Επίδραση των Τοπικών Γεωλογικών Συνθηκών στον Σχεδιασµό του Λιθορρίπτου

Επίδραση των Τοπικών Γεωλογικών Συνθηκών στον Σχεδιασµό του Λιθορρίπτου Φράγµατος Μεσοβούνου Influence of the Local Geological Conditions on the Design of the Messovouno Rockfill Dam ΜΟΥΤΑΦΗΣ, Ν. Ι. ΤΣΑΤΣΑΝΙΦΟΣ, Χ. ΜΑΤΣΙΓΓΟΣ, Ν. ΚΑΝΤΑΡΤΖΗ, Χ. ρ. Πολιτικός Μηχανικός, Λέκτορας ΕΜΠ ρ. Πολιτικός Μηχανικός, «ΠΑΝΓΑΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ» Ε.Π.Ε. Τεχνικός Γεωλόγος, «ΠΑΝΓΑΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ» Ε.Π.Ε. ρ. Πολιτικός Μηχανικός, «ΠΑΝΓΑΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ» Ε.Π.Ε. ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Ο σχεδιασµός του έργου καθορίστηκε κυρίως από τη γειτνίαση της περιοχής κατασκευής του φράγµατος µε την ζώνη επαφής των Ανωκρητιδικών σχηµατισµών του υπερκείµενου φλύσχη, του υποκείµενου µεσοπλακώδους ασβεστολίθου και της ενδιάµεσης µεταβατικής ζώνης. Η επαφή µεταξύ του διαπερατού ασβεστολίθου και της µέτριας διαπερατότητας µεταβατικής ζώνης βυθίζεται ήπια κάτω από τη θεµελίωση του φράγµατος και τον πυθµένα του ταµιευτήρα, του ο- ποίου η στεγανότητα εξασφαλίζεται µε την υπερκείµενη ζώνη του φλύσχη. Η επιλογή της θέσης του φράγµατος και η διαζώνησή του αποσκοπούν στη βελτιστοποίηση της απόστασης µεταξύ της επιφάνειας θεµελίωσης και του υποκείµενου διαπερατού ασβεστολιθικού υποβάθρου. ABSTRACT: The design of the project was dictated mainly by its proximity to the contact zone between the upper cretaceous formations of the underlying limestone, the overlying flysch and the intermediate transition zone. The contact between the pervious limestone and the low permeability transition zone, is dipping smoothly under the dam foundation area and the bottom of the reservoir, whose water tightness is ensured by the overlying flysch formation. Dam axis location and zoning aim at optimizing the distance between the dam foundation and the underlying pervious limestone. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το φράγµα Μεσοβούνου κατασκευάζεται στη θέση «Πηγές» του ρέµατος Άγιοι Ανάργυροι, στις βορειοδυτικές υπώρειες του όρους Βέρµιο και σε απόσταση 5 km περίπου από τον οικισµό Μεσόβουνο Κοζάνης. Η επιφάνεια της λεκάνης απορροής του φράγµατος ανέρχεται σε 2.03 km 2, µε µέσο υψόµετρο +1683, ενώ το µήκος της κύριας µισγάγγειας ανέρχεται σε 2.2 km. Στον ταµιευτήρα του φράγµατος θα συλλέγονται τα νερά των ανάντη του φράγµατος πηγών καθώς και οι ατµοσφαιρικές κατακρηµνίσεις. Η µέση ετήσια συνολική απορροή εκτιµάται σε 4.0*10 6 m 3, από τα οποία τα 3.6*10 6 m 3 θα προέρχονται από τις πηγές και τα υπόλοιπα από τις επιφανειακές απορροές. Τα νερά του ταµιευτήρα θα χρησιµοποιούνται για την άρδευση, κατά τη διάρκεια των θερινών µηνών, των µηλεώνων της περιοχής, που εκτείνονται σε υψόµετρα σηµαντικά χαµηλότερα από το φράγµα. 