Προκλήσεις και προοπτικές για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση στην Ελλάδα Δρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου 1
Κοινωνικο-οικονομικά δεδομένα ΑΕΠ Έξι χρόνια σε οικονομική ύφεση δημιούργησαν συνθήκες χωρίς προηγούμενο στη μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας (EUROSTAT). Αλματώδης αύξηση του ποσοστού νεανικής ανεργίας : 64% ανεργία στους νέους (15-24 ετών) το Φεβρουάριο του 2013 (ΕΛΣΤΑΤ) 2
Κοινωνικο-οικονομικά δεδομένα Αύξηση του ποσοστού των νέων εκτός συστήματος εκπαίδευσης, κατάρτισης ή απασχόλησης κατά 55% μεταξύ 2007-2011 στην Ελλάδα: 23% ποσοστό NEETs (Eurofound, 2012) Οικονομικό και κοινωνικό κόστος από την αύξηση των NEETs (Eurofound 2012) Οικονομικό κόστος από τη μη συμμετοχή στην αγορά εργασίας: 3,3% του ΑΕΠ στην Ελλάδα (ευρωπαϊκός Μ.Ο.: 1,21%, Γερμανία: μικρότερο του 0,6%) Κοινωνικό κόστος: Οι NEETs επιδεικνύουν χαμηλότερη εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς και μικρότερη συμμετοχή στην πολιτική ζωή
Εκπαιδευτικά δεδομένα Ε&Α σε % του ΑΕΠ Απασχόληση % 2,0 3,0 70 75 0,6 59,9 Πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου % Ολοκλήρωση τριτοβάθμιας εκπαίδευσης % 10,0 9,7 32 40 13,1 28,9 Στόχος ΕΕ 2020 Στόχος ΕΛ 2020 ΕΛ 2011
Δεδομένα για την ΤΕΕ «Ψυχοπαίδι» του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος Διαχρονικά επιλέγουν να ακολουθήσουν αυτήν τη διαδρομή κάτω από το 30% του μαθητικού πληθυσμού σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό Μ.Ο. 50% (25% to 2010-2011, ΙΤΥΕ 2011) Ειδικά μεταξύ 2003-2009 η συμμετοχή στην ΤΕΕ μειώθηκε κατά 44% (ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ 2011)
Δεδομένα για την ΤΕΕ Διαχρονικά παρατηρείται: Αμείωτη τάση για γενικές και ακαδημαϊκές σπουδές μέσω της «βασιλικής διαδρομής» Γενικό Λύκειο Πανελλαδικές εξετάσεις Πανεπιστήμιο/ΤΕΙ Μειωμένη ελκυστικότητα και χαμηλό κύρος συνοδεύουν την εικόνα της ΤΕΕ Η ΤΕΕ παρέχεται σχεδόν αποκλειστικά (σε ποσοστό 90% με εξαίρεση τη μαθητεία του ΟΑΕΔ) σε σχολική μορφή χωρίς διασύνδεση με τον κόσμο της εργασίας
Μεταρρυθμιστικές προσπάθειες Εξι «μεταρρυθμίσεις» σε διάστημα 50 χρόνων Ν. 4186/2013 Ν. 3475/2006 Ν. 3971/1959 Ν. 2640/1998 Ν. 576/1977 Ν.1566/1985
7 προκλήσεις της νέας εποχής 1 «Άνοιγμα» του συστήματος στον κόσμο της εργασίας Ενίσχυση της ελκυστικότητας της ΕΕK 5 2 Ενεργότερη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων Βελτίωση της ποιότητας 6 3 Δημιουργία κουλτούρας διαλόγου και συναινέσεων Στενότερη σύνδεση αρχικής και συνεχιζόμενης ΕΕK 7 4 Αποκέντρωση και επέκταση της σχολικής αυτονομίας
«Άνοιγμα» στο κόσμο της εργασίας 1 «Άνοιγμα» του συστήματος στον κόσμο της εργασίας Ως ανταπόκριση στις ανάγκες της οικονομίας κατά την πρόγνωση των επαγγελμάτων του μέλλοντος Ως ενσωμάτωση των νεότερων εξελίξεων της τεχνολογίας και της οργάνωσης της εργασίας στη διαμόρφωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων Ως συμμετοχή των επιχειρήσεων στην εκπαιδευτική διαδικασία, π.χ. μέσω μαθητείας ή άλλων μορφών διττής εκπαίδευσης. 9
Συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων 2 Ενεργότερη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων Εργοδότες Στις χώρες με ισχυρή παράδοση στην ΕΕΚ (π.χ. Γερμανία) οι κοινωνικοί εταίροι συμμετέχουν σε όλες τις φάσεις και σε όλα τα επίπεδα με αποφασιστικό ρόλο: στον σχεδιασμό στην εφαρμογή στην πιστοποίηση στη διασφάλιση ποιότητας στον εκσυγχρονισμό των ειδικοτήτων Συνδικάτα Εκπαιδευτικού φορείς Η συμμετοχή προϋποθέτει γνώση του αντικειμένου 10
Κουλτούρα Διαλόγου 3 Δημιουργία κουλτούρας διαλόγου και συναινέσεων Η συμμετοχή προϋποθέτει κουλτούρα διαλόγου και εξεύρεσης συναινέσεων, δεν ενισχύει σχήματα win-lose, «όλα ή τίποτε» Είναι ανάγκη να ξεκινήσει μια νέα φάση στον κοινωνικό διάλογο σε εθνικό, περιφερειακό, κλαδικό αλλά και σε επιχειρησιακό επίπεδο με αντικείμενο το σύνολο των θεμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού με στόχο τη βελτίωση των προσόντων των ατόμων και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. 11
Αποκέντρωση 4 Αποκέντρωση και επέκταση της σχολικής αυτονομίας Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης έχουν αποκεντρωμένα εκπαιδευτικά συστήματα Στην Ελλάδα το σύστημα παραμένει συγκεντρωτικό παρά τις προσπάθειες που έγιναν τα τελευταία χρόνια με αλλαγή του θεσμικού πλαισίου Το Υπ. Παιδείας καθορίζει από τα αναλυτικά προγράμματα και τις ειδικότητες μέχρι τις εκπαιδευτικές μεθόδους και τα μέσα, το περιεχόμενο και τις διαδικασίες των εξετάσεων. 12
Ελκυστικότητα Ενίσχυση της ελκυστικότητας της ΕΕ 5 Η ελληνική πολιτεία παρά τις επανειλημμένες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες δεν κατάφερε να παρουσιάσει την ΤΕΕ ως ισότιμη με το Γενικό Λύκειο και ελκυστική επιλογή Βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις για τη χειρωνακτική εργασία συμβάλλουν στην αρνητική εικόνα της ΤΕΕ και ωθούν γονείς και δασκάλους να προωθούν τους μαθητές στη Γενική Εκπαίδευση Μεσοπρόθεσμα απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας και αντιλήψεων, ενώ σε θεσμικό επίπεδο θα πρέπει: α) να σταματήσουν οι αποσπασματικές «μεταρρυθμιστικές» προσπάθειες που δημιουργούν αναστάτωση σε γονείς και μαθητές, β) να ενισχυθεί η ισοτιμία της ΤΕΕ με τη γενική εκπαίδευση μέσω της αντιστοίχισης στα επίπεδα του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και της παροχής δυνατότητας κινητικότητας στο σύστημα διά βίου μάθησης. 13
Ποιότητα Βελτίωση της ποιότητας 6 Η βελτίωση της ποιότητας της ΕΕΚ συνδέεται άμεσα με την ενίσχυση του κύρους και της ελκυστικότητας της Η εφαρμογή των ψηφισθέντων νόμων για την αξιολόγηση των σχολικών μονάδων καθώς και των ευρωπαϊκών κριτηρίων για τη διασφάλιση ποιότητας στην ΕΕΚ και του Εθνικού Πλαισίου Διασφάλισης της Ποιότητας στη Διά Βίου Μάθηση, π 3, μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα και κατ επέκταση το κύρος της ΕΕΚ 14
