ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ: ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ. Τριμελής Επιτροπή: Μιχαήλ-Θεόδωρος Μαρίνος (επιβλέπων καθηγητής) Γεώργιος Τριανταφυλλάκης Χρήστος Μαστροκώστας Ιωάννα Μαρία Βουλβουκέλη Κομοτηνή, 2014

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...5 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ...7 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Α. ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ Ι. Έννοια του διοικητικού συμβουλίου Γενικές παρατηρήσεις...9 ΙΙ. Νομική θέση του διοικητικού συμβουλίου Η έννομη σχέση των μελών του διοικητικού συμβουλίου με την εταιρία...11 ΙΙΙ. Αρμοδιότητες του διοικητικού συμβουλίου Συνοπτική αναφορά...13 1. Διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων...13 2. Εκπροσώπηση της εταιρίας...15 3. Η ανάθεση αρμοδιοτήτων του διοικητικού συμβουλίου...20 Β. ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ Ι. Έννοια και σημασία των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...25 ΙΙ. Νομική φύση της απόφασης...27 1. Η απόφαση ως αποτέλεσμα συλλογικής δράσης...27 2. Η απόφαση ως σύνθεση κατ ιδίαν δηλώσεων...28 3. Η απόφαση ως δικαιοπραξία...30 ΙΙΙ. Νομική φύση της ψήφου...32 Γ. Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑΣ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Ι. Γενικά...34 ΙΙ. Η οριοθέτηση της ελαττωματικής δικαιοπραξίας από άλλες περιπτώσεις...37 1. Ανυπόστατες δικαιοπραξίες...37 2. Ατελείς δικαιοπραξίες...38 ΙΙΙ. Άκυρες δικαιοπραξίες...38 IV. Ακυρώσιμες δικαιοπραξίες...41 1

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Δ. ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ Δ1. ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΏΝ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Ι. Μη νόμιμη σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου...49 1. Γενικές προϋποθέσεις νόμιμης σύνθεσης του διοικητικού συμβουλίου...49 2. Ο γενικός κανόνας της αποκλειστικής αρμοδιότητας της γενικής συνέλευσης για την εκλογή των μελών του διοικητικού συμβουλίου...55 Δυνατότητα εκλογής με τη διαδικασία του ψηφοδελτίου...57 3. Τρόποι εκλογής ή διορισμού του διοικητικού συμβουλίου...59 α. Διορισμός από μεμονωμένους μετόχους...59 β. Ορισμός του πρώτου διοικητικού συμβουλίου από το καταστατικό...64 γ. Διορισμός προσωρινού διοικητικού συμβουλίου από το δικαστήριο..64 4. Αντικατάσταση των ελλειπόντων μελών του διοικητικού συμβουλίου...76 α. Γενικά Εκλογή από το διοικητικό συμβούλιο για το υπόλοιπο της θητείας...76 β. Αντιμετώπιση του ζητήματος του «κολοβού» διοικητικού συμβουλίου...79 5. Απώλεια της ιδιότητας των μελών του διοικητικού συμβουλίου...80 α. Λήξη της θητείας τους...81 β. Παραίτηση ή θάνατος ή ανικανότητα του συμβούλου προς δικαιοπραξία...84 γ. Ανάκληση του συμβούλου από τη γενική συνέλευση...85 6. Διατυπώσεις δημοσιότητας...89 ΙΙ. Μη νόμιμη σύγκληση του διοικητικού συμβουλίου...93 1. Εισαγωγικά προϋποθέσεις νόμιμης σύγκλησης του διοικητικού συμβουλίου...93 2. Πλημμέλειες που αφορούν στη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου..100 α. Συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου εκτός έδρας της εταιρίας...100 β. Συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου με τηλεδιάσκεψη...102 3. Πρακτικά των συνεδριάσεων του διοικητικού συμβουλίου...106 2

ΙΙΙ. Έλλειψη νόμιμης ή καταστατικής απαρτίας ή πλειοψηφίας...111 1. Γενικές παρατηρήσεις...111 2. Η απαιτούμενη απαρτία για την έγκυρη λήψη αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...112 3. Η απαιτούμενη πλειοψηφία για την έγκυρη λήψη αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...116 Η αυξημένη ισχύς της ψήφου του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου...119 4. Ειδικά ζητήματα...122 α. Αντιπροσώπευση μελών του διοικητικού συμβουλίου...122 β. Δυνατότητα συνεδρίασης του διοικητικού συμβουλίου με πρακτικά «διά περιφοράς»...123 Δ2. ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Ι. Αποφάσεις διοικητικού συμβουλίου αντίθετες στο νόμο...126 ΙΙ. Αποφάσεις διοικητικού συμβουλίου αντίθετες στο καταστατικό...128 ΙΙΙ. Καταχρηστικές αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου...131 IV. Αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου για θέμα που εκφεύγει της αρμοδιότητάς του...135 V. Ειδικά το ζήτημα της επίδρασης των εξωεταιρικών συμφωνιών στο κύρος των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...142 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Ε. ΕΠΑΓΟΜΕΝΕΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ Ι. Γενικά...148 Ο αιτιώδης σύνδεσμος ανάμεσα στην παράβαση και τη λήψη των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...151 ΙΙ. Απόλυτη ακυρότητα των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...155 Ειδικά η ανενέργεια των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...159 ΙΙΙ. Σχετική ακυρότητα των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...164 ΙV. Ακυρωσία των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...168 V. Ανυπόστατο των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...170 3

ΣΤ. ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ I. Γενικά...172 ΙΙ. Προβολή της απόλυτης ακυρότητας των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...174 ΙΙΙ. Προβολή της σχετικής ακυρότητας των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...185 ΙV. Προβολή της ακυρωσίας των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...189 Ζ. Η ΕΠΙΓΕΝΕΣΤΕΡΗ ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΟΥ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΟΥ Ι. Η επικύρωση της άκυρης απόφασης του διοικητικού συμβουλίου...193 ΙΙ. Η επικύρωση της ακυρώσιμης απόφασης του διοικητικού συμβουλίου...197 Η. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΜΕΤΡΩΝ Παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας έναντι ελαττωματικών αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου...198 ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ Η ΝΟΜΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ...202 Βιβλιογραφία...208 Νομολογία...217 4

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΕ (Ή Α.Ε. ή α.ε.) ΑΚ ΑΠ άρ. Αρμ. αριθμ. Βλ. (ή βλ.) Γνμδ Γ.Ε.ΜΗ Γ.Σ (ή γ.σ.) Δ ΔΕΕ Δικ ΔΠρ Δ.Σ. (ή δ.σ.) εδ. ΕΕμπΔ Ειρ έκδ. ΕλλΔνη ΕμπΝ επ. Ε.Π.Ε. (ή ε.π.ε.) επιμ. ΕπισκΕΔ Εφ ΙΚΕ κ.ά. ΚΠολΔ Κ.Ν. (ή κ.ν.) Κωδ. λ.χ. ανώνυμη εταιρία αστικός κώδικας Άρειος Πάγος Άρθρο Αρμενόπουλος (νομικό περιοδικό) αριθμός Βλέπε Γνωμοδότηση Γενικό Εμπορικό Μητρώο Γενική Συνέλευση Δίκη (νομικό περιοδικό) Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών (νομικό περιοδικό) Δίκαιο Διοικητικό Πρωτοδικείο Διοικητικό Συμβούλιο εδάφιο Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου (νομικό περιοδικό) Ειρηνοδικείο έκδοση Ελληνική Δικαιοσύνη (νομικό περιοδικό) Εμπορικός Νόμος επόμενα εταιρία περιορισμένης ευθύνης επιμέλεια Επισκόπηση Εμπορικού δικαίου (νομικό περιοδικό) Εφετείο Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία και άλλα Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας κωδικοποιημένος νόμος κώδικας λόγου χάρη 5

ΜΠρ Μονομελές Πρωτοδικείο Ν. ( ή ν.) Νόμος Ν.Δ. (ή ν.δ.) Νομοθετικό Διάταγμα Ν.Π. ( ή ν.π.) Νομικό Πρόσωπο ΝοΒ Νομικό Βήμα Ολομ. Oλομέλεια ό.π. όπως παραπάνω παρ. παράγραφος π.δ. προεδρικό διάταγμα περ. περίπτωση περαιτ. περαιτέρω ΠΠρ Πολυμελές Πρωτοδικείο Πρ Πρωτοδικείο Πρβλ. Παράβαλε ΠτχΚ Πτωχευτικός Κώδικας π.χ. παραδείγματος χάριν Σ Σύνταγμα σελ. σελίδα στοιχ. στοιχείο ΤΑΕ Τεύχος Ανωνύμων Εταιριών τεύχ. τεύχος τόμ. τόμος υποσ. υποσημείωση ΦΕΚ Φύλλο Εφημερίδας Κυβερνήσεως ΧρΙΔ Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου (νομικό περιοδικό) 6

