Gereconstrueerde uitspraak van het Oudgrieks. F.A. Bakker Radboud Universiteit Nijmegen

Gereconstrueerde uitspraak van het Oudgrieks F.A. Bakker Radboud Universiteit Nijmegen f.bakker@ftr.ru.nl

Voorbeeld (Homerus, Odyssee 1, 1-10) 1 ἄνδρα µμοι ἔννεπε, µμοῦσα, πολύύτροπον, ὃς µμάάλα πολλὰ πλάάγχθη, ἐπεὶ Τροίίης ἱερὸν πτολίίεθρον ἔπερσεν: πολλῶν δ ἀνθρώώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόόον ἔγνω, πολλὰ δ ὅ γ ἐν πόόντῳ πάάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυµμόόν, 5 ἀρνύύµμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόόστον ἑταίίρων. 16 november 2012 Uitspraak Grieks 2

Uitspraak Drie aspecten: 1. Uitspraak van afzonderlijke klanken 2. Onderscheid van kort en lang 3. Behandeling van de accenten 16 november 2012 Uitspraak Grieks 3

1. Uitspraak van afzonderlijke klanken De opvallendste verschillen met de schooluitspraak ε ee (kort) ει ee (lang) ευ eeuw η è (lang; als è in misère) ζ zd ο oo (kort) ου oo (lang) ω ò (lang; als oo in oor) θ th φ ph χ kh 16 november 2012 Uitspraak Grieks 4

2. Onderscheid van kort en lang Kort Ø Klinkers: α, ε, ι, ο, υ Lang Ø Klinkers α, η, ι, ω, υ Ø Tweeklanken αι, αυ, ᾳ, ει, ευ, ῃ, ηυ, οι, ου, υι, ῳ Ø Lewergreep met korte klinker gevolgd door twee of meer medeklinkers 16 november 2012 Uitspraak Grieks 5

3. Behandeling van de accenten Henniniaanse uitspraak Ø Accenten worden genegeerd; klemtoon volgens de regels van het Latijn. Erasmiaanse uitspraak Ø Accenten worden beklemtoond; geen differentiatie van de verschillende accenten. Gereconstrueerde uitspraak Ø Muzikaal accent! 16 november 2012 Uitspraak Grieks 6

Muzikaal accent α accent άά ὀξεῖα (acutus) toon laag hoog* ὰ βαρεῖα (gravis) midden (?) ᾶ περισπωµμέένη (circumflexus) eerst hoog, dan laag * Dionysius van Halicarnassus (De compositione verborum 11) stelt het verschil tussen de hoge en de lage toon op ongeveer een kwint. 16 november 2012 Uitspraak Grieks 7

Betekenis van de βαρεῖα Op het einde van een woord wordt een ὀξεῖα vaak vervangen door een βαρεῖα. Met welke toonhoogte moet deze worden uitgesproken? 1. Hoge toon 2. Lage toon 3. Tussen hoge en lage toon in 16 november 2012 Uitspraak Grieks 8

Muzikale weergave οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίίη εἷς κοίίρανος ἔστω. (Kühner- Blass, p.315: Ilias 2. 204) 16 november 2012 Uitspraak Grieks 9

Voorbeelden 1. λόόγος 2. ἄνθρωπος 3. Σωκράάτης 4. Ἀθηναῖος 5. βασιλεύύς 6. Ἡρακλῆς 7. πολῑτικόός 16 november 2012 Uitspraak Grieks 10

Voorbeeld: proza (Plato, Crito 43a) Σω. τίί τηνικάάδε ἀφῖξαι, ὦ Κρίίτων; ἢ οὐ πρῲ ἔτι ἐστίίν; Κρίί. πάάνυ µμὲν οὖν. Σω. πηνίίκα µμάάλιστα; Κρίί. ὄρθρος βαθύύς. Σω. θαυµμάάζω ὅπως ἠθέέλησέέ σοι ὁ τοῦ δεσµμωτηρίίου φύύλαξ ὑπακοῦσαι. Κρίί. συνήήθης ἤδη µμοίί ἐστιν, ὦ Σώώκρατες, διὰ τὸ πολλάάκις δεῦρο φοιτᾶν, καίί τι καὶ εὐεργέέτηται ὑπ ἐµμοῦ. Σω. ἄρτι δὲ ἥκεις ἢ πάάλαι; Κρίί. ἐπιεικῶς πάάλαι. 16 november 2012 Uitspraak Grieks 11

