Ελληνική Εθνική Επιτροπή UNICEF Τμήμα Πληροφόρησης, Εκπαίδευσης, Συνηγορίας & Εθελοντισμού ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ 2009 1-7 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Μητρικός Θηλασμός Παρέμβαση ζωτικής σημασίας Η φετινή Εβδομάδα Μητρικού Θηλασμού, που στην Ελλάδα εορτάζεται από 1-7 Νοεμβρίου, εστιάζεται στο ζωτικό ρόλο που παίζει ο μητρικός θηλασμός στην υγεία και προστασία του βρέφους και της μητέρας. Ιδιαίτερη σημασία δίδεται σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η UNICEF, μαζί με την Παγκόσμια Συμμαχία για την Προώθηση του Μητρικού Θηλασμού (World Alliance form Breastfeeding Action - WABA), την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.) και υποστηρικτές του μητρικού θηλασμού σε περισσότερες από 150 χώρες σ όλο τον κόσμο, γιορτάζουν την Εβδομάδα Μητρικού Θηλασμού φέτος για 18 η χρονιά. Καταστάσεις έκτακτης ανάγκης μπορεί να ανακύψουν οπουδήποτε στον κόσμο. Σε τέτοιες συνθήκες τα βρέφη και τα νήπια πολύ συχνά υποσιτίζονται, αρρωσταίνουν και πεθαίνουν. Οποιαδήποτε κι αν είναι η κατάσταση, σεισμός, πόλεμος, πλημμύρα η πανδημία, η ουσία είναι πάντα η ίδια: ο μητρικός θηλασμός είναι μια ασπίδα που προστατεύει τα μικρά παιδιά. Οι στόχοι της φετινής Εβδομάδας Μητρικού Θηλασμού: Να ενισχύσει σ όλα τα μέρη του κόσμου, το ζωτικό ρόλο που παίζει ο μητρικός θηλασμός. Να συνηγορήσει υπέρ της αποτελεσματικής προστασίας και της υποστήριξης του μητρικού θηλασμού. Να πληροφορήσει τις μητέρες, τους υποστηρικτές του μητρικού θηλασμού, τις κοινότητες, τους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό, τις κυβερνήσεις, τις οργανώσεις παροχής βοήθειας, τους δωρητές και τα ΜΜΕ, για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά το μητρικό θηλασμό. Να δραστηριοποιήσει και να ενισχύσει την επικοινωνία και τη συνεργασία, ανάμεσα σε αυτούς που μπορούν να διαχειριστούν θέματα μητρικού θηλασμού και σε αυτούς οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Γιατί ο μητρικός θηλασμός είναι σωτήριος; Μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης είναι μια ασυνήθιστη και ακραία κατάσταση, που θέτει άμεσα σε κίνδυνο την υγεία και την επιβίωση πολλών ανθρώπων. Ο μητρικός θηλασμός, σε τέτοιες καταστάσεις, εστιάζει στην προστασία των βρεφών και των νηπίων, αλλά και στην παροχή ασφαλούς και κατάλληλης διατροφής. Κανένας τόπος δεν βρίσκεται στο «απυρόβλητο» όσον αφορά τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Μπορούν να συμβούν οπουδήποτε. Όποια και αν είναι η αιτία - από σεισμό μέχρι πολεμική σύγκρουση, από πλημμύρα μέχρι πανδημία γρίπης - το συμπέρασμα είναι το ίδιο: Ο μητρικός θηλασμός σώζει ζωές.
