ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ANΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΧΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ 2003-2012. Καθηγητής Σωτήριος Σούλης ΑΘΗΝΑ 20-08- 2003

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη των σύγχρονων κοινωνιών και η κατοχύρωση των δημοκρατικών τους θεσμών οφείλονται, κατά κύριο λόγο, στην εξέλιξη και ανάπτυξη της επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης. Σήμερα, η γνώση αποτελεί το βασικότερο αιτιολογικό παράγοντα, την κινητήρια δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης συμπληρώνοντας τη θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου που είχε επικρατήσει, από τη δεκαετία του 60, ως επεξηγηματική μεταβλητή της συνάρτησης παραγωγής. Η κυριαρχία της επιστήμης έναντι των θρησκευτικό-μεταφυσικών και ιδεολογικών προκαταλήψεων ανέδειξε τη σημασία της γνώσης με τον θεμελιωτή της επιστημονικής έρευνας Φράνσις Μπέικον. Τέσσερις αιώνες πριν, αναφέρονταν με εμφαντικό τρόπο ότι «η Γνώση είναι Δύναμη». Πράγματι, η παραγωγή γνώσεων, η μετάδοση, η διάδοση και η χρήση τους έχουν αναδειχθεί αποδεικτικά ως βασικές συνιστώσες χαρακτηρισμού των σύγχρονων κοινωνιών ως κοινωνιών της γνώσης, ως κοινωνιών της πληροφορίας και των ιδεών. Η παραγωγή νέων γνώσεων, η μετάδοσή, η διάδοση και η χρήση τους ενυπάρχουν ως βασικοί στόχοι στο θεμελιακό λειτουργικό σύστημα των κοινωνιών, αυτό της εκπαίδευσης, που αποτελεί ίσως και το μοναδικό αγαθό με τόσο μεγάλη πολυπαραγοντική χρησιμότητα τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Σε ατομικό επίπεδο η εκπαίδευση θεωρείται ως καταναλωτικό προϊόν για την ικανοποίηση της ανάγκης της μάθησης και την ανάδειξη δημιουργικών δραστηριοτήτων ενώ, θεωρείται και ως επενδυτικό αγαθό γιατί προσβλέπει σε μελλοντική οικονομική κυρίως απόδοση αλλά και σε κατοχύρωση της κοινωνικής και πολιτισμικής ανέλιξης του ατόμου. Η εκπαίδευση στο επίπεδο αυτό αποτελεί το θεμελιακό σύστημα κατοχύρωσης και ανάπτυξης της πνευματικής ελευθερίας του ατόμου ενώ σήμερα πλέον, αναγνωρίζεται ως σύγχρονο εργαλείο των γνωσιακών συμπεριφοριστικών στρατηγικών αντιμετώπισης της ίδιας της ζωής (π.χ. σε θέματα υγείας). Σε συλλογικό επίπεδο η εκπαίδευση αποτελεί πρωτίστως μηχανισμό κάλυψης των αναγκών της αγοράς εργασίας που προσαρμόζεται ανάλογα με τις 2

τεχνολογικές εξελίξεις, δηλαδή, αποτελεί μηχανισμό μεγέθυνσης του παραγόμενου πλούτου και της οικονομικής βελτιστοποίησης. Η εκπαίδευση χαρακτηρίζεται δικαιολογημένα ως το θεμελιώδες σύστημα ουσιαστικής ανάπτυξης μιας χώρας μέσω της βελτίωσης του πολιτιστικού επιπέδου, της κατοχύρωσης των δημοκρατικών θεσμών, των ίσων ευκαιριών προς τους πολίτες και φυσικά της βελτίωσης των κοινωνικών σχέσεων. Θα υποστηρίζαμε ότι η διερεύνηση της γνώσης σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού με τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, κατοχυρώνουν τη δημοκρατική πορεία μιας χώρας αποκλειστικά και μόνο μέσω της ανάπτυξης του εκπαιδευτικού συστήματος. Η εκπαίδευση βρίσκει την αδιαχώριστη υπόσταση της στην επιστήμη και την τεχνολογία. Η επιστήμη είναι συνυφασμένη με την παραγωγή γνώσης ενώ η τεχνολογία μετασχηματίζει το γνωστικό παραγόμενο προϊόν σε εφηρμοσμένη γνώση. Τόσο η παραγωγή γνώσης όσο και ο μετασχηματισμός σε εφηρμοσένη γνώση αποτελούν παράλληλες και αλληλοεπιδρώμενες πνευματικές διεργασίες που αναδεικνύονται από την ανάπτυξη της βασικής και εφηρμοσμένης έρευνας. Τα Πανεπιστήμια και τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα καλύπτουν ακριβώς σε ένα αλληλοσυμπληρούμενο και αδιαχώριστο ρόλο, τόσο την παραγωγή, όσο και το μετασχηματισμό της γνώσης, τόσο τη βασική, όσο και την εφηρμοσμένη έρευνα. Η διακοπή της συγκεκριμένης γνωστικής αλληλεξάρτησης μπορεί να ευνοήσει τάσεις αναπτυξιακής οπισθοδρόμησης. Η πολιτεία ενέταξε την επιστημονική και εκπαιδευτική αυτή λογική, στους στρατηγικούς της πολιτικούς στόχους, κατοχυρώνοντας στην πράξη ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα. Ο τεχνολογικός τομέας και ιδιαίτερα τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα καλούνται σήμερα να αξιοποιήσουν και να μεγιστοποιήσουν το ρόλο που τους ανετέθη τόσο θεσμικά όσο και ουσιαστικά από το 1982 δηλαδή, μετά την ένταξή τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. 3

Η ωρίμανση στην πράξη των επιστημονικών και τεχνολογικών δραστηριοτήτων των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων διεφάνει με εναργή τρόπο την τελευταία 20ετία πρώτον, με την ανάδειξη του νέου τεχνολογικού γίγνεσθαι των Ελληνικών Επιχειρήσεων και της Δημόσιας Διοίκησης που στελεχώθηκαν με δεκάδες χιλιάδες πτυχιούχους, με 100 και πλέον ειδικότητες δεύτερον, με την συμβολή στην ουσιαστική ανάπτυξη της Ελληνικής κοινωνίας, διευρύνοντας στο μέγιστο βαθμό τη γνώση σε τόσο μεγάλο μέρος του πληθυσμού, διασφαλίζοντας και κατοχυρώνοντας την κοινωνική συνοχή και τους δημοκρατικούς θεσμούς, αναπτύσσοντας την πολιτισμική φυσιογνωμία σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο και τρίτον, εξασφαλίζοντας την περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας. Η επίτευξη ακριβώς των στόχων της εν λόγω εκπαιδευτικής πολιτικής επισημοποιήθηκε με τη θεσμική ρύθμιση για τα ΤΕΙ και το Νόμο 2916/2001, αποκαθιστώντας μια συνταγματική αδυναμία και «αταξία», επαναπροσδιορίζοντας την επικρατούσα ορολογία της «τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» σε ανώτατη εκπαίδευση. Η ένταξη έτσι του Ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος τυπικά και ουσιαστικά στο κοινό Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι ήταν πλέον γεγονός. Συγκεκριμένες πολιτικές δυνάμεις τόλμησαν να υλοποιήσουν τόσο θεσμικά αλλά κυρίως ουσιαστικά, όλους τους στόχους που έθεσαν για τα ΤΕΙ την τελευταία 20ετία. Το κυβερνών κόμμα ανέδειξε μέσω μιας σταθερής και επίμονης πολιτικής την αναγκαιότητα της υψηλής επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης και δεν δίστασε να οδηγήσει τα Ελληνικά Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα σε νέους στόχους, σε νέο ρόλο στην ανώτατη εκπαίδευση, ρόλο και στόχους που έθεσαν πολύ πριν άλλα πρωτοπόρα εκπαιδευτικά συστήματα των αναπτυγμένων Ευρωπαϊκών χωρών. Με την ουσιαστική και θεσμική κατοχύρωση και ανάπτυξη των ΤΕΙ, η ανώτατη εκπαίδευση εισέρχεται πλέον στον 21 ο αιώνα με νέα ανταγωνιστικά κριτήρια στο διεθνές περιβάλλον της γνώσης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Τα ΤΕΙ μαζί με τα Πανεπιστήμια βαδίζουν με σταθερά βήματα σε ένα εντελώς νέο ποιοτικό εκπαιδευτικό περιβάλλον, αναπτύσσοντας παράλληλα κάθε σύγχρονο προβληματισμό που θα τα οδηγήσει στην ολοκλήρωση των στόχων τους τη νέα δεκαετία. 4

