μυλωνά Z. Α., Μουσείο Ζακύνθου (Αθήνα 1998). Κέρκυρα Δοντάς Γ., Οδηγός Αρχαιολογικού Μουσείου Κέρκυρας (Αθήνα 1979). Οδηγός Αρχαιολογικού Μουσείου Κερκύρας (Αθήναι 1970 ). Σπετσιέρη-Χωρέμη Α., Αρχαία Κέρκυρα (Αθήνα 1997). ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 9

Λευκάδα Zάχος Κ.Α. ΝτούζουγληΑ.Σ., Λευκάδα. Ιστορική- αρχαιολογική επισκόπηση μέσα από τα εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου (Αθήνα 2003). Νησιά Αιγαίου Δωδεκάνησα Αστυπάλαια Μαρία Μιχαλάκη-Κόλλια Μ. Φαρμακίδου Ε. Καραμπάτσος Β., Αρχαιολογικό Μουσείο Αστυπάλαιας (Αθήνα 1998). Λέρος Δρελιώση-Ηρακλείδου Α. Μιχαηλίδου Μ., Λέρος. Από την προϊστορία έως το Μεσαίωνα (Αθήνα 2006). Ρόδος Giulio J., Monumenti di scultura del Museo archeologico di Rodi (1931-1932). Laurenzi L. Serge M. Paribeni E. Levi Della Vida G., Monumenti di scultura del Museo archeologico di Rodi- IV e dell antiquarium di Coo- II (1938). Maiuri A. - Giulio J., Monumenti di scultura del Museo archeologico di Rodi (1931-1938). Μαχαίρα Β., Ελληνιστικά γλυπτά της Ρόδου. Κατάλογος (Αθήνα 2011). Παπαχριστοδούλου Ι., Λίνδος (Αθήνα 2006). Φιλήμονος-Τσοποτού Μ. Μαρκέτου Σ., Τ ο Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου (Αθήνα 2006). Κυκλάδες Άνδρος Τελεβάντου Χ. Α., Άνδρος. Τα μνημεία και το αρχαιολογικό μουσείο (Αθήνα 1996). Δήλος Ζαφειροπούλου Φ., Δήλος. Τα μνημεία και το μουσείο (Αθήνα 1983). Χατζηδάκης Π. Ι., Δήλος (Αθήνα2003). Ίος Μαρθάρη Μ., Το αρχαιολογικό μουσείο της Ίου (Αθήνα 1999). Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ιου (Αθήνα 2000). Κέα Χωρέμη Ά., Κέα. Ιστορία και αρχαιότητες (Αθήνα 2002). 10 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Μύκονος Γιαγκάκης Γ. Κ., Τα μουσεία της Μυκόνου (Αθήνα 2009). Ζαφειροπούλου Φ., Το μουσείο της Μυκόνου (Αθήνα 1988). Πάρος Ζαφειροπούλου Φ., Πάρος (Αθήνα 1997). Σύρος Ζαφειροπούλου Φ., Το Μουσείο της Σύρου (Αθήνα). Το Μουσείο της Σύρου (Αθήνα 1988). Τήνος Το Μουσείο της Τήνου (Αθήνα 1988). Νησιά βορείου Αιγαίου Λήμνος Αρχοντίδου Α. Di Vita A. Αχειλαρά Λ., Λήμνος: Αρχαιολογικό Μουσείο, Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή, Κ ΕΠΚΑ (Μυτιλήνη 1999). Μυτιλήνη Αρχοντίδου Α. Αυγερινού Π. Βόρδος Α., Το νέο μουσείο της Μυτιλήνης (Κ ΕΠΚΑ, Μυτιλήνη 1995). Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης (Μυτιλήνη 1999). Σαμοθράκη Oberleitner W., Funde aus Ephesos und Samothrake (Wien 1978). LehmannK., Σαμοθράκη. Οδηγόςτωνανασκαφώνκαι του μουσείου (Θεσσαλονίκη 1998). Bouzek J. Vacínová L., Kýmé a Samothráké. Katalog vystavy Muzeum antického sochařství a architektury, Litomyšl (Červenec - Říjen 2009). Σκόπελος Σάμψων Α., Σκόπελος. Ιστορική και αρχαιολογική αφήγηση (Σκόπελος 2000). Σκύρος Σαπουνά -Σακελλαράκη Έ., Σκύρος (Αθήνα 1997). Νησιά ανατολικού Αιγαίου Σάμος Τσάκος Κ. Βιγλάκη-Σοφιανού Μ., Σάμος: Τα Αρχαιολογικά Μουσεία (Αθήνα 2012). ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 11

Χίος Αρχοντίδου Α., κ.ά., Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου (Κ ΕΠΚΑ, Χίος 2000). Σημαντώνη-ΜπουρνιάΕ., La ceramique a reliefs au Musee de Chios (Αθήνα 1992). Κρήτη Ελεύθερνα Θέμελης Π., Αρχαία Ελεύθερνα. Ανατολικός τομέας (Αθήνα 2002). Ηράκλειο Βασιλάκης Α., Αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου (Αθήνα). Δημοπούλου-Ρεθεμιωτάκη Ν. Ρεθεμιωτάκη Γ. Ρωμιοπούλου Κ., Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου (Αθήνα 2007). Καρέτσου Α. Κρήτη Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη Μ. Παπαδάκης Ν., Αίγυπτος. Πολιτισμικοί δεσμοί τριών χιλιετιών: κατάλογος: Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, 21 Νοεμβρίου 1999-21 Σεπτεμβρίου 2000 (Ηράκλειο 2000). Σακελλαράκης Ι., Μουσείο Ηρακλείου. Εικονογραφημένος οδηγός (Αθήνα 1993). Ιεράπετρα Παπαδάκης Ν. Α., Γλυπτά από τη αρχαία Ιεράπυτνα. Περιγραφικός κατάλογος (Ιεράπετρα 1998) Λατώ Αποστολάκου Β., Λατώ (Αθήνα 2004). Λεβήνα Χατζή-Βαλλιάνου Δ., Λεβήνα (Αθήνα 1989). Χανιά Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη Μ., O νομός Χανίων μέσα από τα μνημεία του (Αθήνα 2000). Γενικά: Kauffmann-Samaras A., Ελληνικές αρχαιότητες στο Μουσείο του Λούβρου. Εκατόν πενήντα ένα έργα τέχνης και η ιστορία τους (Αθήνα 2001). 