Ο μητρικός θηλασμός είναι μια ασπίδα που προστατεύει τα βρέφη Το μητρικό γάλα είναι μια ασφαλής και σίγουρη πηγή τροφής των βρεφών, διαθέσιμο ανά πάσα στιγμή. Τα προστατεύει αποτελεσματικά από τις αρρώστιες και τα διατηρεί ζεστά και κοντά στη μητέρα τους. Η προστασία, η προώθηση και η υποστήριξη της διατροφής του βρέφους από την πρώτη ώρα της ζωής του, αποκλειστικά με μητρικό γάλα για έξι μήνες και η συνέχισή της με μητρικό γάλα, σε συνδυασμό με τη χρήση κατάλληλων συμπληρωμάτων διατροφής, για χρονικό διάστημα 2 ετών ή και περισσότερο, παρέχει την καλύτερη προστασία σε αυτό το γεμάτο κινδύνους περιβάλλον. Ακόμη και κάτω από κανονικές συνθήκες, ο σωστός θηλασμός των βρεφών μπορεί να τους σώσει τη ζωή. Τα οφέλη είναι γενικά, τα σημαντικότερα όμως εμφανίζονται σε περιπτώσεις ευάλωτων πληθυσμών: Εσφαλμένες συνήθειες για το θηλασμό παιδιών κάτω των 5 ετών, προκαλούν 1,4 εκατομμύρια θανάτους στις φτωχές και υπανάπτυκτες χώρες σ όλο τον κόσμο. Για τα παιδιά αυτά ο θηλασμός βρίσκεται στην κορυφή των σωτήριων παρεμβάσεων: το 13% των θανάτων παιδιών κάτω των 5 ετών θα μπορούσε να αποφευχθεί, αν διατρέφονταν μέσω αποκλειστικού και συνεχούς θηλασμού ως το πρώτο έτος της ζωής τους. Το 20% των θανάτων των νεογνών θα μπορούσε να αποτραπεί, αν άρχιζαν να θηλάζουν μέσα στην πρώτη ώρα από τη γέννησή τους. Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης τα βρέφη και τα νήπια κινδυνεύουν ιδιαίτερα από υποσιτισμό και ασθένειες ή και να πεθάνουν. Ας δούμε μερικά στοιχεία: Οι συνολικοί δείκτες θνησιμότητας παιδιών κάτω του ενός έτους σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης είναι πολύ υψηλότεροι από ότι σε κανονικές περιόδους και κυμαίνονται από 12% ως 53%. Σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα θηλασμού ευρείας κλίμακας στη Νιγηρία το 2005, το 95% των 43.529 περιπτώσεων υποσιτισμού που νοσηλεύθηκαν, ήταν παιδιά κάτω των 2 ετών. Σε ένα παρόμοιο πρόγραμμα στο Αφγανιστάν, ο δείκτης θνησιμότητας των βρεφών κάτω των 6 μηνών που νοσηλεύθηκαν ήταν 17,2%. Κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων μηνών των συγκρούσεων στη Γουινέα-Μπισάο το 1998, ο δείκτης θνησιμότητας των παιδιών ηλικίας 9-20 μηνών που δεν είχαν θηλάσει, ήταν 6 φορές υψηλότερος από τα παιδιά ίδιας ηλικίας τα οποία είχαν θηλάσει. Ας φανταστούμε για παράδειγμα ένα νεογέννητο, γεννημένο μέσα σε ένα ανασφαλές και ανθυγιεινό περιβάλλον, χωρίς καθαρό νερό, λιγοστό φαγητό και χωρίς καταφύγιο. Κάτω από τέτοιες συνθήκες, η έλλειψη έμπειρου μαιευτικού προσωπικού, ιατρικής φροντίδας και οι πρόωροι τοκετοί αυξάνουν ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο. Με τη σωματική επαφή μητέρας-νεογέννητου αμέσως μετά τον τοκετό και την έναρξη του θηλασμού μέσα στην πρώτη ώρα, μειώνονται οι πιθανότητες θανάτου, τρέφοντας και προστατεύοντας αποτελεσματικά το βρέφος και βοηθώντας τη σταθεροποίηση της θερμοκρασίας του σώματός του. Επιπλέον, ο θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο επιλόχειας αιμορραγίας της μητέρας - μια σημαντική αιτία μητρικής θνησιμότητας παγκοσμίως. Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, η λήψη απλών μέτρων μπορεί να αποβεί σωτήρια. Η ετοιμότητα είναι το κλειδί για γρήγορες και κατάλληλες δράσεις. Οι μητέρες έχουν ανάγκη προστασίας και προτεραιότητας στην πρόσβαση σε τροφή και νερό για την οικογένεια, καταλύματος και ασφαλούς μέρους για το θηλασμό. 2
Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΦΙΛΙΚΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΒΡΕΦΗ Στη Συνάντηση Κορυφής για το Παιδί του 1990, οι εκπρόσωποι όλων των κρατών του κόσμου δεσμεύτηκαν να δραστηριοποιηθούν ενάντια στην τάση να αποφεύγεται ο μητρικός θηλασμός και να υποκαθίσταται από βρεφικό γάλα του εμπορίου. Αναγνωρίζοντας την αξία του μητρικού θηλασμού, η UNICEF και η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας καθιέρωσαν την πρωτοβουλία Νοσοκομεία Φιλικά προς τα Βρέφη. Από το 1991 που ξεκίνησε η πρωτοβουλία αυτή, περισσότερα από 20.000 νοσοκομεία σε 152 χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν χαρακτηρισθεί ως «Νοσοκομεία Φιλικά προς τα Βρέφη». Η UNICEF και η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχουν ορίσει δέκα προϋποθέσεις για να θεωρηθεί ένα Νοσοκομείο «Φιλικό προς τα Βρέφη»: 1. Ύπαρξη γραπτής πολιτικής για το θηλασμό και τακτική ενημέρωση του προσωπικού υγείας 2. Εκπαίδευση όλου του προσωπικού υγείας στις απαραίτητες δεξιότητες για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής. 3. Πληροφόρηση όλων των εγκύων για τα οφέλη και το χειρισμό του θηλασμού. 4. Παροχή βοήθειας προς τις μητέρες για να ξεκινήσουν το θηλασμό μισή ώρα μετά τη γέννηση. 5. Επίδειξη στις μητέρες για το πώς να θηλάζουν και πώς να διατηρηθεί η διατροφή των βρεφών με μητρικό γάλα ακόμη κι αν θα έπρεπε να αποχωρισθούν τη μητέρα τους. 6. Να μη δίνεται στα νεογέννητα καμιά άλλη τροφή ή υγρό παρά μόνο μητρικό γάλα, εκτός κι αν επιβάλλεται να γίνει διαφορετικά για ιατρικούς λόγους. 7. Διευκόλυνση της πρακτικής rooming in, δηλαδή να επιτρέπεται να παραμένει η μητέρα μαζί με το μωρό της 24 ώρες την ημέρα. 8. Ενθάρρυνση του θηλασμού όταν το μωρό το αποζητά. 9. Όχι πιπίλες ή άλλα αντικείμενα για το στόμα όταν το μωρό θηλάζει. 10. Ενδυνάμωση και δημιουργία ομάδων υποστήριξης του θηλασμού στις οποίες θα απευθύνονται οι μητέρες όταν φεύγουν από το νοσοκομείο ή την κλινική. H UNICEF, σε στενή συνεργασία με την Π.Ο.Υ. εξέδωσε οδηγίες για τη δημιουργία Νοσοκομείων φιλικών προς τα βρέφη. Τα κράτη-μέλη της Π.Ο.Υ. συστήνεται να χρησιμοποιήσουν αυτό το πακέτο οδηγιών για να σχεδιάσουν την πολιτική για την καλύτερη διατροφή των παιδιών. Οι οδηγίες απευθύνονται στους υπεύθυνους της δημόσιας υγείας, στις διοικήσεις των νοσοκομείων και των τμημάτων που έχουν στη φροντίδα τους νεογνά και στους υπεύθυνους για το μητρικό θηλασμό των νοσοκομείων. Οι αρχικές οδηγίες για την πρωτοβουλία για τα φιλικά για τα βρέφη νοσοκομεία αναπτύχτηκαν μετά την διακήρυξη του Innocenti το 1992 και αναθεωρήθηκαν το 2006. Ακόμα και ένα φιλικό για τα βρέφη νοσοκομείο σε μια χώρα μπορεί να αυξήσει τη συχνότητα έναρξης και τη διάρκεια του μητρικού θηλασμού, με αποτέλεσμα την καλύτερη ποιότητα ζωής των παιδιών