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η αντιμετώπιση της ελαττωματικότητας των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου της ανώνυμης εταιρίας αποτελεί ένα σύνθετο και ακανθώδες ζήτημα που τυγχάνει περιορισμένης θεωρητικής και νομολογιακής αντιμετώπισης. Η σπουδαιότητα της εν λόγω προβληματικής, έγκειται κατ αρχήν στο γεγονός ότι αφορά στις αποφάσεις του πλέον σημαντικού οργάνου της α.ε. καθ όσον το εταιρικό αυτό όργανο εκτελεί τις οργανωτικές αποφάσεις της γενικής συνέλευσης ενώ παράλληλα εκφράζει την εταιρική βούληση έναντι των τρίτων. Περαιτέρω και δεδομένου του γεγονότος ότι απουσιάζει η ύπαρξη συγκεκριμένης ρύθμισης στα πλαίσια του ν. 2190/1920, προκύπτει, αναμφίβολα, το ζήτημα της συμπληρωματικής εφαρμογής των γενικών διατάξεων του ΑΚ ή της αναλογικής εφαρμογής των άρθρων 35 α επ. του ν. 2190/1920 για τη γ.σ. 1 Αντικείμενο του πρώτου μέρους της παρούσας εργασίας θα αποτελέσει μία γενική εισαγωγή ως προς την έννοια, τη νομική θέση και τις αρμοδιότητες του δ.σ. καθώς επίσης και ως προς τη σημασία και τη νομική φύση των αποφάσεών του καθ ότι πραγματώνουν τον πλέον καθοριστικό για τη λειτουργία του νομικού προσώπου σχηματισμό της βούλησής του. Στο σημείο αυτό, αναγκαία κρίνεται και η μνεία στη νομική φύση της ψήφου καθ όσον συνιστά τη δήλωση βούλησης κάθε μέλους, όπως αυτή διατυπώνεται εντός του δ.σ. και συνδιαμορφώνει κατόπιν την απόφαση, δηλαδή την εταιρική βούληση. 2 Επιπλέον, θα γίνει και μία σύντομη αναφορά στη ρύθμιση της ελαττωματικής δικαιοπραξίας στο αστικό δίκαιο, καθώς, όπως θα τονισθεί, αφ ενός η απόφαση του δ.σ. συνιστά δικαιοπραξία και αφ ετέρου, κατά την κρατούσα σε θεωρία και νομολογία γνώμη, γίνεται δεκτή η συμπληρωματική εφαρμογή των διατάξεων του ΑΚ στην περίπτωση των αποφάσεων του δ.σ. Στο δεύτερο μέρος θα γίνει μία ανάλυση των ελαττωμάτων των αποφάσεων του δ.σ. βάσει της ειδικότερης διάκρισής τους αφ ενός σε διαδικαστικά ελαττώματα που περιλαμβάνουν τόσο τις τυπικές όσο και τις ουσιαστικές ελλείψεις του υπό στενή εννοία πραγματικού (των αποφάσεων) και αφ ετέρου σε ελαττώματα του περιεχομένου των αποφάσεων. Με γνώμονα τα ελαττώματα αυτά, οι ελαττωματικές αποφάσεις του δ.σ. θα διακριθούν σε άκυρες, και ειδικότερα σε απόλυτα και σε σχετικά άκυρες, σε ακυρώσιμες και σε ανυπόστατες. Ειδική κατηγορία θα αποτελέσουν και οι ατελείς αποφάσεις λόγω της ιδιαιτερότητάς τους. 1 Βλ. Γεωργαντόπουλο Π., Ελαττωματικές αποφάσεις του ΔΣ ανώνυμης εταιρείας, ΧρΙΔ 2015, σελ. 229. 2 Βλ. Γεωργαντόπουλο Π., ΧρΙΔ 2015, ό.π., σελ. 229 και 231. 7

Στο τρίτο μέρος της παρούσας εργασίας θα εκτεθεί κατ αρχήν το ζήτημα των επαγόμενων κυρώσεων των ελαττωματικών αποφάσεων του δ.σ. Συγκεκριμένα, θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι η κύρωση ως προς την ελαττωματική απόφαση του δ.σ. είναι αυστηρότερη ή ηπιότερη ανάλογα με το προστατευόμενο από την εφαρμοστέα διάταξη συμφέρον, την επιδιωκόμενη νομοθετική προστασία καθώς και την ανάγκη προάσπισης που αυτό έχει σε κάθε περίπτωση. Ακόμη, στα πλαίσια του τρίτου αυτού μέρους της εργασίας θα αναλυθεί εκτενώς και το θέμα της δυνατότητας προσβολής των ελαττωματικών αποφάσεων του δ.σ. και ιδίως η ύπαρξη ή μη της αντίστοιχης εξουσίας για την προβολή του εκάστοτε ελαττώματος. Βέβαια, άξια επισήμανσης κρίνεται και η αναφορά στην προβληματική της επικύρωσης των ανωτέρω αποφάσεων του δ.σ. και ιδίως σε ό,τι αφορά στα ζητήματα αρμοδιότητας των εταιρικών οργάνων ως προς το ζήτημα αυτό. Τέλος, στο τρίτο μέρος της παρούσας εργασίας θα αναφερθούν συνοπτικά και οι προϋποθέσεις λήψης ασφαλιστικών μέτρων καθώς και ο καίριος ρόλος που διαδραματίζουν σε σχέση με την αμφισβήτηση του κύρους των αποφάσεων συλλογικών οργάνων. Τέλος, αντικείμενο του τετάρτου και τελευταίου μέρους της παρούσας διπλωματικής εργασίας θα αποτελέσει μία παρουσίαση της νομικής αντιμετώπισης της ελαττωματικότητας των αποφάσεων της γενικής συνέλευσης στην ανώνυμη εταιρία. Συγκεκριμένα, ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη διαφοροποίηση των προϋποθέσεων της ελαττωματικότητας, εν συγκρίσει με το δ.σ., με άξονα την ανάγκη για ταχεία και οριστική εκκαθάριση των εκκρεμοτήτων και την ασφάλεια δικαίου. Στα πλαίσια αυτά, απαραίτητη κρίνεται η αναφορά στις ρυθμίσεις των άρθρων 35 α επ. του ν. 2190/1920 προκειμένου να αναδειχθεί η αναγκαιότητα της ασφάλειας των συναλλαγών ιδίως αναφορικά με τις κρίσιμες κυρίως οργανωτικές αποφάσεις της γ.σ. 3 3 Βλ. Γεωργαντόπουλο Π., ΧρΙΔ 2015, ό.π., σελ. 234 και 238. 8

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Α. ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ I. Έννοια του διοικητικού συμβουλίου- Γενικές παρατηρήσεις Το διοικητικό συμβούλιο είναι το διαχειριστικό και εκπροσωπευτικό όργανο της ανώνυμης εταιρίας. Το δ.σ. αποτελεί ένα συλλογικό όργανο 4 καθ ότι αποτελείται από περισσότερα μέλη, τα οποία αποτυπώνουν και εκφράζουν τη βούληση της εταιρίας στις προς τα έσω και έξω σχέσεις. 5 Στα πλαίσια αυτά, το διοικητικό συμβούλιο λειτουργώντας με γνώμονα την επιδίωξη του εταιρικού σκοπού, είναι επιφορτισμένο με τη λήψη και εκτέλεση αποφάσεων σχετικά με πράξεις αφ ενός υλικές και νομικές (για τη διαχείριση ή επιμέλεια των εταιρικών υποθέσεων σύμφωνα με το άρθρο 22 παρ.1) και αφ ετέρου με τη διατύπωση ή λήψη δηλώσεων βούλησης ή και αγωγών από και προς την εταιρία αντίστοιχα (για την εκπροσώπηση της εταιρίας). 6 Οι πράξεις που ενεργεί το δ.σ. στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων και κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του δημιουργούν υποχρέωση αποζημίωσης και θεωρούνται πράξεις του ίδιου του νομικού προσώπου της εταιρίας σύμφωνα με τα άρθρα 70 και 71 ΑΚ. 7 Βέβαια, ανώτατο όργανο της εταιρίας είναι η γενική συνέλευση των μετόχων 8 καθώς αυτή είναι αρμόδια να αποφασίζει για τα πιο σημαντικά ζητήματα της εταιρίας. Το 4 Βλ. Πασσιά Ι., Το δίκαιο της ανωνύμου εταιρίας, τόμ. Β, έκδ., 1969, σελ. 450 και 452, o νόμος δε θεωρεί όργανο του νομικού προσώπου τους συμβούλους, ούτε καν όλους τους συμβούλους, αλλά το δ.σ. δρώντας ως συλλογικό όργανο εφόσον λειτουργεί και έχει συγκροτηθεί νόμιμα. Το δ.σ. αποτελεί ενότητα αλλά όχι νομικό πρόσωπο και Αντωνόπουλο Β., Δίκαιο ΑΕ και ΕΠΕ, Δ έκδ., 2012, σελ. 427, επειδή το δ.σ. λειτουργεί ως όργανο συλλογικά δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να τύχει εφαρμογής το 235 ΑΚ που προϋποθέτει δικαιοπραξία του αντιπροσώπου με τον εαυτό του ή ως αντιπροσωπεύοντος άλλον. Το ίδιο ισχύει και στο αγγλικό δίκαιο. Έτσι, βλ. Farrar s Company Law, 3 rd edition, 1994, σελ. 341. (The business of the company shall be managed by the directors who will act collectively as a board..). 5 Βλ. Γεωργαντόπουλο Π., ΧρΙΔ 2015, ό.π., σελ. 232, όπου επί της ουσίας, τα μέλη του δ.σ. ασκούν διοίκηση ξένης περιουσίας, στο πλαίσιο της σωματειακής δομής και οργάνωσης της α.ε., σε αντίθεση με τα ισχύοντα στις προσωπικές εταιρίες. 6 Βλ. Αντωνόπουλο Β., Δίκαιο..,2012, ό.π, σελ. 409-410. 7 Βλ. Ρόκα Ν., Εμπορικές εταιρίες, 7 η έκδ., 2012, σελ. 288 και Τριανταφυλλάκη Γ., Εισηγήσεις Εμπορικού Δικαίου, 2009, σελ. 247. Ακόμη, σε σχέση με το αγγλικό δίκαιο βλ. Hardy Ivamy E.R., Topham & Ivamy s Company Law, 16 th edition, 1978, σελ. 234 και Morse G., Charlesworth s Company Law, 17 th edition, 2005, σελ. 297, όπου επισημαίνεται ότι τα καθήκοντα-ενέργειες του δ.σ. καταλογίζονται στην εταιρία. (The duties of directors are owed to the company). 8 Βλ. Πασσιά Ι.,1969, ό.π., σελ. 452, ενώ η γ.σ. είναι όργανο κατά περιόδους υφιστάμενο, το δ.σ. είναι εκ της φύσεώς του όργανο διαρκούς λειτουργίας απαραίτητο για να λειτουργήσει πλήρως η εταιρία και βλ. ΜΠρΒολ 30/2002, ΝΟΜΟΣ καθώς επίσης βλ. ΜΠρΘεσσαλ 4529/2011, ΝΟΜΟΣ και ΜΠρΘεσσαλ 3798/1984, ΝΟΜΟΣ, ως προς την υποχρέωση που υπέχει το δ.σ. αναφορικά με τη σύγκληση της έκτακτης γ.σ. των μετόχων κατόπιν σχετικής αίτησης της μειοψηφίας. 9