2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Το έργο αποτελείται από το κύριο και το αυχενικό φράγµα, το σύστηµα υπερχείλισης, τον α- γωγό εκτροπής-υδροληψίας και τέλος τα έργα στεγανοποίησης της θεµελίωσης των αναχω- µάτων. Το κύριο και το αυχενικό φράγµα είναι λιθόρριπτα µε κεκλιµένο αδιαπέρατο πυρήνα το κύριο φράγµα και κατακόρυφο το αυχενικό, ζώνες φίλτρων και στραγγιστηρίων και ζώνη προστασίας των ανάντη πρανών. Η γενική διάταξη του έργου δείχνεται στο Σχήµα 1 και τυπική διατοµή του αναχώµατος του κυρίου φράγ- µατος στο Σχήµα 2. Η στέψη των αναχωµάτων προβλέπεται στο υψόµετρο +1568, που αποτελεί και την υψοµε-

Σχήµα 1. Γενική ιάταξη Έργου Figure 1. General Project Layout Σχήµα 2. Τυπική ιατοµή Φράγµατος Figure 2. Typical Cross Section of the Dam

τρικά υψηλότερη θέση κατασκευής φράγµατος στην Ελλάδα! Το µέγιστο ύψος του κυρίου φράγµατος, από το βαθύτερο σηµείο της θεµελίωσής του, είναι 32 m. Ο συνολικός όγκος των αναχωµάτων ανέρχεται σε 187,000 m 3, µε συνολικό µήκος στη στέψη 312 m. Τα ανάντη πρανές του φράγµατος προβλέπεται µε κλίση 2:1 (ο:κ) και το κατάντη µε κλίση 1.75:1. Ο υπερχειλιστής του φράγµατος είναι µετωπικός, πλάτους στέψης 12 m και παροχής σχεδιασµού 19 m 3 /s, που αντιστοιχεί σε συχνότητα επαναφοράς 1:5,000. Το έργο υπερχείλισης, µε στέψη στο υψόµετρο +1566, εκφορτίζει σε ενδιάµεση λεκάνη ηρεµίας, από την οποία αρχίζει η κεκλιµένη διώρυγα πτώσης, µετά από βαθµιαία στένωση. Η διώρυγα πτώσης, πλάτους 5 m, σχηµατίζεται µε κλίση 40% και καταλήγει σε έργο εκτόξευσης, που εκτινάσσει τη δέσµη νερού σε λεκάνη αποτόνωσης. Το σύστηµα εκτροπής του χειµάρρου κατά την διάρκεια κατασκευής του έργου συνδυάζεται µε το σύστηµα υδροληψίας, σε ενιαίο αγωγό. Η παροχή σχεδιασµού του συστήµατος εκτροπής ανέρχεται σε 5.85 m 3 /s, που αντιστοιχεί σε συχνότητα επαναφοράς 1:10. Το τµήµα του αγωγού κάτω από το ανάντη κέλυφος και τον πυρήνα του φράγµατος, αποτελείται από χαλύβδινο σωλήνα, διαµέτρου 1.20 m, εγκιβωτισµένου σε ωπλισµένο σκυρόδεµα. Κατάντη του πυρήνα, ο αγωγός εκτροπής/υδροληψίας διευρύνεται και µετατρέπεται σε ορθογωνικής διατοµής στο δάπεδο και κυκλικής στο θόλο, πλάτους 2 m και ύψους 2.30 m, από ωπλισµένο σκυρόδεµα. Στο κατάντη του πυρήνα τµήµα του αγωγού, τοποθετείται χαλύβδινος σωλήνας, διαµέτρου 0.50 m, για τις ανάγκες υδροληψίας µετά την έµφραξη του αγωγού εκτροπής,. Η στεγανοποίηση της θεµελίωσης του φράγµατος προβλέπεται µε κεκλιµένες οπές σε κατακόρυφο πέτασµα τσιµεντενέσεων. Η ενίσχυση της έδρασης του πυρήνα και των φίλτρων γίνεται µε τάπητα τσιµεντενέσεων. 3. ΓΕΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Η περιοχή του όρους Βέρµιο ανήκει, γεωτεκτονικά, στην Πελαγονική Ζώνη. Η στρωµατογραφική στήλη της εγγύς του έργου περιοχής, περιλαµβάνει λιµναίες και χει- µάρριες αποθέσεις µικρού πάχους, καθώς και κορήµατα, πάχους 10 m. Στο υπόβαθρο εµφανίζεται ο Ανωκρητιδικός φλύσχης, συνιστάµενος από κυκλοθεµατικές αποθέσεις ψαµµιτών, ιλυολίθων και ασβεστολίθων. Το συνολικό στρωµατογραφικό πάχος του φλύσχη εκτιµάται σε 180 m. Υποκείµενη του φλύσχη εµφανίζεται η µεταβατική ζώνη, συνιστάµενη από µαργαϊκούς α- σβεστολίθους και ασβεστούχους ιλυολίθους, µε πιθανολογούµενο πάχος 35 m. Βαθύτερα συναντάται ο µεσοπλακώδης Ανωκρητιδικός α- σβεστόλιθος, µε πάχος κυµαινόµενο από 200 m έως 250 m. Στα ανατολικά της λεκάνης κατάκλυσης συναντώνται οι αλλόχθονοι σχηµατισµοί του καλύµµατος του Βερµίου, που περιλαµβάνουν χλωριτικούς σχιστολίθους και οφιολιθικά, µαργαϊκά, κερατολιθικά και φλυσχικά θραύσµατα και λατυποπαγείς ασβεστολίθους. 4. ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ H γεωλογική και η τεκτονική δοµή της περιοχής κατασκευής του έργου διερευνήθηκε µε γεωλογική χαρτογράφηση και ταχυµετρική αποτύπωση των βασικών γεωλογικών ορίων, µε εκτέλεση γεωηλεκτρικών διασκοπήσεων και µε ανόρυξη δειγµατοληπτικών γεωτρήσεων και ε- ρευνητικών φρεάτων. Τα βάθη των ερευνητικών γεωτρήσεων κυµάνθηκαν από 10 m έως 50 m. Στην περιοχή κατασκευής του φράγµατος και των συναφών έργων συναντάται ψαµµιτικός και δευτερευόντως ιλυολιθικός φλύσχης, µε επιφανειακό µανδύα αποσάθρωσης πάχους µεταξύ 2 m και 4 m. Κάτω από τον µανδύα παρατηρείται ηµιαποσαθρωµένο πέτρωµα, το πάχος του οποίου δεν υπερβαίνει τα 5 m. Η επαφή των κρητιδικών ασβεστολίθων µε τον φλύσχη χαρτογραφήθηκε στην κοίτη του χειµάρρου 120 m κατάντη του άξονα του φράγ- µατος. Η ταχυµετρική αποτύπωση της επαφής στα πρανή της κοίτης έδωσε γεωµετρικά στοιχεία 088º/30º. Οι ασβεστόλιθοι είναι έντονα κερµατισµένοι και εµφανίζουν ζώνη µικροκαρστικοποίησης σε βάθος 10 m περίπου. Ο ανθρακικός σχηµατισµός εµφανίζεται µεσοπλακώδης (πάχος στρώσης µεταξύ 40 cm και 90 cm), µε διάκενο µεταξύ των στρώσεων κυµαινόµενο από 0.2 cm έως 3 cm. Οι διακλάσεις έ- χουν άνοιγµα έως 5 mm, κατά κανόνα κενό. Στο Σχήµα 3 δείχνεται η επιφανειακή γεωλογική αποτύπωση της περιοχής του φράγµατος. Ανατολικά της επαφής ασβεστολίθων / φλύσχη εµφανίζονται τα µεταβατικά στρώµατα από λεπτοστρωµατώδεις ασβεστούχους ιλυολίθους. Η βραχοµάζα, όµως, αποκόπτεται σε τεµάχη πάχους 0.40 m. Οι ασυνέχειες του σχη- µατισµού είναι χωρίς εξαίρεση κλειστές. Στην περιοχή έδρασης του φράγµατος εµφανίζονται εναλλαγές ψαµµίτη και ιλυολίθου. Το πάχος στρώσης κυµαίνεται από 0.50 m έως 1 m. Η αποσάθρωση δεν ξεπερνά τα 4.0 m.