12 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Ειδικές μονογραφίες / Σειρές / Συλλογικοί τόμοι / Αδημοσίευτες διατριβές και μεταπτυχιακές εργασίες Μακεδονία Rüsch A., Das kaiserzeitliche Porträt in Makedonien, JdI 84, 1969, 59-196. Spiliopoulou-Donderer I., Kaiserzeitliche Grabaltäre Niedermakedoniens. Untesuchungen zur Sepulkralskulptur einer Kusntlandschaft im Spannungsfald zwischen Öst und West (2002). Βέροια Μονογραφίες Γουναροπούλου Λ. Χατζόπουλος Μ., Επιγραφές κάτω Μακεδονίας μεταξύ του Βερμίου όρους και του Αξιού ποταμού (Αθήνα 1998). Αδημοσίευτες διατριβές και μεταπτυχιακές εργασίες Αλλαμανή-Σουρή Β., Επιτύμβιες στήλες και ανάγλυφα από τη Βέροια και την περιοχή της (αδημ. διδακτορική διατριβή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2008). Έδεσσα Μονογραφίες Χρυσοστόμου Α., Αρχαία Έδεσσα (Θεσσαλονίκη 2008). Χρυσοστόμου Α., Αρχαία Έδεσσα. Τα νεκροταφεία (Θεσσαλονίκη 2013). Θεσσαλονίκη Μονογραφίες Laubscher H. P., Der Reliefschmuck des Galeriusbogens in Thessaloniki, AF 1 (Berlin 1975). Stefanidou-Tiveriou Th., Die lokalen Sarkophage aus Thessaloniki. Mit einem Beitrag zu den Inschriften von P. Nigdelis, Sk.-Studien 7 (υπόδημοσίευση). Αδάμ-Βελένη Π., Μακεδονικοί βωμοί. Τιμητικοί και ταφικοί βωμοί αυτοκρατορικών χρόνων στη Θεσσαλονίκη, πρωτεύουσα της επαρχίας Μακεδονίας και στη Βέροια, πρωτεύουσα του Κοινού των Μακεδόνων (Αθήνα 2002). Γραμμένος Δ. Β. (επιμ.), Ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη 2003). Αδημοσίευτες διατριβές και μεταπτυχιακές εργασίες Τερζοπούλου Δ., Θεόμορφες απεικονίσεις θνητών στα ταφικά μνημεία της Μακεδονίας (αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2009). ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 13

Κικλίς Stefanidou-Tiveriou Th., Les héros de Palatiano. Une nouvelle proposition de restitution et d interprétation du groupe statuaire, BCH 133.1, 2009, 345-387. Φίλιπποι Άρθρα G. Aristodemou, Mars Victor, Victoria and Nemesis Invicta. Three votive reliefs from the ancient theatre on Philippi (Kavala) reconsidered. In: The XIIIth International Colloquium on Roman Provincial Art. Bucharest Alba Iulia Constanţa, 28.05 02.06.2013. Δυτική Ελλάδα Δωδώνη Μονογραφίες Κατσικούδης Ν., Δωδώνη. Οι τιμητικοί ανδριάντες (Ιωάννινα 2005). Νικόπολη Μονογραφίες Ζάχος Κ. Λ., Το μνημείο του Οκταβιανού Αυγούστου στη Νικόπολη (Αθήνα 2001). Στερεά Ελλάδα (και Εύβοια) Ερέτρια Σειρές Mango E., Das Gymnasion.Eretria XIII (Gollion 2003). Αττική Αθήνα Σειρές Harrison E. B., Portrait Sculpture. The Athenian Agora I (Princeton 1953). Harrison E. B., Ancient Portraits FromtheAthenianAgora (Princeton 1960). Frantz A., Late Antiquity, A.D. 267-700 (Princeton 1988). Grossman J. B., Funerary Sculpture (Athens 2013). Μονογραφίες Despinis G., Hochrelieffriese des 2. Jahrhunderts n. Chr. AusAthen (München 2003). 14 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Von Moock D. W., Die figurlichen Grabstelen Attikas in der Kaiserzeit. Studien zur Verbreitung, Chronologie, Typologie und Ikonographie (Mainz 1998). Lattanzi E., I ritratti dei cosmeti nel Museo Naziolale di Atene (Roma 1968). ΚαραπαναγιώτουΑ. Β., Η εικόνα της γυναίκας στην Αθήνα των ύστερων ελληνιστικών και αυτοκρατορικών χρόνων. H μαρτυρία των επιτυμβίων αναγλύφων (αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή Πανεπιστημίου Αθήνας) (Αθήνα 2001). Συλλογικοί τόμοι Βλίζος Σ. (επιμ.), Η Αθήνα κατά τη ρωμαϊκή εποχή: πρόσφατες ανακαλύψεις, νέες έρευνες. Μουσείο Μπενάκη 4ο Παράρτημα (Αθήνα 2008). Άρθρα Di Napoli V., «Δύο εικονιστικές κεφαλές από το Ωδείο του Περικλέους και το αττικό πορτρέτο τον 1ο αι. π.χ. και τον 1ο αι. μ.χ.», στο: Σ. Βλίζος (επιμ.), Η Αθήνα κατά τη ρωμαϊκή εποχή: πρόσφατες ανακαλύψεις, νέες έρευνες. Μουσείο Μπενάκη 4ο Παράρτημα (Αθήνα 2008) 31-46. Graindor P., Les cosmètes du Musée d Athènes, BCH 39, 1915, 241-401. Riccardi L. A., «Source The Bust-Crown, the Panhellenion and Eleusis. A New Portrait From the Athenian Agora», Hesperia 76, 2007, 365-390. Thompson H. A., «The Odeion in the Athenian Agora», Hesperia 19, 1950, 31-141. Δεσπίνης Γ. Ι., «Νέα στοιχεία για τη ζωφόρο του βήματος του Φαίδρου στο διονυσιακό θέατρο στην Αθήνα», Εγνατία 7, 2003, 165-190. Ντάτσουλη-Σταυρίδη A., Εικονιστική κεφαλή της Πλαυτίλλης εις το Εθνικόν Αρχαιολογικόν Μουσείον Αθηνών, ΑΑΑ 7, 1974. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., «Αδημοσίευτα πορτρέτα της ιουλιοκλαυδιανής εποχής στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών», ΑΕ 1980, 119-127. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., «Πορτρέτα ρωμαϊκής εποχής στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο», ΑΕ 2010, 219-245. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Αδημοσίευτα πορτραίτα της Ιουλιοκλαυδιανής εποχής στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, ΑΕ 1980. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Γυναικεία πορτραίτα της εποχής των Σεβήρων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, ΑΕ 1979. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Κεφάλι του αυτοκράτορα Κλαυδίου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, ΑΑΑ 13, 1980. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Παιδικά και νεανικά πορτραίτα της Ρωμαιοκρατίας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, ΑΑΑ 13, 1980. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Πορτραίτα της εποχής των Αντωνίνων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, ΑΕ 1982. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Πορτραίτα της ρωμαϊκής εποχής στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, ΑΑΑ 12, 1979. ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 15

Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Πορτραίτα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, ΑΕ 1983. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Υστερορωμαϊκά πορτραίτα 2ου-5ου μ.χ. αιώνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, ΑΕ 1981. Ραυτοπούλου Ε., Εικονογραφικές παρατηρήσεις πάνω σε νεανικά κεφάλια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, ΑΔ 38, 1983. Σταυρίδη Α., Μικρή Ηρακλειώτισσα από τη Ρωμαϊκή Συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, ΑΑΑ 9, 1976. Πελοπόννησος Άργος Άρθρα Marcadé J., «Sculptures Argiennes», BCH 81, 1957, 405-474. Επίδαυρος Μονογραφίες Κατάκης Σ., Επίδαυρος. Τα γλυπτά των ρωμαϊκών χρόνων από το ιερό του Απόλλωνος Μαλεάτα και του Ασκληπιού (Αθήνα 2002). Ισθμία Σειρές Sturgeon M. C., Sculpture I 1952-1967. Isthmia IV (Princeton 1987). Lattimore S., Sculpture II. Marble sculpture, 1967-1980 (Princeton 1996). Κόρινθος Σειρές Johnson F. P., Sculpture 1896-1923. Corinth IX (Cambridge, Mass. 1931). Broneer O., The Odeum. Corinth X (Cambridge, Mass. 1932). Stillwell R., The Theatre. Corinth II (Princeton 1952). Sturgeon M. C., Sculpture. The Reliefs from the Theater. Corinth IX.2 (Princeton 1977). Sturgeon M. C., The Sculptural Assemblage from the Theater. Corinth IX. (Princeton 2004). Μονογραφίες De Grazia C. E., Excavations of the American School of Classical Studies at Corinth. The Roman Portrait Sculpture (Ann Arbor 1973). Strocka V., Die Gefangenenfassade an der Agora von Korinth, ihr Ort in der römischen Kunstgeschichte (2010). 16 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Άρθρα Brown A. R., «Last Men Standing. Chlamydatus Portraits and Public Life in Late Antique Corinth», Hesperia 81, 2012, 141-176. Johnson F. P., «Byzantine Sculptures at Corinth», AJA 28, 1924, 253-265. Ridgway B. S., «Sculpture from Corinth», Hesperia 50, 1981, 422-448. Μεσσήνη Μονογραφίες Θέμελης Π., Τα θέατρα της Μεσσήνης. Αρχαία θέατρα 4 (Αθήνα 2010). Μπίρταχας Π., Μεσσήνη. Το ωδείο και το ανατολικό Πρόπυλο του Ασκληπιείου (Αθήνα 2008). Άρθρα Θέμελης Π., «Ανασκαφή Μεσσήνης», ΠΑΕ 153-163, 1998-2008. Θέμελης Π., «Μεσσήνη», Το Έργον 47-59, 2000-2012. Ολυμπία Σειρές Bol R., Das Statuenprogramm des Herodes Atticus-Nymphäums. OF 15 (Berlin 1984). Hitzl K., Die Kaiserzeitliche Statuenausstattung des Metroon.OF 19 (Berlin 1991). Σπάρτη Άρθρα Waywell G. B. Wilkes J. J., «Excavations at the Ancient Theatre of Sparta 1992-1994», BSA 90, 1995, 435-460. Woodward A. M., «Excavations at Sparta, 1927. The Theatre», BSA 28, 1926-1927, 3-36. Νησιά Αιγαίου Θήρα Σειρές Hiller von Gärtringen F. Wilski P. (επιμ.), Stadtgeschichte von Thera, Thera III (Berlin 1904). Τήνος Etienne R. Braun J. P. Queyrel F., Le sanctuaire de Poseidonet d Amphitrite, Τénos 1, BEFAR 263 (Paris 1986). ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 17

Κως Μονογραφίες Kabus-Preisshofen R., Die hellenistische Plastik der Insel Kos, AM Beih. 14 (Berlin 1989). Άρθρα Σταμπολίδης Ν. Χ., «Ο θωρακοφόρος αρ. ΑΕ 268 της Κω. Αυτοκράτορας ή ελληνιστικός ηγεμόνας;», ΑΕ 131, 1992, 129-162. Σάμος Άρθρα Freyer-Schauenburg B., «Die Statue des Trajan auf Samos», AM 117, 2002, 257-298. Κρήτη Γόρτυνα Σειρές Romeo I. Portale E. C., Le Sculture. Gortina III (Padova 1998). Μονογραφίες Montali G., Il teatro romano di Gortina (Padova 2006). Άρθρα Ghedini F., «Gortyna. Lo Scavo 2005. Press oil Teatro del Pythion», ASAtene 83, 2005, 649-666. Ηράκλειο Μονογραφίες Lagogianni-Georgakarakos M., Die ro mischen Portraẗs Kretas I. Bezirk Heraklion. Corpus Signorum Imperii Romani Griechenland, Band VI 6, fasc. 1 (Athen 2002). Ιεράπετρα Άρθρα Αποστολάκου Σ., «Η Κόρη της Ιεράπετρας», ΑΔ 35Α, 1980, 31-36. Λεύκη (Κουφονήσι) Άρθρα Παπαδάκης N. Π., «Κουφονήσι Σητείας. Το θέατρο», ΑΔ 31, 1976, Χρονικά Β2, 382-383. Παπαδάκης N. Π., «Αρχαίο θέατρο στο Κουφονήσι Σητείας», ΑΑΑ 10, 1977, 77-83 18 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Κατάλογοι Μουσείων (εκτός Ελλάδας) De Kersauson K., Catalogue des portraits romains. Musée du Louvre. Tome I: Portraits de la Republique et d epoque julio-claudienne (Paris 1986). De Kersauson K., Catalogue des portraits romains. Musée du Louvre. Tome II: De l année de la guerre civile (68-69 après J.C.) à la fin de l Empire (Paris 1996). De Kersauson K., Catalogue des portraits romains. Musée du Louvre. Tome II: De l année