διοικητικό συμβούλιο, όμως, αποτελεί το σπουδαιότερο όργανο της εταιρίας δεδομένου ότι η πορεία των εταιρικών υποθέσεων είναι απολύτως συνυφασμένη με τις ικανότητες και τη δραστηριότητά του 9 και στην πραγματικότητα η ζωή της ανώνυμης εταιρίας ρυθμίζεται από αυτό. 10 Η ιδιότητα του δ.σ. ως διαρκούς οργάνου της εταιρίας δηλώνει ότι το όργανο αυτό υφίσταται από τη σύσταση έως τη λύση της εταιρίας και κατά συνέπεια οφείλει να μεριμνά καθ όλη τη διάρκεια της θητείας του για το εταιρικό συμφέρον. 1112 Ο αριθμός των μελών του διοικητικού συμβουλίου ορίζεται από το καταστατικό ή από τη γενική συνέλευση μέσα στα όρια που προβλέπονται από το καταστατικό. Πάντως, τα μέλη του δε γίνεται να είναι λιγότερα από τρία σύμφωνα με το άρ. 18 παρ. 2 εδ. 1-2. Τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου δεν αποκτούν την εμπορική ιδιότητα εκ μόνης της συμμετοχής τους στο συγκεκριμένο εταιρικό όργανο. Συνακόλουθα, για τη συμμετοχή στο διοικητικό συμβούλιο δεν απαιτείται ούτε αρκεί η εμπορική ικανότητα. Όμως, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου που φέρουν τη μετοχική ιδιότητα, αποκτούν την εμπορική ιδιότητα στις περιπτώσεις συνδρομής των προϋποθέσεων άρσης της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου της ανώνυμης εταιρίας. 13 Εν αντιθέσει με τις προσωπικές εταιρίες, στις οποίες υπάρχει αυτοδιαχείριση, η διαχειριστική και εκπροσωπευτική εξουσία των μελών του δ.σ. δεν απορρέει από τη μετοχική τους 9 Βλ. Αλεξανδρίδου Ε., Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, Προσωπικές και Κεφαλαιουχικές Εταιρίες, Δ εκδ. 2012, σελ. 312. 10 Βλ. Hardy Ivamy E.R., 1978, ό.π., σελ. 206, Morse G., 2005, ό.π., σελ. 281 και Hicks A. & Goo S. H., Cases & Materials on Company Law, 1994, σελ. 192, όπου και στο αγγλικό δίκαιο το δ.σ. είναι επιφορτισμένο με την άσκηση αλλά και τη διαχείριση όλων των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της εταιρίας (The business of the company shall be managed by the directors who may exercise all the powers of the company). 11 Βλ. Μάρκου Ι., Αποφάσεις Διοικητικού Συμβουλίου Ανώνυμης Εταιρίας (Ελαττώματα και Κυρώσεις), 1996, σελ. 14 και βλ. Παμπούκη Κ., Το «γενικό εταιρικό συμφέρον» ως ιδέα κεντρική στον θεσμό της εταιρικής διακυβέρνησης, ΕπισκΕΔ 2003, σελ. 971-972, το γενικό εταιρικό συμφέρον αποτελεί εξειδίκευση της καλής πίστης και πραγμάτωση της διανεμητικής δικαιοσύνης. Μέσω της αρχής αυτής, ο νόμος απαιτεί από το δ.σ. αφ ενός να ανταποκρίνεται το τελευταίο στην εμπιστοσύνη των επενδυτών, των εργαζομένων, των προμηθευτών και των πελατών της εταιρίας και αφ ετέρου να επιφυλλάσσει ανάλογη συμμετοχή και στους άλλους που βρίσκονται εκτός του κύκλου των επενδυτών. 12 Βλ. Κατσά Θ., Η υποχρέωση του Διοικητικού Συμβουλίου ανώνυμης εταιρείας προς άσκηση εποπτείας και ελέγχου επί της λειτουργίας της εταιρικής επιχειρήσεως, ΧρΙΔ 2011, σελ. 538, όπου το εταιρικό συμφέρον επιτάσσει την τακτική διεξαγωγή του ελέγχου της εύρυθμης και νόμιμης λειτουργίας της εταιρικής επιχειρήσεως και βλ. Καραγκουνίδη Α., Η υποχρέωση πίστης των μελών του διοκητικού συμβουλίου, σε Ζητήματα από το νέο δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας, (επιμ. Μ.- Θ. Μαρίνος), 2009, σελ. 180 και 205-206, το έργο του δ.σ. δεν έχει ως αντικείμενο την επίτευξη ενός συγκεκριμένου αποτελέσματος, αλλά την κινητοποίηση των ικανοτήτων και των προσπαθειών των μελών του με γνώμονα και κατευθυντήρια γραμμή τη διαρκή υπηρέτηση ενός γενικού στόχου που είναι η ικανοποίηση του εταιρικού συμφέροντος. Το εταιρικό συμφέρον, όμως, αποτελεί ρευστό και διαρκώς κυμαινόμενο μέγεθος που αξιολογείται και εκτιμάται από την εταιρική διοίκηση υπό το φως των συγκεκριμένων κάθε φορά περιστάσεων και συνθηκών, η δε αξιολόγηση και η πραγμάτωσή του δεν μπορεί να υποκύψει σε τυποποιήσεις και γι αυτό κρίνεται κατά κανόνα εκ των υστέρων. 13 Βλ. Παπαγιάννη Ι., Δίκαιο ανωνύμων εταιριών, 2011, σελ. 343. 10

ιδιότητα, (η οποία μάλιστα δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει), αλλά από την ιδιότητά τους ως μελών εταιρικού οργάνου. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι τα μέλη του δ.σ., δεν υποχρεούνται να φέρουν τη μετοχική ιδιότητα, είναι δεδομένο το γεγονός ότι εξαρτώνται από τη δύναμη της πλειοψηφίας των μετόχων που τα διορίζει. Έτσι, η εν γένει συμπεριφορά των μελών του δ.σ., που υποχρεούνται σε κάθε περίπτωση να προτάσσουν τη διασφάλιση των εταιρικών συμφερόντων, δέχεται συχνά ακαταμάχητες επιρροές προς το αντίθετο. 14 Εξάλλου, προσοχής χρήζει το γεγονός ότι εφόσον οι μέτοχοι της ανώνυμης εταιρίας είναι πολυάριθμοι, και άρα η ετερογένειά τους είναι αναπόφευκτη, δεν θα ήταν σκόπιμο οι ανωτέρω αρμοδιότητες να ανατίθενται σε αυτούς όπως συμβαίνει άλλωστε με τους εταίρους στις προσωπικές εταιρίες. Συνεπώς, οι ανώνυμες εταιρίες και ιδίως οι μη οικογενειακές δεν είναι δυνατόν να διοικηθούν από τους μετόχους. 15 Έτσι, ο νόμος προβλέπει την ανάθεση των εν λόγω αρμοδιοτήτων σε ειδικό όργανο (δηλαδή στο διοικητικό συμβούλιο) ιδίως λόγω της σωματειακής συγκρότησης της ανώνυμης εταιρίας. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι ο συλλογικός χαρακτήρας του δ.σ. συντελεί στην ενδυνάμωση του αισθήματος ευθύνης των μελών ενώ ο ολιγομελής χαρακτήρας του οργάνου αυτού διασφαλίζει την απαιτούμενη ευκινησία της δράσης του. 16 II. Νομική θέση του διοικητικού συμβουλίου Η έννομη σχέση των μελών του διοικητικού συμβουλίου με την εταιρία Τα μέλη του δ.σ. (αλλά και ο υποκατάστατος κατά το άρθρο 22 παρ. 3 ν. 2190/1920) συνδέονται με οργανική σχέση 1718 με την εταιρία, δηλαδή με σχέση μέλους 14 Βλ. Ψυχομάνη Σπ., Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών μετά το νόμο 4072/2012, 2013, σελ. 286-287. 15 Βλ. Μπασαγιάννη Ν.- Θεοδωροπούλου- Δένδια Β., Δίκαιο των εμπορικών εταιριών, 3 η έκδ., 2011, σελ. 102, o κάθε μέτοχος αφ ενός στερείται της απαιτούμενης εξειδίκευσης και αφ ετέρου της επιθυμίας και του ενδιαφέροντος να διοικήσει την εταιρία. Πρωταρχικό του μέλημα (που αποτελεί και τον κύριο λόγο της επένδυσής του μέσω της αγοράς μετοχών) είναι η αναμενόμενη απόδοση του επενδεδυμένου κεφαλαίου και στην αναμενόμενη υπεραξία της μετοχής. 16 Βλ. Αλεξανδρίδου Ε., 2012, ό.π., σελ. 311-312 και βλ. Βελέντζα Ι., Ανώνυμη εταιρία, Ερμηνείανομολογία- Κωδικοποίηση Ν. 2190/1920 όπως ισχύει, 1999, σελ. 223. 17 Βλ. Αντωνόπουλο Β., Δίκαιο Ανώνυμης Εταιρίας και Ε.Π.Ε. Σύμφωνα με το ν. 3604/2007 «Αναμόρφωση μορφοποίηση νόμου 2190/1920 περί ΑΕ» και τον ν. 3661/2008, Γ έκδ., 2009, σελ. 389 και βλ. Παμπούκη Κ., Παρατηρήσεις σε ΜΠρΡόδου 1099/2001, ΕπισκΕΔ 2001, σελ. 877 επ., όπου η σχέση που συνδέει τα μέλη του δ.σ. με την εταιρία δεν μπορεί να γίνεται βάσει του κοινού δικαίου και συγκεκριμένα, βάσει του ενοχικού δικαίου. (άλλωστε, η εταιρία, ακόμη και η αστική, δεν είναι ενοχή αλλά ενίοτε δυνάμει μόνοένωση προσώπων σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται ορισμένος σκοπός). 18 Βλ. Μάρκου Ι., Ο χαρακτήρας της έννομης σχέσης διοίκησης στην ανώνυμη εταιρία- προσπάθεια ένταξης στο ενοχικό δίκαιο., ΕλλΔνη 2000, σελ. 297, όπου η ρύθμιση της οργανικής θέσης στο νόμο είναι 11