Voorbeeld: iamben (Sophocles, Antigone 1172-1179) Χορ. τίί δ αὖ τόόδ ἄχθος βασιλέέων ἥκεις φέέρων; Ἄγγ. τεθνᾶσιν. οἱ δὲ ζῶντες αἴτιοι θανεῖν. Χορ. καὶ τίίς φονεύύει; τίίς δ ὁ κείίµμενος; λέέγε. Ἄγγ. Αἵµμων ὄλωλεν: αὐτόόχειρ δ αἱµμάάσσεται. Χορ. πόότερα πατρῴας ἢ πρὸς οἰκείίας χερόός; Ἄγγ. αὐτὸς πρὸς αὑτοῦ, πατρὶ µμηνίίσας φόόνου. Χορ. ὦ µμάάντι, τοὔπος ὡς ἄρ ὀρθὸν ἤνυσας. Ἄγγ. ὡς ὧδ ἐχόόντων τἄλλα βουλεύύειν πάάρα. 16 november 2012 Uitspraak Grieks 12

Voorbeeld: hexameters (Homerus, Odyssee 1, 1-10) 1 ἄνδρα µμοι ἔννεπε, µμοῦσα, πολύύτροπον, ὃς µμάάλα πολλὰ πλάάγχθη, ἐπεὶ Τροίίης ἱερὸν πτολίίεθρον ἔπερσεν: πολλῶν δ ἀνθρώώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόόον ἔγνω, πολλὰ δ ὅ γ ἐν πόόντῳ πάάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυµμόόν, 5 ἀρνύύµμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόόστον ἑταίίρων. ἀλλ οὐδ ὣς ἑτάάρους ἐρρύύσατο, ἱέέµμενόός περ: αὐτῶν γὰρ σφετέέρῃσιν ἀτασθαλίίῃσιν ὄλοντο, νήήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίίονος Ἠελίίοιο ἤσθιον: αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείίλετο νόόστιµμον ἦµμαρ. 10 τῶν ἁµμόόθεν γε, θεάά, θύύγατερ Διόός, εἰπὲ καὶ ἡµμῖν. 16 november 2012 Uitspraak Grieks 13

Bibliografie W. S. Allen, Vox Graeca: a guide to the pronunciation of classical Greek, Cambridge 1987, ch. 6 Accent. J. Vendryes, Traité d accentuation grecque, Paris 1945, ch. 2 Sources de la connaissance de l accent grec & ch. 3 Nature de l accent grec. R. Kühner, Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache, Erster Teil: Elementar- und Formenlehre, bearbeitet von Friedrich Blass, Hannover 1890/92, 76 Von der Betonung (προσῳδίία) der Silben. 16 november 2012 Uitspraak Grieks 14

Websites http://www.princeton.edu/~clip/ Homer, Iliad, Book 1, lines 1-16, reconstructed pronunciation, read by Katharina Volk. http://www.rhapsodes.fll.vt.edu/greek.htm Theory of restored pronunciation with sample texts, by Stephen G. Daitz and others. http://prosoidia.com/on-reciting-ancient-greek-2/ On Reciting Ancient Greek, by Alan Shaw, with sample texts read by the same. http://members.iinet.net.au/~ada/averyandrews/homer/ Homeric Recitation, by Avery D. Andrews, with sample texts read by the same. http://www.wiredforbooks.org/iliad/ Readings from Homer s Iliad, Book 1, by Stanley Lombardo. http://community.middlebury.edu/~harris/classics/greekaccents.html The Musical Pitch Accents in Greek, article by William Harris. http://spiphanies.blogspot.nl/2009/03/audio-resources-for-ancient-greek.html Overview of on-line audio resources for ancient Greek. 16 november 2012 Uitspraak Grieks 15