de la guerre civile (68-69 après J.C.) à la fin de l Empire (Paris 1996). Ensoli S. La Rocca E. (επιμ.), Aurea Roma. Dalla Città Pagana alla Città Cristiana. Catalogo della mostra (Roma 2000). Fittschen K. Zanker P., Katalog der römischen Porträts in den Capitolinischen Museen und den anderen kommunalen Sammlungen der Stadt Rom. Bd 2: Die männlichen Privatporträts (Mainz am Rhein 2011). Fittschen K. Zanker P., Katalog der römischen Porträts in den Capitolinischen Museen und den anderen kommunalen Sammlungen der Stadt Rom. Bd. 1. Kaiser- und Prinzenbildnisse (Mainz am Rhein 1985). Fittschen K. Zanker P., Katalog der römischen Porträts in den Capitolinischen Museen und den anderen kommunalen Sammlungen der Stadt Rom. Bd. 3. Kaiserinnen- und Prinzessinnenbildnisse Frauenporträts (Mainz am Rhein 1983). Fittschen K., Katalog der antiken Skulpturen in Schloss Erbach, AF 3 (Berlin 1977). Gercke P. Zimmermann-Elseify N. (επιμ.), Antike Steinskulpturen und Νeuzeitliche Nachbildungen in Kassel. Bestandskatalog (Mainz 2007). Fuchs M., Munich. Glyptothek. Katalog der Skulpturen. Römische Reliefwerke Band VII (München 2002). Johansen F., Roman Portraits Ny Carlsberg Glyptotek, Catalogue, vol. I (Kopenhagen 1994). Johansen F., Roman Portraits Ny Carlsberg Glyptotek, Catalogue, vol. II (Kopenhagen 1995). Johansen F., Roman Portraits Ny Carlsberg Glyptotek, Catalogue, vol. III (Kopenhagen 1995). Knoll K. Vorster C. Woelk M. (επιμ.), Skulpturensammlung, Staatliche Kunstsammlungen Dresden. Katalog der antiken Bildwerke, Band II 1-2. Idealskulptur der römischen Kaiserzeit (München 2011). Mendel G., Musée Impériaux Ottomans. Catalogue des Sculptures Greques, Romaines et Byzantines I-ΙΙI (Constantinople 1914). ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 19

Poulsen V., Les portraits romains I. Republique et dynastie Julienne (Kopenhagen 1962). Poulsen V., Les portraits romains I.I De Vespasien à la basse-antiquité. (Copenhague 1974). Vatikanische Museen, Museo gregoriano profano ex lateranense.römische Skulpturen des späten Hellenismus und der Kaiserzeit (Mainz am Rhein 1993). Gercke, Peter, 1938- Gercke P., Funde aus der Antike. Sammlung Paul Dierichs, Kassel. Staatlichen Kunstsammlungen Kassel (Kassel 1981). Σειρές Das Römische Herrscherbild Boschung D., Die Bildnisse des Augustus, Das römische Herrscherbild I.2 (Berlin 1993). Boschung D., Die Bildnisse des Caligula. Das römische Herrscherbild I.7 (Berlin 1988). Daltrop G. Hausmann U. Wegner M., Die Flavier. Vespasian, Titus, Domitian, Nerva, Julia, Titi, Domitilla, Domitia. Das römische Herrscherbild II.1 (Berlin 1966). Groß W. H., Bildnisse Traians. Römische Herrscherbild. II.2 (Berlin 1940). Wegner M., Hadrian, Plotina, Marciana, Matidia, Sabina. Das römische Herrscherbild II. 3 (Berlin 1956). Wegner M., Die Herrscherbildnisse in antoninischer Zeit. Das römische Herrscherbild II.4 (Berlin 1939). Wiggers H. B. Wegner M., Caracalla, Geta, Plautilla, Macrinus bis Balbinus. Das römische Herrscherbild III.1 (Berlin 1971). Wegner M., Gordianus III. bis Carinus. Das römische Herrscherbild III.3 (Berlin 1979). L Orange H. P. Wegner M., Das spätantike Herrscherbild von Diokletian bis zu den Konstantin-Söhnen 284-361 n. Chr. Die Bildnisse der Frauen und des Julian. Das römische Herrscherbild III.4 (Berlin 1984). Hertel D., Die Bildnisse des Tiberius. Das römische Herrscherbild I.3 (Wiesbaden 2013). Olympische Forschungen (OF) Bol R., Das Statuenprogramm des Herodes Atticus-Nymphäums. OF 15 (Berlin 1984). 20 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Hitzl K., Die Kaiserzeitliche Statuenausstattung des Metroon.OF 19 (Berlin 1991). Corinth Johnson F. P., Sculpture 1896-1923. Corinth IX (Cambridge, Mass. 1931). Broneer O., The Odeum. Corinth X (Cambridge, Mass. 1932). Stillwell R., The Theatre. Corinth II (Princeton 1952). Sturgeon M. C., Sculpture. The Reliefs from the Theater. Corinth IX.2 (Princeton 1977). Sturgeon M. C., The Sculptural Assemblage from the Theater. Corinth IX. (Princeton 2004). The Athenian Agora Harrison E. B., Portrait Sculpture. The Athenian Agora I (Princeton 1953). Harrison E. B., Ancient Portraits FromtheAthenianAgora (Princeton 1960). Frantz A., Late Antiquity, A.D. 267-700 (Princeton 1988). Grossman J. B., Funerary Sculpture (Athens 2013). Isthmia Sturgeon M. C., Sculpture I 1952-1967. Isthmia IV (Princeton 1987). Lattimore S., Sculpture II. Marble sculpture, 1967-1980 (Princeton 1996). Eretria (Series of theswiss School of Archaeology in Greece) Mango E., Das Gymnasion.Eretria XIII (Gollion 2003). Gortina (Monografie della Scuola Archeologica Italiana) Romeo I. Portale E. C., Le Sculture. Gortina III (Padova 1998). Thera Hiller von Gärtringen F. Wilski P. (επιμ.), Stadtgeschichte von Thera, Thera III (Berlin 1904). Ελεύθερνα AntikePlastik ΑΕΜΘ ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 21