εταιρικού οργάνου, η οποία άρχεται με την εκλογή (ή το διορισμό του) και με την αποδοχή της. Συνεπώς, ενώ έννομη σχέση μεταξύ του δ.σ. ως σώματος 19 και της α.ε. δεν υφίσταται, η έννομη σχέση των μελών του δ.σ. με την εταιρία δημιουργείται. 20 Παράλληλα, υφίσταται η υποκείμενη σχέση 21 που συνδέει την εταιρία με τα μέλη του δ.σ. και αφορά στα καθήκοντα των μελών του δ.σ. έναντι της εταιρίας με τη μορφή μίας ενοχικής σύμβασης 22 μέσω της οποίας καθορίζονται οι προς τα έσω σχέσεις (των μελών του δ.σ. με την εταιρία) και ιδίως το μείζον ζήτημα της αμοιβής τους. 23 Αν δεν έχει συμφωνηθεί αμοιβή στην υποκείμενη σχέση μεταξύ των μελών του δ.σ. και της εταιρίας, τότε θα πρόκειται για μία σχέση εντολής. Στην αντίθετη περίπτωση θα υφίσταται μία σύμβαση παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών. 24 Συνεπώς, ως τέτοια σύμβαση δε δύναται να θεμελιώσει δικαίωμα παροχής δώρου Χριστουγέννων ή Πάσχα γενική και αφηρημένη. Αντίθετα, το περιεχόμενο της οργανικής θέσης που προσφέρεται στο διοριζόμενο και συνιστά την παροχή της έννομης σχέσης διοίκησης, είναι συγκεκριμένο. Βέβαια, το ex lege περιεχόμενο συγκεκριμενοποιείται και συμπληρώνεται με την απόφαση της γ.σ. περί διορισμού και τις συμφωνίες των μερών. Το τελευταίο αποτελεί και περιεχόμενο της έννομης σχέσης διοίκησης την οποία καταρτίζουν τα μέλη με το ν.π. 19 Βλ. Σωτηρόπουλο Γ., Η συγκρότηση σε σώμα του ΔΣ της ανώνυμης εταιρίας και η εκχώρηση εξουσιών του σε μέλη του ή τρίτους, Επιχείρηση 2005, σελ. 437, όπου η συγκρότηση του δ.σ. σε σώμα αποτελεί την πρώτη σωματειακού χαρακτήρα πράξη που λαμβάνει χώρα μετά την ίδρυση της α.ε. 20 Βλ. Παπαγιάννη Ι., 2011, ό.π., σελ. 344, η εκλογή των μελών του δ.σ. συνιστά σωματειακή πράξη και η αντίστοιχη σχέση είναι σωματειακού και όχι ενοχικού δικαίου και βλ. Λιβαδά Χ., Το Δίκαιο της Ανώνυμης Εταιρίας, (επιμ. Ε. Περάκης), τόμ. Α, Γ έκδ., 2014, σελ. 868-869, η οργανική σχέση που συνδέει τα μέλη δ.σ. ως συλλογικού οργάνου με την εταιρία αφορά στην εξωτερική σχέση του δ.σ. και ειδικότερα στην εξουσία διενέργειας διαχειριστικών πράξεων, εφαρμοζομένων (συμπληρωματικά, εφόσον υπάρχει συμβατότητα) των διατάξεων περί εντολής και πληρεξουσιότητας. Μέσω του διαχειριστικού αυτού οργάνου (δηλαδή του δ.σ.) το νομικό πρόσωπο της εταιρίας εξωτερικεύει τη βούλησή του. Δεν τίθεται ζήτημα συμβατικής ευθύνης δεδομένου ότι τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες των μελών του δ.σ. καθορίζονται στο νόμο με αναγκαστικού χαρακτήρα διατάξεις. 21 Βλ. Κατσά Θ., ΧρΙΔ 2011, ό.π., σελ. 539, όπου σε κάθε περίπτωση, η προσφυγή στην υποκείμενη (συμβατική) σχέση που συνδέει το μέλος του δ.σ. με το ν.π. της α.ε., δεν είναι απαραίτητη σε ό,τι αφορά στη θεμελίωση υποχρεώσεων συμπεριφοράς σε σχέση με τη διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων. Εξάλλου, οι υποχρεώσεις της διοικήσεως των μελών του δ.σ. θεμελιώνονται ιδίως στην οργανική σχέση των τελευταίων με την εταιρία και κυρίως στην ιδιαίτερη σχέση εμπιστοσύνης που ιδρύεται ανάμεσα στα μέλη του δ.σ και στην εταιρία στα πλαίσια της αναθέσεως σε εκείνα της διαχείρισης της περιουσίας του ν.π. 22 Βλ. Μάρκου Ι., Ο χαρακτήρας της έννομης σχέσης.., ΕλλΔνη 2000, ό.π., σελ. 294, όπου τάσσεται υπέρ του συμβατικού χαρακτήρα της έννομης σχέσης μεταξύ των μελών του δ.σ. και της α.ε.. Το ειδικότερο περιεχόμενο της εν λόγω σχέσης έγκειται στη διεξαγωγή των εταιρικών υποθέσεων. 23 Βλ. Ρόκα Ν., Εμπορικές εταιρίες, 2012, ό.π., σελ. 290. Επιπλέον και σε ό,τι αφορά στο ζήτημα της αμοιβής των μελών του δ.σ., βλ. στο αγγλικό δίκαιο Hardy Ivamy E.R., 1978, ό.π., σελ. 219 και Sealy L.S., Cases and materials in Company Law, 2 nd edition, 1978, σελ. 227, όπου προβλέπεται το επιτρεπτό του καθορισμού της ανωτέρω αμοιβής εκ μέρους της γ.σ. (there is a provision in the articles which authorises the company in general meeting to determine the rate of payment). 24 Βλ. Λιβαδά Χ., σε ΔικΑΕ, (επιμ. Ε. Περάκης), 2014, ό.π., σελ. 869, μέσω της υποκείμενης σχέσης καθορίζονται οι προς τα έσω σχέσεις των μελών δ.σ. με την εταιρία, τα καθήκοντα των μελών του δ.σ. έναντι της εταιρίας σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις αναγκαστικού δικαίου. Έτσι, βλ. από νομολογία ΠΠρΑθ 419/2005, ΝΟΜΟΣ και ΠΠρΘεσσαλ 15560/2013, ΝΟΜΟΣ. 12

ούτε επίδομα αδείας. Βέβαια, εάν τα μέλη του δ.σ. συνδέονται με την εταιρία με ειδική σχέση εξαρτημένης εργασίας, 25 η υποκείμενη αυτή σχέση θα αντιμετωπισθεί όπως κάθε σύμβαση εργασίας που θα κατήρτιζε η α.ε. με οποιοδήποτε τυχόν μη μέλος του δ.σ. (όπου φυσικά τα μέλη του δ.σ. θα δικαιούνται δώρο Χριστουγέννων κ.ά. και θα τυγχάνουν εφαρμογής οι διατάξεις του άρθρου 23 α παρ. 2 οπότε και δεν θα απαιτείται απόφαση της γ.σ. μόνο εφόσον η σύμβαση δεν εξέρχεται των ορίων της τρέχουσας συναλλαγής αλλά και του άρθρου 24 παρ. 3 ν. 2190/1920). 26 Άλλωστε, είναι εξαιρετικά σύνηθες το φαινόμενο να συνάπτουν ειδικές σχέσεις εξαρτημένης εργασίας τα μέλη του δ.σ. με την α.ε. είτε ως τεχνικοί ή οικονομικοί σύμβουλοι είτε ως εμπορικοί διευθυντές και άλλα. 27 III. Αρμοδιότητες του διοικητικού συμβουλίου- Συνοπτική αναφορά 1. Διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων Κατά το άρθρο 22 παρ. 1, 28 το διοικητικό συμβούλιο έχει την εξουσία αλλά και την υποχρέωση να αποφασίζει για κάθε πράξη σχετικά με τη διοίκηση της εταιρίας, της διαχείριση της περιουσίας της αλλά και την εν γένει επιδίωξη του σκοπού της. 2930 Η διαχειριστική εξουσία του δ.σ. 31 προσδιορίζεται από τα όρια που θέτει ο εταιρικός σκοπός 32 με την έννοια του αντικειμένου της εταιρικής επιχείρησης. 33 Κατά την άσκηση 25 Βλ. Ηλιόκαυτο Δ., Πρακτικός οδηγός ανωνύμων εταιρειών, τόμ. 2, 11 η έκδ., 2007, σελ. 773-774. Το ίδιο ισχύει και στο αγγλικό δίκαιο. Έτσι, βλ. Francis Rose, Company Law, 7 th edition, 2009, σελ. 73. (The directors may be employed under contract as employees of the company). 26 Βλ. Αντωνόπουλο Β., Δίκαιο..,2012, ό.π, σελ. 426-427. 27 Βλ. Ρόκα Ν., Εμπορικές εταιρίες, 2012, ό.π., σελ. 290-291. 28 Βλ. Papapolitis J., Law 2190/1920 & 3190/1955, 2000, σελ. 56. 29 Βλ. ΑΠ 573/2006, ΧρΙΔ 2006, σελ. 731 επ. 30 Βλ. Αλεξανδρίδου Ε., 2012, ό.π., σελ. 327, βλ. Βελέντζα Ι., Ανώνυμη εταιρία..,1999, ό.π., σελ. 252, το δ.σ. έχει την εξουσία να ενεργεί πράξεις που σχετίζονται ακόμα και έμμεσα με το σκοπό της α.ε ακόμα και αν δεν είναι επωφελείς και βλ. Λιβαδά Χ.,σε ΔικΑΕ, (επιμ. Ε. Περάκης), 2014, ό.π., σελ. 950-951, στη διαχειριστική εξουσία εντάσσονται επίσης και βοηθητικές εργασίες (ως προϋπόθεση της σκοπούμενης δράσης π.χ. απόκτηση εγκαταστάσεων) και παρεπόμενες (συνεπεία του επιδιωκόμενου σκοπού π.χ. τραπεζικές υπηρεσίες) αλλά και συμπληρωματικές (που εν μέρει εμπίπτουν στον εταιρικό σκοπό πλην όμως τεχνικά και οικονομικά είναι αδύνατο να αποχωριστούν από αυτόν π.χ. επεξεργασία και εμπορία υποπροϊόντων δημιουργούμενα από την κύρια βιομηχανία). 31 Βλ. Μαρίνο Μ-Θ., Το ατομικό δικαίωμα πληροφορήσεως του μετόχου, σε Ζητήματα από το νέο δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας, (επιμ. Μ.-Θ. Μαρίνος), 2009, σελ. 275-276, το δ.σ. βαρύνεται με υποχρέωση πληροφορήσεως έναντι της γ.σ. Η εν λόγω υποχρέωση πληροφορήσεως που υπέχει το δ.σ. έναντι της τελευταίας δορυφορεί τις περιεκτικές εξουσίες διαχειρίσεως που τούτο (δηλαδή το δ.σ.) διαθέτει βάσει του νόμου. 32 Βλ. Κατσά Θ., ΧρΙΔ 2011, ό.π., σελ. 540, το γεγονός ότι τα μέλη του δ.σ. αφιερώνουν το σύνολο των δυνάμεών τους στην επίτευξη του εταιρικού σκοπού, συνιστά το θετικό περιεχόμενο της υποχρέωσης πίστης των μελών του δ.σ. ως απόρροια του χαρακτήρα της σχέσης εμπιστοσύνης που συνδέει το μέλος του δ.σ. με 13