Σχήµα 3. Γεωλογικός Χάρτης Περιοχής Φράγµατος Figure 3. Geological Mao of the Dam Area Σχήµα 4. Τοµή Α Α (βλέπε Σχήµα 3) Figure 4. Section A A (see Figure 3)

Στην δεξιά όχθη του ρέµατος οι ασυνέχειες, κατ εξαίρεση, εµφανίζουν ανοίγµατα περί το 1 cm και είναι πληρωµένες µε ασβεστίτη. Στην ί- δια θέση εµφανίζονται και ιζηµατογενείς αποθέσεις προσφάτου τραβερτίνη, µε πάχος 1 m. Η στατιστική επεξεργασία των µετρήσεων των ασυνεχειών έδειξε ότι οι στρώσεις έχουν στοιχεία 104º/20º. Οι παρατάξεις τους, δηλαδή, είναι υποπαράλληλες µε τον άξονα του φράγµατος. Με βάση τα στοιχεία της χαρτογράφησης και τα αποτελέσµατα των γεωηλεκτρικών διασκοπήσεων, η κοίτη του ρέµατος θεωρήθηκε ότι είναι ρηξιγενής. Χαρακτηριστική τοµή Α -Α κατά µήκος της κοίτης του ρέµατος δείχνεται στο Σχήµα 4. Η θέση της τοµής σηµειώνεται στο Σχήµα 3. Στην τοµή δείχνεται η περιοχή εµφάνισης των ασβεστολίθων στην κοίτη του ρέµατος και η προς τα ανάντη φαινόµενη κλίση των σχηµατισµών, που έχει σαν αποτέλεσµα οι διαπερατοί ασβεστόλιθοι και η ηµιπερατή µεταβατική ζώνη να επεκτείνονται κάτω και κοντά στη ζώνη θεµελίωσης του φράγµατος. Η παρουσία των διαπερατών σχηµατισµών σε µικρό βάθος από την επιφάνεια, επέβαλε τη µετατόπιση του φράγ- µατος προς τα ανάντη, ώστε να αυξηθεί η α- πόσταση µεταξύ της επιφάνειας θεµελίωσης και των διαπερατών σχηµατισµών. 5. Υ ΡΟΛΙΘΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Από τις δοκιµές υδροπερατότητας, που εκτελέστηκαν στις γεωτρήσεις, προέκυψε ότι ο αποσαθρωµένος φλύσχης έχει µέση διαπερατότητα 1.58 x 10-6 m/sec, ενώ το υγιές του τµήµα είναι πρακτικά αδιαπέρατο, µε µέση διαπερατότητα 3.56 x 10-7 m/sec. Πολύµηνες µετρήσεις της στάθµης του υπόγειου νερού στις γεωτρήσεις έδειξαν ότι η α- σθενής υδροφορία της περιοχής έχει υδραυλική κλίση 20.8% προς το νότιο αντέρεισµα και 0.7% προς το βόρειο αντέρεισµα του ρέµατος. 6. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Τα µηχανικά χαρακτηριστικά των πετρωµάτων στην περιοχή του έργου και η µορφολογία της κοιλάδας του ρέµατος δεν επιτρέπουν την κατασκευή φραγµάτων από σκυρόδεµα (βαρύτητας ή τοξωτών) και κατά συνέπεια διερευνήθηκαν λύσεις αποκλειστικά µε γεωφράγµατα: α) χωµάτινα, β) λιθόρριπτα µε πυρήνα και γ) Λιθόρριπτα µε Ανάντη Πλάκα Σκυροδέµατος (Λ.Α.Π.Σ.). Ο εντοπισµός επαρκούς ποσότητας λεπτοκόκκου υλικού στη ζώνη κατάκλυσης του ταµιευτήρα, σε συνδυασµό µε το χαµηλό κόστος εξόρυξης και µεταφοράς, ήταν καθοριστικός για την επιλογή γεωφράγµατος µε αδιαπέρατο πυρήνα, έναντι του φράγµατος τύπου Λ.Α.Π.