1
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ Καλούμαστε και πάλι, αδελφοί μου, να γιορτάσουμε ή επί τα ακριβέστερο, να ζήσουμε αληθινά το μεγάλο γεγονός της σωτηρίας και της λυτρώσεως των ανθρώπων και του κόσμου από τα δεινά των κακών και του διαβόλου. Καλούμαστε να δεχθούμε το μυστήριο της σαρκώσεως του Θεού και να γεμίσουμε με θεία χάρη και ευλογία. 2
Οι άγιοι Πατέρες μας καλούν να ανοίξουμε τα μάτια της καρδιάς και να μελετήσουμε το μεγάλο αυτό μυστήριο, που κυριολεκτικά άλλαξε τη μορφή του κόσμου. Ποιος είναι ο σκοπός της ενανθρωπήσεως του Κυρίου; Όλη η διδασκαλία των Πατέρων, για την ενανθρώπηση του Κυρίου περιέχεται στη φράση του Μεγ. Αθανασίου : «Ο Λόγος σάρξ εγένετο, ίνα τον άνθρωπον δεκτικόν θεότητος ποιήση». Ο Χριστός δεν ήρθε στη γη, για να μας φέρει απλά μια νέα διδασκαλία, αλλά να μεταδώσει σε μας τη ζωή του Θεού. Ο Θεός γίνεται άνθρωπος, για να γίνει ο άνθρωπος Θεός. Αυτό είναι το κεντρικό και ουσιώδες νόημα της μεγάλης αυτής και σημαντικής γιορτής. Πριν από τη γέννηση του Κυρίου Ιησού ο κόσμος ζούσε στο σκοτάδι της απιστίας και της ειδωλολατρίας με φωτεινές εξαιρέσεις. Η απομάκρυνση των ανθρώπων από τον Δημιουργό του είχε δυσάρεστες συνέπειες στη ζωή του. Όμως ο Θεός δεν εγκατέλειψε το πλάσμα του. Στον κατάλληλο χρόνο στέλνει στη γη τον μονογενή Του Υιό, για να σώσει τον κόσμο και τον άνθρωπο. «Ο Θεός επί γης ώφθη και τοις ανθρώποις συνανεστράφη» (Βαρούχ γ 38). Ο αόρατος γίνεται ορατός, ο απρόσιτος προσιτός, ο Θεός μαζί με τους ανθρώπους. Μέγα και παράδοξον το μυστήριον. Ήλθε στη γη όχι όπως αυτός μπορούσε, αλλά όπως εμείς μπορούσαμε να τον δούμε και να τον καταλάβουμε. Γι αυτό έγινε άνθρωπος με σάρκα για να επικοινωνήσει καλύτερα με μας. Ο Ιερός Χρυσόστομος τονίζει χαρακτηριστικά : «Πώς έγινε τούτο το εκπληκτικό και αξιοθαύμαστο; Ένεκα της δικής Του αγαθότητος και όπως ένας βασιλέας βγάζει την βασιλική στολή και σαν απλός στρατιώτης ρίχνεται στη μάχη, για να μη αναγνωρισθεί από τον εχθρό και έτσι πετύχει τη νίκη, έτσι και ο Χριστός ήρθε με ανθρώπινη μορφή, για να μην αναγνωρισθεί και αποφύγει ο εχθρός τη σύγκρουση μαζί του, αλλά και για να μη φοβίσει τους ανθρώπους, γιατί ήρθε για να τους σώσει και λυτρώσει» Τελικά μια είναι η ουσιαστική εξήγηση της ενανθρωπήσεως του Κυρίου, η αγάπη του Θεού. Ο Απόστολος Παύλος διατυπώνει πολύ καθαρά αυτή την εξήγηση. «Διά την πολλήν αγάπην, ήν ηγάπησεν ημάς», «έκλινεν ουρανούς και κατέβη». Μαζί με τον μεγάλο Απόστολο κάθε πιστός βλέπει πίσω από το ιστορικό και κοσμοσωτήριο γεγονός της γεννήσεως του Κυρίου την μεγάλη αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο και τον κόσμο. Αγάπη που έφθασε μέχρι το Σταυρό. Περιμένουμε τη μεγάλη γιορτή της γεννήσεως, αδελφοί μου! Ήδη πριν δυο βδομάδες περίπου έχει ξεκινήσει η νηστεία των Χριστουγέννων. Βέβαια λίγοι 3
