Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 10: Μεγαδιαπλάσεις Χερσαία Οικοσυστήματα Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας και της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Ο φοιτητής μετά την ολοκληρωμένη μελέτη της ενότητας αυτής θα πρέπει να. Γνωρίζει την ύπαρξη και καταμερισμό των μεγαδιαπλάσεων και την επίδραση αυτών των σχηματισμών στο φυσικό τους περιβάλλον. Αναγνωρίζει τις διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαπλάσεων Εύκρατων λειβαδιών - Σαβάνας Τροπικών δασών Ερήμων Μεσογειακού τοπίου και τις αντίστοιχες αλληλουχίες μεταξύ τους. 4
Περιεχόμενα Εύκρατα λιβάδια. Σαβάνα. Τροπικά δάση. Έρημοι. Κλίμα Μεσογειακό. 5
Εύκρατα λιβάδια (1/5) Εικόνα Εύκρατα λιβάδια, Σελ 33 (Ανακτήθηκε 10 Νοεμβρίου, 2014). 6
Εύκρατα λιβάδια (2/5) Δύο κύριοι τύποι λιβαδιών υπάρχουν στον κόσμο: τροπικά και εύκρατα. 7
Εύκρατα λιβάδια (3/5) Τα εύκρατα λιβάδια είναι η πιο άγονη των δύο τύπων και, ως εκ τούτου, τα χόρτα τους μικραίνουν από ό, τι στις τροπικές περιοχές. Υπάρχουν εύκρατες λειμώνες σε κάθε ήπειρο εκτός από την Ανταρκτική. Στην Ασία είναι γνωστοί ως στέπες. Στην Αφρική είναι ως σαβάνες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι λιβάδια ή πεδιάδες. 8
Εύκρατα λιβάδια (4/5) Τα εύκρατα λιβάδια χρησιμεύουν ως χαρακτηριστικό της μεταβατικής περιόδου της γης μεταξύ των δασών και των ερήμων. 9
Εύκρατα λιβάδια (5/5) Για παράδειγμα, οι μεγάλες πεδιάδες των Ηνωμένων Πολιτειών βρίσκονται ανάμεσα στις ερήμους της Δύσης και τα δάση της στις μεσοδυτικές και ανατολικές περιοχές. Ποώδης βλάστηση είναι το αποτέλεσμα της βροχόπτωσης. Αν λιβάδια λάβουν λιγότερη βροχή, θα γίνουν έρημοι. Αν λάβουν περισσότερο, θα γίνουν τα δάση. 10
Λιβάδι σε εύκρατη ζώνη Εικόνα Λιβάδι σε εύκρατη ζώνη (Ανακτήθηκε 15 Νοεμβρίου, 2014). 11
Σαβάνα (1/6) Εικόνα Σαβάνα, Σελ. 34 (Ανακτήθηκε 10 Νοεμβρίου, 2014). 12
Σαβάνα (2/6) Ως σαβάνα χαρακτηρίζεται κάθε μεγάλη πεδινή έκταση στις τροπικές ή υποτροπικές περιοχές της Γης, καθώς και το αντίστοιχο οικοσύστημα, στο οποίο κυριαρχεί πολύ υψηλή ποώδης και θαμνώδης βλάστηση με παρουσία διάσπαρτων μόνο δένδρων, που δεν σχηματίζουν συνεχή θόλο. 13
Σαβάνα (3/6) Η αιτία που οι εκτάσεις αυτές δεν καταλήφθηκαν από δάση είναι η ξηρότητα του κλίματος και οι συχνές πυρκαγιές, ιδιότητες στις οποίες είναι προσαρμοσμένα τα φυτά τους. Γνωστότερες είναι οι σαβάνες της ανατολικής Αφρικής. 14
Σαβάνα (4/6) Ορισμένα ταξινομικά συστήματα αναγνωρίζουν και ένα «λειμωνικό» τύπο σαβάνας, από τον οποίο απουσιάζουν εντελώς τα δένδρα. 15
Σαβάνα (5/6) Στις σαβάνες υπάρχει εποχική διαθεσιμότητα νερού, με την πλειονότητα των βροχοπτώσεων να περιορίζεται σε μία εποχή. Οι σαβάνες εντοπίζονται συχνά σε μεταβατικές ζώνες ανάμεσα σε δάση και ερήμους ή λειμώνες. Παρότι σχεδόν άχρηστες για την καλλιέργεια, οι σαβάνες αποτελούν εκτεταμένους βοσκότοπους. 16
