Χρησιµοποίηση των τεχνικών του PIAGET (µέθοδος της συνέντευξης) για την αξιολόγηση της νοητικής ανάπτυξης των παιδιών. 1. Ταξινόµ ηση. Ηλικία: 5-7 ετών. Σκοπός: Να διερευνήσουµε πώς το παιδί ταξινοµεί διάφορα πράγµατα. Το παιδί που δεν έχει συλλάβει την έννοια της τάξης τοποθετεί διάφορα πράγµατα µαζί µε ένα µη συστηµατικό τρόπο. εν έχει αποκτήσει µερική κατανόηση ταξινοµεί µερικά όµοια αντικείµενα αλλά δεν µπορεί να ταξινοµήσει άλλα. Το παιδί που κατανοεί τη φύση της ταξινόµησης τοποθετεί µαζί όµοια αντικείµενα µε ένα: συνεπή τρόπο. Υλικό: Σε ένα χαρτόνι ζωγραφίζουµε 6 τετράγωνα 5 Χ 5 εκ. και 6 κύκλους µε διάµετρο 5 εκ. Κόβουµε τα τετράγωνα που σχεδιάσαµε στο χαρτόνι. Κόβουµε διαγωνίως δυο τετράγωνα και σχηµατίζουµε 4 τρίγωνα. Κόβουµε επίσης τους 6 κύκλους που σχεδιάσαµε στο χαρτόνι και δύο από τους κύκλους τους κόβουµε στη µέση Τώρα έχουµε: 4 τετράγωνα, 4 τρίγωνα, 4 κύκλους, και 4 ηµικύκλια. Χρησιµοποιώντας 4 διαφορετικούς χρωµατισµούς µαρκαδόρων χρωµατίζουµε κάθε ένα από τα 4 χαρτονάκια κάθε σχήµατος µε διαφορετικό χρώµα. Τρόπος εξέτασης: Τοποθετούµε όλα τα χαρτονάκια µπροστά στο παιδί και τα α- νακατεύουµε. Μετά λέµε στο παιδί: " Βάλε µαζί τα πράγµατα που µοιάζουν, που είναι ίδια". Περιγράφουµε πώς προχωρά το παιδί (π.χ µε σιγουριά, δοκιµαστικά) και τι κάνει. Όταν τελειώσει δείχνουµε σε µια οµάδα κοµµατιών και ρωτούµε: "Γιατί είναι τα ίδια;" Γράφουµε την απάντηση του παιδιού. Παρατήρηση: Αν έχουµε αµφιβολία ότι το παιδί χρησιµοποίησε την ίδια λογική και για τις υπόλοιπες οµαδοποιήσεις, ζητούµε ερµηνείες και για τις άλλες και γράφουµε τις απαντήσεις του παιδιού. 2. Σειροθέτηση. Αναφέρεται στην ικανότητα τοποθέτησης αντικειµένων στη σωστή σειρά. Ηλικία: 4-7 ετών. Σκοπός: Η διερεύνηση της ικανότητας του παιδιού για σειροθέτηση. Το παιδί που βρίσκεται στο στάδιο των συγκεκριµένων συλλογισµών έχει την ικανότητα να τοποθετεί τα αντικείµενα σύµφωνα µε κάποια ποσοτική διάσταση (π.χ. σύµφωνα µε το βάρος ή το µέγεθος), πράγµα που φανερώνει ότι έχει αποκτήσει την ικανότητα της σειροθέτησης (αν το Α είναι µεγαλύτερο από το Β, και Β µεγαλύτερο από το Γ, τότε πρέπει επίσης το Α να είναι µεγαλύτερο από το Γ). Το παιδί που βρίσκεται στο προσυλλογιστικό στάδιο µπορεί να δυσκολευτεί να τοποθετήσει τα αντικείµενα στη σωστή σειρά.