Κάθε τι που χαρακτηρίζει την νέα ευρωπαϊκή εκπαιδευτική πολιτική, κάθε τι που είχε καταστεί αναγκαίο για την οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική ανάπτυξη της χώρας, θεσμοθετήθηκε και υλοποιήθηκε ως εξειδικευμένα μέτρα στο σύστημα της τεχνολογικής εκπαίδευσης. Τόσο σε μάκρο όσο και σε μίκρο επίπεδο τα ΤΕΙ πέτυχαν: 1. Να αναπτύξουν την έρευνα (δημιουργία ειδικών λογαριασμών, ερευνητικά προγράμματα, κέντρα ερευνών) 2. Να αναβαθμίσουν την γνώση των πτυχιούχων με την αναμόρφωση όλων των προγραμμάτων σπουδών και με την εισαγωγή νέων ειδικοτήτων που έχει ανάγκη η Ελληνική οικονομία και κοινωνία. 3. Να αξιοποιήσουν την κοινωνική απόδοση των επενδύσεων 4. Να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα των δύο βασικών πυλώνων της ανώτατης εκπαίδευσης 5. Να διευρύνουν τον αριθμό των εισαγομένων και να κατοχυρώσουν ένα υψηλό επίπεδο σπουδών, και εξασφάλισαν την κοινωνική συνοχή, τη μείωση της εκπαιδευτικής μετανάστευσης, δηλαδή την ανοικτή αυτή πληγή της Ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. 6. Την μερική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού τους έργου 7. Την ανάπτυξη της μεταφοράς γνώσεων με σύγχρονα πληροφοριακά μέσα 8. Την αναβάθμιση της ποιότητας του εκπαιδευτικού προσωπικού τους 9. Την εξασφάλιση της περιφερειακής ανάπτυξης 10. Την ανάπτυξη μεταπτυχιακών προγραμμάτων σε συνεργασία με Ελληνικά και ξένα Πανεπιστήμια 11. Την εξασφάλιση νέων θέσεων μόνιμου εκπαιδευτικού προσωπικού 12. Τη μισθολογική αναβάθμιση των μελών Ε.Π 13. Την αντικατάσταση των σημειώσεων με σύγχρονα συγγράμματα 14. Την ανανέωση και τον εκσυγχρονισμό των εργαστηρίων 15. Τη δημιουργία νέων βιβλιοθηκών με πρόσβαση σε δεκάδες χιλιάδες συγγράμματα στη διεθνή βιβλιογραφία αλλά κυρίως με την ηλεκτρονική πρόσβαση στις διεθνείς βάσεις δεδομένων. 16. Την ενίσχυση της κινητικότητας των φοιτητών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. 17. Την κατοχύρωση του συστήματος των πιστωτικών μονάδων ανά εξάμηνο σπουδών και την πιλοτική εφαρμογή συνέχισης των σπουδών σε άλλα ιδρύματα του εξωτερικού και σε άλλο επίπεδο. 5

18. Την ανάπτυξη της κοινωνικής φροντίδας με βελτίωση : α) της σίτισης, β) της επιδότησης ενοικίου, γ) της αύξησης των υποτροφιών, δ) της επιδότησης φοιτητικών δανείων, ε) την ανάπτυξη εσωτερικών κοινωνικών υπηρεσιών, στ) του συστήματος μετεγγραφών. 19. Τη διευκόλυνση φοιτητών και αποφοίτων στην αγορά εργασίας μέσω των γραφείων διασύνδεσης και την ανάπτυξη προγραμμάτων επιχειρηματικότητας. 20. Την εισαγωγή νέων διοικητικών και διαχειριστικών συστημάτων υλοποιώντας δεκάδες επιχειρησιακά προγράμματα, επαναπροσδιορίζοντας τους στόχους των ιδρυμάτων σε μακροχρόνια βάση κάνοντάς τα αποτελεσματικότερα και αποδοτικότερα. Τα συστήματα αυτά αποτέλεσαν παράλληλα ένα είδος εσωτερικού ελέγχου. 21. Την ανάπτυξη πολιτισμικών δραστηριοτήτων και τη βελτίωση σχέσεων και επικοινωνίας με τις τοπικές κοινωνίες με: α) Τη δημιουργία αθλητικών κέντρων, γυμναστηρίων. β) Τη συμμετοχή στα φοιτητικά πρωταθλήματα με την επιλογή αθλητών από τις εθνικές ομάδες, γ) Τη συμμετοχή στα Ευρωπαϊκά φοιτητικά πρωταθλήματα δ) Την ενίσχυση θεατρικών ομάδων ε) Τις εκδρομές με εκπαιδευτικό περιεχόμενο. στ) Την ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών σε θέματα πρόληψης υγείας και περιβαλλοντικής συμπεριφοράς. Όλο αυτό το πλαίσιο μέτρων καταδεικνύει τις αλλαγές που συνετελέστηκαν στα Τεχνολογικά Ιδρύματα της χώρας, καταδεικνύει την ουσιαστική αναβάθμιση και την προσπάθεια όλης της ακαδημαϊκής κοινότητας των ΤΕΙ και επιβεβαιώνει, ότι το κυβερνών κόμμα υλοποιεί τους προγραμματισμένους του στόχους, για την κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη της χώρας. Είναι σαφές ότι οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας που εμφορούνται από συγκεκριμένες ιδεολογικές αρχές δεν εφησυχάζουν στα επιτεύγματα τους αλλά αναπτύσσουν διαρκώς μια προβληματική, κυρίως, σε θέματα εκπαιδευτικής 6

πολιτικής. Σήμερα παρά την επίτευξη σημαντικών πολιτικών στόχων που αφορούν την εκπαίδευση, διευρύνουν και εξειδικεύουν την προβληματική τους για τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα & Πανεπιστήμια και θέτουν νέους κοινούς στόχους ώστε οι φορείς αυτοί να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της κοινωνίας της γνώσης, των ιδεών και της καινοτομίας. 1. ΕΡΕΥΝΑ - ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ Η παραγωγή νέων γνώσεων και κυρίως ο μετασχηματισμός της γνώσης σε δημιουργία μέσων μεταβολής της οικονομίας και της κοινωνίας, καθώς και η τεχνολογική καινοτομία, μπορεί να επιτευχθούν μόνο, μέσω της βασικής και εφηρμοσμένης έρευνας, η ανάπτυξη της οποίας, αποτελεί τον κεντρικό στόχο των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. Ο στόχος αυτός προϋποθέτει: α) Την αύξηση των δαπανών για έρευνα β) Τη βελτίωση των ερευνητικών εργαστηρίων γ) Τη συμμετοχή των φοιτητών στα ερευνητικά προγράμματα δ) Την αξιολόγηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο ε) Τη διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων στο σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας μέσω Ι. ερευνητικής επετηρίδας ΙΙ. internet ΙΙΙ. συγκεκριμένου επιστημονικού περιοδικού ανά κλάδο IV. διεθνών συνεδρίων στ) Τη μείωση του χρόνου εφαρμογής των ερευνητικών αποτελεσμάτων από τις επιχειρήσεις και τη δημόσια διοίκηση για άμεση βελτίωση των καινοτομικών προϊόντων στην παραγωγή, την οργάνωση και διαχείρισή τους. ζ) Την υιοθέτηση αξιολογικών αριστείων από θεσμικά όργανα κοινής αποδοχής που θα αποτελούν τη βάση των κινήτρων για την ενασχόληση του 7

Ε.Π. με την έρευνα. η) Την προσέλκυση ξένων επιστημόνων θ) Τη δημιουργία εξειδικευμένων ερευνητικών κέντρων. ι) Τη διατμηματική ερευνητική δραστηριότητα κ) Τη μείωση του χρόνου μεταφοράς της νέας γνώσης τόσο στα προγράμματα αρχικής εκπαίδευσης, όσο και στα προγράμματα συνεχιζόμενης κατάρτισης, δηλαδή, την ταχύτερη προσαρμογή του εκπαιδευτικού συστήματος στη μεταφορά & διάδοση των νέων τεχνολογιών. λ) Τη βελτίωση της συνεργασίας των ερευνητικών ακαδημαϊκών κέντρων, των ερευνητικών εργαστηρίων των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και των Πανεπιστημίων, και των Ερευνητικών Εργαστηρίων των Επιχειρήσεων. μ) Τη δημιουργία προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής τεχνογνωσίας μέσω συνεργασιών με τις επιχειρήσεις του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και την κατοχύρωση του δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Το σύνολο αυτών των δραστηριοτήτων και τα συνεπακόλουθα ερευνητικά αποτελέσματα θα δημιουργήσουν το νέο γνωστικό εξειδικευμένο πεδίο ως προς την μετάδοση του στις μεταπτυχιακές σπουδές ώστε να αποφευχθούν οι γνωστικές επαναλήψεις του προπτυχιακού επιπέδου. Έτσι θα προετοιμάζονται οι επιστήμονες που θα εκπονούν διδακτορική διατριβή σε ένα πιο εφηρμοσμένο και καινοτόμο εκπαιδευτικό περιβάλλον για την αύξηση της παραγωγής νέας γνώσης με συγκεκριμένη χρηστικότητα για την οικονομία, την κοινωνία, τον πολιτισμό και το περιβάλλον. Τα ΤΕΙ θα πρέπει την προσεχή 3ετία να μπορούν να αναπαράγουν το επιστημονικό δυναμικό που έχουν ανάγκη, μέσω της βελτίωσης της έρευνας, του πολλαπλασιασμού των μεταπτυχιακών προγραμμάτων της συνδιοργάνωσης και συνεπιτήρησης διδακτορικών διατριβών. 8

2. ΠΌΙΟΤΗΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 2.1 ΠΟΙΟΤΗΤΑ Παρά τη βελτίωση του συνολικού προϊόντος της ανώτατης εκπαίδευσης θα πρέπει η προσπάθεια να ενισχυθεί με εντονότατους ρυθμούς στο πλαίσιο ενός αυξανόμενου ανταγωνιστικού διεθνούς περιβάλλοντος. Την προσεχή 10ετία βασικός στόχος της ανώτατης εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι η κατάκτηση της ολικής ποιότητας ρυθμίζοντας βελτιωτικά κάθε στάδιο της συνολικής εκπαιδευτικής διαδικασίας έως το τελικό εκπαιδευτικό προϊόν. Οι νέοι στόχοι της ποιοτικής αναβάθμισης των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους πρώτον, την ικανοποίηση στη μάθηση από την πλευρά των φοιτητών: - με την ανάδειξη της κριτικής σκέψης - με τη διεύρυνση των μεθόδων διδασκαλίας - με τη βελτίωση της πρόσβασης στην ηλεκτρονική πληροφορία - με τη βελτίωση κάλυψης των καθημερινών αναγκών - με την βελτίωση πρόσβασης των ατόμων με ειδικές δεξιότητες στους χώρους διδασκαλίας, στα εργαστήρια και στις βιβλιοθήκες - με την πολιτισμική ικανοποίηση τους στις τέχνες και στον αθλητισμό - με τη διευκόλυνση της κινητικότητάς τους - με την συμμετοχή τους στα ερευνητικά προγράμματα και στις μεταπτυχιακές σπουδές ή ακόμη με τη βελτίωση της κοινωνικής υπηρεσίας και της συμβουλευτικής για τη διευκόλυνση πρόσβασης στην αγορά εργασίας ή την συνέχιση των σπουδών. Η ικανοποίηση των φοιτητών θα πρέπει να προέρχεται από την προσπάθεια ανάδειξης της κριτικής και μεθοδολογικής σκέψης μέσω της αναδιάρθρωσης της γνώσης, την ανάδειξη του ήθους, της συνέπειας αλλά και γενικότερα της κατάκτησης των κοινωνικών αξιών και των αξιών στη δημοκρατική συμπεριφορά. 9

Δεύτερον, την ικανοποίηση του εκπαιδευτικού προσωπικού στη μεταφορά της γνώσης και στην ανάπτυξη των δημιουργικών και επιστημονικών δραστηριοτήτων τους στην έρευνα, τρίτον, την ικανοποίηση της οικονομίας ως προς το επίπεδο της γνώσης & των στελεχών που κινούν την παραγωγική διαδικασία και τέταρτον, της ικανοποίησης της κοινωνίας, ως προς την ανάπτυξη του πολιτισμού, των τεχνών, την προαγωγή της υγείας, της βελτίωσης των κοινωνικών σχέσεων και την προστασία του περιβάλλοντος. Το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να συμπεριλάβει εκτός των τεχνικό ερευνητικών και γνωστικών στόχων και την ποιοτική αλλαγή των στάσεων και συμπεριφορών σε συλλογικό επίπεδο ως προς: Τη βελτίωση της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς Τη βελτίωση της συμπεριφοράς απέναντι στα άτομα με αναπηρία Τη βελτίωση της συμπεριφοράς Υγείας (αλκοόλ, καπνός, εξαρτησιογόνες ουσίες) Τη βελτίωση της κυκλοφοριακής αγωγής Τη βελτίωση της εξυπηρέτησης των πολιτών Οι πτυχιούχοι των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και των Πανεπιστημίων οφείλουν να είναι οι φορείς της αλλαγής μιας τέτοιας συμπεριφοράς. Θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου δεν αναβαθμίζεται και βελτιώνεται μόνο με την αύξηση των επενδύσεων στην εκπαίδευση αλλά και με άλλες παράλληλες επενδύσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας, του συστήματος υγείας, του πολιτισμού κ.ά. 2.2 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Διανύοντας την πρώτη δεκαετία του 21 ου αιώνα δεν μπορούμε να αντιληφθούμε τη λειτουργία ενός σύγχρονου και ανεπτυγμένου κράτους χωρίς την χρησιμοποίηση αξιολογικών συστημάτων σε κάθε δραστηριότητα. Η αναπτυξιακή πορεία μιας χώρας, προϋποθέτει την αξιοποίηση κάθε επενδυτικής δραστηριότητας και τη μεγιστοποίηση της κοινωνικής απόδοσής τους, δεδομένου ότι, η δημόσια ανώτατη εκπαίδευση χρηματοδοτείται κατά κύριο λόγο από τα εισοδήματα των ελλήνων μισθωτών και συνταξιούχων φορολογούμενων. 10

Η κοινωνική απόδοση της επένδυσης ενός καθολικού συστήματος όπως αυτό της εκπαίδευσης αποτελεί πλέον πρώτιστη δημοκρατική ευθύνη και απαίτηση του συνόλου της ελληνικής κοινωνίας και μπορεί να επιτευχθεί μόνο, μέσω της διαρκούς αξιολόγησης της επάρκειας, αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας και της αποδοχής του παραγόμενου εκπαιδευτικού έργου. Η ακαδημαϊκή κοινότητα και ιδιαίτερα το επιστημονικό και ερευνητικό προσωπικό της ανώτατης εκπαίδευσης έχει την επιστημονική υποχρέωση και ευθύνη, να βοηθήσει στην εξεύρεση σύγχρονων συστημάτων αξιολόγησης, κάτι άλλωστε που έχει ήδη κάνει πολλές φορές στο πλαίσιο των διδακτικών και ερευνητικών του καθηκόντων. Η αξιολόγηση που έχει αρχίσει σε πολλά ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης θα πρέπει να έχει δύο κατευθύνσεις και στόχους. Αξιολόγηση της βελτίωσης των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών του παραγόμενου εκπαιδευτικού προϊόντος δηλαδή να επιχειρείται μια ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ αξιολόγηση του συστήματος από τις επιχειρήσεις του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και από τη δημόσια διοίκηση. Η εξωτερική αξιολόγηση επιχειρεί να διακρίνει κατά πόσο οι εκπαιδευτικές εκροές των πτυχιούχων, καλύπτουν την προσφορά εργασίας, αν το επίπεδο γνώσεων ανταποκρίνεται στους τεχνολογικούς και καινοτόμους παραγωγικούς μηχανισμούς δηλαδή, αξιολόγηση του επιπέδου των γνώσεων και του τρόπου χρήση τους και φυσικά, να διαπιστώνουν το βαθμό απορρόφησης των πτυχιούχων. Γενικότερα το βαθμολογικό κριτήριο της εξωτερικής αξιολόγησης θα είναι ο βαθμός αναγνώρισης και αποδοχής των πτυχιούχων από την οικονομία και την κοινωνία. Η δεύτερη κατεύθυνση οριοθετείται στην ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ αξιολόγηση των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων σε επίπεδο α) ικανοποίησης και απόδοσης του εκπαιδευτικού και ερευνητικού προσωπικού, β) παρεχόμενης γνώσης, γ) μεταφοράς και μετάδοσης της γνώσης, δ) ικανοποίησης του διοικητικού και εργαστηριακού προσωπικού και ε) ικανοποίησης φοιτητών. Η εσωτερική αξιολόγηση θέτει στόχους: - ικανοποίησης από την εργασία για το προσωπικό, ικανοποίησης των φοιτητών από: 11