τη θυμούνται, λιγότεροι την ασπάζονται και οι περισσότεροι αν δεν την κοροϊδεύουν, την αγνοούν και αδιαφορούν. Όπως όμως και να το κάνουμε χωρίς νηστεία, χωρίς κάποια θυσία, δεν έχει καμιά αξία, δεν μας προκαλεί την παραμικρή συγκίνηση η γιορτή, όταν θα έλθει, και το Χριστουγεννιάτικο, γιορτινό, οικογενειακό τραπέζι καμιά διαφορετικότητα τίποτα το ξεχωριστό από όλες τις, άλλες ημέρες. Στις 21 του μηνός μαζί με τη γιορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, ξεκινούν επίσημα πλέον και πανηγυρικά να ψάλλονται και οι καταβασίες των Χριστουγέννων. «Χριστός γεννᾶται δοξάσατε» Είναι η πρώτη επίσημη αναγγελία της Γεννήσεως του Χριστού και ταιριάστηκαν εξαίσια μ αυτή τη μεγάλη Θεομητορική γιορτή της εισόδου της Θεοτόκου εις τα Άγια των Αγίων, αφού με την αφιέρωση αυτή της Μαριάμ υπογράφεται τρόπον τινά το συμβόλαιο ότι από αυτή θα γεννηθεί ο μεσσίας και μαζί η σωτηρία του ανθρώπου. Και ο Υιός του Θεού αναμένει την ανταπόκριση τη δικής μας. Μας αγάπησε, ζητά να τον αγαπήσουμε και μεις. Να του ανοίξουμε την καρδιά και τη ζωής μας. Να συνδεθούμε μαζί του. Σαν μια ελάχιστη συμμετοχή στις ημέρες αυτές και στη «Μητρόπολη των εορτών» που αναμένουμε, θα προσπαθήσουμε στις ομιλίες των ημερών τούτων να ακουμπήσουμε όσο μπορούμε το νόημα της εορτής. Ίσως κάποιο καμπανάκι χτυπήσει μέσα μας, ίσως κάνουμε κάτι για Χριστούγεννα με Χριστό. Ξεκινάμε με τις υπέροχες Καταβασίες των Χριστουγέννων, που κυριολεκτικά συγκλονίζουν τη ψυχή του Χριστιανού, που κάτι ακόμα κρατάει μέσα του, μόλις τις πρωτακούσει να παιανίζονται πανηγυρικά και για πρώτη φορά πριν τα Χριστούγεννα στο όρθρο της εορτής των Εισοδίων της Παναγίας. 4
«Χριστός γεννᾶται, δοξάσατε Χριστός ἐξ οὐρανῶν ἀπαντήσατε. Χριστός ἐπί γῆς ὑψώθητε. Ἄσατε τῶ Κυρίῳ πᾱσα ἡ γῆ, και ἐν εὐφροσύνῃ ἀνυμνήσατε λαοί ὅτι δεδόξαστε». Ο Χριστός γεννάται Από τα στόματα όλων ας ακουστεί δοξολογία. Εσείς οι άνθρωποι, μαζί με τους Αγγέλους, ενώστε τη φωνή σας και όλοι συμψάλλατε «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῶ και ἐπί γῆς εἰρήνῃ ἐν ἀνθρώποις εὐδοκίᾳ». Ο Χριστός έρχεται από τους ουρανούς, όλοι, σαν τους ποιμένες, σαν τους Μάγους, τρέξτε να τον υποδεχθείτε. Ο Χριστός φάνηκε πάνω στη γη. Στη Βηθλεέμ, στο σπήλαιο, στη Φάτνη, σπαργανωμένος, είναι ανάμεσα μας, είναι κοντά μας, είναι δίπλα μας εσείς οι άνθρωποι ανεβείτε από τη γη στους ουρανούς. Ξεκολλήστε το νου, τη ψυχή, τη καρδιά σας, από τα γήινα και τα χοϊκά και ανεβείτε στα επουράνια, τα άφθαρτα, τα αιώνια. Όλοι οι λαοί, απ άκρο σ άκρο της γης, Ανατολή και Δύση, Βορρά και Νότο, όλη η οικουμένη, άσατε, ανυμνήσατε, ψάλλατε άσματα στον Κύριο με 5