Υλικό: έκα µικρά µπαστουνάκια από σύρµα από 10,6 εκ. µέχρι 16 εκ., τα οποία να διαφέρουν µεταξύ τους κατά 0,6 εκ. (Μπορούµε να χρησιµοποιήσουµε 10 ανθρώπινες φιγούρες κοµµένες σε χαρτόνι, 10 κύκλους κ λπ Μπορούµε να χρησιµοποιήσουµε για το πείραµα και δύο σειρές: π χ µία σειρά µπαστουνάκια και µια σειρά κύκλους) Τρόπος εξέτασης: Τοποθετούµε όλα τα µπαστουνάκια µπροστά στο παιδί λέγοντας του: "Θα κανείς µια ωραία σκάλα µε όλα αυτά τα µπαστουνάκια βάζοντάς, τα στη σειρά, το ένα δίπλα στο άλλο" Μπορούµε, αν είναι αναγκαίο να δείξουµε τι θέλουµε τοποθετώντας τρία µπαστουνάκια στη σωστή σειρά, ή βάζοντας κάτω το µικρότερο µπαστουνάκι και ζητώντας από το παιδί να συνεχίσει την τοποθέτηση σε αυξανόµενη σειρά. Παρατηρούµε πώς διαλέγει το παιδί το κάθε µπαστουνάκι, τη σειρά µε την οποία τα τοποθετεί και το σχήµα της "σκάλας" Αν παραστεί ανάγκη ενθαρρύνουµε το παιδί να ολοκληρώσει τη σειρά ή να διορθώσει κάποιο λάθος, 3. ιατήρηση του αριθµού Ηλικία: 4-7 ετών. Σκοπός: Να δούµε αν το παιδί κατανοεί ότι ο αριθµός αντικειµένων τοποθετηµένων στη σειρά παραµένει ο ίδιος ακόµη και αν η απόσταση µεταξύ τους αλλάζει Παιδιά γύρω στην ηλικία των τεσσάρων ετών δεν θα µπορέσουν να αποκεντρωθούν και είναι πιθανό να πουν ότι µια µακρύτερη σειρά έχει περισσότερους κύβους, έστω και αν µπορούν να µετρούν τους κύβους και στις δυο σειρές Τα µεγαλύτερα παιδιά θα µπορούν να κατανοούν ότι ο αριθµός είναι σταθερός, ακόµη και όταν αλλάζει η εµφάνιση των κύβων Υλικό: 20 κύβοι, ή άλλα αντικείµενα (χάντρες, καραµέλες κ λπ ) Τρόπος εξέτασης: Τοποθετούµε τους κύβους (ή τα άλλα αντικείµενα που έχουµε) µπροστά στο παιδί Αραιώνουµε οκτώ από τους κύβους ώστε να απέχουν 2-3 εκ, σε µια σειρά Τους υπόλοιπους κύβους τους κάνουµε ένα σωρό κοντά στο παιδί Μετά λέµε: " Μπορείς να µετρήσεις τους κύβους; Πόσοι είναι; " είχνουµε τους κύβους στη σειρά Αν το παιδί δεν µπορεί να τους µετρήσει σωστά το βοηθάµε. Μετά λέµε: "Τώρα πάρε (ίσους από τους κύβους σου χρειάζονται για να κάνεις τον ίδιο αριθµό." Βοηθούµε αν είναι απαραίτητο. Περιγραφούµε πως προχωρεί το παιδί Μετά παίρνουµε τους κύβους στη σειρά που είναι πιο κοντά µας και τους αραιώνουµε ώστε να απέχουν 6-9 εκ Παίρνουµε τους κύβους που είναι στην άλλη σειρά και τους αραιώνουµε ώστε να απέχουν περίπου 2-3 εκ µεταξύ τους είχνουµε στη µεγαλύτερη σειρά και λέµε: " Ας πούµε ότι αυτοί είναι οι κύβοι µου " είχνουµε στη µικρότερη σειρά και λέµε: "Και αυτοί είναι οι κύβοι σου. Εγώ έχω πιο πολλούς κύβους, ή εσύ έχεις πιο πολλούς κύβους, ή έχουµε τους ίδιους;" Καταγράφουµε την απάντηση του παιδιού
Στη συνέχεια ρωτάµε: "Γιατί το νοµίζεις αυτό;" Γράφουµε την απάντηση του παιδιού, Στο τέλος παίρνουµε τους κύβους που ήταν αραιωµένοι 6-8 εκ και τους τοποθετούµε 2-3 εκ. τον ένα από τον άλλο, ακριβώς κάτω από την άλλη σειρά Μετά λέµε: "Τώρα έχεις εσύ πιο πολλούς κύβους, ή έχω εγώ πιο πολλούς κύβους ή έχουµε τους ίδιους κύβους;" Παρατηρούµε την απάντηση και τις αντιδράσεις του παιδιού (έκπληξη, σύγχυση, προφανή αδιαφορία) 4. ιατήρηση του χώρου Ηλικία: 4-7 ετών Σκοπός: Ν«διερευνηθεί πώς το παιδί χειρίζεται