των διαχειριστικών του καθηκόντων το δ.σ. υποχρεούται να τηρεί το νόμο, το καταστατικό και τις σύννομες αποφάσεις της γ.σ. δίχως να αγνοεί τα εύλογα συμφέροντα των μετόχων, λαμβανομένων υπόψη πάντοτε των καλώς νοούμενων συμφερόντων της α.ε. 34 Φυσικά, εκφεύγουν της αρμοδιότητας του δ.σ. τα θέματα που ανήκουν στην αρμοδιότητα της γ.σ. 35 όπως παραδείγματος χάριν οι τροποποιήσεις του καταστατικού 36 ή ο διορισμός ελεγκτών κ.ά. Όμως, και κάποια από τα ζητήματα που εννοιολογικά συγκαταλέγονται στη διαχείριση, ενδέχεται να εξαιρούνται 37 της αρμοδιότητας του δ.σ. όπως είναι η έκδοση ομολογιακού δανείου, η έγκριση του ισολογισμού και η διάθεση των κερδών. 38 Προσοχής χρήζει το γεγονός ότι η διαχειριστική εξουσία του δ.σ. είναι περιορισμένη και περιορίσιμη. Περιορισμένη χαρακτηρίζεται η (διαχειριστική) εξουσία του δ.σ. καθ όσον άλλωστε δε δύναται να διενεργεί πράξεις εκτός του εταιρικού σκοπού και την εταιρία. (Το αρνητικό περιεχόμενο της ανωτέρω υποχρέωσης απαγορεύει στα μέλη του δ.σ. να προτάσσουν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους την εξυπηρέτηση των προσωπικών τους συμφερόντων εις βάρος του εταιρικού συμφέροντος.) 33 Βλ. Λιβαδά Χ., σε ΔικΑΕ, (επιμ. Ε. Περάκης), 2014, ό.π., σελ. 950-951,ο όρος «εταιρικός σκοπός» αφ ενός χρησιμοποιείται με την ευρεία έννοια του όρου, που αφορά στο είδος της δραστηριότητας, εάν είναι δηλαδή κερδοσκοπικού χαρακτήρα ή όχι και αφ ετέρου βλ. Αντωνόπουλο Β., Δέσμευση της ανώνυμης εταιρίας από πράξεις του αντιπροσωπευτικού της οργάνου, Αρμ 1994, σελ. 245, (ο όρος «εταιρικός σκοπός») χρησιμοποιείται εν στενή εννοία που σχετίζεται με το ειδικότερο αντικείμενο της επιχειρηματικής δραστηριότητας. (εάν, δηλαδή, η επιχείρηση που ασκεί τη συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι για παράδειγμα βιοτεχνία ή βιομηχανία). Ως καθοριστικής σημασίας στην περίπτωση αυτή κρίνεται το περιεχόμενο του καταστατικού. 34 Βλ. Ρόκα Ν., Εμπορικές εταιρίες, 2012, ό.π., σελ. 330, εν αντιθέσει με τα μετοχικά δικαιώματα, που ως επί το πλείστον παρέχονται προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων των μετόχων εντός της εταιρίας, οι εξουσίεςαλλά και τα δικαιώματα- των μελών του δ.σ. (καθ ότι λειτουργικά), παρέχονται και πρέπει να ασκούνται αποκλειστικά με γνώμονα την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της εταιρίας. 35 Βλ. Αληφαντή Γ., Η αύξηση και η μείωση του μετοχικού κεφαλαίου της ανώνυμης εταιρίας, Η ανώνυμη εταιρία μεταξύ εταιρικού και πτωχευτικού δικαίου και δικαίου κεφαλαιαγοράς, (επιμ. Μ.-Θ. Μαρίνος), 2011, σελ. 64-66, όπου, αντίστροφα, μολονότι ο κανόνας είναι ότι η απόφαση για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου λαμβάνεται από τη γ.σ., κατ εξαίρεση και υπό τις προϋποθέσεις του άρ. 13 παρ. 1 του ν. 2190/1920, η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου δύναται να λάβει χώρα εκ μέρους του δ.σ. είτε βάσει καταστατικού είτε κατόπιν απόφασης της γ.σ. 36 Βλ. Hannigan B., Company Law, 2 nd edition, 2009, σελ. 355, όπου στο αγγλικό δίκαιο στην αρμοδιότητα της γ.σ. ανήκουν η τροποποίηση των όρων του καταστατικού, η αύξηση ή η μείωση του μετοχικού κεφαλαίου, ο διορισμός των μελών του δ.σ. κ.ά. (..the right to alter the articles, to increase or reduce the share capital, and other powers, such as the power to appoint the directors, customarily given to the general meeting by the articles.) 37 Βλ. Αντωνόπουλο Β., Δέσμευση της ανώνυμης εταιρίας.., Αρμ 1994, ό.π., σελ. 245, ο νομοθέτης κρίνει σε κάποιες περιπτώσεις λόγω π.χ. της βαρύτητας της διαχειριστικής πράξης, ότι η τελευταία πρέπει να ανατεθεί στο ανώτατο όργανο της α.ε., δηλαδή στη γ.σ. (ενώ, δηλαδή, υπό φυσιολογικές συνθήκες θα εναπόκειτο στη συνήθη διαχειριστική εξουσία του δ.σ.) 38 Βλ. Τέλλη Ν., Εταιρικός σκοπός και εκπροσωπευτική εξουσία του διοικητικού συμβουλίου ανώνυμης εταιρίας- Σκέψεις με αφορμή την ΑΠ 1353/1997 (Α Τμήμα), ΕπισκΕΔ 1998, σελ. 339, όπου επισημαίνεται ότι η γ.σ. (ακόμα και η καθολική) δεν επιτρέπεται να αναμιγνύεται σε θέματα διοίκησης της εταιρίας κατά τρόπο έντονο και συνεχή ώστε να παραγκωνίζεται το εκ του νόμου διαχειριστικό όργανο της α.ε., δηλαδή το δ.σ. Εντούτοις, γίνεται ομόφωνα δεκτό ότι ευθεία ανάμιξη της γ.σ. σε συγκεκριμένα θέματα της εταιρικής διοίκησης επιτρέπεται, ιδίως βέβαια όταν αυτά είναι ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντα της εταιρίας και των μετόχων αφού σύμφωνα με την παρ. 2 του άρ. 22 του ν. 2190/1920, η εξουσία του δ.σ. είναι δυνατόν να περιορισθεί με απόφαση της γ.σ. 14