- τη μάθηση, - τις δημιουργικές δραστηριότητες, - το επίπεδο των εργαστηρίων, των βιβλιοθηκών, - τις δυνατότητες ηλεκτρονικής επικοινωνίας και μάθησης, - την κάλυψη επιβιωτικών αναγκών (στέγαση-σίτιση), - την πολιτισμική ικανοποίηση, - τη μείωση του φόρτου εργασίας - τις συλλογικές πολιτικές δραστηριότητες, - την ενίσχυση της κινητικότητας, - τις μεταπτυχιακές σπουδές και τη συμμετοχή στην έρευνα. Γενικότερα η αξιολόγηση των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το βαθμό επίτευξης των τιθέμενων και προκαθορισμένων στόχων με κριτήριο την απόδοση, δηλαδή, τις χρησιμοποιούμενες δαπάνες που διατίθενται για την επίτευξη των στόχων αυτών, ενώ θα πρέπει να αξιολογείται και η κοινωνική απόδοση των επενδύσεων που στοχεύει στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, στην περιφερειακή ανάπτυξη και στη βελτίωση της συλλογικής περιβαλλοντολογικής νοοτροπίας και συμπεριφοράς. Η αξιολόγηση θα πρέπει να συνδεθεί με τα χρησιμοπούμενα συστήματα ολικής ποιότητας σε κάθε στάδιο της εκπαιδευτικής λειτουργίας και να αποτελεί το εργαλείο όχι ελέγχου αλλά διαρκούς βελτίωσης της ποιότητας του παρεχόμενου έργου και του επιπέδου των εκροών. 2.3 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ - ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η ποιότητα και η αξιολόγηση των ιδρυμάτων εδράζεται σε μια διαρκή επιστημονική υποστήριξη και έλεγχο από υψηλού επιπέδου θεσμικά όργανα, η σύσταση των οποίων, θα γίνεται με όσο το δυνατόν αντικειμενικότερο τρόπο για να υπάρχει και όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποδοχή του συνόλου της ακαδημαϊκής κοινότητας. Το επιστημονικό καθήκον των ακαδημαϊκών δασκάλων απαιτεί τη θεσμοθέτηση ανάλογων θεσμικών οργάνων. 12

3. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Τα προγράμματα σπουδών σε όλα τα τμήματα των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων προσαρμόζονται και αναδιορθανώνονται με ταχύτατους ρυθμούς κάθε 3 χρόνια στα νέα επιστημονικά και τεχνολογικά δεδομένα. Η προσπάθεια αυτή να συνεχιστεί με έμφαση στην κατάκτηση γνώσεων που θα επιτρέπουν στους πτυχιούχους, να παράγουν και να μετασχηματίζουν τεχνολογικά προϊόντα ή οργανωτικό διοικητικά συστήματα ή ακόμη να κατανοούν την ανθρώπινη συμπεριφορά και να προάγουν την υγεία των πολιτών. Τα προγράμματα σπουδών όλων των τμημάτων ανεξάρτητα από τα γνωστικά πεδία μελέτης και την ειδικότητα, ανεξάρτητα αν πρόκειται για θετικές, ανθρωπιστικές ή κοινωνικές επιστήμες, βασίζονται στην εργαστηριακή ανάλυση των γνώσεων και την τεχνολογική εφαρμογή κατά τη διάρκεια της πρακτικής άσκησης. Ο τελευταίος θεσμός που υιοθετείται πλέον και από τον Πανεπιστημιακό τομέα θα πρέπει να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο με συνεννόηση και σχεδιασμό των δύο ενδιαφερόμενων μερών (ιδρυμάτων επιχειρήσεων). Σε κάθε περίπτωση, τα προγράμματα σπουδών θα πρέπει να οδηγούν σε κατάκτηση της πολυθεματικής γνώσης, σε κατανόηση των αρχών της επιστήμης και της τεχνολογίας με εμβάθυνση των γνωστικών αντικειμένων, σε κατοχύρωση ευρέου φάσματος μεθοδολογικής και κριτικής σκέψης όπου ο συνδυασμός των αρχών της επιστήμης και της μεθοδολογίας να επιτρέπουν: α) την ανταπόκριση των πτυχιούχων ΤΕΙ στην κάλυψη εξειδικευμένης γνώσης που απαιτεί η αγορά εργασίας. β) τη δυνατότητα προσαρμογής και αναβάθμισης της γνώσης σε ένα διαρκές μεταβαλλόμενο γνωστικό και τεχνολογικό περιβάλλον της νανοτεχνολογίας και της γενετικής. γ) τη δυνατότητα κριτικής αντιμετώπισης των δύσκολων κοινωνικών προβλημάτων σε ένα πρωτόγνωρο ατομικοκεντρικό συμπεριφοριστικό πλαίσιο. Τα νέα προγράμματα σπουδών θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις βαθύτερες ατομικές και πολιτισμικές ανάγκες των φοιτητών και να μειώσουν το φόρτο 13

εργασίας τους, επιτρέποντας στους τελευταίους, την εμβάθυνση της γνώσης και την ουσιαστική πνευματική τους ανάπτυξη. Το σύνθημα ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη με σεβασμό όμως στον άνθρωπο, στην κοινωνία και στο περιβάλλον εντάσσεται ακριβώς στο διαρκή ανασχεδιασμό των προγραμμάτων σπουδών των τμημάτων των ΤΕΙ που έχει ήδη αρχίσει. Η προσπάθεια αυτή, σίγουρα θα συνεχιστεί, αφού υπάρχει η συγκατάθεση όλων των ενδιαφερόμενων μερών (καθηγητών, φοιτητών, επιχειρήσεων, δημόσιας διοίκησης). 4. ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Ενώ τα προγράμματα σπουδών στα ΤΕΙ έχουν προσαρμοστεί με ταχείς ρυθμούς στα σύγχρονα τεχνολογικά δεδομένα και στην Ευρωπαϊκή προοπτική του εκπαιδευτικού μας συστήματος, ο τρόπος διδασκαλίας στα ιδρύματα της Ανώτατης Εκπαίδευσης οφείλει να προσαρμοστεί με εντατικότερους ρυθμούς στο νέο πληροφοριακό και επικοινωνιακό περιβάλλον μεταφοράς και διάδοσης της γνώσης. Ο τρόπος διδασκαλίας οφείλει να εξασφαλίζει : α) Τη συμμετοχή των διδασκόμενων στη διαδικασία της μάθησης β) Την εξ αποστάσεως διδασκαλία σε αίθουσες τηλεδιάσκεψης από ομάδες διδακτικού προσωπικού σε κοινά γνωστικά αντικείμενα από τμήματα διαφορετικών ιδρυμάτων γ) Την παρακολούθηση μέσω internet αναλύσεων, πειραμάτων και τεχνολογικών εφαρμογών από προκεχωρημένα τεχνολογικά εργαστήρια άλλων ευρωπαϊκών και διεθνών ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης δ) Την ένταξη στη διδασκαλία του μαθήματος ειδικών σεμιναρίων από στελέχη επιχειρήσεων και ερευνητές για τη μεταφορά προηγμένης γνώσης και σύγχρονων τεχνολογικών εφαρμογών, με στόχο την μείωση του χρόνου μεταφοράς και διάδοσης των νέων γνωστικών επιτευγμάτων. ε) Την ανάδειξη της κριτικής σκέψης και της μεθοδολογίας ως θεμελιώδη στοιχεία της διαρκούς μάθησης και ανάδειξης των ικανοτήτων και δεξιοτήτων των φοιτητών. Ο τρόπος ανάπτυξης των εργασιών, η 14