Γενικά άρθρα Πορτρέτα Bergmann M. Zanker P., «Damnatio Memoriae. Umgearbeitete Nero-und Domitiansporträts. Zur Ikonographie der flavischen Kaiser und des Nerva», JdI 96, 1981, 317-412. Gergel R. A., «Agora S166 and Related Works: the Iconography, Typology, and Interpretation of the Eastern Hadrianic Breastplate Type», στο: Α. P. Chapin (επιμ.), ΧΑΡΙΣ. Essays in Honor of Sara A. Immerwahr. Hesperia Suppl. 33 (Athens 2004) 371-410. Goette H. R., «Das Bildnis des Marcus Vilonius Varro in Kopenhagen. Zu den Basen von Portraitbüsten und zum Realismus flavisch-traianischer Bildnisse», Boreas 7, 1984, 89-104. Hartswick K. J., «The Ares Borghese Reconsidered», RA 1990, 227-283. Hekler A., «Beiträge zur Geschichte der antiken Panzerstatuen», ÖJh 19-20, 1919, 190-241. Karanastasi P., «Hadrian im Panzer. Kaiserstatuen zwischen Realpolitik und Philhellenismus», JdI 127/128, 2012/2013, 323-391. Karanastassis P., Untersuchungen zur kaiserzeitlichen Plastik in Griechenland I. Kopien, Varianten und Umbildungen nach Aphrodite-Typen des 5. Jhs. v. Chr., AM 101, 1986, 207-291. Karanastassis P., Untersuchungen zur kaiserzeitlichen Plastik in Griechenland ΙI. Kopien, Varianten und Umbildungen nach Athena-Typen des 5. Jhs. v. Chr., AM 102, 1987, 323-428. Meischner J., «Privatporträts aus den Regierungsjahren des Elagabal und Alexander Severus (218-235)», JdI 99, 1984, 319-351. Smith R. R. R., «Cultural Choice and Political Identity in Honorific Portrait Statues in the Greek East in the Second Century AD», JRS 1998, 98, 56-93. Sturgeon M. C., «EastMeetsWest», JRA 13, 2000, 663-667. Vermeule C. C., «Hellenistic and Roman Cuirassed Statues», Berytus 13, 1959-60, 1-82. Vermeule C. C., «Hellenistic and Roman Cuirassed Statues», Berytus 15, 1964, 95-110. Vermeule C. C., «Hellenistic and Roman Cuirassed Statues», Berytus 26, 1978, 85-123. Wegner M., «Verzeichnis der Bildnisse von Hadrian und Sabina», Boreas 7, 1984 105-156. Wegner M., «Verzeichnis der Kaiserbildnisse von Antoninus Pius bis Commodus», Boreas 2, 1979, 87-181. 22 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Wegner M., Verzeichnis der Kaiserbildnisse von Antoninus Pius bis Commodus II. Νachträge zum römischen Herrscherbild im 2. Jh. n.chr., Boreas 3, 1980. Κοκκορού-ΑλευράΓ., Δραστηριότητες των αττικών εργαστηρίων γλυπτικής την εποχή της Ρωμαιοκρατίας, στο: Αλεξανδρή Α. Λεβέντη Ι. (επιμ.), Καλλίστευμα. Μελέτες προς τιμήν της Όλγας Τζάχου-Αλεξανδρή (Αθήνα 2001) 319-348. Καραναστάση Π., «Ζητήματα της εικονογραφίας και της παρουσίας των Ρωμαίων αυτοκρατόρων στην Ελλάδα», ΑΕ 134, 1995, 209-226. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Συμβολή στην εικονογραφία του Ηρώδη του Αττικού, ΑΑΑ 11, 1978. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Συμβολή στην εικονογραφία του Πολυδεύκη, ΑΑΑ 10, 1977. Ντάτσουλη-Σταυρίδη Α., Το αρχέτυπο της εικονογραφίας του Ηρώδη Αττικού, ΑΕ 2001. Σταυρίδη Α., Η εικονογραφία της Φαυστίνας της πρεσβύτερης στον ελληνικό χώρο, ΑΕ 1976. Σταυρίδη Α., Συμβολή στην εικονογραφία του Ηρώδη του Αττικού ΙΙ, ΑΔ 49-50, Α Μελέτες, 1994-95. Τιμητικοί τόμοι / συλλογικοί τόμοι / πρακτικά συνεδρίου Alcock S. E. (επιμ.), The Early Roman Empire in the East (Oxford 1997). Bauer F. A. Witschel C. (επιμ.), Statuen in der Spätantike (Wiesbaden 2007). Blakolmer F. Krierer K. R. Krinzinger F. (επιμ.) Fremde Zeiten. Festschrift für Jürgen Borchhardt I (Wien 1996). Bol C. P. (επιμ.), Die Geschichte der antiken Bildhauerkunst III. Hellenistische Plastik (Mainz 2007). Bol P. C. (επιμ.), Die Geschichte der antiken Bildhauerkunst IV. Die Plastik der römischen Kaiserzeit bis zum Tode Kaiser Hadrians (Mainz am Rhein 2010). Bouzek J. Ondrejová I. (επιμ.), Roman Portraits. Artistic and Literary. Acts of the Third International Conference on the Roman Portraits, Prague 1989 (Mainz 1997). Brandt B. Gassner V. Ladstätter S. (επιμ.), Synergia. Festschrift F. Krinzinger II (Wien 2005) 261 270. Daehner J. (επιμ.) The Herculaneum Women. History, Context, Identities (Los Angeles 2007). Di Vita A. Livadioti M. Simiakaki I. (επιμ.), Creta romana e protobizantina ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 23