Σαβάνα (6/6) Η πανίδα των σαβανών αποτελείται κυρίως από οπληφόρα ζώα, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται και τα μεγαλύτερα ζώα της ξηράς (ελέφαντες, ρινόκεροι, καμηλοπαρδάλεις και άλλα). 17
Άποψη σαβάνας Εικόνα Άποψη σαβάνας (Ανακτήθηκε 15 Νοεμβρίου, 2014). 18
Τροπικά δάση (1/7) Εικόνα Τροπικά δάση, Σελ. 35 (Ανακτήθηκε 10 Νοεμβρίου, 2014). 19
Τροπικά δάση (2/7) Το τροπικό δάσος ή ζούγκλα είναι το μεγάλο και πυκνό δάσος των τροπικών χωρών (μέχρι 28 μοίρες εκατέρωθεν του ισημερινού). Βρίσκονται στην Ασία, Αυστραλία, Αφρική, Νότια Αμερική, Κεντρική Αμερική, το Μεξικό και για πολλά από τα νησιά του Ειρηνικού. 20
Τροπικά δάση (3/7) Η ελάχιστη κανονική ετήσια βροχόπτωση είναι μεταξύ 1750 mm και 2000 mm σε αυτήν την κλιματική περιοχή. Η μέση μηνιαία θερμοκρασία υπερβαίνει τους 18 C κατά τη διάρκεια όλων των μηνών του έτους. 21
Τροπικά δάση (4/7) Συνδυάζει υψηλή θερμοκρασία και υγρασία. Το αποτέλεσμα των συνθηκών αυτών είναι ένα όργιο βλάστησης και ζωής. Τα δέντρα του ξεπερνούν σε ύψος τα 50 m. Ελάχιστο ηλιακό φως φθάνει ως την επιφάνεια. Οι εποχές δεν έχουν το νόημα που έχουν σε άλλες περιοχές. 22
Τροπικά δάση (5/7) Τα τροπικά δάση σήμερα διαμελίζονται εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ο κατακερματισμός που προκλήθηκε από γεωλογικές διαδικασίες όπως η ηφαιστειακή δραστηριότητα έχει ανιχνευτεί και έχει αναγνωριστεί ως πηγή ενδογέννησης. 23
Τροπικά δάση (6/7) Ωστόσο, η γρήγορη καταστροφή της διαθέσιμες τροφής από τους ανθρώπους θεωρείται ότι προκαλεί την εξαφάνιση ειδών. 24
Τροπικά δάση (7/7) Εικόνα Τροπικό δάσος (Ανακτήθηκε 15 Νοεμβρίου, 2014). 25
Έρημοι (1/10) Εικόνα Έρημοι, σελ 36 (Ανακτήθηκε 10 Νεμβρίου, 2014). 26
Έρημοι (2/10) Η έρημος αποτελεί γεωλογικό σχηματισμό ή περιοχή η οποία δέχεται πολύ λίγες βροχοπτώσεις (υετούς). Ως έρημοι ορίζονται οι περιοχές που δέχονται κατά μέσο όρο λιγότερα από 250 mm υετού ετησίως, ή περιοχές όπου το νερό που χάνεται στο έδαφος είναι περισσότερο από το νερό που πέφτει από τους υετούς. 27
Έρημοι (3/10) Στο σύστημα κλιματικής κατάταξης Κέπεν (Köppen climate classification system) οι έρημοι κατατάσσονται ως BWh (θερμές έρημοι) ή BWk (ήπιες έρημοι). Στο σύστημα κλιματικής κατάταξης Θορνθγουάιτ (Thornthwaite climate classification system) οι έρημοι κατατάσσονται ως ξηρά μεγαθερμικά κλίματα. 28
Έρημοι (4/10) Οι έρημοι καταλαμβάνουν το ένα τρίτο της εδαφικής επιφάνειας της Γης. Οι θερμές έρημοι έχουν συνήθως μεγάλο ημερήσιο και περιοδικό εύρος θερμοκρασιών, με υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της μέρας και χαμηλές κατά τη διάρκεια της νύκτας, λόγω των εξαιρετικά χαμηλών ποσοστών υγρασίας. 29
Έρημοι (5/10) Στις θερμές ερήμους η θερμοκρασία αγγίζει τους 45 C ή και υψηλότερα κατά τη διάρκεια της ημέρας το καλοκαίρι και πέφτει ως και τους 0 C βαθμούς ή και χαμηλότερα το χειμώνα. 30