τόσο άμεσα όσο και αργότερα. Όποιος επιθυμεί, μπορεί να βρει τη μετάφραση του έγγραφου της UNICEF/WHO Πρωτοβουλία για τα Φιλικά προς τα Βρέφη Νοσοκομεία, αναθεωρημένου, ενημερωμένου και διευρυμένου για ολοκληρωμένη περίθαλψη, Κεφάλαιο 4, Αυτό-αξιολόγηση και Παρακολούθηση του Νοσοκομείου, Προκαταρτική Έκδοση, Ιανουάριος 2006 στην ιστοσελίδα της UNICEF: http://www.unicef.gr/reports/bfhi-section4-gr.doc (έγγραφο MSWord 1,1Mb) Τη μετάφραση έκαναν οι παρακάτω γιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου «Αττικόν», μέλη και φίλοι του συλλόγου Πιστοποιημένων Συμβούλων Γαλουχίας ο «Γαλαξίας»: Δόξα Κοτζιά, Έφη Άλπου, Βαρβάρα Μπουτοπούλου και Παναγιούλα Μέξη-Μπουρνά. Επιμέλεια της μετάφρασης έγινε από την Παναγιούλα Μέξη-Μπουρνά και τον Νίκο Μπουρνά. Η κα Παναγιούλα Μέξη Μπουρνά είναι Παιδίατρος, Νεογνολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ, Γ Παιδιατρική Κλινική Π.Γ. Νοσοκομείο Αττικόν και Πρόεδρος του Συλλόγου Πιστοποιημένων Συμβούλων Γαλουχίας «Γαλαξίας». 3
ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ Μ ΗΤΡΙΚΟΥ Θ ΗΛΑΣΜΟΥ Μ Η Τ Ρ Ι Κ Ο Σ ειωμένη πιθανότητα καρκίνου του μαστού και του ενδομητρίου. θηλάζουσα μητέρα προστατεύεται από την οστεοπόρωση. ο υποκατάστατο γάλακτος είναι νεκρή τροφή, η βιομηχανική επεξεργασία καταστρέφει τα ζωντανά κύτταρα και τα αντισώματά του. ωμαλέα παιδιά και έφηβοι για το μελλοντικό κόσμο μας. διαίτερα εύπεπτο, το μητρικό γάλα χωνεύεται από το μωρό σε 2-3 ώρες. αρκίνος ελάττωση συχνότητάς του στα παιδιά που έχουν θηλάσει. θηλασμός ικανοποιεί πλήρως τις ανάγκες του βρέφους σε τροφή και υγρά. ημαντικά λιγότερες γαστρεντερικές διαταραχές. Θ Η Λ Α Σ Μ Ο Σ ερμοκρασία τροφής πάντα σωστή και σταθερή. καλύτερη αρχή για τη ζωή ενός παιδιού και αναφαίρετο δικαίωμα. ιγότερες πιθανότητες ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης κατά τη διάρκεια του θηλασμού. ντισώματα, ανοσοποίηση ενάντια στις κυριότερες λοιμώδεις νόσους. υναισθηματικό δέσιμο Μητέρας Παιδιού. ειώνει τις πιθανότητες αλλεργιών όπως άσθμα και έκζεμα. ικονομικό, δεν κοστίζει στην οικογένεια και στο κράτος. ημαντική αύξηση του δείκτη νοημοσύνης του παιδιού. Αποκλειστικός θηλασμός, σημαίνει να μην παρέχεται στο παιδί κανενός άλλου είδους τροφή σε υγρή ή στερεά μορφή, αλλά το παιδί να θηλάζει συχνά και χωρίς χρονικούς περιορισμούς 4
Προκλήσεις για την προστασία και την υποστήριξη του μητρικού θηλασμού Γνωρίζουμε γιατί ο μητρικός θηλασμός είναι σημαντικός τόσο σε κανονικές συνθήκες όσο και σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και έχουμε, όπως θα δούμε παρακάτω, καθοδήγηση σε θέματα στρατηγικής σημασίας. Η πραγματική πρόκληση όμως, είναι «να το κάνουμε να συμβεί», δηλαδή να εφαρμόσουμε μέτρα προστασίας και υποστήριξης του μητρικού θηλασμού σε πραγματικά περιστατικά. Η επίδραση μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης στα παιδιά επηρεάζεται από τις επικρατούσες διατροφικές συνήθειες, την υγεία και τη διατροφική κατάσταση των γυναικών και των παιδιών, τις διαθέσιμες πηγές και τη φύση της ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι δυσκολίες