χαρά και ευφροσύνη, γιατί για σας Αυτός είναι ο πλέον δοξασμένος και από Αγγέλους και από ανθρώπους». Εδώ ο εμπνευσμένος και όντως Θεοφώτιστος ποιητής του πανηγυρικού αυτού κανόνος των Χριστουγέννων, θέλοντας να εκφράσει τη χαρά και τον ενθουσιασμό του για την μεγάλη γιορτή των Χριστουγέννων, τη Μητρόπολη των εορτών, παίρνει ένα πανηγυρικό λόγο, του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, που έτσι ακριβώς αρχίζει, τον κάνει ποίημα, και πλέκει έτσι με το δικό του αριστοτεχνικό τρόπο, το χαρμόσυνο και πανηγυρικό αυτό ύμνο και τον κάνει το σήμα κατατεθέν της του Χριστού Γέννας. Οι ρήτορες όταν θέλουν να παρουσιάσουν ένα γεγονός περασμένο πιο έντονα, συνηθἰζουν να το αναφέρουν σαν να συμβαίνει τώρα. Έτσι και τώρα ο Άγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος στον πανηγυρικό του λόγο δεν αναφέρει «Χριστός εγεννήθη», αλλά «Χριστός γεννᾶται». Τώρα γεννιέται ο Χριστός. Αυτή τη φράση χρησιμοποιεί και ο ποιητής του κανόνος. όμως το «Χριστός γεννᾶται», μπαίνει και για ένα άλλο λόγο. Η Γέννηση του Χριστού, το μέγα αυτό Μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Θεού, συντελέστηκε βέβαια τότε, σε κάποια συγκεκριμένη στιγμή της ιστορίας, όμως στην Εκκλησία, συντελείται αέναα. Ο Χριστός γεννιέται στη ψυχή μας πάντοτε. Σαρκώνεται μέσα στον καθέναν μας που πιστεύει και ελπίζει στην εν Χριστώ σωτηρία. 6
«Τῶ πρό τῶν αἰώνων, έκ Πατρός γεννηθέντι ἀρρεύστως Υἱῶ. και ἐπ ἐσχάτων ἐκ Παρθἐνου, σαρκωθέντι άσπόρως, Χριστῶ τῶ Θεῶ βοήσωμεν Ὁ άνυψώσας το κέρας ἡμῶν, ἅγιος εἶ Κύριε.» Στον Υιό του Θεού που προαιώνια γεννήθηκε, αρρεύστως, χωρίς να μεταβληθεί η ουσία Του, η Θεότητα Του, από το Θεό Πατέρα, και που στις έσχατες ημέρες και σύμφωνα με το θείο σχέδιο, μόλις ήλθε ο κατάλληλος καιρός, έλαβε και ανθρώπινη σάρκα από την Παρθένο Μαρία, χωρίς να μεσολαβήσει άνδρας, στο Χριστό που είναι και αληθινός Θεός ας αναφωνήσουμε: Κύριε! Συ που ανύψωσες τη δύναμη μας, Εσύ είσαι Άγιος. Εδώ ο μελωδός του κανόνος τούτου, δανείστηκε φράσεις από την προσευχή της προφήτιδας Άννας, μητέρας του προφήτη Σαμουήλ. Αυτή ήταν άτεκνη αλλά με την πίστη της και τις προσευχές της, απέκτησε παιδί, το Σαμουήλ και ευχαρίστησε το Θεό με την ανάλογη ωδή. Γεννήθηκε λοιπόν ο Υιός προαιώνια από τον Πατέρα Θεό. Και πρέπει να πούμε ότι για το Θεό η έννοια του χρόνου είναι ανύπαρκτη. Οι αιώνες, οι μήνες και οι μέρες είναι έννοιες ανθρώπινες. Ο Χριστός, ο Θεός υπήρχε πριν από όλα τα δημιουργήματα, και γεννιέται από τον Πατέρα Θεό. Χωρίς μητέρα σαν Θεός και χωρίς πατέρα σαν άνθρωπος. Όταν ο χειμώνας, αδελφοί μου, αρχίζει να διαγράφει την πορεία του στο ημισφαίριο