µια διαφορετική κατάσταση που αφορά τη διατήρηση. Ένα παιδί που µπορεί να χειριστεί το προηγούµενο πρόβληµα (διατήρηση του αριθµού), µπορεί να συναντήσει δυσκολία όταν βρεθεί αντιµέτωπο µε το ίδιο βασικό πρόβληµα παρουσιασµένο µε διαφορετική µορφή. Στο πρόβληµα διατήρησης του αριθµού το παιδί πρέπει να κατανοήσει το γεγονός ότι ο αριθµός των κύβων παραµένει ο ίδιος έστω και αν αλλάξει η µεταξύ τους απόσταση. Στο πείραµα αυτό το παιδί πρέπει να κατανοήσει ότι τέσσαρες κύβοι τοποθετηµένοι σε κοµµάτια χαρτί ίδιου µεγέθους καταλαµβάνοντας την ίδια ποσότητα χώρου έστω και αν τοποθετηθούν διαφορετικά Υλικό: 8 µικροί κύβοι, σπιρτόκουτα ή κάτι σχετικό". υο κοµµάτια χαρτόνι τουλάχιστο 20 Χ 30 εκ. Τρόπος εξέτασης:τοποθετούµε τα δύο κοµµάτια χαρτόνι µπροστά στο παιδί και βάζουµε τους κύβους στη µία µεριά σε σωρό. Λέµε: "Ας υποθέσουµε ότι αυτά είναι χωράφια που ανήκουν σε δύο γεωργούς. Είναι ακριβώς το ίδιο µέγεθος, και οι δύο γεωργοί έχουν ακριβώς τον ίδιο χώρο για να βόσκουν οι αγελάδες τους. Ο ένας γεωργός αποφασίζει να χτίσει ένα στάβλο στο χωράφι του, και ας πούµε ότι αυτός είναι ο στάβλος του " (παίρνουµε ένα από τους κύβους και τον τοποθετούµε κοντά στη µία γωνιά του ενός χαρτονιού) "Ο άλλος γεωργός χτίζει κι αυτός ένα στάβλο στο χωράφι του." (Βάζουµε ένα κύβο στο άλλο χαρτόνι στην ίδια θέση όπως και στο πρώτο) " Έχουν ακόµη τον ίδιο χώρο και οι δύο για να βόσκουν οι αγελάδες τους;" Καταγράφουµε την απάντηση του παιδιού. Μετά λέµε: "Ας υποθέσουµε τώρα ότι και οι δύο γεωργοί κάνουν πολλά χρήµατα και χτίζουν ακόµη τρεις στάβλους» Ο ένας γεωργός χτίζει τους στάβλους του µ' αυτό τον τρόπο (βάλλουµε τρεις κύβους ακριβώς δίπλα στον κύβο που βάλαµε στο ένα χαρτόνι), ενώ ο άλλος χτίζει τους στάβλους του µ' αυτό τον τρόπο (βάλλουµε τρεις κύβους αρκετά εκατοστά µακριά τον ένα από τον άλλο, σε διαφορετικά σηµεία στο άλλο χαρτόνι). Έχουν ακόµη τον ίδιο χώρο για να βόσκουν οι αγελάδες τους ή ο ένας γεωργός έχει περισσότερη ακάλυπτη γη;" Καταγράφουµε την απάντηση του παιδιού. Μετά ρωτάµε: "Γιατί το νοµίζεις αυτό;" Σηµειώνουµε την απάντηση του παιδιού. Τέλος παίρνουµε τους κύβους που ήταν σκόρπιοι και τους βάλλουµε µαζί ώστε και οι δυο οµάδες των κύβων να είναι τοποθετηµένες µε τον ίδιο ακριβώς τρόπο στο
κάθε χαρτόνι. Μετά ρωτάµε:: "Έχει τώρα κάθε γεωργός τον ίδιο χώρο για να βόσκουν οι αγελάδες ή έχει ο ένας πιο πολύ ακάλυπτη γη από τον άλλο;". Γραφούµε την απάντηση και τις αντιδράσεις του παιδιού. 5. ιατήρηση των υγρών. Ηλικία: 4-7. Σκοπός: Να διερευνηθεί αν ένα παιδί που έχει κατανοήσει τη διατήρηση του αριθµού µπορεί να κατανοήσει επίσης τη διατήρηση της ποσότητας. Ένα παιδί στο επίπεδο των συγκεκριµένων νοητικών πράξεων δεν θα µπορέσει να γενικεύσει από το πείραµα µε τους κύβους (διατήρηση του χώρου) και θα λύσει το πρόβληµα αυτό µόνο αν έχει αρκετή πείρα µε υγρά σε ποτήρια διαφορετικών µεγεθών. Υλικό: ύο ποτήρια ίδιου µεγέθους (η δύο όµοιοι δοκιµαστικοί σωλήνες), και ένα κοντό πλατύ ποτήρι (ή ένας λεπτός ψηλός δοκιµαστικός σωλήνας). Τρόπος εξέτασης: Γεµίζουµε το ένα ποτήρι κατά τα 2/3 µε