ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 18: ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών

Transcript

1 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 18: ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Με το σύμβολο της Πίστης, που εκφράζει συνοπτικά τα δόγματα της Εκκλησίας, ο χριστιανός ομολογεί την πίστη του στον Τριαδικό Θεό, την Εκκλησία και την ανάσταση των νεκρών. Η ζωή των πιστών είναι απόλυτα συνυφασμένη με τα δόγματα της Εκκλησίας, καθώς αυτά αποτελούν έκφραση της εκκλησιαστικής κοινότητας και δείκτες ζωής. Το Τριαδολογικό και Χριστολογικό δόγμα εφαρμοσμένα στη ζωή των πιστών σημαίνουν εμπειρική βίωση της χριστιανικής αγάπης, απόλυτης ταπείνωσης και μυστηριακής ενότητας. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ. 5

6 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (1/2) Η ζωή της Εκκλησίας προσδιορίζεται από την πίστη της, η οποία διατυπώνεται με τα δόγματα. Συνοπτική παρουσίαση των δογμάτων της Εκκλησίας υπάρχει στο Σύμβολο της πίστεως. Τι ομολογεί ο χριστιανός με το «Πιστεύω»; Ομολογεί την πίστη του: 1. στον Τριαδικό Θεό: στον αγέννητο Πατέρα, στον Υιό, που γεννήθηκε προαιωνίως από τον Πατέρα και σαρκώθηκε από την Παρθένο Μαρία, και στο Άγιο Πνεύμα, που εκπορεύεται από τον Πατέρα. 2. στη μία, αγία, αποστολική και καθολική Εκκλησία, 3. στην προσδοκία της ανάστασης των νεκρών και της μέλλουσας ζωής. 6

7 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (2/12) Ποια σχέση έχουν όμως τα δόγματα με το ήθος των πιστών; Πώς συνδέονται με την καθημερινή ζωή τους; Παλαιότερα, οι χριστιανοί αναφέρονταν διαρκώς στα δόγματα, ακόμα και όταν δεν χρειάζονταν. Ο Γρηγόριος Νύσσης αναφέρει τα εξής: «Πηγαίνεις να μάθεις την τιμή του ψωμιού και σου λένε ότι πως ο Πατήρ είναι ανώτερος από τον Υιό. Ρωτάς, αν είναι κατάλληλο το λουτρό, και απαντούν πως ο Υιός προήλθε εξ ουκ όντων. Δεν ξέρω πώς να ονομάσω το κακό αυτό. Φρενίτιδα ή μανία ή κάτι παρόμοιο;». (Περί θεότητος Υϊοῦ καὶ Πνεύματος, PG 46, 557B). 7

8 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (3/12) Η ακραία αναφορά στα δόγματα αποτελεί τη μια ακρότητα. Την άλλη ακρότητα συνιστά η πλήρης αδιαφορία γι αυτά. Όταν οι χριστιανοί ζούνε χωρίς να αναφέρονται σ αυτά η ζωή τους φτωχαίνει και το ήθος τους μένει μετέωρο. Ήθος και δόγμα συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους. Η Εκκλησία ενδιαφέρεται και για την ορθοδοξία και για την ορθοπραξία. Τα πονηρά δόγματα οδηγούν σε διεφθαρμένη ζωή, όπως και η διεφθαρμένη ζωή σε πονηρά δόγματα. 8

9 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (4/12) Τα δόγματα της Εκκλησίας συνδέονται με τη ζωή των πιστών με δύο τρόπους: 1. εκφράζουν τη ζωή της Εκκλησίας. Π.χ. το Τριαδολογικό δόγμα βιώθηκε ανθρωπίνως, όσο αυτό είναι δυνατόν, στο σώμα της Εκκλησίας με την αγάπη προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο. Το ίδιο ισχύει και για το Χριστολογικό δόγμα. Ο Χριστός είναι Θεός που έγινε άνθρωπος, και μέσα στην Εκκλησία συνδέεται με την ευχαριστιακή εμπειρία, και ειδικότερα με το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας με το οποίο ο άνθρωπος ζει το μυστήριο της σωτηρίας και θεώσεώς του. 2. αποτελούν για τον πιστό δείκτες ζωής. Επειδή εξωτερικεύουν τον τρόπο ζωής της Εκκλησίας, προσφέρονται ως οδηγοί για τη διατήρηση της ίδιας εμπειρίας και της ίδιας ζωής. 9