μας, η Εκκλησία του Χριστού, η Εκκλησία μας ξεκινά και αρχίζει τις προετοιμασίες της για να εορτάσει ένα ακόμα λαμπρό Πάσχα. Να μην παραξενευόμαστε ακούγοντας τον όρο αυτό γιατί έγινε πλέον δόκιμος και χρησιμοποιείτε από Θεολόγους και για άλλα σημαδιακά γεγονότα στην ανθρώπινη πορεία στη γη ετούτη. Είναι το Πάσχα του χειμώνα, όπως αποκαλεί ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν τη Γέννηση του Χριστού. Βλέπεις τρεις από τις τέσσερις εποχές μας έχουν το Πάσχα τους. Η Άνοιξη το πρώτο, το Αναστάσιμο Πάσχα. Το καλοκαίρι το Πάσχα της Παναγίας μας, ο χειμώνας τούτο, που τώρα, από τις 14 του Νοέμβρη, ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε. Πράγματι, αγαπητοί Χριστιανοί. Πρόκειται για Πάσχα. Μήνυμα ελπίδας μέσα στην καρδιά του χειμώνα. Τούτο είναι μια πραγματικότητα που γίνεται βίωμα, προσωπική εμπειρία του κάθε πιστού που τρέφεται με τα νάματα της Ορθοδοξίας. Όλα και σ αυτή την περίοδο, υπηρετούν τον ίδιο σκοπό. όλα υπογραμμίζουν τη χαρά για τη σωτηρία./ο Υιός και Λόγος του Θεού, ὁ δρακί 7
την πάσαν έχων κτίσιν», η προσδοκία των εθνών, εκείνος για τον οποίο μίλησαν οι προφήτες, κατά ένα τρόπο μυστικό, «γεννάται εκ Παρθένου». Ο π. Θωμάς Χόπκο, Ρώσος θεολόγος στο βιβλίο του Χειμωνιάτικη Πασχαλιά» μας λέει: «Ο Ιησούς βρίσκεται ως βρέφος στο σπήλαιο βασιλεύοντος του Καίσαρος Αυγούστου έτσι, ώστε να δύναται να βρεθεί στον τάφο επί Ποντίου Πιλάτου. Καταδιώχθηκε από τον Ηρώδη έτσι, ώστε να μπορέσει να συλληφθεί από τον Καϊάφα. Τάφηκε στο βάπτισμα έτσι, ώστε να μπορέσει να φθάσει μέχρι το σταυρικό θάνατο. Τον προσκύνησαν οι μάγοι έτσι, ώστε ολόκληρη ή κτίση να μπορέσει να Τον προσκυνήσει κατά το θρίαμβο του επί του θανάτου. Το Πάσχα του Σταυρού Του προετοιμάσθηκε από το Πάσχα της ελεύσεως Του. Το Πάσχα της Αναστάσεως του ξεκίνησε με το Πάσχα της ενσαρκώσεως Του. Το Πάσχα της δόξης Του προαγγέλθηκε με το Πάσχα του Βαπτίσματος Του. Να τι εορτάζουν κάθε χρόνο οι Χριστιανοί σε εκείνο που πρώτος ο πατήρ Αλέξανδρος Σμέμαν αποκάλεσε «Πάσχα του χειμώνα.» Εμείς προσπαθώντας να εντρυφήσουμε στο «χειμωνιάτικο, αυτό, Πάσχα», όπως ήδη έχουμε πει, προσπαθούμε, αυτές τις μέρες, κατά δύναμη, να ακουμπήσουμε τα γεγονότα, και εξηγούμε τις πασίγνωστες Καταβασίες των Χριστουγέννων. Ψάλλουμε λοιπόν στον ειρμό της 3 ης ωδής: 8