στ) τεχνολογική στασιμότητα, τα δια αποστηθίσεων θέματα εξετάσεων μπορούν να αποτελέσουν βασικά κριτήρια ελέγχου του τρόπου διδασκαλίας. Την αντικατάσταση της μεταφοράς γνώσεων από το ένα και μοναδικό σύγγραμμα στην κατάκτηση της πολυθεματικής γνώσης μέσω πολλαπλών επιστημονικών και τεχνολογικών προσεγγίσεων εντός των σύγχρονων βιβλιοθηκών. Κεντρικός έτσι στόχος του νέου τρόπου διδασκαλίας θα είναι η ανάδειξη της βιβλιοθήκης ως το σύγχρονο εργαστήριο της μάθησης μέσω χρησιμοποίησης των διεθνών βάσεων δεδομένων, των νέων ερευνητικών αποτελεσμάτων και της σύγχρονης επιστημονικής πολυπροσεγγιστικής αρθρογραφίας. 5. ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ E.C.T.S. Η αναγνώριση και κατοχύρωση προσόντων και γνώσεων πρέπει να αποτελεί κεντρικό σύνθημα για την ανάπτυξη μιας κοινής Ευρωπαϊκής Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Η συμμετοχή και η ανάπτυξη έτσι των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων κινητικότητας όπως ERASMUS, TEMPUS, κ.ά. αποτελούν πλέον δικαίωμα των Ελλήνων φοιτητών. Η εκπαιδευτική αυτή κινητικότητα τόσο των φοιτητών όσο και των διδασκόντων έχει πολλαπλασιαστικά αναπτυξιακά οφέλη για τη βελτίωση των σπουδών στα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Η ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών, η διερεύνηση νέων μεθοδολογικών προσεγγίσεων, η σύγκριση τρόπων διδασκαλίας και κυρίως η διαπολιτισμική συνεργασία και η γλωσσική επικοινωνία, αναβαθμίζουν την ποιότητα των γνώσεων του Έλληνα φοιτητή και προάγουν το σύστημα εκπαίδευσης των ΤΕΙ. Η ωρίμανση των προγραμμάτων κινητικότητας βρίσκει την πλήρη της εφαρμογή στην υιοθέτηση ήδη από πολλά τμήματα, του συστήματος κατοχύρωσης γνώσεων και προσόντων, του συστήματος E.C.T.S. Η εξάπλωση του συστήματος E.C.T.S. σε 15

όλα τα τμήματα των ΤΕΙ δεν πρέπει να αποτελεί μόνο στόχο των ιδρυμάτων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και σε εθνικό παρέχοντας στους φοιτητές και πτυχιούχους των ΤΕΙ και των Πανεπιστημίων το δικαίωμα στη συνέχιση των σπουδών και στην εξέλιξη και κατάκτηση νέων γνώσεων μεταξύ ομοειδών ή συγγενών τμημάτών τους. Η σταδιακή υιοθέτηση ενός εθνικού συστήματος E.C.T.S μπορεί να οδηγήσει και στη σταδιακή κατάργηση των κατατακτήριων εξετάσεων. Το σύστημα E.C.T.S. σε συνδυασμό με την αναβάθμιση των προγραμμάτων σπουδών και την αναδιάρθρωση της παρεχόμενης γνώσης στα ΤΕΙ, πρόκειται να επιφέρει πλήρη αναστροφή των αρνητικών συνεπειών από τις αδυναμίες του συστήματος εισαγωγής στην Ανώτατη Εκπαίδευση αποτελώντας έτσι, εργαλείο αντιμετώπισης των μειονεκτημάτων και αδυναμιών του υπάρχοντος συστήματος επαγγελματικού προσανατολισμού συντελώντας στην άμβλυνση των οποιοδήποτε κοινωνικών ανισοτήτων στην εκπαίδευση. 6. ΔΙΟΙΚΗΣΗ-ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ- ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ 6.1 ΔΙΟΙΚΗΣΗ - ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ Για πολλές δεκαετίες αναπτύχθηκε η προβληματική περί αυτοτέλειας των ιδρυμάτων η οποία περιεστράφει αποκλειστικά στην αύξηση χρηματοδότησης των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης. Οποιαδήποτε κατηγορία αυτοδιαχειριζόμενων συστημάτων προϋποθέτει τουλάχιστον δύο αρχές: η πρώτη αφορά την ενίσχυση των δημοκρατικών λειτουργιών του συστήματος μέσω της γρήγορης εναλλαγής προσωπικού στις θέσεις ευθύνης δηλαδή της εναλλαγής των διοικήσεων των ιδρυμάτων. Η δεύτερη αρχή που διασφαλίζει την αυτοδυναμία και την αυτοδιαχείριση τους, εδράζεται στον τρόπο της ακαδημαϊκής στελέχωσης των ιδρυμάτων με την αντικειμενοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερο των κριτηρίων επιλογής των ακαδημαϊκών δασκάλων. Η δεύτερη αυτή αρχή της αντικειμενοποίησης των κριτηρίων επιλογής μπορεί να έχει τις εξής κατευθύνσεις: 16

α) Τα εκλεκτορικά σώματα να συγκροτούνται από ακαδημαϊκούς δασκάλους ΤΕΙ και Πανεπιστημίων από λίστα, 3πλάσιου τουλάχιστον αριθμού εκλεκτόρων από τον αναγκαίο για τη σύσταση του εκλεκτορικού σώματος, με κλήρωση ενώπιον των υποψηφίων. Το ίδιο να ισχύει και για τις εσωτερικές εξελίξεις ανά βαθμίδα. β) Ο αριθμός των άρθρων και των αναφορών να έχει σταθερό αυξητικό δείκτη για εξέλιξη από βαθμίδα σε βαθμίδα 4-8-12-16. γ) Αξιολόγηση και κατάταξη των διεθνών και ελληνικών περιοδικών κατά επιστημονικό πεδίο, κλάδο και γνωστικό αντικείμενο από ανεξάρτητα ακαδημαϊκά διεθνή ή εθνικά όργανα. δ) Τα συγγράμματα να λαμβάνονται υπόψη στην αξιολόγηση για να διαπιστώνεται η παιδαγωγική ικανότητα μεταφοράς της γνώσης. ε) Οι διορισμοί να γίνονται σε βαθμίδα που να αντιστοιχεί στα προσόντα των υποψηφίων αλλά να εξετάζεται οπωσδήποτε και η δυνατότητα εξέλιξης, δηλαδή, αν υπάρχει ο αναγκαίος χρόνος εξελισιμότητας (κίνητρα εξέλιξης.) στ) Να επανέλθει το όριο ηλικίας 55 ετών για διορισμό σε τακτική θέση και τα επιστημονικά στελέχη που επιθυμούν να ασκήσουν διδακτικό έργο σε ανώτερη ηλικία των 55 ετών, να συνεργάζονται ως ειδικοί επιστήμονες είτε ως ερευνητές είτε για διδασκαλία σε εξειδικευμένα αντικείμενα Η αυτοτέλεια των ιδρυμάτων θα πρέπει να εντάσσει στη λογική της όχι μόνο τη σχετική ή απόλυτη ανεξαρτικοποίηση της από το Υπουργείο Παιδείας αλλά θα πρέπει να εξασφαλίζει και την αντίστοιχη σχετική διοικητική αυτοτέλεια των τμημάτων με αλγοριθμικά αντικειμενοποιημένη κατανομή των διατιθεμένων πόρων. 6.2 ΕΞΕΡΕΥΣΗ ΠΟΡΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Η εξεύρεση πόρων θα μπορούσε να λάβει υπόψη της: 1. Την πώληση επιστημονικών περιοδικών 2. Τη διοργάνωση επιστημονικών εκδηλώσεων 3. Τη διοργάνωση προγραμμάτων συνεχιζόμενης κατάρτισης 17

4. Την εκμετάλλευση ερευνητικών αποτελεσμάτων. Σε πρώτο στάδιο μέσω συνεργασίας με τις δημόσιες επιχειρήσεις και τη δημόσια διοίκηση. Η εκμετάλλευση των ερευνητικών αποτελεσμάτων θα πρέπει να γίνεται με φειδώ για να μην καταστούν τα Ιδρύματα ερευνητικά παραρτήματα των επιχειρήσεων και να παράγουν αποκλειστικά κατά παραγγελία τεχνολογικά προϊόντα. 5. Την παροχή συμβουλών στην κοινότητα και την περιφέρεια για θέματα π.χ. δημόσιας υγιεινής ή περιβαλλοντικής ανάπτυξης και προστασίας των οικοσυστημάτων. 6. Την προσέλκυση ξένων φοιτητών για εκμάθηση γλώσσας, για πολιτισμική και περιβαλλοντική εκπαίδευση τους καλοκαιρινούς μήνες σε συνεργασία με τουριστικές κοινοτικές μονάδες (συνεταιρισμοί γυναικών) ή με μη κερδοσκοπικές οργανώσεις. 7. Εκμετάλλευση ηλεκτρονικής πληροφορίας Οι τεχνικές εξεύρεσης νέων πόρων θα καλύπτουν δύο στόχους. Ο πρώτος, θα λαμβάνει υπόψη του την αύξηση των πόρων και των πηγών χρηματοδότησης για τα ιδρύματα και ο δεύτερος, ο πιο ουσιαστικός, θα επιδιώκει τα πολλαπλασιαστικά οφέλη που μπορεί να έχει το άνοιγμα στην οικονομία και την κοινωνία για τους φοιτητές και την εξεύρεση εργασίας. 6.3 ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ Η αύξηση του παραγόμενου εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων συνεπάγεται και το σταδιακό διαχωρισμό ακαδημαϊκού και διοικητικού έργου και την υιοθέτηση σύγχρονων διαχειριστικών αρχών από εξειδικευμένα διοικητικά στελέχη. Ο ακαδημαϊκός δάσκαλος θα πρέπει να καλύπτει το χρόνο του με την αύξηση των γνωστικών του ικανοτήτων και τη βελτίωση και υποβοήθηση των μαθησιακών αναγκών των φοιτητών. Έτσι από τη μία οπτική, θα πρέπει να αφιερώνει χρόνο για μελέτη στις βιβλιοθήκες, για ενημέρωση νέων ερευνητικών αποτελεσμάτων από το διαδίκτυο, για συμμετοχή σε επιστημονικά συνέδρια, ημερίδες, εκδηλώσεις, για αναζήτηση σύγχρονων στατιστικών δεδομένων από εθνικούς και διεθνείς 18