(Padova 2004). Faust S. Leitmeir F. (επιμ.), Repräsentationsformen in severischer Zeit (Berlin 2011). Gaggadis-Robin V. Hermary A. Reddé M. Sintes C. (επιμ.) Les ateliers de sculpture régionaux: techniques, styles et iconographie. Actes du Xe Colloque international sur l art provincial romain, Arles et Aix-en-Provence, 21-23 Mai 2007 (Arles 2009). Hellenkemper Salies G. von Prittwitz H.-H. und Gaffron Bauchhenß G. (επιμ.), Das Wrack. Der antike Schiffsfund von Mahdia. Rheinisches Landesmuseum Bonn, 8. September 1994 29. Januar 1995 (Köln 1994). Hoff M. C. Rotroff S. I. (επιμ.), The Romanization of Athens. Proceedings ofan International Conference Held at Lincoln, Nebraska (April 1996) (Oxford 1997). Marc J.-Y. Moretti J.-C. (επιμ.), Constructions publiques et programmes édilitaires en Grèce entre le IIe siècle av. J.-C. et le Ier siècle ap. J.-C., Actes du colloque, Athènes 14-17 Mai 1995, BCH Suppl. 39 (Paris 2001). Mattern T. (επιμ.), Munus. Festschrift Hans Wiegartz. (Munster 2000). McCann A. M. Pollini J. (επιμ.), Terra Marique: Studies in Art History and Marine Archaeology in Honor of Anna Marguerite McCann on the Receipt of the Gold Medal of the Archaeological Institute of America (Oxford 2005). Olli S. (επιμ.), The Greek East in the Roman Context. Proceedings of a Colloquium Οrganised by the Finnish Institute at Athens May 21 and 22, 1999 (Helsinki 2001). Reusser Chr. (επιμ.), Griechenland in der Kaiserzeit. Neue Funde und Forschungen zu Skulptur, Architektur und Topographie. Kolloquium zum sechzigsten Geburtstag von Prof. Dietrich Willers. Bern, 12.-13. Juni 1998. HASB 4. Beiheft (Bern 2001). Strocka V. M. (επιμ.), Die Regierungszeit des Kaisers Claudius (41-54 n. Chr.). Umbruch oder Episode? Internationales interdisziplinäres Symposion aus Anlaß des hundertjährigen Jubiläums des Archäologischen Instituts der Universität Freiburg i. Br. 16.-18. Februar 1991 (Mainz 1994). Stucky R. A. Jucker I. (επιμ.), Eikones. Studien zum griechischen und römischen Bildnis. Hans Jucker zum sechzigsten Geburtstag gewidmet. AntK Beiheft 12 (Basel 1980). Walker S. Cameron A. (επιμ.), The Greek Renaissance in the Roman Empire (Papers from the Tenth British Museum Classical Colloquium) (BICS Suppl. 55) (London 1989). Αδάμ-Βελένη Π. Τζαναβάρη Κ., Δινήεσσα. Τιμητικός τόμος για την Κατερίνα Ρωμιοπούλου (Θεσσαλονίκη 2012). Αλεξανδρή Α. Λεβέντη Ι. (επιμ.), Καλλίστευμα. Μελέτες προς τιμήν της Όλγας Τζάχου-Αλεξανδρή (Αθήνα 2001) 319-348. Αρχαία Μακεδονία. Διεθνές Συμπόσιο I-VII(Θεσσαλονίκη 1968-2002). 24 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Δαμάσκος Δ. (επιμ.), Αρχαία ελληνική γλυπτική. Αφιέρωμα στη μνήμη του γλύπτη Στέλιου Τριάντη (Αθήνα 2002). Κοκκορού-Αλευρά Γ. Κοπανιάς Κ. (επιμ.), Μέθοδοι προσέγγισης και έρευνας της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής γλυπτικής, Πρακτικά Διεθνούς Ημερίδας, 1η Απριλίου 2004 (Αθήνα 2007). Μπεχράκη Ε. Kreeb M. (επιμ.), Amicitiae Gratia. Τόμος στη μνήμη Αλκμήνης Σταυρίδη (Αθήνα 2008). Παντερμαλής Δ. Τιβέριος Μ. Βουτυράς Εμμ. (επιμ.), Άγαλμα. Μελέτες για την αρχαία πλαστική προς τιμήν του Γιώργου Δεσπίνη (Θεσσαλονίκη 2001). Πινγιάτογλου Σ. Στεφανίδου-Τιβερίου Θ. (επιμ.), Νάματα. Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Δημήτριο Παντερμαλή (Θεσσαλονίκη 2011). Στεφανίδου-Τιβερίου Θ. Καραναστάση Π. Δαμάσκος Δ. (επιμ.), Κλασική παράδοση και νεωτερικά στοιχεία στην πλαστική της ρωμαϊκής Ελλάδας. Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου. Θεσσαλονίκη, 7-9 Μαΐου 2009 (Θεσσαλονίκη 2012). Αδημοσίευτες διατριβές και μεταπτυχιακές εργασίες Αλλαμανή-Σουρή Β., Επιτύμβιες στήλες και ανάγλυφα από τη Βέροια και την περιοχή της (αδημ. διδακτορική διατριβή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2008). Αριστοδήμου Γ., Τα ιδεαλιστικά γλυπτά στα θέατρα των ρωμαϊκών επαρχιών της Ηπείρου, Μακεδονίας, Αχαΐας και Ασίας (αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2000). Γκεϊβανίδου Μ., Εικονιστικά αγάλματα στα θέατρα και τα ωδεία των ανατολικών επαρχιών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (αδημ. διδακτορική διατριβή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2014). Τερζοπούλου Δ., Θεόμορφες απεικονίσεις θνητών στα ταφικά μνημεία της Μακεδονίας (αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2009). Καζακίδη Ν. Εικόνες εν γυμνασίω: έργα γλυπτικής και η λειτουργία τους στο Ελληνιστικό Γυμνάσιο (Ηπειρωτική Ελλάδα και νησιά του Αιγαίου) (αδημ. διδακτορική διατριβή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2012). Καπλανίδου Δ., Εποχή Σεβήρων (αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη). Λαμπρινός Ζ., Προτομές ρωμαίων αυτοκρατειρών (αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2011). Μαρκουλίδου Α., Pudicitia (αδημ. διδακτορική διατριβή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2007). Μουτίδου Ε., Προτομές Ρωμαίων αυτοκρατόρων: Οι τύποι των θωρακοφόρων από τη Ρώμη και τις δυτικές επαρχίες της αυτοκρατορίας (αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσα- ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 25