που παρουσιάζονται, στη διαδικασία η οποία σχετίζεται με την εξασφάλιση ασφαλούς και κατάλληλης σίτισης των βρεφών σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης - και με την εφαρμογή της θεωρίας στην πράξη - περιλαμβάνουν: τις συνηθισμένες παρανοήσεις, τους κινδύνους της διατροφής με υποκατάστατα μητρικού γάλακτος και τις δωρεάν προσφορές. Τεχνητή διατροφή - μεγάλος κίνδυνος για όλα τα βρέφη Ο κίνδυνος της διατροφής με υποκατάστατα μητρικού γάλακτος και η ευπάθεια των βρεφών που έχουν μολυνθεί με τον ιό HIV - φάνηκαν καθαρά στη Μποτσουάνα το 2005. Με βάση ένα εθνικό πρόγραμμα που αποσκοπούσε να αποτρέψει τη μετάδοση του ιού HIV από τις μητέρες στα παιδιά τους, προσφέρθηκαν σε όλες τις οροθετικές μητέρες υποκατάστατα μητρικού γάλακτος σε αντικατάσταση του θηλασμού. Μία πλημμύρα μόλυνε τα αποθέματα νερού και προκάλεσε υποσιτισμό και μεγάλη επιδημία διάρροιας στα παιδιά. Η θνησιμότητα των παιδιών κάτω των 5 ετών αυξήθηκε τουλάχιστον κατά 18% συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια. Τα βρέφη που δεν είχαν θηλάσει, ήταν 50 φορές πιθανότερο να χρειαστούν ιατρική περίθαλψη από τα βρέφη που είχαν θηλάσει και ήταν πολύ πιο πιθανό να πεθάνουν. Η χρήση αυτού του τύπου παιδικής διατροφής όμως, διαδόθηκε σε ποσοστό μεγαλύτερο του 15% των μη οροθετικών γυναικών, εκθέτοντας τα μωρά τους, που διαφορετικά θα εξακολουθούσαν να θηλάζουν, σε περιττό κίνδυνο. Τα βρέφη που τρέφονται με υποκατάστατα μητρικού γάλακτος χρειάζονται ειδική υποστήριξη και συνεχή παρακολούθηση. Σε κάθε περίπτωση που εφαρμόζεται αυτού του είδους η διατροφή, απαιτείται και επαρκής ποσότητα μητρικού γάλακτος για την προστασία τους. «Γενναιόδωρες προσφορές»: Κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό Κατά τη διάρκεια των σεισμών στην Ινδονησία, το 2006, η δωρεάν διανομή υποκατάστατων μητρικού γάλακτος σε παιδιά κάτω των 2 ετών, οδήγησε σε σημαντική αύξηση της χρήσης του και σε βρέφη που θήλαζαν. Τα κρούσματα διάρροιας διπλασιάστηκαν στα παιδιά που έπιναν το δωρεάν γάλα (25%), σε σύγκριση με αυτά που δεν το έπιναν (12%). Η βιομηχανία βρεφικών τροφών αντιμετωπίζει τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης σαν μια «καλή ευκαιρία» για να διεισδύσει ή να ενισχύσει τη διείσδυσή της στις αγορές ή ακόμα σαν μια άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Ιδιώτες και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, αγνοώντας τους κινδύνους, προβαίνουν σε δωρεές υποκατάστατων μητρικού γάλακτος και άλλων βρεφικών τροφών, με ειλικρινή επιθυμία να βοηθήσουν. Διάφορες οργανώσεις παροχής βοήθειας δέχονται και διανέμουν τις δωρεάν ποσότητες, χωρίς καμιά ανησυχία ως προς τους αυξανόμενους κινδύνους για την υγεία ή ακόμα και για την επιβίωση των παιδιών. «Συχνά, οι δωρεάν παιδικές τροφές είναι από τα πρώτα πράγματα που παραλαμβάνονται, επειδή υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι τα περισσότερα παιδιά τρέφονται με έτοιμη τροφή», λέει η διατροφολόγος της UNICEF Christiane Rudert. Μετά το παλιρροϊκό κύμα στον Ινδικό Ωκεανό το 2004, οι δωρεάν αποστολές υποκατάστατων μητρικού γάλακτος είχαν ως αποτέλεσμα την άμεση μείωση των δεικτών του θηλασμού και την άνοδο των δεικτών της διάρροιας και της θνησιμότητας στα νήπια. 5