Έρημοι (6/10) Το νερό παγιδεύει την υπέρυθρη ακτινοβολία τόσο από τον Ήλιο όσο και από το έδαφος και ο ξηρός αέρας της ερήμου είναι αδύνατο να εμποδίσει την ηλιοφάνεια κατά τη διάρκεια της μέρας ή να παγιδεύει τη θερμότητα κατά τη διάρκεια της νύχτας. 31
Έρημοι (7/10) Έτσι κατά τη διάρκεια της ημέρας το μεγαλύτερο ποσοστό της ηλιακής θερμότητας φτάνει στο έδαφος, ενώ μόλις ο Ήλιος δύσει η έρημος ψύχεται γρήγορα αποβάλλοντας την ζέστη προς το διάστημα. 32
Έρημοι (8/10) Οι έρημοι αποτελούνται συχνά από αμμώδη και πετρώδη εδάφη. Οι αμμόλοφοι, που ονομάζονται Εργκ, και οι πετρώδεις επιφάνειες, που ονομάζονται χαμάντα, αποτελούν την μειοψηφία των εδαφών μίας ερήμου. 33
Έρημοι (9/10) Οι ψυχρές έρημοι, που είναι επίσης γνωστές ως πολικές έρημοι, έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τις θερμές, με μόνη διαφορά ότι η κύρια μορφή υενούς είναι το χιόνι αντί της βροχής. Η Ανταρκτική είναι η μεγαλύτερη ψυχρή έρημος του κόσμου και αποτελείται από 98% παχύ πάγο και μόλις 2% από βραχώδη εδάφη. 34
Έρημοι (10/10) Η μεγαλύτερη θερμή έρημος είναι η έρημος Σαχάρα. Οι έρημοι αρκετές φορές περιέχουν συγκεντρώσεις πολύτιμων μεταλλευμάτων τα οποία δημιουργούνται από το ξηρό περιβάλλον. Λόγω της μεγάλης και συνεχούς ξηρότητας, κάποιες έρημοι είναι ιδανικές για την φυσική διατήρηση απολιθωμάτων και τέχνεργων. 35
Αμμόλοφοι στη Σαχάρα Εικόνα Αμμόλοφοι στη Σαχάρα (Ανακτήθηκε 15 Νοεμβρίου, 2014). 36
Κλίμα Μεσογειακό (1/4) Εικόνα Κλίμα Μεσογειακό (Ανακτήθηκε 15 Νοεμβρίου, 2014). 37
Κλίμα Μεσογειακό (2/4) Περιοχές με μεσογειακό κλίμα είναι αυτές που περικλείονται μεταξύ του 30ου και 40ου παράλληλου βόρεια και νότια του Ισημερινού και μάλιστα στο δυτικό άκρο των ηπείρων. Με άλλα λόγια, τέτοιες περιοχές είναι η μεσογειακή λεκάνη, η νότια Καλιφόρνια, η νοτιοδυτική Χιλή, η νότια Αφρική και η νοτιοδυτική Αυστραλία. 38
Κλίμα Μεσογειακό (3/4) Τα μεσογειακού τύπου οικοσυστήματα αποτελούνται από δύο κύριες φυτικές ομάδες: α) τους ψηλούς αείφυλλους και σκληρόφυλλους θάμνους που στη χώρα μας ονομάζονται «μακί» και καταλαμβάνουν το υγρό άκρο της κλιματικής διαβάθμισης αυτών των περιοχών και 39
Κλίμα Μεσογειακό (4/4) β) τους ανοιχτούς χαμηλούς θαμνώνες που καταλαμβάνουν το ξηρό άκρο της κλιματικής διαβάθμισης και στη χώρα μας ονομάζονται φρύγανα. Ακόμη στο μεσογειακό περιβάλλον εμφανίζονται και άλλα συστήματα όπως τα μεσογειακά πευκοδάση. Τα μεσογειακά οικοσυστήματα έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, γιατί καταλαμβάνουν το 40% της έκτασής της. 40
Γέφυρα λίμνης Πολυφύτου Αλιάκμονα Εικόνα Γέφυρα λίμνης Πολυφύτου Αλιάκμονα (Ανακτήθηκε 17 Νοεμβρίου, 2014). 41
Όλυμπος Εικόνα Όλυμπος (Ανακτήθηκε 15 Νοεμβρίου, 2014). 42
Βιβλιογραφία 1. lsg.ucy.ac.cy/courses. 2. Wikimedia. 3. econews.gr. 4. el.wikipedia.org. 43
Τέλος Ενότητας