«Ράβδος εκ τής ρίζης Ιεσσαί, και άνθος εξ αυτής Χριστέ, εκ τής Παρθένου ανεβλάστησας. εξ όρους ο αινετός κατασκίου δασέος ήλθες σαρκωθείς εξ απειράνδρου, ο άϋλος και Θεός. Δόξα τη δυνάμει σου Κύριε». Κλαδί που βλάστησε από τη γενιά του Ιεσσαί, η Παρθένος, και από αυτήν, απ αυτό το κλαδί, που προέρχεται από τη ρίζα του Ιεσσαί, σαν άνθος, βγαίνεις Εσύ Χριστέ. Ήρθες Εσύ ο άυλος Θεός, που από όλους δοξάζεσαι και έλαβες σάρκα, υπερφυσικά, από την Παρθένο, χωρίς να έχει πείρα ανδρός, σαν από βουνό με βαθυσκίωτο αδιαπέραστο βάθος. Δόξα, λοιπόν, στη δύναμη Σου Κύριε. Ο προφήτης Ησαΐας είχε προφητέψει ότι ο αναμενόμενος Μεσσίας θα προέλθει από τη γενιά του Ιεσσαί. «εξελεύσεται ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί, και άνθος εκ της ρίζης αναβήσεται». Ο Ιεσσαί καταγόταν από τη φυλή του Ιούδα και από αυτόν προήλθε, τον Ιεσσαί, προήλθε ο βασιλιάς Δαβίδ. Επειδή λοιπόν η Παρθένος προήλθε από το γένος του Ιούδα και από τη βασιλική γενιά του Δαβίδ, γι αυτό μας αναφέρει ο ποιητής ότι είναι κλαδί που βλάστησε από τη ρίζα του Ιεσσαί. Τη φράση «εξ όρους ο αινετός κατασκίου δασέος», ο υμνογράφος τη δανείζεται από τον προφήτη Αβακούμ «ο Θεός από Θαιμάν ήξει και ο άγιος εξ όρους κατασκίου δασέος» Το βουνό το δασύ, το κατάσκιο, το βουνό που είναι πυκνόφυτο και πολύ σκιερό και επομένως δεν μπορεί να καλλιεργηθεί, να σπαρεί και να γεωργηθεί και ότι φυτό σ αυτό υπάρχει είναι αυτοφυές, είναι η Θεοτόκος. Κι αυτή γέννησε το Χριστό, τον άυλο Θεό, «αγεωργήτως» χωρίς να μεσολαβήσει ανθρωπίνως τίποτα. «Χαίρε όρος αγεώργητον», λέμε στους «Χαιρετισμούς», της Παναγίας. Έτσι λοιπόν και για όλα αυτά, για ότι έκανε ο Θεός για τον άνθρωπο, αρμόζει να Του προσφέρουμε δόξα και τιμή. 9
«Θεός ων ειρήνης, Πατήρ οικτιρμών, τής μεγάλης Βουλής σου τον Άγγελον, ειρήνην παρεχόμενον απέστειλας ημίν, όθεν θεογνωσίας, προς φως οδηγηθέντες, εκ νυκτός ορθρίζοντες, δοξολογούμεν σε Φιλάνθρωπε». Θεέ μας, Εσύ που είσαι Θεός της ειρήνης και πατέρας που λυπάται τα παιδιά του, ο φιλάνθρωπος πατέρας, μας έστειλες, τον Υιό Σου το μονογενή, αγγελιαφόρο, για να μεταφέρει σε μας τη μεγάλη και προαιώνια απόφαση Σου τη σωτηρία δηλαδή του ανθρώπου, με τη σάρκωση του Υιού, - και η οποία, βουλή προαιώνιος, χαρίζει ανάμεσα σε μας και σε Σένα ειρήνη. Έτσι λοιπόν κι εμείς αφού οδηγηθήκαμε από την πλάνη στο φως και τη γνώση του αληθινού Θεού, πρωί πρωί ξυπνάμε και δοξολογούμε Εσένα Φιλάνθρωπε Κύριε. Όλες σχεδόν οι φράσεις στον ειρμό αυτό είναι η πέμπτη ωδή είναι δανεισμένες από ανάλογες φράσεις της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Ιδιαίτερη μνεία κάνουν οι πατέρες στις λέξεις, «φως», «νύκτα», και «όρθρος», που αναφέρονται εδώ. Μας λένε λοιπόν ότι «νύκτα», είναι η ασέβεια και «ημέρα», η ολόφωτη κατάσταση στη μέλλουσα ζωή όπου εκεί θα φανερωθούν στους άξιους η δόξα και η εξήγηση όλων των μυστηρίων του Θεού. «Όρθρος», είναι η τωρινή μας κατάσταση, η παρούσα ζωή, όπου δεν μπορούμε καθαρά να τα καταλάβουμε γιατί εμποδιζόμαστε από το κάλυμμα του υλικού σώματος. 10