Μύθοι που καταρρίπτονται Υπάρχουν πολλοί μύθοι γύρω από το θηλασμό κατά τη διάρκεια κρίσεων: Μύθος: «Οι μητέρες που υποσιτίζονται δεν μπορούν να θηλάσουν.» Στην πραγματικότητα οι υποσιτισμένες μητέρες μπορούν να θηλάσουν. Συνήθως, ο υποσιτισμός της μητέρας έχει μικρή ή καθόλου επίδραση στην παραγωγή του γάλακτος. Στην πραγματικότητα, η μητέρα θα συνεχίσει να παράγει γάλα, σε βάρος των δικών της σωματικών αποθεμάτων. Για την αναπλήρωσή τους η μητέρα χρειάζεται επιπλέον τροφή και υγρά και μπορεί να χρειαστεί και συμπληρώματα διατροφής. Επιπλέον, έχει ανάγκη ενθάρρυνσης και υποστήριξης για να θηλάζει συχνά. Η λύση: Προσφέρετε τροφή και υποστήριξη στην μητέρα και αφήστε την να θηλάσει το παιδί της. Μύθος: «Το άγχος εμποδίζει τις μητέρες να παράγουν γάλα.» Στην πραγματικότητα το άγχος δεν εμποδίζει την παραγωγή του γάλακτος, αλλά μπορεί να προκαλέσει προσωρινές επιπλοκές στην ροή του. Στις μητέρες που θηλάζουν, οι ορμόνες οι οποίες προκαλούν άγχος, βρίσκονται σε χαμηλότερα επίπεδα από εκείνες που δε θηλάζουν. Η λύση: Δημιουργήστε τις κατάλληλες συνθήκες για το θηλασμό. Ένα προστατευόμενο περιβάλλον για τη μητέρα και το μωρό της, που θα μειώνει το άγχος όσο περισσότερο γίνεται, μια σκηνή για παράδειγμα, η υποστήριξη των άλλων γυναικών, η εξασφάλιση της παραμονής των μωρών μαζί με τις μητέρες τους, η κατανόηση των ιδιαίτερων αναγκών των μητέρων και η διασφάλιση ότι το παιδί εξακολουθεί να θηλάζει, ώστε να συνεχιστεί η ροή του γάλακτος. Μύθος: «Μόλις μια μητέρα σταματήσει το θηλασμό, δεν μπορεί να ξαναρχίσει.» Στην πραγματικότητα μια μητέρα μπορεί να ξαναρχίσει το θηλασμό (να ξαναπαράγει γάλα) - δεν υπάρχει όριο ηλικίας. Έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις που κάποιες γιαγιάδες θήλασαν τα εγγόνια τους. Η λύση: Προσφέρετε υποστήριξη για το θηλασμό και τη γαλουχία. Μύθος: «Όταν μια γυναίκα έχει βιαστεί, δεν μπορεί να θηλάσει.» Στην πραγματικότητα οι βίαιες εμπειρίες δε βλάπτουν το μητρικό γάλα ούτε την ικανότητα θηλασμού. Η λύση: Όλες οι τραυματισμένες (ψυχικά και σωματικά) γυναίκες χρειάζονται ειδική προσοχή και υποστήριξη. Υπάρχουν παραδοσιακές πρακτικές, που αποκαθιστούν την ικανότητα μιας γυναίκας να θηλάσει μετά από σεξουαλικό τραύμα. Ο θηλασμός μπορεί, μερικές φορές, να βοηθήσει τις γυναίκες να γιατρευτούν μετά από ένα σεξουαλικό τραύμα, αλλά προτεραιότητα παραμένει ο σεβασμός και η υποστήριξη των αποφάσεων και των αναγκών τους. Μύθος: «Οι οροθετικές στον ιό HIV γυναίκες δεν πρέπει να θηλάζουν ποτέ.» Στην πραγματικότητα ο αποκλειστικός θηλασμός για 6 μήνες είναι η ασφαλέστερη επιλογή και παρέχει το καλύτερο ποσοστό επιβίωσης σε μη οροθετικά παιδιά, εκτός και αν η διατροφή αποκλειστικά με υποκατάστατα μητρικού γάλακτος είναι αποδεκτή, εφικτή, οικονομικά προσιτή, βιώσιμη και ασφαλής - πράγμα αρκετά απίθανο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Αν μετά από 6 μήνες, η διατροφή με υποκατάστατα μητρικού γάλακτος δε χαρακτηρίζεται από τις