Σύνδεση αρχικής και συνεχιζόμενης ΕΕΚ Στενότερη σύνδεση αρχικής και συνεχιζόμενης ΕΕ 7 Η συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση, ως βασικό εργαλείο των πολιτικών ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού σε μεγάλο βαθμό αναπτύχθηκε ασύνδετα από την αρχική ΕΕΚ, αλλά και από τις ανάγκες των επιχειρήσεων και της οικονομίας ως επιδοματική πολιτική Η στενότερη σύνδεση αρχικής και συνεχιζόμενης ΕΕΚ επιβάλλεται όχι μόνο για λόγους αντισταθμιστικούς (τυχόν κενά της αρχικής μπορούν να αναπληρωθούν από τη συνεχιζόμενη) και για την παροχή ευκαιριών κινητικότητας στην εκπαιδευτική και επαγγελματική διαδρομή των ατόμων, αλλά και για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων. 15
Ανθρώπινο δυναμικό Γιατί να επενδύσει η Πολιτεία στο ανθρώπινο δυναμικό; Ανάπτυξη, επιχειρηματικότητα και απασχόληση είναι οι τρεις βασικοί παράγοντες για την αντιστροφή του κλίματος ύφεσης και το ξεπέρασμα της κρίσης. Προϋπόθεση και των τριών είναι η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού Ο ανθρώπινος παράγοντας μπορεί να υποστηρίξει τον εκσυγχρονισμό της παραγωγής σε ανταγωνιστικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας Ο ανθρώπινος παράγοντας μπορεί να καινοτομήσει, όχι οι μηχανές
Ανθρώπινο δυναμικό Γιατί να επενδύσουν οι επιχειρήσεις στο ανθρώπινο δυναμικό; Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι ο μόνος που αποτελεί διατηρήσιμο και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για μια επιχείρηση, επειδή επιτρέπει τη γρήγορη ανταπόκριση σε ευκαιρίες και απειλές του περιβάλλοντος είναι δύσκολο και χρονοβόρο να αναπτυχθεί δε μπορεί να αντιγραφεί... μπορεί να καταστρέψει ή να «απογειώσει» τη φήμη μιας επιχείρησης
Θετικά παραδείγματα Κύκλος εργασιών 78 δισ. Εργαζόμενοι 113.000 Κύκλος εργασιών 30 δισ. Εργαζόμενοι 96.000
Αρνητικά παραδείγματα 19 th January 2012 Kodak declares bankruptcy: The company that captured the 20th century (Photos) By Melissa Bell Eastman Kodak Co., the photography pioneering corporation that helped capture the 20th century, filed for bankruptcy Thursday. Unable to keep up with the 21st-century transition from film to digital technology, Kodak listed a debt of $6.8 billion and assets of $5.1 billion, Bloomberg reports.
Ευνοϊκό περιβάλλον για δράση Εγγύηση για τους Νέους (Φεβ. 2013) Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για την Μαθητεία (Ιουλ. 2013) Νέος Νόμος για την ΤΕΕ (4186/2013, Σεπτέμβρης 2013) Μνημόνιο Συνεργασίας ΕΕΚ με την Γερμάνια (Δεκ. 2012) Πρωτοβουλία για την Απασχόληση
Συμπέρασμα 1 Σε εποχή βαθιάς κρίσης υπάρχει ανάγκη αναδιάταξης των εξαιρετικά πολύτιμων δημόσιων πόρων 2 Η Ελλάδα χρειάζεται ανθρώπινο δυναμικό καλά εκπαιδευμένο με εξειδικευμένες γνώσεις και οριζόντιες δεξιότητες που θα μπορεί να δημιουργήσει εστίες καινοτομίας, να υποστηρίξει αναπτυξιακούς τομείς προτεραιότητας και να επιβάλει νέο επιχειρηματικό υπόδειγμα. 3 Η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού μπορεί να αποτελέσει το βασικό εργαλείο οικοδόμησης εμπιστοσύνης και δημιουργίας κλίματος συνεννόησης και συνεργασίας ανάμεσα στους κοινωνικούς εταίρους σε μακρο-επίπεδο και στις διοικήσεις των επιχειρήσεων και το προσωπικό τους σε μικρo-επίπεδο
Αν θέλεις να φτάσεις γρήγορα, πήγαινε μόνος σου. Αν θέλεις να φτάσεις μακριά, ας πάμε μαζί. Πρέπει να φθάσουμε ταυτόχρονα γρήγορα και μακριά! 22