λονίκη 2006). Παπαγιάννη Ε., Αττικές σαρκοφάγοι με ερωτιδείς και γιρλάντες (αδημ. διδακτορική διατριβή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2007). Παπαζαφειρίου Γ., Οι ιδεαλιστικές απεικονίσεις των Ρωμαίων αυτοκρατόρων (αδημ. διδακτορική διατριβή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2004). Παπαζαφειρίου Γ., Εποχή Ιουλίων-Κλαυδίων(αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη). Σαχανά Ι., Οι παραστάσεις του θαλασσίου θιάσου στην τέχνη της ελληνιστικής και της πρώιμης αυτοκρατορικής εποχής (αδημ. διδακτορική διατριβή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2012). Χατζηνικολάου Κ., Οι λατρείες των Θεών και των Ηρώων στην Άνω Μακεδονία κατά την αρχαιότητα (Ελίμεια, Εορδαία, Ορεστιάδα, Λυγκηστίδα) (αδημ. διδακτορική διατριβή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2007). Χιώτη Ε., Αυτοκρατορικά και ιδιωτικά πορτρέτα της εποχής των Αντωνίνων στην Ελλάδα (αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) (Θεσσαλονίκη 2012). Γενικές μονογραφίες Πορτρέτα Albertson C., The Sculptured Portraits of Lucius Verus and Marcus Aurelius (A.D. 161-180). Creation and Dissemination of Portrait Types (Ann Arbor 1980). Alexandridis A., Die Frauen des römischen Kaiserhauses. Eine Untersuchung ihrer bildlichen Darstellung von Livia bis Iulia Domna (Mainz am Rhein 2004). Balty J. C., Porträt und Gesellschaft in der römischen Welt (Mainz am Rhein 1991). Bartman E., Portraits of Livia. Imaging the Imperial Woman in Augustan Rome (Cambridge 1999). Bergemann J., Römische Reiterstatuen. Ehrendenkmäler im öffentlichen Bereich (Mainz am Rhein 1990). Bergmann M., Studien zum römischen Porträt des 3. Jahrhunderts n. Chr. (Bonn 1977). Boschung D., Gens Augusta Untersuchungen zu Aufstellung, Wirkung und Bedeutung der Statuengruppen des julisch-claudischen Kaiserhauses (Mainz am Rhein 2002). 26 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Cadario M., La corazza di Alessandro. Loricati di tipo ellenistico dal IV sec. a.c. al II d.c. (Milano 2004). Cain P., Männerbildnisse neronisch-flavischer Zeit (München 1993). Calza R., Iconografia romana imperial. Da Carausio a Giuliano (287-363 d. C.) (Roma 1972). Daehner J. (επιμ.) The Herculaneum Women. History, Context, Identities (Los Angeles 2007). Dahmen K., Untersuchungen zu Form und Funktion kleinformatiger Porträts der römischen Kaiserzeit (Münster 2001). Daltrop G., Die stadtrömischen männlichen Privatbildnisse Trajanischer und Hadrianischer Zeit (Münster 1958). Danguillier C., Typologische Untersuchungen zur Dichter- und Denkerikonographie in römischen Darstellungen von der mittleren Kaiserzeit bis in die Spätantike (Oxford 2001). Delbrueck R., Spätantike Kaiserporträts von Konstantinus Magnus bis zum ende des Westreichs (Berlin 1978). Deppmeyer K., Kaisergruppen von Vespasian bis Konstantin. Eine Untersuchung zu Aufstellungskontexten und Intentionen der statuarischen Präsentation kaiserlicher Familien. Teilband (Hamburg 2008). Dillon S., Ancient Greek Portrait Sculpture. Contexts, Subjects, and Styles (New York 2006). Dillon, S., The Female Portrait Statue in the Greek World (Cambridge 2010). Evers C., Les portraits d Hadrian. Typologie et ateliers (Bruxelles 1994). Filges A., Standbilder jugendlicher Göttinnen. Klassische und frühhellenistische Gewandstatuen mit Brustwulst und ihre kaiserzeitliche Rezeption (Köln 1997). Fittschen K., Die Bildnistypen der Faustina minor und die Fecunditas Augustae (1982). Fittschen K., Prinzenbildnisse antoninischer Zeit (Mainz 1999). Galli M., Die Lebenswelt eines Sophisten. Untersuchungen zu den Bauten und Stiftungen des Herodes Atticus (Mainz am Rhein 2002). Gehn U., Ehrenstatuen in der Spätantike. Chlamydati und Togati (Wiesbaden 2012). Goette R., Studien zu römischen Togadarstellungen (Mainz am Rhein 1990). Hallett C. H., The Roman Nude. Heroic Portrait Statuary 200 BC-AD 300 (Oxford New York 2005). Havé-Nikolaus F., Untersuchungen zu den kaiserzeitlichen Togastatuen griechischer Provenienz (Mainz am Rhein 1998). Jucker H., Das Bildnis im Blatterkelch (Lausanne 1961). Koch L., Weibliche Sitzstatuen der Klassik und des Hellenismus und ihre kaiserzeitliche Rezeption. Die bekleideten Figuren (Münster 1994). ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 27