οργανισμούς, για βελτίωση των συγγραμμάτων και επικαιροποίηση των χρησιμοποιούμενων δεδομένων, για συμμετοχή σε εξειδικευμένα σεμινάρια κατάρτισης, για έρευνα, για συνεργασίες με δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις, για παρακολούθηση των πλέον σύγχρονων τεχνολογικών εφαρμογών και από την άλλη, να αφιερώνει χρόνο για παρακολούθηση και εποπτεία σεμιναριακών, πτυχιακών πονημάτων και μεταπτυχιακών εργασιών των φοιτητών, ή για συμπληρωματική και φροντιστηριακή διδασκαλία, για υλοποίηση ειδικών σεμιναρίων και ημερίδων για ενημέρωση των φοιτητών ή ακόμη για ενημέρωση και παρότρυνση των φοιτητών για μεταπτυχιακές σπουδές και συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα (Συμβουλευτική). Το συνολικό αυτό ακαδημαϊκό έργο δεν επιτρέπει ούτε κατ ελάχιστο την υλοποίηση διοικητικού έργου. Προτείνεται έτσι όπως θέματα που αφορούν: - Συντήρηση κτιρίων και τεχνολογικού εξοπλισμού - Προμήθεια υλικών καθημερινής λειτουργίας - Αποκατάσταση ζημιών - Διανομή βιβλίων, συγγραμμάτων και σημειώσεων - Προμήθεια εξοπλισμού και αναλωσίμων υλικών - Συμμετοχή σε επιτροπές διοικητικών δραστηριοτήτων - Συντήρηση εργαστηρίων - Σύνταξη προϋπολογισμού και εσωτερική κατανομή κονδυλίων - Διοικητικές πληροφορίες - Δακτυλογραφήσεις,κ.ά. να αποτελούν καθαρά διοικητικά καθήκοντα που δεν συνάδουν με τα συνολικά ακαδημαϊκά καθήκοντα του Επιστημονικού Προσωπικού. Το Επιστημονικό Προσωπικό είναι υποχρεωμένο παράλληλα να συμμετέχει στα όργανα του τμήματος όπως η Γενική Συνέλευση τομέα, η Γενική Συνέλευση τμήματος, το Συμβούλιο Τμήματος ή να αξιολογεί ετησίως το έκτακτο προσωπικό. Το Επιστημονικό Προσωπικό πρέπει να προτείνει τα αναγκαία εργαστηριακά, τεχνολογικά, εποπτικά, πληροφοριακά και επικοινωνιακά μέσα και υλικά καθορίζοντας το είδος, την ποσότητα και την ποιότητα τους. Η περαιτέρω διοικητική εργασία όπως για παράδειγμα αξιολόγηση προσφορών ανήκει στο διοικητικό έργο. 19

Σταδιακός λοιπόν διαχωρισμός ακαδημαϊκού και διοικητικού έργο, αναδόμηση των διοικητικών υπηρεσιών, πρόσληψη εξειδικευμένου διευθυντικού προσωπικού, εισαγωγή αρχών επιστημονικού management στη διαχείριση των ιδρυμάτων και υλοποίηση σύγχρονων επιχειρησιακών προγραμμάτων θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη του ακαδημαϊκού και ερευνητικού έργου και στη βελτίωση της ποιότητας των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. 6.4 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Η αναγκαιότητα προγραμματισμού κάθε διδακτικής, εργαστηριακής ή ερευνητικής δραστηριότητας, η αναγκαιότητα προγραμματισμού του αριθμού των εισαγομένων, των προσλήψεων μόνιμου εκπαιδευτικού προσωπικού ή ακόμη του σχεδιασμού των κτιριακών εγκαταστάσεων και τεχνολογικού εξοπλισμού είναι κάτι που δεν έχει διαφύγει της ακαδημαϊκής κοινότητας, αντίθετα, ο μεγάλος αριθμός επιχειρησιακών προγραμμάτων που έχουν υλοποιηθεί από πολλά Ιδρύματα της Ανώτατης Εκπαίδευσης και οι επιμέρους προσπάθειες από μεμονωμένα τμήματα, καταδεικνύουν την ωριμότητα του ακαδημαϊκού χώρου να συμβάλλει στην αναβάθμιση όχι μόνο του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου αλλά να συμβάλλει στην ποιοτική αναβάθμιση και την υιοθέτηση σύγχρονων οργανωτικό διοικητικών και διαχειριστικών μεθόδων και συστημάτων και να καταστήσει έτσι τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ λειτουργικά πρότυπα για κάθε επιχειρησιακό σύστημα του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα. Σήμερα, οι πρωτοβουλίες αυτές και η ανάδειξη της αναγκαιότητας προγραμματισμού και υλοποίησης επιχειρησιακών προγραμμάτων θα πρέπει να περάσουν στο στάδιο της θεσμικής υποχρέωσης για το σύνολο των ιδρυμάτων της ανώτατης εκπαίδευσης. 7. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ Η ανταγωνιστικότητα των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης και ιδιαίτερα των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, αποτελεί βασική συνιστώσα του μακροχρόνιου προγραμματισμού των εκπαιδευτικών και ερευνητικών τους δραστηριοτήτων. 20

Η έννοια του ανταγωνισμού θα πρέπει να προσεγγιστεί ως α) εσωτερικός ανταγωνισμός μεταξύ ομοειδών τμημάτων διαφόρων Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων που αρχικά μερικά εξ αυτών, είχαν το προνόμιο της μοναδικότητας, άρα και του πιθανού εφησυχασμού, β) μεταξύ των τμημάτων και ειδικοτήτων των ΤΕΙ και των Πανεπιστημίων, δηλαδή ως ανταγωνισμό μεταξύ των δύο πυλώνων της ανώτατης εκπαίδευσης και γ) ως διεθνής ανταγωνισμός με τα άλλα Ευρωπαϊκά και διεθνή ιδρύματα. Η προσέλκυση φοιτητών για σπουδές, η προσέλκυση επιστημόνων για έρευνα, η προσέλκυση ξένων ακαδημαϊκών για διδασκαλία, η προσέλκυση ενδιαφερομένων φορέων για έρευνα σε συνδυασμό α) με τις δημογραφικές αλλαγές, β) την ακαμψία της αγοράς εργασίας, γ) τις δυσκολίες της κρατικής χρηματοδότησης, δ) των ερευνητικών απαιτήσεων των επιχειρήσεων και ε) των τεχνολογικών καινοτομιών που συντελούνται σε παγκόσμιο επίπεδο, θα αποτελούσαν τα εχέγγυα εκείνα στοιχεία σε ένα ιδιαίτερα οξυμμένο ανταγωνιστικό κλίμα στο σύνολο του Ευρωπαϊκού Εκπαιδευτικού χώρου, στο σύνολο των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης. Τα Ελληνικά ΤΕΙ είναι έτσι υποχρεωμένα, να βελτιώσουν κάθε ποιοτική πτυχή του εκπαιδευτικού και ερευνητικού τους έργου. Συγκεκριμένα: α) να βελτιώσουν το ποσοτικό και ποιοτικό επίπεδο της βασικής και εφηρμοσμένης έρευνας με την προσέλκυση ενδιαφερομένων φορέων & επιχειρήσεων για την αξιοποίηση των ερευνητικών τους αποτελεσμάτων β) να δημιουργήσουν κίνητρα προσέλκυσης νέων ικανών επιστημόνων με αύξηση των αμοιβών που να συνδυάζονται με συγκεκριμένα ερευνητικά αποτελέσματα και τεχνολογικές καινοτομίες ή ακόμη με υιοθέτηση των ερευνητικών αριστείων γ) να προσελκύσουν φοιτητές να ασχοληθούν με την έρευνα, τις τεχνολογικές καινοτομίες, με τη βελτίωση του τρόπου διδασκαλίας και τη χρησιμοποίηση των νέων πληροφοριακών και επικοινωνιακών μέσων καθώς και τη χρησιμοποίηση πολλαπλής βιβλιογραφίας. δ) να αυξήσουν την επιστημονική τους αξιοπιστία με αρθρογραφία σε υψηλού επιπέδου επιστημονικά περιοδικά. Τούτο θα αποτελέσει αύξηση της αποδοχής τους από άλλους ερευνητές και ακαδημαϊκούς δασκάλους 21