νερό. Γεµίζουµε το άλλο κατά το 1/3. Βάζουµε τα δύο ποτήρια µπροστά στο παιδί και λέµε:: " Αυτό το ποτήρι -δείχνουµε-, ή αυτό -δείχνουµε στο άλλο-, έχει περισσότερο νερό;" Γράφουµε την απάντηση του παιδιού Μετά χύνουµε νερό' από' το πιο γεµάτο στο λιγότερο γεµάτο ποτήρι µέχρι να έχουν και τα δύο το ίδιο νερό και ρωτάµε: "Τώρα τι γίνεται; Υπάρχει περισσότερο νερό σ' αυτό το ποτήρι (δείχνουµε στο ένα) ή σ' αυτό; (δείχνουµε στο άλλο) ή έχουν το ίδιο;" Καταγράφουµε την απάντηση του παιδιού. (Αν το παιδί πει ότι το ένα ποτήρι έχει περισσότερο νερό του λέµε να χύσει από το ένα στο άλλο µέχρι να ικανοποιηθεί και να συµφωνήσει ότι και τα δύο έχουν την ίδια ποσότητα). Πετά χύνουµε από το ένα ποτήρι στο πλατύ κοντό ποτήρι το νερό και ρωτάµε: "Υπάρχει περισσότερο νερό σ' αυτό (δείχνουµε το κοντό πλατύ ποτήρι) ή σ' αυτό; (δείχνουµε το κανονικό ποτήρι), ή έχουν και τα δύο την ίδια ποσότητα νερού; Μετά ρωτάµε: "Γιατί το νοµίζεις αυτό;". Γράφουµε την απάντηση του παιδιού. Τέλος, χύνουµε το νερό από το κοντό πλατύ ποτήρι στο κανονικό ποτήρι και ρωτάµε: "Τώρα έχει περισσότερο νερό σ' αυτό το ποτήρι (δείχνουµε στο ένα) ή σ' αυτό (δείχνουµε στο άλλο), ή έχουν το ίδιο;" Γράφουµε την απάντηση και τις αντιδράσεις του παιδιού. Το πείραµα της σειροθέτησης είναι παρµένο από το βιβλίο των: INHELDER, B., SINCLAIR, Η., & BOVET, M. LEARNING AND THEDEVELOPMENT OF COGNITION (TRANSLATED BY S. WEDWOOD). HARVARD UNIV. PRESS, 1974. Τα υπόλοιπα πειράµατα είναι παρµένα από το βιβλίο των: BIEHLER, R. F., & SNOWMAN, J. PSYCHOLOGY APPLIED TO TEACHING ( 4ΤΗ ED.). HOUGHTON MIFFLIN, 1982. Βλέπε επίσης και: Παρασκευόπουλος, Ι. Ν. Εξελικτική Ψυχολογία (τόµοι 1,2,3,4). Αθήνα, 1982.
Συνοπτικός πίνακας πειραµάτων διατήρησης από το βιβλίο του: LEFRANCOIS, G. R. OF CHILDREN: ΑΝ INTRODUCTION TO DEVELOPMENT. WA DSWORTH PUBLISHING COMPANY, 1973. Ο πειραµατιστή παρουσιάζει δύο όµοιους βώλους πλαστελίνης. Το παιδί συµφωνεί ότι οι δύο βώλοι έχουν την ίδια ποσότητα πλαστελίνης. 2. ιατήρηση του µήκους Ο ένας βώλος αλλάζει σχήµα Το παιδί ρωτάται αν ακόµη περιέχουν ίδιες ποσότητες. ύο χάρακες τοποθετούνται µπροστά στο παιδί. Το παιδί παραδέχεται την ισότητά τους. 3. ιατήρηση του αριθµού Α ύο σειρές από χάντρες: τοποθετούνται σε αντιστοιχία µια-προς- µία. Το παιδί παραδέχεται την ισότητά τους. Ο ένας χάρακας µετακινείται προς τα δεξιά. Το παιδί ερωτάται αν ακόµη έχουν το ίδιο µήκος. Η µια σειρά γίνεται µεγαλύτερη (ή µικρότερη). Το παιδί ερωτάται αν κάθε σειρά εξακολουθεί να έχει τον ίδιο αριθµό. 4. ιατήρηση των υγρών ύο δοκιµαστικοί σωλήνες γεµίζουν µε την ίδια ποσότητα νερού. Το παιδί βλέπει ότι είναι ίσοι. Το υγρό του ενός σωλήνα αδειάζει σε ένα ψηλό σωλήνα (ή σε ένα πλατύ πιάτο) Το παιδί ερωτάται κάθε σωλήνας περιέχει την ίδια ποσότητα νερού. 5. ιατήρηση του χώρου Το παιδί και ο πειραµατιστής έχουν από ένα χαρτόνι ακριβώς το ίδιο. Ξύλινοι κύβοι τοποθετούνται στα χαρτόνια στις ίδιες ακριβώς θέσεις. Το παιδί ρωτάται αν κάθε χαρτόνι έχει τον ίδιο ακάλυπτο χώρο. Ο πειραµατιστής σκορπίζει τους κύβους στο ένα χαρτόνι Στο παιδί γίνεται η ίδια ερώτηση.