«Σπλάγχνων Ιωνάν, έμβρυον απήμεσεν ενάλιος θήρ, οίον εδέξατο, τη Παρθένω δε, ενοικήσας ο Λόγος, και σάρκα λαβών διελήλυθε φυλάξας αδιάφθορον, ής γάρ ουχ υπέστη ρεύσεως, την τεκούσαν κατέσχεν απήμαντον». Μέσα από τα σπλάχνα του, το θαλάσσιο κήτος, σαν έμβρυο, απήμεσε έβγαλε τον Ιωνά, σώο και αβλαβή, όπως τον δέχτηκε. Έτσι ακριβώς και ο Λόγος, ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού, αφού ενοίκισε κατοίκησε μέσα στην κοιλιά της Παρθένου και πήρε σάρκα ανθρώπινη, πέρασε μέσα από τη μήτρα της και την διεφύλαξε αδιάφθορη. Πραγματικά επειδή δεν επέφερε καμιά μεταβολή στη μήτρα αυτής που Τον γέννησε «ής γάρ ουχ υπέστη ρεύσεως», την άφησε παρθένο, αδιάφθορο, αειπάρθενο κόρη. Εδώ ο ιερός υμνωδός παρομοιάζει την αγία σύλληψη του Χριστού, στα σπλάχνα της Παρθένου, τη Θεία Γέννηση αλλά και το αειπάρθενο της Θεοτόκου, με την παραμονή του Ιωνά στην κοιλία του κήτους και τη διάσωση του, όπως αναφέρεται στην Π. Διαθήκη, και την θαυμαστή έξοδο του από αυτό. Με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος μέσα στα πανάχραντα σπλάχνα της Παρθένου Μαριάμ συνέβη η ενσάρκωση του Θεού Λόγου, του Χριστού και μετά τη γέννησή Του έμεινε παρθένος η Μαριάμ. Αυτό το γεγονός που αμφισβητήθηκε από τον Άρειο και δυστυχώς αμφισβητούν και διάφοροι 11
αιρετικοί και άθεοι, όπως οι χιλιαστές, είναι δόγμα της πίστεως μας. Η 3 η Οικουμ. -(Έφεσος 431)- Σύνοδος ανακήρυξε την μητέρα του Θεού, «Θεοτόκο», και η Πενθέκτη -(Κων/πολη 692), την ονόμασε «Αειπάρθενο). «Οι Παίδες ευσεβεία συντραφέντες, δυσσεβούς προστάγματος καταφρονήσαντες, πυρός απειλήν ουκ εκπτοήθησαν, αλλ' εν μέσω τής φλογός εστώτες έψαλλον, ο των Πατέρων Θεός, ευλογητός ει». Οι τρεις άγιοι παίδες, που ανατράφηκαν με ευσέβεια στο Θεό, περιφρόνησαν την ασεβή βασιλική διαταγή και δεν πτοήθηκαν με τις απειλές της φωτιάς, αλλά ενώ στέκονταν μέσα στις φλόγες, έψαλλαν, Εσύ ο Θεός των πατέρων μας, Εσύ αξίζει να υμνείσαι. Κάποτε, μας αναφέρει ο προφήτης Δανιήλ, ο Ναβουχοδονόσωρ, ο βασιλιάς των Βαβυλωνίων, έφτασε σε τέτοιο σημείο έπαρσης, ώστε απαίτησε από τους υπηκόους του να τον λατρεύουν και να τον προσκυνούν σαν θεό. 12
Έστησε λοιπόν την εικόνα του τη χρυσή στην πεδιάδα της Βαβυλώνας, που λεγότανε Δεηρά, και διεμήνυσε σ όλους τους λαούς: «Μόλις ακούσετε τη φωνή της σάλπιγγας και της κιθάρας της σαμβύκης και του ψαλτηρίου και κάθε μουσικού γένους, κάθε μουσικού οργάνου να γονατίστε και να προσκυνήστε τη χρυσή εικόνα». Αυτή τη διαταγή του βασιλιά περιφρόνησαν οι τρεις παίδες, ο Ανανίας, ο Αζαρίας και ο Μισαήλ, γιατί προσκυνούσαν μόνο τον αληθινό Θεό. Γι αυτή τους τη θαρραλέα πράξη ρίχτηκαν στη φωτιά. Η έβδομη ωδή του κανόνος των Χριστουγέννων, αναφέρεται σ αυτό το περιστατικό. Στους τρεις παίδας, τους εν τη καμίνω μαρτυρήσαντας. Τον Ανανία, τον Αζαρία και τον Μισαήλ, που ρίχτηκαν μέσα σε αναμμένο καμίνι, τότε που αρνήθηκαν να προσκυνήσουν την εικόνα του Ναβουχοδονόσωρ, και εκεί αντί να καούν έψαλλαν. Υμνούσαν και δοξολογούσαν το Θεό τον πασίγνωστο πλέον ύμνο, που τον ακούμε κάθε Μ. Σάββατο στις εκκλησίες «Τον Κύριον υμνείτε και υπερυψούτε εις πάντας τους αιώνας». 13