Πανεπιστημίων άλλων χωρών, ερευνητικών κέντρων και μεγάλων διεθνών επιστημονικών ενώσεων με συγκεκριμένες αναφορές στο ερευνητικό τους έργο. Η αποδοχή αυτή μπορεί να έχει επίσης και καθαρά διδακτική και παιδαγωγική χρησιμότητα. ε) να σταθεροποιήσουν ή να επιδιώξουν την ερευνητική συνεργασία με άλλα ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα του ευρωπαϊκού και διεθνούς χώρου. στ) να εξειδικευτούν σε καινοτόμες ακαδημαϊκές δραστηριότητες με τη λειτουργία για παράδειγμα εντατικών μαθημάτων τους καλοκαιρινούς μήνες που συνυπολογίζονται ως πιστωτικές μονάδες στο σύστημα E.C.T.S. για ορισμένα γνωστικά αντικείμενα όπως «συντήρηση αρχαιοτήτων», «τουριστική πολιτική», κ.ά. Σε κάθε περίπτωση η βελτίωση της ποιότητας και η διαρκής αξιολόγηση των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και των τμημάτων τους ανά γνωστικό πεδίο, θα αποτελέσουν και τη μοναδική δίοδο αύξησης της ανταγωνιστικότητάς τους. 8. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ Σε μια ατομικοκεντρική κοινωνία, που έχουν διαταραχθεί οι ηθικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές αξίες, σε μία κοινωνία που η έννοια της κοινωνικής αλληλεγγύης αρχίζει να λαμβάνει την κατώτερη βαθμολογία, τα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ καλούνται να ανατρέψουν στις στάσεις και τις συμπεριφορές των φοιτητών τους, καλούνται να τους βοηθήσουν σε κάθε πρόβλημα που καθίσταται εμπόδιο στη διαδικασία της μάθησης και την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους. Για το σκοπό αυτό, έχει ήδη ξεκινήσει ένα γενικευμένο εσωτερικό υποσύστημα κοινωνικής φροντίδας το οποίο, θα πρέπει να ισχυροποιηθεί και να ενισχυθεί αναβαθμίζοντας κάθε μέτρο προς αυτή τη κατεύθυνση όπως: 1. Διευκόλυνση της προσβασιμότητας στη μάθηση Εργονομική διευθέτηση εκπαιδευτικών χώρων. 22

2. Ανάπτυξη υπηρεσιών συμβουλευτικής για αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων ή για πρόληψη ψυχοπαθολογικών καταστάσεων. 3. Βελτίωση συμβουλευτικών υπηρεσιών για άτομα με αναπηρία από τα Γραφεία Διασύνδεσης για ενημέρωση και διευκόλυνση στην αγορά εργασίας. 4. Ειδικές ρυθμίσεις και διευκολύνσεις για φοιτητές με παιδιά. Διαφύλαξη της σχέσης γεννητικότητας και σπουδών. 5. Αντικειμενοποίηση των κριτηρίων μετεγγραφών για κοινωνικούς λόγους. 6. Επιδότηση και αύξηση φοιτητικών δανείων. 7. Διεύρυνση του θεσμού των υποτροφιών ακόμη και με εσωτερικά αριστεία. 8. Αύξηση παροχών ηλεκτρονικής επικοινωνίας για τα άτομα με ειδικές δεξιότητες 9. Δημιουργία ειδικών εργαστηρίων για ερευνητική και μελετητική απασχόληση αυτής της κατηγορίας φοιτητών. 10. Διευκόλυνση μεταφοράς του συνόλου των φοιτητών και ιδιαίτερα των ατόμων με αναπηρία. 11. Προαγωγή της υγείας των φοιτητών με συστηματική παρακολούθηση κλινικά κα εργαστηριακά σε τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. 12. Διευκόλυνση επανεγγραφών σε περίπτωση σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων. 13. Αύξηση επιδότησης ενοικίου. 9. ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ Η δια βίου μάθηση αποτελεί ηθική υποχρέωση του επιστημονικού δυναμικού της χώρας για την εκτέλεση των εργασιακών καθηκόντων του με συνέπεια και σεβασμό στον Έλληνα πολίτη. Όμως η υποχρέωση αυτή του επιστημονικού δυναμικού πρέπει να συνεπικουρείται και να στοχοθετείται από μια εκπαιδευτική πολιτική που σχεδιάζει με σύγχρονο τρόπο τη σύνδεση των συστημάτων αρχικής & συνεχιζόμενης εκπαίδευσης. 23

Η εκπαιδευτική πολιτική πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τις εξελίξεις και την ταχύτητα των αλλαγών στην τεχνολογία, την πληροφορία και τις ανάγκες του παραγωγικού ιστού της χώρας και να προσαρμόζεται σε αυτές με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Το στελεχιακό δυναμικό που παράγουν τα Ιδρύματα πρέπει αφενός, να είναι έτοιμο να εφαρμόζει τις νέες τεχνολογικές μεθόδους αφετέρου, να αντιμετωπίζει σε ατομική βάση τις πιθανές δυσλειτουργίες προσφοράς και ζήτησης εργασίας για εξειδικευμένους επιστήμονες και τεχνολόγους. Τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα ως φορείς μετασχηματισμού και εφαρμογής σύγχρονων επιστημονικών γνώσεων μπορούν να συμμετάσχουν ως ισότιμοι εταίροι στο θεσμό του ανοικτού πανεπιστημίου, στις νέες δομές κατάρτισης και στα προγράμματα κατάρτισης. Η δια βίου μάθηση δεν θα πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό και υποχρέωση μόνο των πτυχιούχων Πανεπιστημίου και ΤΕΙ αλλά κυρίως του εκπαιδευτικού προσωπικού. Έτσι προτείνεται κάθε 5 έτη για τα πρώτα 20 έτη εκπαιδευτικής δραστηριότητας των ακαδημαϊκών δασκάλων να απέχουν από τα διδακτικά τους καθήκοντα και να απασχολούνται κατ αποκλειστικότητα με ερευνητικό ή επαγγελματικό έργο για 6 μήνες. Τούτο δε, να αποτελεί κριτήριο ακαδημαϊκής εξελισιμότητας ανά βαθμίδα. Η ελληνική κοινωνία και το σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι η καλύτερη επένδυση στην ανώτατη εκπαίδευση είναι η βελτίωση της γνώσης των διδασκόντων. Η επιτυχία μιας ανάλογης επένδυσης διέρχεται αποκλειστικά μέσω των συστημάτων της δια βίου μάθησης. Η δια βίου μάθηση να αποτελέσει στο μέλλον παράλληλο και συμπληρωματικό εκπαιδευτικό εργαλείο, κινητήριο μοχλό ουσιαστικής οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ανάπτυξης μιας χώρας. Τα κράτη που θα εξασφαλίζουν τα εκπαιδευτικά και τεχνολογικά εχέγγυα της οικονομικής και κοινωνικής προσαρμογής θα μπορούν να σταθούν ανταγωνιστικά στο νέο διεθνές περιβάλλον. 24

10. ΤΡΟΠΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ Ο τρόπος εισαγωγής με εξετάσεις στα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί στο βασικό του πλαίσιο, εκτός ελαχίστων τεχνικών μεταρρυθμίσεων, οι οποίες φυσικά, δεν είναι δυνατόν να ορθολογικοποιήσουν τις προτιμήσεις των υποψηφίων για συγκεκριμένες ειδικότητες. Ο αριθμός εισαγομένων, παρά το γεγονός ότι για μερικά τμήματα είναι ιδιαίτερα μεγάλος, σε ένα πρώτο επίπεδο παρεμβάσεων οι αυξημένοι πόροι, η δημιουργία περισσότερων εργαστηρίων και η χρησιμοποίηση των σύγχρονων βιβλιοθηκών μπορούν να αμβλύνουν τις ποσοτικές πιέσεις σε θέματα μεταφοράς των γνώσεων στα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Επισημαίνεται ότι οι δημογραφικές ανακατατάξεις που κυοφορούνται στον Ελληνικό χώρο μπορούν να ανατρέψουν τον προγραμματισμό των εισαγομένων ανά τμήμα, πολύ δε περισσότερο στις ειδικότητες εκείνες που ενυπάρχουν τόσο στα κεντρικά όσο και στα περιφερειακά Πανεπιστημιακά και Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Η λύση του τρόπου εισαγωγής και του αριθμού των εισαγομένων θα επέλθει με την υιοθέτηση παράλληλων θεσμών στην εκπαιδευτική λειτουργία των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων όπως της κατοχύρωσης προσόντων και γνώσεων σε κάθε ολοκληρωμένη εκπαιδευτική ενότητα. Με το μεταρρυθμιστικό αυτό πλαίσιο και την αυξημένη δυνατότητα για εκπαιδευτική κινητικότητα των φοιτητών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και μεταξύ των Πανεπιστημίων και ΤΕΙ θα ικανοποιούνται τόσο οι ανάγκες επαγγελματικού προσανατολισμού των φοιτητών σε ατομικό επίπεδο όσο και οι ανάγκες της αγοράς εργασίας από εξειδικευμένα στελέχη υψηλού επιπέδου λόγω ενασχόλησης των φοιτητών με εξειδικευμένα γνωστικά πεδία της προτίμησης τους. Η υιοθέτηση ανάλογων μέτρων μπορεί να συμβάλλει επίσης στη διαρκή αξιολόγηση του παραγόμενου εκπαιδευτικού έργου από τα τμήματα, γιατί θα διαφαίνονται με εναργή τρόπο οι εκροές και η μη προσέλκυση φοιτητών για συγκεκριμένο παραγόμενο εκπαιδευτικό έργο. 25

11. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Η σύγχρονη εκπαιδευτική πολιτική και η προβληματική στο σημαντικό θέμα των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων ΤΕΙ και γενικότερα των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης, λαμβάνει σημαντικές διαστάσεις από την ανατροπή των κλασικών οικονομικών δομών και διαδικασιών, όπου η λειτουργία των δημοσίων και ιδιωτικών επιχειρήσεων απαιτεί μια συνεχή αναδιάρθρωση της χρησιμοποιούμενης γνώσης για την εφαρμογή των τεχνολογικών καινοτομιών. Τα επαγγελματικά δικαιώματα θα πρέπει έτσι, να επανά-οριοθετήσουν το εννοιολογικό τους πλαίσιο, υπό την αναγκαιότητα της συνεχούς αναδιάρθρωσης της γνώσης. Δεν είναι δυνατόν, σε κάθε στάδιο αλλαγής και αναβάθμισης αυτής της γνώσης, να «ασφαλίζουμε» και να οριοθετούμε τα επαγγελματικά δικαιώματα και δεν είναι δυνατόν, ιδρύματα που ανήκουν στην ανώτατη εκπαίδευση να καταργούν το ρόλο και το στόχο τους για ανάπτυξη της προσωπικότητας των φοιτητών και για ανάπτυξη της πνευματικής τους ελευθερίας. Οι βαθύτερες αυτές εκπαιδευτικές διαδικασίες δεν επισημοποιούνται με θεσμική κατοχύρωση, μόνο κατακτώνται. Η ουσιαστική αναβάθμιση της γνώσης, η ουσιαστική ανάπτυξη των δεξιοτήτων και ικανοτήτων αλλά και η ουσιαστική ανάπτυξη της προσωπικότητας των πτυχιούχων, θα πρέπει να αποτελούν και τα εχέγγυα που παρέχουν τα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης σε ένα διαρκώς παγκοσμιοποιημένο ανταγωνιστικό πλαίσιο για ισχυροποίησή τους στην αγορά εργασίας. Εντούτοις, θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί η έννοια των επαγγελματικών δικαιωμάτων τουλάχιστον ως προς την δυνατότητα άσκησης συγκεκριμένου έργου και να διαφοροποιηθεί η δυνατότητα αυτή από πτυχιούχους άλλων εκπαιδευτικών επιπέδων, προκειμένου να διασφαλιστεί και να βελτιωθεί η ποιότητα των οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων της χώρας. 26

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΝΟΣ ΠΡΩΤΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ Ενίσχυση των ερευνητικών προγραμμάτων & των τεχνολογικών καινοτομιών Μη διαχωρισμός της βασικής και της εφηρμοσμένης έρευνας Αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων και μείωση του χρόνου εφαρμογής τους στην παραγωγή, την κοινωνία, την υγεία, τον πολιτισμό και το περιβάλλον. Διεύρυνση των συνεργασιών με τις επιχειρήσεις του Δημοσίου - Ιδιωτικού τομέα και της Δημόσιας Διοίκησης Ανάπτυξη της συνεργασίας των Τεχνολογικών Ιδρυμάτων με τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και περιβαντολλογικές δραστηριότητες της κοινότητας Περιφερειακή ανάπτυξη Αύξηση των δαπανών για έρευνα Βελτίωση της διάδοσης της γνώσης και των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Αύξηση συμμετοχής των γυναικών στην έρευνα Δημιουργία τεχνολογικών πάρκων Προσέλκυση ικανών ελλήνων & ξένων ερευνητών Ανάπτυξη μεταπτυχιακών σπουδών είτε με συνεργασίες, είτε αυτοδύναμα. Συνδιοργάνωση & συνεπίβλεψη διδακτορικών διατριβών Αντικειμενοποίηση κριτηρίων πρόσληψης του εκπαιδευτικού Προσωπικού Ενίσχυση της αυτοτέλειας. Διαχωρισμός ακαδημαϊκών και διοικητικών καθηκόντων του Εκπαιδευτικού Προσωπικού Καθιέρωση του επιχειρησιακού σχεδιασμού σε όλα τα Ιδρύματα Μακροχρόνιος Προγραμματισμός. 27

Εξεύρεση νέων πόρων με τη συνεργασία και προώθηση των τεχνολογικών εφαρμογών με τους φορείς της οικονομίας, της κοινωνίας και του πολιτισμού. Εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση των Ιδρυμάτων Βελτίωση των προγραμμάτων σπουδών με σεβασμό στις αρχές της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά και στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των φοιτητών. Πολυθεματική Γνώση Κριτική Δυνατότητα Μεθοδολογία Ερευνητικές Ικανότητες & Δεξιότητες και αλλαγή του τρόπου διδασκαλίας Προσέλκυση φοιτητών από άλλες χώρες Εκτεταμένες επενδύσεις στην κατάρτιση για βελτίωση του επιστημονικού επιπέδου του εκπαιδευτικού προσωπικού Διαρκής εκπαιδευτική και γνωστική επικοινωνία με τους αποφοίτους Αναβάθμιση της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και πρόσβασης σε διεθνές επίπεδο - σε βάσεις δεδομένων - σε αρθρογραφία - σε συγγράμματα - σε επιστημονικά αποτελέσματα Ενίσχυση της εξ αποστάσεως διατμηματικής διδασκαλίας σε κοινά επιστημονικά πεδία και γνωστικά αντικείμενα τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. (Η ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας διέρχεται από την εν λόγω πρακτική ενώ η αξιολόγηση του επιπέδου κρίνεται διαρκώς). Από την αναβάθμιση των συγγραμμάτων στην αναβάθμιση των βιβλιοθηκών Διεύρυνση σε όλα τα τμήματα αναγνώρισης προσόντων & γνώσεων, Ε.C.T.S. μέσω του συστήματος πιστωτικών μονάδων μεταξύ ιδρυμάτων του Πανεπιστημιακού και Τεχνολογικού τομέα σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο Ενίσχυση της Κινητικότητας στον Ευρωπαϊκό χώρο Εργονομική διευθέτηση εκπαιδευτικών χώρων για άτομα με ειδικές 28

δεξιότητες. Βελτίωση της προσβασιμότητας στη μάθηση. Αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών για άτομα με ειδικές δεξιότητες. Εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής με διεύρυνση υψηλών γνώσεων σε ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού για αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών σε κάθε δραστηριότητα της οικονομίας, της κοινωνίας, του πολιτισμού και των περιβαλλοντικών αλλαγών. Ενίσχυση πρωτοβουλιών για Περιφερειακή Ανάπτυξη. Ανάπτυξη πολιτισμικών, πολιτικών και περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων. Ανάπτυξη προληπτικών συμπεριφορών σε θέματα υγείας, οικολογίας και εξυπηρέτησης πολιτών. Ανάπτυξη των Γραφείων Διασύνδεσης και των Προγραμμάτων Επιχειρηματικότητας. 29