Σ. Ως υλικό κατασκευής των κελυφών του φράγ- µατος µπορούσε να χρησιµοποιηθεί είτε λιθορριπή από ασβεστολιθικό πέτρωµα, είτε εδαφικής σύστασης υλικό από εκσκαφές σε φλύσχη και φλυσχικό ιλυόλιθο. Η οικονοµοτεχνική σύγκριση των δύο αυτών επιλογών, σε συνδυασµό µε την υψηλή ποιότητα του ασβεστολιθικού πετρώµατος, προσδιόρισαν το υλικό κατασκευής των κελυφών του φράγµατος ως λιθορριπή α- πό ασβεστολιθικό πέτρωµα. Η θέση του άξονα του φράγµατος προσδιορίστηκε µε στόχους: - Τη µεγιστοποίηση του όγκου του ταµιευτήρα. - Την ελαχιστοποίηση του όγκου του αναχώ- µατος. - Την καλύτερη διάταξη των επί µέρους τεχνικών έργων (υπερχειλιστή και αγωγού εκτροπής). - Την αποµάκρυνση της θεµελίωσης του φράγµατος από τον υποκείµενο ασβεστολιθικό σχηµατισµό. Η µορφολογία της κοιλάδας του ρέµατος µε τη φυσική στένωση ανάντη της εµφάνισης των ασβεστόλιθων στην κοίτη (βλέπε Σχήµα 3), ε- πέτρεπε τον σχεδιασµό ευθυγράµµου φράγµατος µεταξύ των αντερεισµάτων και, κατά συνέπεια, ελαχιστοποίηση του όγκου του αναχώµατος (βλέπε Σχήµα 2). Εξ άλλου, η απαίτηση για µεγιστοποίηση του όγκου του ταµιευτήρα θα ε- πέβαλε την τοποθέτηση του φράγµατος στην πλέον κατάντη θέση της στένωσης. Η θέση αυτη, όµως, εµφανίζει το σοβαρό µειονέκτηµα της γειτνίασης της επιφάνειας έδρασης του πυρήνα µε τους υποκείµενους ηµιπερατούς και διαπερατούς γεωλογικούς σχηµατισµούς. Η ηµιπερατή µεταβατική ζώνη ευρίσκεται σε βάθος 5 m περίπου κάτω από την επιφάνεια έ- δρασης πυρήνα, ενώ η διαπερατή ασβεστολιθική βραχοµάζα σε βάθος 25 m. Κατά συνέπεια η ευνοϊκότερη από πλευράς µορφολογίας και όγκου ταµιευτήρα θέση του φράγµατος δεν µπορούσε να γίνει αποδεκτή. Ο άξονας του φράγµατος έπρεπε να µετατοπιστεί προς τα α- νάντη, λαµβάνοντας παράλληλα υπ όψη τους περιορισµούς από την σταδιακή διεύρυνση της κοιλάδας (βλέπε Σχήµα 3). Βελτιστοποίηση της µετατόπισης επιτεύχθηκε µε διαµόρφωση του πυρήνα µε κλίση προς τα ανάντη και µε καµπύλωση του άξονα του φράγµατος προς τα ανάντη, που είχε παράλληλο όφελος την ευνοϊκότερη προσαρµογή του αναχώµατος στη µορφολογία των αντερεισµάτων, όπως δείχνεται στο Σχήµα 3.

Προκειµένου να καλυφθεί η αναπόφευκτη µείωση του όγκου του ταµιευτήρα λόγω της µετατόπισης του φράγµατος προς τα ανάντη, διερευνήθηκε η δυνατότητα ανύψωσης της στέψης του αναχώµατος, αποτέλεσµα της οποίας ήταν η επέκταση του αναχώµατος στο δεξιό αντέρεισµα, ώστε να καλυφθεί ο φυσικός αυχένας που παρατηρείται µε χαµηλό σηµείο στο υ- ψόµετρο +1563. Η πρόβλεψη κατασκευής του αυχενικού φράγµατος αύξησε, ελαφρά, τον όγκο του φράγµατος, µε σηµαντική, όµως, αύξηση του ωφέλιµου όγκου του ταµιευτήρα. 7. ΠΥΡΗΝΑΣ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Ο πυρήνας του φράγµατος (Ζώνη 1 στη διατο- µή του φράγµατος) σχεδιάστηκε κεκλιµένος προς τα ανάντη (βλέπε Σχήµα 2), προκειµένου α) να αυξηθεί κατά το δυνατόν η απόσταση µεταξύ της επιφάνειας έδρασης του πυρήνα και των υποκειµένων ηµιπερατών σχηµατισµών και β) να επιτευχθεί οµαλότερη κατανο- µή των τάσεων στις ζώνες του πυρήνα, των φίλτρων και των κελυφών, ώστε να µειωθεί ουσιαστικά ο κίνδυνος ανάπτυξης του «φαινοµένου του θόλου», µε ανάρτηση του υλικού πυρήνα στις γειτονικές ζώνες. Οι κλίσεις των παρειών του πυρήνα ορίζονται µε στόχο το πλάτος του σε κάθε υψόµετρο να είναι περίπου το µισό του αντίστοιχου υδροστατικού φορτίου. Έτσι, προβλέπονται