«Θαύματος υπερφυούς η δροσοβόλος, εξεικόνισε κάμινος τύπον, ού γάρ ούς εδέξατο φλέγει νέους, ως ουδέ πύρ τής θεότητος, Παρθένου ήν υπέδυ νηδύν, διό ανυμνούντες αναμέλψωμεν. Ευλογείτω η κτίσις πάσα τόν Κύριον, καί υπερυψούτω, εις πάντας τούς αιώνας». Το υπερφυσικό θαύμα, της ενανθρωπήσεως του θεού, προεικόνιζε εκείνο το καμίνι της φωτιάς στη Βαβυλώνα, που δροσοβολούσε, γιατί δεν κατέκαψε τους νέους που ρίχτηκαν μέσα σ αυτήν. Έτσι ακριβώς και το πυρ της Θεότητας δεν κατέκαψε τη κοιλιά της Παρθένου, μάσα στην οποία εισχώρησε για τούτο και εμείς ανυμνούντες ψάλλουμε Όλη η κτίση να ευλογεί τον Κύριο και να τον υπερυψώνει σ όλους τους αιώνες. Η ιστορία των τριών Παίδων συνεχίζεται και σε τούτη τη 8 η ωδή. Παραλληλίζεται η υλική φωτιά με το πυρ της Θεότητας. Όπως η πρώτη, το καμίνι του Ναβουχοδονόσωρα δεν κατέκαψε τους τρεις Παίδας, έτσι και η δεύτερη η άυλη, το πυρ της Θεότητας, αν και εισχώρησε μέσα στην κοιλία της Παρθένου, μέσα στην οποία σαρκώθηκε ο Θεάνθρωπος Κύριος, δεν την κατέκαψε. Ο Θεός είναι φωτιά που καίει όπως μας λέει η Αγία Γραφή, στο Δευτερονόμιο. «Κύριος ο Θεός σου πυρ καταναλίσκων εστί» και κατακαίει τη μοχθηρία και την αμαρτία. Όμως δεν κατέκαυσε τη Παρθένο Μαρία, επειδή δε βρήκε κανένα ίχνος προαιρετικής αμαρτίας. Ακόμη σύμφωνα με τους Πατέρες τη Εκκλησίας, το Άγιο Πνεύμα κατά την ώρα του Ευαγγελισμού επισκιάζοντας τη Παρθένο Μαρία την απάλλαξε από αμαρτίες και προηγήθηκε της συλλήψεως η κάθαρση. 14
«Μυστήριον ξένον, ορώ καί παράδοξον! ουρανόν τό Σπήλαιον, θρόνον Χερουβικόν, τήν Παρθένον. τήν φάτνην χωρίον, εν ώ ανεκλίθη ο αχώρητος, Χριστός ο Θεός, όν ανυμνούντες μεγαλύνομεν». Παράδοξο κι ακατανόητο θαύμα ατενίζω! Το σπήλαιο λαμπρό ουρανό, τη παρθένο θρόνο Χερουβικό, τη φάτνη τόπο όπου αναπαύτηκε ο Χριστός, που σαν θεός δεν περιορίζεται σε υλικό χώρο. Αυτόν λοιπόν ανυμώντας εμείς οι πιστοί δοξάζουμε με μεγάλη δόξα. «Μυστήριον ξένον, ορώ και παράδοξον!» Και τούτη τη φράση ο ιερός υμνωδός την έχει δανειστεί από μια πανηγυρική ομιλία. Είναι ένας λόγος του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου στη Γέννηση του Χριστού. θυμόμαστε ξεκίνησε ο μελωδός με λόγο του Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου, «Χριστός γεννάται δοξάσατε», και κλείνει τώρα παραφράζοντας μελωδικά μια άλλη ομιλία.»