περιορίσιμη δεδομένου ότι περιορισμούς δύναται να θέτει αφ ενός το καταστατικό και αφ ετέρου η γ.σ. 39 Υπέρβαση των (προς τα έσω) αυτών περιορισμών δε θίγει σε καμία περίπτωση το κύρος της εκτελούμενης πράξης αλλά είναι πιθανόν να δημιουργήσει εις βάρος του συμβούλου (που την τέλεσε) υποχρέωση αποζημίωσης έναντι της εταιρίας. 40 Για την άσκηση της εξουσίας διαχείρισης των εταιρικών υποθέσεων αρκεί η απόφαση της πλειοψηφίας των παρισταμένων συμβούλων, όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια. Επίσης, ενδέχεται το καταστατικό να ορίζει θέματα για τα οποία το δ.σ. αναθέτει τη συγκεκριμένη εξουσία σε περισσότερους συμβούλους ή τρίτους όπως θα εκτεθεί κατωτέρω. 41 2. Εκπροσώπηση της εταιρίας Βάσει του άρθρου 18 ν.2190/1920, όπως ήδη έχει αναφερθεί, η ανώνυμη εταιρία εκπροσωπείται δικαστικώς και εξωδίκως από το δ.σ. 42 ενεργούντος κατά τρόπο συλλογικό. 43 Βέβαια, η έννοια της συγκεκριμένης διάταξης συνίσταται στη δυνατότητα συμμετοχής όλων των μελών του δ.σ. στο σύνολο των συλλογικών διαδικασιών, χωρίς να απαιτείται υποχρεωτικά η σύμπραξή τους 44 σε καθεμία μεμονωμένη πράξη εκπροσώπησης της εταιρίας. Η ρύθμιση του νόμου περί συλλογικής δράσης των μελών του δ.σ. αποτελεί αναγκαστικό δίκαιο διότι προφανώς η δράση αυτή καθίσταται επιβεβλημένη χάριν της προάσπισης του εταιρικού συμφέροντος. Βέβαια, έχει υποστηριχθεί και η αντίθετη άποψη 45. Ακόμη και εν περιπτώσει που στο καταστατικό της εταιρίας διαπιστώνεται 39 Βλ. Αλεξανδρίδου Ε., 2012, ό.π., σελ. 328, βλ. Ρόκα Ν., Εμπορικές εταιρίες, 2012, ό.π., σελ. 330 και βλ. Αντωνόπουλο Β., Δέσμευση της ανώνυμης εταιρίας.., Αρμ 1994, ό.π., σελ. 245, η διαχείριση με γνώμονα το εταιρικό συμφέρον συνάδει με την υποχρέωση πίστης των μελών του δ.σ. έναντι της ανώνυμης εταιρίας και θεσπίζεται πλέον νομοθετικά προκειμένου για τις εισηγμένες α.ε. αλλά ισχύει και για τις μη εισηγμένες. 40 Βλ Παμπούκη Κ., Συμβολή στη θεωρία της εκπροσώπησης των εταιριών, ΕπισκΕΔ 1996, σελ. 782, βλ. Ρόκα Ν., Εμπορικές εταιρίες, 2012, ό.π., σελ. 330 και βλ. Λιβαδά Χ.,σε ΔικΑΕ, (επιμ. Ε. Περάκης), 2014, ό.π., σελ. 950-951 εν αμφιβολία τεκμαίρεται (μαχητά) ότι η πράξη εμπίπτει στον εταιρικό σκοπό. 41 Βλ. Αντωνόπουλο Β., Δίκαιο..,2012, ό.π, σελ. 464-465 και βλ. Αλεξανδρίδου Ε., 2012, ό.π., σελ. 327,το δ.σ. δύναται να αναθέτει- βάσει καταστατικής πρόβλεψης- τις εξουσίες του συνολικά ή ατομικά σε ένα ή περισσότερα μέλη του ή ακόμα και σε τρίτα πρόσωπα, μη μέλη του καθώς η διάταξη 18 παρ. 1 ν. 2190/1920 συνδυαστικά με την 22 παρ. 1 δεν αποτελεί αναγκαστικό δίκαιο. 42 Βλ. ΕφΑθ 3023/2003, ΕΕμπΔ 2004, σελ. 315. 43 Το ίδιο ισχύει και στο αγγλικό δίκαιο. Έτσι, βλ. Hannigan B., Company Law, 2009, ό.π., σελ. 137, Mayson, French & Ryan on Company Law, 24 th edition, 2007-2008, σελ. 421, Pennington s Company Law, 7 th edition, 1995, σελ. 768 και Hardy Ivamy E.R., 1978, ό.π., σελ. 225. (The directors must act at a meeting called a board meeting- unless the Articles give them power to act otherwise). 44 Βλ. ΜΠρΚερ 503/2001, ΕΕμπΔ 2004, σελ. 521 επ. 45 Βλ. Ρόκα Ν., Εμπορικές εταιρίες, 2012, ό.π., σελ. 321, σύμφωνα με την αντίθετη άποψη, λόγω του γεγονότος ότι το άρ. 18 παρ. 1 για τη συλλογική δράση του δ.σ. δε συνιστά ius cogens, είναι απολύτως επιτρεπτές οι καταστατικές αποκλίσεις για όλες ή για ορισμένες πράξεις. Έτσι, αν το προβλέπει το καταστατικό, είναι δυνατή και η ατομική εκπροσώπηση. 15

κάποιου είδους απόκλιση, 46 η τελευταία απαγορεύεται να αντιβαίνει στη θεμελιώδη αρχή της συλλογικής δράσης σχετικά με τη λειτουργία του δ.σ. 47 Έτσι, για την έγκυρη λήψη απόφασης εκ μέρους του διοικητικού συμβουλίου δεν απαιτείται η σύμπραξη όλων των μελών του 4849 αλλά αρκεί η συγκέντρωση της κατά το νόμο απαιτούμενης απαρτίας και πλειοψηφίας, όπως άλλωστε θα εκτεθεί παρακάτω. Στα πλαίσια αυτά, το ίδιο δέον να ισχύσει και στην περίπτωση της διενέργειας των εκάστοτε πράξεων εκπροσώπησης 50 καθ ότι σύμφωνα με το γενικό κανόνα η διαχειριστική και η εκπροσωπευτική εξουσία συμπίπτουν. 51 Όμως, το καταστατικό δύναται να προβλέψει, κατά παρέκκλιση της σχετικής νομοθετικής ρύθμισης και μέσω της εισαγωγής νέων διατάξεων, το διορισμό υποδεέστερων οργάνων, συμβούλων ή τρίτων που θα εκπροσωπούν την εταιρία είτε κατά τρόπο γενικό είτε μόνο για ορισμένες πράξεις (για τα οποία θα γίνει λόγος στη συνέχεια). Ως προς τη δήλωση βούλησης που απευθύνεται σε ένα από τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου, θεωρείται ότι απευθύνεται στην εταιρία. Άλλωστε και η γνώση ή η καλή πίστη που συντρέχει στο πρόσωπο στο πρόσωπο ενός μέλους του δ.σ., συνάγεται ως γνώση ή καλή πίστη της εταιρίας σύμφωνα με τα άρθρα 126 παρ. 2 ΚΠολΔ και 71 ΑΚ. Άξιο σχολιασμού καθίσταται επίσης και το γεγονός ότι η διενέργεια του συνόλου των διαδικαστικών πράξεων 52 εμπίπτει στο πλαίσιο της εκπροσωπευτικής αρμοδιότητας του διοικητικού συμβουλίου. Η επίδοση των δικαστικών και εξωδίκων πράξεων 53 προς την εταιρία πρέπει να γίνεται προς το δ.σ. (που την εκπροσωπεί) 54 προκειμένου να παραχθούν έννομα αποτελέσματα. Βάσει του άρθρου 126 παρ. 2 ΚΠολΔ, η επίδοση αρκεί να γίνεται 46 Έτσι βλ. ΕφΑθ 3278/2010, ΝΟΜΟΣ, όπου εν προκειμένω νόμιμος εκπρόσωπος της α.ε. επί σειρά ετών ήταν ένας μέτοχος (που ήταν ταυτόχρονα και συνιδρυτής της εταιρίας) που είχε το δικαίωμα να αυτοδιορίζεται ως μέλος του δ.σ. βάσει όρου του καταστατικού. 47 Βλ. Μάρκου Ι., Αποφάσεις..,1996, ό.π., σελ. 26-27. 48 Βλ. Αντωνόπουλο Β., Η έννοια της συλλογικής δράσης του διοικητικού οργάνου της ανώνυμης εταιρίας, Αρμ 1987, σελ. 827. 49 Βλ. ΜΠρΚερ 503/2001, ΕΕμπΔ 2004, σελ. 521 επ. 50 Βλ. Γεωργακόπουλο Λ., Εγχειρίδιο εμπορικού δικαίου, τόμ. πρώτος, 1996, σελ. 274-276. Η αντίληψη της εκπροσώπησης ως δήλωσης και όχι ως απόφασης είναι κρίσιμη προκειμένου να μη θεωρηθεί ότι προ πάσης εκπροσωπήσεως της εταιρίας απαιτείται πρόσκληση του δ.σ. προ διημέρου. (Στην περίπτωση αυτή ή οι εταιρίες δε θα ήταν βιώσιμες ή ο νόμος δε θα εφαρμοζόταν). Ως προϋπόθεση της έγκυρης εκπροσώπησης θεωρείται η ύπαρξη νόμιμης σύνθεσης του συμβουλίου γενικά και νόμιμης πλειοψηφίας στη δικαιοπραξία. 51 Βλ. Ρόκα Ν., Εμπορικές εταιρίες, 2012, ό.π., σελ. 319-320. 52 Βλ. ΑΠ 573/2006, ΧρΙΔ 2006, σελ. 731 επ. όπου στις αρμοδιότητες του δ.σ. ανήκει και η λήψη απόφασης για την έγερση αγωγής και τη διενέργεια απαιτούμενων διαδικαστικών πράξεων. Αν οι τελευταίες δε διενεργήθηκαν έγκυρα, είναι δυνατόν να εγκριθούν μεταγενέστερα και να ισχυροποιηθούν αναδρομικά. Ακόμη, βλ. και ΑΠ 1961/2013, ΝΟΜΟΣ, όπου η απόφαση του δ.σ. που αφορά στην έγερση αγωγής δεν πρέπει υποχρεωτικά να μνημονεύεται στο δικόγραφο, αλλά να προσκομίζεται κατά τη συζήτηση στο ακροατήριο. 53 Βλ. από τη νομολογία ενδεικτικά ΑΠ 1979/2008, ΝΟΜΟΣ σε ό,τι αφορά στο δ.σ. ως όργανο εξώδικης εκπροσώπησης της α.ε. 54 Βλ. ΕφΑθ 3023/2003, ΕΕμπΔ 2004, σελ. 315. 16