Kollwitz J., Oströmische Plastik der Theodosianischen Zeit (Berlin 1941). Kreikenbom D., «Griechische und römische Kolossalporträts bis zum späten ersten Jahrhundert nach Christus», JdI Ergh. 27 (Berlin 1992). Kruse H. J., Römische weibliche Gewandstatuen des zweiten Jahrhunderts n. Chr. (Goẗtingen 1975). L Orange H. P., Studien zur Geschichte des spätantiken Portraits (Oslo 1933). Laube I., Thorakophoroi. Gestalt und Semantik des Brustpanzers in der Darstellung des4. bis 1 Jhs. v. Chr. (Rahden 2006). Maderna C., Juppiter, Diomedes und Merkur als Vorbilder für römische Bildnisstatuen. Untersuchungen zum römischen statuarischen Idealporträt (Heidelberg 1988). Manderscheid H., Die Skulpturenausstattung der kaiserzeitlichen Thermenanlagen (Berlin 1981). Meyer H., Antinoos (München 1991). Niemeyer H. G., Studien zur statuarischen Darstellung der römischen Kaiser (Berlin 1968). Oehler H., Untersuchungen zu den männlichen römischen Mantelstatuen. Der Schulterbauschtypus (Berlin 1961). Pollini J., The portraiture of Gaius und Lucius Caesar, 1987. Post A., Römische Hüftmantelstatuen. Studien zur Kopistentätigkeit um die Zeitenwende (Munster 2004). Richter G. M. A., The Portraits of the Greeks vol. I-III (London 1965). Roddaz J. M., Marcus Agrippa (Roma 1984). Rose Ch. B., Dynastic Commemoration and Imperial Portraiture in the Julio- Claudian Period (Cambridge 1997). Rumscheid J., Kranz und Krone. Zu Insignien, Siegespreisen und Ehrenzeichen der römischen Kaiserzeit. IstForsch 43 (Tübingen 2000). Schade K., Frauen in der Spätantike. Status und Repräsentation. Eine Untersuchung zur römischen und frühbyzantinische Bildniskunst (Mainz 2003). Schlüter R., Die Bildnisse der Kaiserin Iulia Domna (Münster 1977). Stavridis A., Untersuchungen zu den Kaiserportraẗs in Griechenland. Augustus bis Caracalla (Berlin 1970). Stemmer K., Untersuchungen zur Typologie, Chronologie und Ikonographie der Panzerstatuen (Berlin 1978). Stichel R. H. W., Die römische Kaiserstatue am Ausgang der Antike. Untersuchungen zum plastischen Kaiserporträt seit Valentinian I. (364-375 v. Chr.) (Roma 1982). Tansini R., I ritratti di Agrippina Maggiore, RdA Suppl. 15 (Roma 1995). Trimble J., Women and Visual Replication in Roman Imperial Art and Culture (Cambridge 2011). 28 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Varner E. R., Mutilation and Transformation. Damnatio Memoriae and Roman Imperial Portraiture (Leiden Boston 2004). Von Sydow W., Zur Kunstgeschichte des spätantiken Porträts im 4. Jahrhundert n. Chr., 1969. Winkes R., Livia, Octavia, Iulia. Porträts und Darstellungen (Providence, Rhode Island Louvain 1995). Wood S., Imperial Women. A study in Public Images, 40 B C AD 68 (Leiden Boston Koln 1999). Zanker P., Provinzielle Kaiserporträts. Zur Rezeption der Selbstdarstellung des Princeps, AbhMünchen N. F. 90 (München 1983). Ιδεαλιστικά Δεσπίνης Γ., Συμβολή στη μελέτη του έργου του Αγορακρίτου (Αθήνα 1971). Εικονιστικά - ιδεαλιστικά Αριστοδήμου Γ., Ο γλυπτός διάκοσμος νυμφαίων και κρηνών στο ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Θεσσαλονίκη 2012). Βωμοί Αδάμ-ΒελένηΜακεδονικοί βωμοί :. τιμητικοί και ταφικοί βωμοί αυτοκρατορικών χρόνων στη Θεσσαλονίκη, πρωτεύουσα της επαρχίας Μακεδονίας και στη Βέροια, πρωτεύουσα του Κοινού των Μακεδόνων (Αθήνα 2002). Σαρκοφάγοι Kintrup C., ASR (υπό δημοσίευση). Koch G. Sichtermann H., Römische Sarkophage, HdArch (Μünchen 1982). Koch G., Sarkophage der römischen Kaiserzeit (Darmstadt 1993). Koch G., ASR XII 6 (Berlin 1975). Matz F., ASR IV 1 (Berlin 1968). Rogge S., ASR IX 1,1 (Berlin 1995). Καλλιπολίτης Β. Γ., Χρονολογική κατάταξις των μετά μυθολογικών παραστάσεων αττικών σαρκοφάγων της ρωμαϊκής εποχής (Αθήνα 1958). Παπαγιάννη E., ASR (υπό δημοσίευση). Ανάγλυφα Deoudi Μ., Die thrakische Jägerin. Römische Steindenkmäler aus Macedonia und Thracia (Mainz 2010). GrassingerD., Römische Marmorkratere, MAR 18 (Mainz 1991). Λαγογιάννη-Γεωργακαράκου, Μαρία, Die Grabdenkmalermit Portratsaus Makedonien (Αθήνα 1998). ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ 29

Μποσνάκης Δ., Ανέκδοτες επιγραφές της Κω. Επιτύμβια μνημεία και όροι (Αθήνα 2008). Σπυρόπουλος Γ. Θ., Νεκρόδειπνα, ηρωικά ανάγλυφα και ο ναός - ηρώο του Αντίνοου στην έπαυλη του Ηρώδη Αττικού (Σπάρτη 2006). Στεφανίδου-Τιβερίου Θ., Εντοιχισμένα ταφικά ανάγλυφα στη Θεσσαλονίκη. Πρώτες παρατηρήσεις στο: Σ. Δρούγου κ.ά. (επιμ.), Κερμάτια Φιλίας. Τιμητικός τόμος για τον Ιωάννη Τουράτσογλου, Β (Αθήνα 2009) 387-403. Μητροπούλου, Ελ., Ανάγλυφα του Δία ρωμαϊκής εποχής από τη Θεσσαλία, στο: 2ο Διεθνές Συνέδριο Θεσσαλικών Σπουδών (Αθήνα 1984). Στεφανίδου-Τιβερίου Θ., Νεοαττικά, οι ανάγλυφες πλάκες από το λιμάνι του Πειραιά (Αθήνα 1979). Τραπεζοφόρα Μπακαλάκης Γ., Ελληνικά τραπεζοφόρα (Θεσσαλονίκη 1948). Στεφανίδου-Τιβερίου Θ., Τραπεζοφόρα του Μουσείου Θεσσαλονίκης (Θεσσαλονίκη 1985). Στεφανίδου-Τιβερίου Θ., Τραπεζοφόρα με πλαστική διακόσμηση. Η αττική ομάδα (Αθήνα 1993). 30 ΚΑΤΑΛOΓOΣ ΜOΥΣΕΙΩΝ

Στοιχειοθεσία - Eκτύπωση UNIVERSITY STUDIO PRESS Eκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών Αρμενοπούλου 32 Θεσσαλονίκη 546 35 τηλ. 2310-209637, 209837 fax 2310-216647 e-mail: info@universitystudiopress.gr web site: www.universitystudiopress.gr