μυστήριον ξένον και παράδοξον βλέπω» Στον ειρμό αυτό ο υμνωδός εκφράζει όλη του την έκπληξη για ον τρόπο της ενανθρωπήσεως του υιού του Θεού. Βλέπει το Θεό να βρίσκεται μέσα σε μια σπηλιά ενώ η θέση του είναι στους ουρανούς. Τον βλέπει να τον κρατά στην αγκαλιά της η Παρθένος σαν να είναι θρόνος Χερουβικός. Βλέπει ακόμα τον αχώρητο Θεό, που η γη όλη δεν τον χωράει, να ανακλίνεται μέσα σε μια φάτνη. Αυτό ακριβώς είναι το μεγάλο και παράδοξο μυστήριο. Το σπήλαιο μετατρέπεται σε ουρανό, η αγκαλιά της Παρθένου Χερουβικός θρόνος η φάτνη, τόπος που χώρεσε ο αχώρητος. Αυτό μας το λέει και ο Απ. Παύλος: «Ο Ιησούς Χριστός, ο οποίος αν και ήταν Θεός, δεν θεώρησε την ισότητα του με τον Θεό αποτέλεσμα αρπαγής, αλλά τα απαρνήθηκε όλα, πήρε δούλου μορφή κι έγινε άνθρωπος». (Φιλιπ. β' 5-7) 15
Αγαπητοί Χριστιανοί. Η ημέρα των Χριστουγέννων, αναμφίβολα, είναι εορτή που εμείς οι Χριστιανοί την εορτάζουμε με μεγάλη μεγαλοπρέπεια. Και είναι πολύ φυσικό αυτό. Γιατί κατ αυτήν, όπως λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας, κατέβηκε από τον Ουρανό στη γη μας ο Υιός και Λόγος του Θεού. «Και έγινε άνθρωπος ίνα τον άνθρωπον Θεόν κατεργάσηται», όπως μας λέει ο Μ. Αθανάσιος. Ο σκοπός που ενηνθρώπησε ο Θεός είναι να σώσει το ανθρώπινο γένος. Δανείστηκε την ανθρώπινη φύση για να σώσει τον άνθρωπο από την αμαρτία. Η ανυπακοή των πρωτοπλάστων στο Θεό καλύφθηκε από την υπακοή μιας άλλης γυναίκας, της αειπαρθένου και Υπεραγίας Θεοτόκου. Γεννήθηκε, λοιπόν, ο Χριστός. Και 16
«Ημείς ακαταπαύστως βοώμεν Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία.» Αυτή όμως ή δοξολογία, δεν θα πρέπει να είναι μόνο λόγια. Πρέπει να είναι βίωμα, ζωή, πραγματικά. Ο Χριστός επιθυμεί και θέλει να γεννηθεί και στις δικές μας καρδιές. Να ζούμε καθημερινά τα Χριστούγεννα με τη συνεχή και αδιάλειπτη παρουσία του Χριστού στη καρδιά και τη ζωή μας. Να είναι η ζωή μας Χριστοκεντρική, εκκλησιαστική, αληθινά πνευματική. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι ο Κύριος με τη γέννησή Του δημιουργεί την Εκκλησία που είναι ο ίδιος, παρατεινόμενος στους αιώνες. Μέσα λοιπόν στην ορθόδοξη εκκλησία μας συναντούμε τον Κύριο, επικοινωνούμε μαζί του και γευόμαστε τη χάρη και την ευλογία της παρουσία του. Επομένως χρειάζεται ζωντανή συμμετοχή στη ζωή της εκκλησία, στη λατρεία της και γενικά στην όλη της πνευματική ζωή. Αδελφοί μου! Ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε κι εφέτος, με τη βοήθεια του Κυρίου, τη γέννηση του Θεανθρώπου. Ας του ανοίξουμε την καρδιά μας. Ας γίνει φάτνη η ψυχή μας. Ας ενωθούμε κατά χάρη μαζί του. Είναι ο Σωτήρας και λυτρωτής μας. Πουθενά αλλού δεν υπάρχει η σωτηρία, η λύτρωση, η αληθινή ζωή παρά μόνο εν Κυρίω Ιησού. Αμήν! 17
18