πιο πάνω ιδιότητες, τότε η ασφαλέστερη επιλογή είναι ο συνεχής μητρικός θηλασμός σε συνδυασμό με κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής. Ο κίνδυνος της μετάδοσης του ιού HIV μετά τη γέννα μπορεί να μειωθεί αν και η μητέρα και το παιδί λαμβάνουν αντί-ρετροικά φάρμακα. Ο μικτός θηλασμός στους 6 πρώτους μήνες, (συνδυασμός του μητρικού θηλασμού με άλλες τροφές, παράλληλα με την με πολύ πρόωρη έναρξη χορήγησης συμπληρωμάτων διατροφής), είναι η πιο επικίνδυνη επιλογή, γιατί αυξάνει τον κίνδυνο τόσο της μετάδοσης του ιού HIV όσο και άλλων μολύνσεων όπως η διάρροια. Όπου δεν είναι γνωστό αν η μητέρα είναι οροθετική ή όχι στον ιό HIV, τότε ο μητρικός θηλασμός αποτελεί την καλύτερη διατροφική επιλογή, όπως και στον υπόλοιπο πληθυσμό, ανεξάρτητα από το βαθμό εξάπλωσης του ιού HIV. Η λύση: Για οδηγίες και προγραμματισμό ενεργειών σχετικά με τον ιό HIV και τον παιδικό θηλασμό σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, δείτε τις ιστοσελίδες www.ennonline.net και www.waba.org.my 6
Τρία σημαντικά διεθνή έγγραφα, καθορίζουν την τακτική του θηλασμού των βρεφών και των νηπίων, σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης: 1. Η Παγκόσμια Στρατηγική για τον θηλασμό των βρεφών και των νηπίων του 2003, αναφέρει ότι : «Τα βρέφη και τα νήπια είναι τα πιο ευάλωτα θύματα των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, είτε αυτές προκαλούνται από φυσικά φαινόμενα είτε από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Η διακοπή του μητρικού θηλασμού και η σίτιση με ακατάλληλα συμπληρώματα διατροφής αυξάνουν τον κίνδυνο υποσιτισμού, ασθενειών και θανάτου. Η ανεξέλεγκτη διανομή υποκατάστατων μητρικού γάλακτος για παράδειγμα σε εγκαταστάσεις προσφύγων, μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρη και αδικαιολόγητη διακοπή του θηλασμού. Για την πολύ μεγάλη πλειονότητα των βρεφών, η έμφαση πρέπει να δίνεται στην προστασία, την προώθηση και την υποστήριξη του θηλασμού, καθώς και στην έγκαιρη χρήση κατάλληλων συμπληρωμάτων διατροφής». 2. Ο Διεθνής Κώδικας Εμπορίας των Υποκατάστατων του Μητρικού Γάλακτος, που υιοθετήθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 1981, καθώς και όλα τα σχετικά του μεταγενέστερα ψηφίσματα, τα οποία μ ένα όνομα είναι γνωστά ως «Ο Κώδικας», αποσκοπούν στην προστασία των μητέρων, και εκείνων που θηλάζουν και εκείνων που δε θηλάζουν τα μωρά τους, από την επιρροή των διαφημίσεων όσον αφορά τις διατροφικές επιλογές που θα κάνουν για τα βρέφη τους. Όλα τα προληπτικά μέτρα του «Κώδικα» βρίσκουν εφαρμογή σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Το Ψήφισμα 47.5 του 1994 επικεντρώνεται συγκεκριμένα στο ζήτημα των δωρεών υποκατάστατων του μητρικού γάλακτος, μπιμπερό και θηλών σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. 