κλίσεις για µεν την ανάντη παρειά 1:2 (ο:κ) και για την κατάντη παρειά 1:5 (ο:κ). Υλικά κατάλληλα για την κατασκευή του πυρήνα προδιαγράφονται όσα εµφανίζουν ποσοστό διερχόµενο από το πρότυπο κόσκινο Νο. 200 µεγαλύτερο από 30% και από το κόσκινο Νο. 4 µεγαλύτερο από 65%, ενώ παράλληλα θα ταξινοµούνται στην κατηγορία CL στον χάρτη πλασιµότητας. Η συµπύκνωση του υλικού προβλέπεται να εκτελείται σε υγρασία που θα κυµαίνεται µεταξύ -1% και +2% της βελτίστης, όπως αυτή θα καθορίζεται µε Πρότυπη οκιµή Proctor. Η συµπύκνωση του υλικού πρέπει να επιτυγχάνει µέση µετρηµένη ξηρή πυκνότητα ί- ση τουλάχιστον µε το 98% της µέγιστης ξηρής πυκνότητας κατά Proctor και να εµφανίζει ο- µοιοµορφία, ώστε τουλάχιστον το 95% των δοκιµών να δίνει πυκνότητες µεγαλύτερες από 96% της µέγιστης ξηρής πυκνότητας. 7. ΦΙΛΤΡΑ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ πετρώµατος. Η µέγιστη διάσταση κόκκου προδιαγράφεται στα 19 mm, ενώ το ποσοστό παιπάλης (διερχόµενο από το κόσκινο Νο. 200) θα πρέπει να είναι µικρότερο από 3%. Ζώνες φίλτρου προβλέπονται σε αµφότερες τις παρειές του πυρήνα, µέσου πλάτους 2.50 m. Η έντονη διαφοροποίηση µεταξύ των διαβαθµίσεων των ζωνών του λεπτοκόκκου φίλτρου και της λιθορριπής των κελυφών, απαιτεί την παρεµβολή χονδροκόκκου φίλτρου (Ζώνη 3 στη διατοµή του φράγµατος, Σχήµα 2), µε λίθους µεγίστης διάστασης 76 mm. 8. ΚΕΛΥΦΗ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Τα κελύφη του φράγµατος (Ζώνες 4 και 4α στη διατοµή του φράγµατος, Σχήµα 2) προβλέπεται να κατασκευαστούν από προϊόντα ανάπτυξης λατοµείου ασβεστολίθου. Η Ζώνη 4 διαστρώνεται σε στρώσεις πάχους 1 m, στις οποίες ενσωµατώνονται λίθοι µέγιστης διάστασης ίσης µε το πάχος της στρώσης και συµπυκνώνεται µε 4 διελεύσεις 10τοννου δονητικού κυλινδρο-συµπυκνωτή υπό πλήρη δόνηση. Προκειµένου να βελτιωθεί η συµβατότητα των διαβαθµίσεων των παρακείµενων ζωνών χονδροκόκκου φίλτρου (Ζώνη 3) και κελύφους (Ζώνη 4), προβλέπεται η παρεµβολή της Ζώνης 4α, που κατασκευάζεται µε υλικά ίδια µε αυτά της Ζώνης 4, αλλά διαστρώνεται σε στρώσεις πάχους 0.5 m και περιέχει λίθους µεγίστης διάστασης 0.5 m. Λόγω της χαµηλής υδρο-απορροφητικότητας του ασβεστολίθου, δεν απαιτείται η διαβροχή της λιθορριπής πριν από την συµπύκνωσή της. 9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το φράγµα Μεσοβούνου εδράζεται επί αδιαπεράτων φλυσχικών σχηµατισµών. Όµως, η ύ- παρξη διαπερατών σχηµατισµών σε µικρό σχετικά βάθος κάτω από την στάθµη θεµελίωσης του πυρήνα του φράγµατος επέβαλε αφ ενός µεν την διαµόρφωση του πυρήνα µε κλίση προς τα κατάντη, αφ ετέρου δε την καµπύλωση του άξονά του προς τα ανάντη. Κατ αυτόν τον τρόπο επιτεύχθηκε η αύξηση της απόστασης µεταξύ της επιφάνειας θεµελίωσης του πυρήνα και των διαπερατών σχηµατισµών. Το υλικό κατασκευής των λεπτοκόκκων φίλτρων (Ζώνη 2 στην διατοµή του φράγµατος, Σχήµα 2) προβλέπεται να προέλθει από θραύση, κοσκίνισµα και πλύσιµο ασβεστολιθικού