σε οποιοδήποτε μέλος του δ.σ. 55 δεδομένου ότι η γνώση αλλά και η καλή ή κακή πίστη ενός συμβούλου 56 θεωρείται και γνώση αλλά και η καλή ή κακή πίστη της α.ε. αντίστοιχα. 57 Βέβαια, ενώ ο εκάστοτε αντίδικος δύναται να αμφισβητήσει τη νόμιμη παράσταση της εταιρίας στο Δικαστήριο επικαλούμενος το άρθρο 64 παρ. 2 εδ. 1 ΚΠολΔ, στερείται παντελώς τη δυνατότητα αμφισβήτησης της εταιρικού δικαίου πράξης εκ της οποίας συνάγεται ότι το παριστάμενο μέλος έχει εξουσία εκπροσώπησης. 58 55 Βλ. Νίκα Ν., Εγχειρίδιο Πολιτικής Δικονομίας, 2012, σελ. 307, βλ. Νίκα Ν., Πολιτική Δικονομία, τόμ.ιι, 2005, σελ.45-47, βλ. Τσικρικά Δ., Το Δίκαιο της Ανώνυμης Εταιρίας, (επιμ. Ε. Περάκης), τόμ. Α, Γ έκδ., 2014, σελ. 915, 917 και 919 και βλ. από νομολογία ενδεικτικά ΑΠ 499/2000, ΝΟΜΟΣ, ΕφΔωδ 280/1998, ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 2488/2011, ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 2916/2007, ΝΟΜΟΣ και ΜΠρΡόδου 25/2012, ΝΟΜΟΣ, όπου η επίδοση στο ν.π. της α.ε. γίνεται σε οποιοδήποτε μέλος του δ.σ. αν ενεργεί συλλογικά. Αν όμως ορίστηκε στο καταστατικό κάποιο πρόσωπο ως εκπρόσωπος της εταιρίας (ονομαστικά ή με την ιδιότητα του μέλους του δ.σ.) τότε η επίδοση εγγράφων που αφορούν την εταιρία πρέπει να γίνεται μόνο στο πρόσωπο αυτό. Εάν δεν ανευρεθεί ο νόμιμος εκπρόσωπος του ν.π. στο γραφείο του και η επίδοση γίνει στα υπό του νόμου αναφερόμενα σε μία τέτοια περίπτωση, πρόσωπα, τότε για να είναι έγκυρη η κατ αυτό τον τρόπο γινόμενη επίδοση, θα πρέπει να αναφέρεται στην έκθεση επιδόσεως η μη ανεύρεση του νομίμου εκπροσώπου στον ως άνω τόπο καθώς επίσης και τα στοιχεία του προσώπου που αντ αυτού παρέλαβε το δικόγραφο. Στην ίδια κατεύθυνση, βλ. ΕφΑθ 427/2009, ΝΟΜΟΣ και ΕφΘεσσαλ 149/2012, ΝΟΜΟΣ, όπου θεωρήθηκε ως μη νόμιμη η επίδοση στο σύζυγο της νομίμου εκπροσώπου του ν.π. παρόλο που η τελευταία δεν ανευρέθηκε στην κατοικία της καθ ότι δεν αναγράφηκε στην έκθεση επίδοσης αν η νόμιμη εκπρόσωπος αναζητήθηκε (και ενδεχομένως δεν ανευρέθηκε) στην έδρα του ν.π. Εξάλλου, η επίδοση στο νόμιμο εκπρόσωπο της α.ε. γίνεται είτε στην κατοικία του είτε στον τόπο εργασίας του. Επιπλέον, βλ. ΟλΑΠ 900/1985, ΝΟΜΟΣ, ΟλΑΠ 16/2000, ΕλλΔνη 2000, σελ.957 επ., ΑΠ 868/1996, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 45/2000, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 928/2004, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1005/2005, ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 4042/2000, ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 4338/2001, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1453/1979, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 528/1981, ΝΟΜΟΣ, όπου σύμφωνα με την κρατούσα στη νομολογία άποψη κατά τις περιπτώσεις εκείνες που το έγγραφο εγχειρίζεται σε υπάλληλο ή συνεργάτη του νομίμου εκπροσώπου του ν.π. ή θυροκολλάται στο γραφείο του δεν απαιτείται η αναγραφή του ονόματος του νομίμου εκπροσώπου στην έκθεση επιδόσεως. Στην έκθεση επίδοσης δεν κρίνεται επαρκής η αναφορά της επίδοσης π.χ. στον πρόεδρο του δ.σ. αλλά απαιτείται ειδική μνεία ότι ο παραλήπτης ήταν και ο νόμιμος εκπρόσωπος της α.ε. Επίσης, βλ. ΑΠ 307/2003, ΝΟΜΟΣ και ΔΠρΑθ 15344/1989, ΝΟΜΟΣ, όπου εν περιπτώσει αντικατάστασης του εκπροσώπου της α.ε. η επίδοση χωρεί εγκύρως στον παλαιό εκπρόσωπο μέχρι τη δημοσίευση της μεταβολής. Εάν δε δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως η απόφαση της γ.σ. της εταιρίας περί διορισμό νέου νόμιμου εκπροσώπου, οι τρίτοι που αγνοούν τη μεταβολή, επιδίδουν νομίμως στον προηγούμενο νόμιμο εκπρόσωπο, δεδομένου του γεγονότος ότι δεν έχει λήξει η θητεία του. Τέλος, βλ. ΕφΑθ 1297/2006, ΝΟΜΟΣ και ΕφΑθ 3614/1988, ΝΟΜΟΣ όπου έπειτα από τη λύση της α.ε. και τη θέση της σε καθεστώς εκκαθάρισης, (βάσει των άρ. 47-49 του ν. 2190/1920, πλέον η εκπροσώπησή της περιέρχεται στους εκκαθαριστές. Ως εκ τούτου, οι τελευταίοι, καθίστανται παραλήπτες της επιδόσεως κάθε εγγράφου που απευθύνεται στην εταιρία. Η επίδοση δε, σε έναν από αυτούς αρκεί να είναι νόμιμη. Έτσι, το δικαίωμα επιλογής ανήκει στο όργανο της επίδοσης, εκτός εάν στην παραγγελία προς επίδοση κατονομάζεται ο αντιπρόσωπος. 56 Βλ. όμως και ΑΠ 458/2000, ΝΟΜΟΣ και Τσικρικά Δ., σε ΔικΑΕ, (επιμ. Ε. Περάκης), 2014, ό.π., σελ. 916, όπου εν περιπτώσει ύπαρξης σχετικής πρόβλεψης στο καταστατικό περί ύπαρξης διευθύνοντος συμβούλου, ως εκπροσώπου της εταιρίας, γίνεται δεκτό ότι η επίδοση διενεργείται έγκυρα μόνο στο πρόσωπο αυτό και όχι στα λοιπά μέλη του δ.σ. Επίσης, βλ. και ΠΠρΠειρ 20/1995, ΝΟΜΟΣ, όπου τεκμαίρεται το οίκημα της εργασίας του εκπροσώπου της εταιρίας το οίκημα που στεγάζονται οι κεντρικές διοικητικές υπηρεσίες της εταιρίας. Ακόμη, βλ. ΑΠ 882/1989, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 868/1996, ΝΟΜΟΣ όπου ο νόμιμος εκπρόσωπος της εταιρίας έχει τη δυνατότητα να αναθέσει σε τρίτο πρόσωπο την εξουσία παραλαβής δικογράφων, χωρίς για την ανάθεση αυτή να απαιτείται η τήρηση των διατυπώσεων διορισμού αντικλήτου βάσει των άρ. 142 και 143 ΚΠολΔ. 57 Βλ. ΑΠ 282/2003, ΕΕμπΔ 2004, σελ. 524 επ. όπου εν προκειμένω η γνώση των μελών του δ.σ. ότι η παροχή ήταν αχρεώστητη, συνεπάγεται και γνώση της εταιρίας. 58 Βλ. Αντωνόπουλο Β., Δίκαιο..,2012, ό.π, σελ. 466-467 και βλ. Αλεξανδρίδου Ε., 2012, ό.π., σελ. 329 και βλ. Ρόκα Ν., Εμπορικές εταιρίες, 2012, ό.π., σελ. 325-326, ορθότερο κρίνεται (από τελολογικής άποψης) να 17