3. Ο «Πρακτικός Οδηγός για τη Διατροφή Βρεφών και Νηπίων σε Καταστάσεις Έκτακτης Ανάγκης» (έκδοση 2.1, Φεβρουάριος 2007), παρέχει βασική καθοδήγηση σε θέματα στρατηγικής σημασίας, όπως η προετοιμασία και η ενεργοποίηση για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Ο πιο πάνω Οδηγός σε ζητήματα σχετικά με το Θηλασμό των Βρεφών και των Νηπίων, έχει ενσωματώσει τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την διατροφή τους κατά τη διάρκεια τέτοιων καταστάσεων. Ο Οδηγός έχει ολοκληρωθεί με βάση τον «Κώδικα», για να μπορεί να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες προκλήσεις, που οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης θέτουν στην εφαρμογή του. Η UNICEF υποστηρίζει την Π.Ο.Υ. και τις οργανώσεις υγείας σε όλο τον κόσμο, συστήνοντας τον αποκλειστικό θηλασμό για τους πρώτους έξι μήνες της ζωής και κατόπιν τη συνέχισή του, ενώ παράλληλα παρέχονται έγκαιρα, επαρκώς θρεπτικές, ασφαλείς και κατάλληλες συμπληρωματικές τροφές για δύο χρόνια ή και περισσότερο. Ευχαριστούμε τους εθελοντές της UNICEF: Άννα Λεμονή, Θεόφιλο Παναγιωτόπουλο, Εύη Σέμπου και Άννα Ταουκίδου, που συνεργάστηκαν για την προετοιμασία του φετινού φακέλου για το μητρικό θηλασμό. 7
ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΗΤΡΙΚΟ ΘΗΛΑΣΜΟ Αν είστε γιατρός, μαία, νοσηλευτής, φοιτητής υπεύθυνος αγωγής υγείας, σπουδαστής ή μητέρα που θέλει να ενημερωθεί για τα οφέλη του μητρικού θηλασμού απευθυνθείτε στο Τμήμα Πληροφόρησης της Ελληνικής Επιτροπής της UNICEF όπου υπάρχει η δυνατότητα να δανειστείτε έντυπο και οπτικό υλικό για το Μητρικό Θηλασμό. Μονάδα Προαγωγής Μητρικού Θηλασμού στην Ελλάδα. Για μητέρες, αλλά και φορείς υγείας, τηλ.: 210-64 62 782 Επικοινωνήστε με το Σύλλογο «Οι φίλοι του Μητρικού Θηλασμού» ώρες 17:00-19:00, Τρίτη-Τετάρτη-Πέμπτη στο τηλέφωνο: 210 600 6196 Email: autd1@ath.forthnet.gr - για πληροφορίες εκπαίδευσης. Μάθετε περισσότερα για το Μητρικό Θηλασμό στο: http://bit.ly/1tc1gjj Σχετικά με την WABA: Η Παγκόσμια Συμμαχία για την Προώθηση του Μητρικού Θηλασμού (World Alliance for Breastfeeding Action - WABA) είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο ιδιωτών και οργανισμών που ενδιαφέρονται για την προστασία, την προώθηση και την υποστήριξη του μητρικού θηλασμού σε όλο τον κόσμο. Βασίζεται στη Διακήρυξη Innocenti, στους Δέκα Κρίκους για την Ανατροφή του Μέλλοντος (Ten Links for Nurturing the Future) και στη Στρατηγική για τη Βρεφική και την Παιδική Διατροφή της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO) και της UNICEF. Κυριότεροι συνεργάτες της είναι το Διεθνές Δίκτυο Δράσης για την Παιδική Σίτιση (International Baby Food Action Network IBFAN), ο Διεθνής Σύνδεσμος Θηλασμού (La Leche Leaque International - LLLI), ο Διεθνής Σύνδεσμος Συμβούλων Θηλασμού (International Lactation Consultant Association - ILCA), η Διεθνής Οργάνωση «Καλή Αρχή» (Wellstart International), η Ιατρική Ακαδημία για το Θηλασμό (Academy Of Breastfeeding Medicine ΑΒΜ) και η οργάνωση Διασυνδέσεις (LINKAGES). Η WABA παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες στη UNICEF και στο Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο του ΟΗΕ (Economic and Social Council of the United Nations - ECOSOC). Ελληνική Εθνική Επιτροπή της UNICEF - Ανδρ. Δημητρίου 8 & Τζ. Κέννεντυ 37, 161 21 Καισαριανή Τηλ: 210-72 55 555, Φαξ: 210-72 52 555, 210-72 35 555 www.unicef.gr 8