10 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (5/12) Τα δόγματα φανερώνονται εξελικτικά μέσα στην ιστορία της θείας οικονομίας. Τα δόγματα, που διδάσκει φανερά η Εκκλησία, ήταν μυστήρια του μωσαϊκού νόμου. Οι προφήτες ήταν οι μόνοι που τα προέβλεπαν με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Επίσης, οι αγαθές επαγγελίες που δόθηκαν στους αγίους είναι μυστήρια της ζωής της Εκκλησίας, τα οποία αποκαλύπτονται μερικώς ως μερική προκαταβολή σε όσους αξιώνονται να τα βλέπουν με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος. 10

11 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (6/12) Στην εξελικτική αυτή διαδικασία φανέρωσης της θείας οικονομίας παρατηρούνται τα εξής: Αρχίζει με την άσαρκη αποκάλυψη του Λόγου στην Παλαιά Διαθήκη. Συμπληρώνεται με την ενσάρκωση στην Καινή Διαθήκη. Πρόκειται να ολοκληρωθεί στον μέλλοντα αιώνα «ὅταν ὁ Χριστὸς φανερωθῇ». (Κολ. 3,4). Ολόκληρο το έργο της θείας οικονομίας πραγματοποιείται με τον Χριστό και προσφέρεται στην Εκκλησία, που είναι σώμα Χριστού. 11

12 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (7/12) Συνεπώς, ο σκοπός της παρουσίας του Χριστού και της Εκκλησίας Του στον κόσμο είναι η σωτηρία και η ανακαίνιση του ανθρώπου. Ο Χριστός αποκαλύπτει στον κόσμο τον ένα Τριαδικό Θεό και συνοψίζει ολόκληρο το έργο της θείας οικονομίας. Το δόγμα για την εν Χριστώ σωτηρία του κόσμου, η Εκκλησία το συνοψίζει στην ταυτότητα «Ἰησοῦς ἐστὶν ὁ Χριστός». (Ἰω. 5,1). Η ταυτότητα αυτή συνοψίζει την αγάπη και την ταπείνωση του Θεού. Αν και ο Θεός μπορούσε να σώσει τον κόσμο με την παντοδυναμία Του δεν το έκανε. Προτίμησε να σώσει τον κόσμο με τη δικαιοσύνη Του, που χαρακτηρίζει και όλα τα έργα Του. Έτσι ο Χριστός κενώθηκε ως Θεός και ταπεινώθηκε ως άνθρωπος. Αυτό σημαίνει ότι η θέωση του ανθρώπου είναι έργο δικαιοσύνης. Είναι η ανταπόδοση του Πατέρα στην κένωση και την ταπείνωση του Χριστού. 12

13 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (8/12) Για να προσεγγίσει κάποιος τον Χριστό οφείλει να ξεκινήσει από την προϋπόθεση της φανερώσεώς Του στον κόσμο. Από την ταπείνωση που συνόδευε την κένωσή Του. Στην πατερική παράδοση η ταπείνωση χαρακτηρίζεται ως «στολή Θεότητας». (Ἰσαάκ Σύρου, Λόγος 20, εκδ. Ἰ. Σπετσιέρη, σ. 20). Η ταπείνωση αποτελεί προϋπόθεση για την επίγνωση του Θεού και γνώρισμα της θεολογίας. Η χριστιανική θεολογία είναι τριαδική. Ο Θεός είναι αγάπη και γνωρίζεται ως τριαδική περιχώρηση. Η πίστη στον Χριστό είναι πίστη στον Τριαδικό Θεό. Αυτό δηλώνεται και με το όνομα του Χριστού, ως Υιού που χρίστηκε από τον Πατέρα με το Άγιο Πνεύμα. 13