Αναφορικά με την έκταση της εκπροσωπευτικής εξουσίας του δ.σ., μία σειρά αξιοσημείωτων μεταβολών επήλθε με το π.δ. 409/1986. Ενώ, δηλαδή, βάσει του παλαιού καθεστώτος η εξουσία του δ.σ. ήταν περιορισμένη (εντός των ορίων που έθετε ο εταιρικός σκοπός) και περιορίσιμη (βάσει διατάξεων του καταστατικού), πλέον η εκπροσωπευτική εξουσία του δ.σ. είναι απεριόριστη και μη περιορίσιμη. Άρα, με γνώμονα την προστασία των συναλλασσόμενων με την εταιρία, η τελευταία δεσμεύεται 59 έναντι των τρίτων ακόμα και αν οι πράξεις του δ.σ. (ή των υποκατάστατων οργάνων που θα αναφερθούν παρακάτω) ευρίσκονται εκτός του εταιρικού σκοπού. 60 Η α.ε. δε δεσμεύεται μόνο εν περιπτώσει που κατορθώσει να αποδείξει ότι ο τρίτος γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την υπέρβαση. 61 (σύμφωνα με το άρ. 22 παρ. 1 εδ. 2). Εισάγει ο νόμος, δηλαδή, τεκμήριο καλής πίστης υπέρ των τρίτων 62 με αποτέλεσμα να επιφορτίζεται η εταιρία να αποδείξει τη γνώση τους. (ότι δηλαδή η πράξη είναι εκτός του εταιρικού σκοπού). 63 Βάσει του νόμου μόνη η τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας δεν αποδεικνύει τη γνώση ως προς τον εταιρικό σκοπό σύμφωνα με το άρ. 22 παρ. 1 εδ. 3. Απαραίτητο στοιχείο συνιστούν οι συγκεκριμένες κάθε φορά συνθήκες όπως για παράδειγμα η φύση της συναλλαγής, ή ενδεχομένως και η υπαιτιότητα του τρίτου. 64 Διαφορετική είναι η θεωρείται έγκυρη η επίδοση που λαμβάνει χώρα προς μέλος του δ.σ. που είτε εξέπεσε του αξιώματός του είτε εξελέγη ακύρως δεδομένου ότι το μέλος αυτό δεν έχει αντικατασταθεί από νέο. 59 Το ίδιο ισχύει και στο αγγλικό δίκαιο, βλ. Hicks A. & Goo S. H., 1994, ό.π., σελ. 196, όπου σε γενικές γραμμές, η εταιρία δεσμεύεται έναντι των τρίτων μέσω των ενεργειών του δ.σ. (As the board is the management organ, a resolution of the board will generally bind the company). 60 Βλ. Ρόκα Ν., Εμπορικές εταιρίες, 2012, ό.π., σελ. 329-320, βλ. Τέλλη Ν., Εταιρικός σκοπός.., ΕπισκΕΔ 1998, ό.π., σελ. 329 και βλ. Αντωνόπουλο Β., Δέσμευση της ανώνυμης εταιρίας.., Αρμ 1994, ό.π., σελ. 242-243, παλαιότερα γινόταν κοινά αποδεκτό ότι οι πράξεις των εταιρικών διοικητών που βρίσκονταν έξω από τα όρια του εταιρικού σκοπού, με τη στενή του όρου έννοια, δε δέσμευαν την εταιρία ούτε έναντι των καλόπιστων τρίτων που ούτε γνώριζαν αλλά και ούτε όφειλαν να γνωρίζουν ότι η επίμαχη συναλλαγή ήταν εκτός του εταιρικού σκοπού. Έτσι, η εταιρία που δημιούργησε εύλογα στους τρίτους την εντύπωση ότι η πράξη του δ.σ. είναι εντός του εταιρικού της σκοπού, χαρακτηριστικά επικαλούνταν την υπέρβαση προκειμένου να απαλλαγεί από τις υποχρεώσεις της. 61 Βλ. Τέλλη Ν., Εταιρικός σκοπός.., ΕπισκΕΔ 1998, ό.π., σελ. 330 και 335-336, σήμερα αποτελεί κοινό τόπο για την α.ε. ότι οι απορρέοντες εκ του εταιρικού σκοπού περιορισμοί δε θίγουν την έκταση της δικαιοκτητικής ή δικαιοπρακτικής ικανότητας του ν.π. της εταιρίας αλλά απλώς την εξουσία του δ.σ. να την εκπροσωπεί. Ειδάλλως, αν γινόταν δεκτό ότι οι μέσω των εκτός του εταιρικού σκοπού πράξεων (που κατ εξαίρεση δε δεσμεύουν την α.ε.), μειωνόταν αντίστοιχα και η ικανότητα δικαίου της α.ε., τότε θα έπρεπε να γίνει δεκτό ότι η ικανότητα δικαίου του ν.π. της α.ε. αυξομειώνεται κατά περίπτωση με γνώμονα την καλή ή κακή πίστη του αντισυμβαλλομένου. 62 Βλ. και Hicks A. & Goo S. H., 1994, ό.π., σελ. 197 όπου ανάλογο τεκμήριο καλής πίστης υπέρ των τρίτων ισχύει και στα πλαίσια του αγγλικού δικαίου. (Third parties entering into contracts with a company are protected and are not prejudiced by any limits on the powers of the management organs of the company). 63 Βλ. Παμπούκη Κ., Συμβολή στη θεωρία.., ΕπισκΕΔ 1996, ό.π., σελ. 789, στην ουσία, δηλαδή, εξισορροπούνται επιτυχώς τα αντιμέτωπα συμφέροντα. Έτσι, αφ ενός καλύπτεται η εταιρία έναντι της κακής πίστης των τρίτων και αφ ετέρου, σε αντιστάθισμα, επιφορτίζεται η ίδια η εταιρία να αποδείξει την κακή πίστη (των τρίτων) εφόσον επιθυμήσει να την επικαλεστεί. 64 Βλ. Αλεξανδρίδου Ε., 2012, ό.π., σελ. 329-331, π.χ. στην απόδειξη της γνώσης του τρίτου δύναται να συντελέσει και το γεγονός ότι ο εταιρικός σκοπός τίθεται στη σφραγίδα της εταιρίας, στην εταιρική επωνυμία κ.ά. 18

περίπτωση, βέβαια, όπου η υπέρβαση του εταιρικού σκοπού λαμβάνει χώρα κατά τρόπο προφανή και αδιαμφισβήτητο όπως ενδεικτικά όταν πραγματοποιείται εκποίηση του συνόλου της εταιρικής επιχείρησης. Τότε ο τρίτος οφείλει να προβεί σε ανατροπή του εις βάρος του δημιουργηθέντος τεκμηρίου γνώσης. Παραπέρα, όπως ήδη αναφέρθηκε, η εξουσία εκπροσώπησης του δ.σ. δεν είναι ούτε καν περιορίσιμη. 65 Η εταιρία, δηλαδή, δεσμεύεται έναντι των τρίτων και όταν το δ.σ. ενεργεί καθ υπέρβαση των τεθειμένων από τη γ.σ. ή το καταστατικό περιορισμών ακόμα και εν περιπτώσει όπου ο περιορισμός έλαβε τις απαιτούμενες διατυπώσεις δημοσιότητας σύμφωνα με το άρθρο 22 παρ. 2. Εντούτοις, η α.ε. δε δεσμεύεται εν περιπτώσει που το δ.σ. ενήργησε κάποια θέματα αρμοδιότητας άλλων εταιρικών οργάνων 66 αλλά και όταν καταρτίστηκε κάποια δικαιοπραξία στο όνομα της εταιρίας από αναρμόδια όργανα. (που δεν εκπροσωπούν δηλαδή την εταιρία). Άρα η εταιρία δε δεσμεύεται σε καμία περίπτωση αν αφ ενός παραδείγματος χάριν το δ.σ. αποφάσισε τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου ή αν αφ ετέρου δεν ενήργησε βάσει του δημοσιευμένου καταστατικού. 67 (όπως στην περίπτωση που το καταστατικό προβλέπει ομοφωνία για κάποιο συγκεκριμένο ζήτημα και η καταστατική αυτή διάταξη δεν τηρείται γιατί π.χ. συμπράττουν μόνο τέσσερις εκ των πέντε συμβούλων.) Στο ίδιο αποτέλεσμα συντελεί και η τυχόν καταχρηστική άσκηση της εκπροσωπευτικής εξουσίας του δ.σ. ιδίως όταν ενεργεί σε συμπαιγνία με τον τρίτο προς βλάβη των εταιρικών συμφερόντων. (και ο τρίτος το γνωρίζει ή οφείλει να το γνωρίζει). 68 Τέλος, δεδομένο είναι το γεγονός ότι η εταιρία δε δεσμεύεται με κανένα τρόπο όταν το δ.σ. επιχειρεί πράξεις εκ του νόμου απαγορευμένες για την εταιρία. 69 Σε κάθε περίπτωση που η εταιρία δε δεσμεύεται, παραμένει εκκρεμής η σύμβαση που καταρτίζει το δ.σ. στο όνομά της έως ότου η εταιρία δεν προβαίνει σε δήλωση της συγκατάθεσής της. 65 Βλ. Αντωνόπουλο Β., Δέσμευση της ανώνυμης εταιρίας.., Αρμ 1994, ό.π., σελ. 245, το καταστατικό δε δύναται να ορίσει (και αν το κάνει η σχετική διάταξη θα είναι άκυρη) ότι η α.ε. δε θα δεσμεύεται από τις επιχειρούμενες εκτός του εταιρικού σκοπού πράξεις εκ μέρους του αντιπροσωπευτικού τα οργάνου. Υφίσταται, όμως, δυνατότητα διεύρυνσης του πεδίου της ευθύνης της εταιρίας μέσω π.χ. της πρόβλεψης ότι η εταιρία δεσμεύεται από πράξεις εκτός του εταιρικού σκοπού έναντι πάντων. (με άλλα λόγια, δηλαδή, να προβλεφθεί η δέσμευση της εταιρίας και έναντι των κακόπιστων τρίτων). 66 Βλ. Αντωνόπουλο Β., Δέσμευση της ανώνυμης εταιρίας.., Αρμ 1994, ό.π., σελ. 245, έτσι δε νοείται δέσμευση της εταιρίας από πράξεις που τελεί το δ.σ. εφόσον οι τελευταίες, είτε αποτελούν περιεχόμενο της ανώτατης εξουσίας που ανήκει στη γ.σ., είτε της ελεγκτικής εξουσίας που ανήκει στους ελεγκτές. 67 Βλ. Τέλλη Ν., Εταιρικός σκοπός.., ΕπισκΕΔ 1998, ό.π., σελ. 340-341, στην ουσία το καταστατικό αποτελεί το θεμελιώδη νόμο της εταιρίας και δεσμεύει όλα τα εταιρικά όργανα. Είναι γεγονός ότι το καταστατικό δεν παραβιάζεται όταν επιχειρούνται πράξεις που είναι εκτός των ορίων της συνήθους διαχείρισης αλλά (παραβιάζεται) μόνο όταν επιχειρούνται πράξεις που δεν εμπίπτουν στο αντικείμενο της εταιρικής επιχείρησης. 68 Βλ. Λιβαδά Χ. σε ΔικΑΕ, (επιμ. Ε. Περάκης), 2014, ό.π.,σελ. 955-957. 69 Βλ. Τέλλη Ν., Εταιρικός σκοπός.., ΕπισκΕΔ 1998, ό.π., σελ. 338, αν το δ.σ. επιχειρεί πράξεις εκ του νόμου απαγορευμένες ή επικίνδυνες για την εταιρία, η τελευταία δε δεσμεύεται ακόμα και αν οι πράξεις αυτές είναι άμεσα συνδεόμενες με τον εταιρικό σκοπό. 19