14 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (9/12) Τα δύο βασικά δόγματα της Εκκλησίας είναι το Τριαδολογικό και το Χριστολογικό. Προέκταση του Χριστολογικού δόγματος αποτελεί η διδασκαλία για την Εκκλησία. Με τα δόγματα διαφυλάττει η Εκκλησία τα μέλη της από την πλάνη. Αφορμή για τη διατύπωσή τους έδωσε η εμφάνιση των αιρέσεων. Κατά τους πρώτους αιώνες οι αιρέσεις διατύπωναν θέσεις που αμφισβητούσαν την αλήθεια της εν Χριστώ ανακαινίσεως και θεώσεως του ανθρώπου. Με τον τρόπο αυτό αμφισβητούσαν τη φύση και τον σκοπό της Εκκλησίας. Τα δόγματα που διατύπωσε η Εκκλησία με τις Οικουμενικές Συνόδους χάραζαν τα όριά της, μέσα στα οποία περιφρουρείται η αλήθεια και προστατεύεται η ελευθερία των πιστών. 14

15 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (10/12) Τα δόγματα εκφράζουν τη ζωντανή εμπειρία της Εκκλησίας ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός, στο πρόσωπο του οποίου φανερώθηκε ο Τριαδικός Θεός και πραγματοποιήθηκε η ανακαίνιση και η θέωση του ανθρώπου. Το Τριαδικό δόγμα παρουσιάζει τη χριστιανική αγάπη στην απόλυτη μορφή της. Ο Τριαδικός Θεός είναι αγάπη. Το δόγμα για τον Τριαδικό Θεό είναι το κήρυγμα της θείας αγάπης. Η αλήθεια για τον Τριαδικό Θεό διατυπώθηκε με βάση την ευχαριστιακή εμπειρία. Οι χριστιανοί των πρώτων αιώνων ζώντας την ενότητα και την αγάπη μεταξύ τους, ζούσαν την ενότητα της ανθρωπότητας που εικονίζει τον Τριαδικό Θεό. 15

16 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (11/12) Το Τριαδολογικό δόγμα έγινε αφετηρία για γόνιμες θεολογικές διδασκαλίες, οι οποίες είχαν θεμέλιο την ευχαριστιακή εμπειρία της Εκκλησίας, η οποία διαμόρφωσε την κοινοβιακή και ενοριακή συνείδηση. Σήμερα η κατάσταση αυτή έχει ατονίσει. Ο ατομισμός και η κοινωνική διάσπαση κυριαρχούν και οδηγούν τη ζωή σε αδιέξοδο. Σήμερα μπορούμε να μιλήσουμε για το Τριαδικό δόγμα ξεκινώντας από το σύγχρονο αδιέξοδο. Το Τριαδικό δόγμα προβάλλει ως απάντηση στην αναζήτηση και προσδοκία των πιστών για ενότητα και αγάπη. Γι αυτό είναι ακόμη επίκαιρο. 16

17 ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΖΩΗΣ (12/12) Το ίδιο ισχύει και για το Χριστολογικό δόγμα. Οι έννοιες «ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως, ἀχωρίστως», στηρίζονται σε εμπειρική βάση. Φανερώνουν την εν Χριστώ ανακαίνιση και θέωση του ανθρώπου. Η προσέγγισή τους γίνεται με την τήρηση των εντολών και τη βίωση των αρετών. Η ταπείνωση, η υπακοή, η ελπίδα, η αγάπη και όλες οι χριστιανικές αρετές συνδέονται άμεσα με τον Χριστό και το Χριστολογικό δόγμα. Η φροντίδα για την καθαρότητα της ζωής δίνει και την ευαισθησία για την κατανόηση της αλήθεια της πίστης. 17

18 Τέλος Ενότητας

19 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 19

20 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 20

21 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 21