Σύνδεσμος Παραγωγών Ενέργειας με Φωτοβολταϊκά Στέλιος Λουμάκης Πρόεδρος ΣΠΕΦ Ηλεκτροπαραγωγική δυναμικότητα και ζήτηση Ημερίδα ΑΠΘ για το Net Metering Νοέμβριος 2013
Ταυτότητα ΣΠΕΦ Ταυτότητα ΣΠΕΦ 1. Επιστημονικός και επιχειρηματικός σύνδεσμος. 2. Ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2009. 3. Εκπροσωπεί Πανελλαδικά τους επαγγελματίες παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά συστήματα. 4. Τα μέλη έχουν υποχρεωτικά διασυνδεδεμένη εν λειτουργία τουλάχιστον μία Φ/Β εγκατάσταση. 5. Διοίκηση από 9μελές Δ.Σ. εκλεγμένο από την Γ.Σ. των μελών με διετή θητεία. 6. Στόχος η προάσπιση των συμφερόντων των ηλεκτροπαραγωγών από Φ/Β στην βάση ύπαρξης και διατήρησης μιας υγιούς αγοράς. Δράσεις 1. Θεσμική συμμετοχή στις δημόσιες διαβουλεύσεις των Αρχών για τα θέματα των Φ/Β και της ηλεκτροπαραγωγής εν γένει. 2. Συμμετοχή σε ημερίδες, συνέδρια, εκδηλώσεις και εκπροσώπηση στα ΜΜΕ. 3. Διεξαγωγή επιστημονικού και μελετητικού έργου ώστε ο σύνδεσμος να λειτουργεί ως ο σύμβουλος της Πολιτείας για τα θέματα που αφορούν την ηλεκτροπαραγωγή από Φ/Β και την χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στον βαθμό που σχετίζεται μαζί τους.
Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας ΥΤ-ΜΤ-ΧΤ Διάγραμμα 1 Μεταβολή ζήτησης Συνολική ζήτηση στο διασυνδεδεμένο ΥΤ/ΜΤ/ΧΤ πηγή ΑΔΜΗΕ
Ηλεκτροπαραγωγική Δυναμικότητα Διάγραμμα 2 Διασυνδεδεμένο Σεπτέμβριος 2013 πηγή ΛΑΓΗΕ
Ηλεκτροπαραγωγική Υπερδυναμικότητα 1. Το ηλεκτροπαραγωγικό δυναμικό (συμβατικό και ΑΠΕ) υπερβαίνει τα 17,000 MW. 2. Δυστυχώς η ζήτηση ακόμη και στην αιχμή συνολικά για ΥΤ-ΜΤ-ΧΤ κινείται κατά μέγιστο μεταξύ 6,500 9,500 MW αναλόγως και των καιρικών συνθηκών. 3. Σημαντικούς περιορισμούς ευελιξίας στο ισοζύγιο ισχύος θέτουν τα τεχνικά ελάχιστα των συμβατικών μονάδων (λιγνίτες, Φ.Α.) που αθροίζουν στα 4,500 5,000 MW περίπου. 4. Η ηλεκτροπαραγωγική υπερδυναμικότητα αυξάνει το κόστος του συστήματος. Π.χ. η εκ περιτροπής λειτουργία των μονάδων φυσικού αερίου προσθέτει κόστος στο σύστημα μέσω των αυξημένων (διπλών) αναγκών σε ΑΔΙ προς εξασφάλιση της οικονομικής τους βιωσιμότητας. 5. Η λιγνιτική παραγωγή λόγω της ύφεσης στην οικονομία και των αναγκών της βιομηχανίας σε φθηνή ηλεκτρική ενέργεια για λόγους ανταγωνιστικότητας δεν φαίνεται να αποσύρεται. 6. Τα υποχρεωτικά νερά επίσης τροφοδοτούν αναλόγως και της εποχής έως και 2,500 MW ισχύος με μηδενική τιμή κόστους. 7. Η απουσία υποδομών μαζικής αποθήκευσης ενέργειας ΑΠΕ καθιστά το ισοζύγιο ισχύος (σε πραγματικό χρόνο) μεταξύ παραγωγής ζήτησης υπερκρίσιμο για την ευστάθεια του συστήματος και των συμμετεχόντων (οικονομική και τεχνική). 8. Σύμφωνα με τα παραπάνω υφίσταται σαφής απουσία περιθωρίου «ελεύθερης» ανάπτυξης νέας εγκατεστημένης ισχύος για όλες τις τεχνολογίες. Για την επέκταση οιασδήποτε τεχνολογίας, θα πρέπει να υπάρξει σαφής σχεδιασμός για αντίστοιχη μείωση-απόσυρση κάποιας άλλης.
Εξέλιξη εγκατεστημένης ισχύος Φ/Β πανελλαδικά Διάγραμμα 3 Εθνικός στόχος έτους 2020
Μακροσκοπική ανάλυση αγοράς Η εξέλιξη της εγχώριας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας εμφανίζεται να έχει ανακοπεί (διάγραμμα 1) συγκριτικά με το παρελθόν και να κινείται στάσιμα σε χαμηλότερα επίπεδα. Αντίθετα μεγάλο μέρος του ενεργειακού σχεδιασμού, όσον αφορά την ανάπτυξη νέας εγχώριας εγκατεστημένης ισχύος αλλά και του μίγματος, φαίνεται να απαντά στις προ κρίσης συνθήκες. Έτσι στην χώρα σήμερα επικρατούν συνθήκες υπερδυναμικότητας (Διάγραμμα 2) από την στιγμή μάλιστα που καμία συμβατική ενεργειακή πηγή (ανάμεσα στις κύριες δηλαδή λιγνίτης και Φ.Α.) δεν προβλέπεται να αποχωρήσει ή να παραχωρήσει μερίδιο ουσίας στο άμεσο μέλλον. Όσον αφορά τα Φ/Β, ο εθνικός στόχος του 2020 επιτεύχθηκε 7 χρόνια νωρίτερα (διάγραμμα 3), ενώ ο ενδιάμεσος του 2014 υπερκαλύφθηκε ήδη κατά +43%. Η ανάπτυξη νέας εγκατεστημένης Φ/Β ισχύος υπό το όχημα του net-metering δεν «αποφεύγει» τους τεχνικούς περιορισμόύς που αναφύονται από το γενικότερο «τοπίο» που επικρατεί στην ηλεκτροπαραγωγή. Η δραστική αλλαγή του ενεργειακού μίγματος λόγω της σημαντικής αύξησης της διείσδυσης των ΑΠΕ ανέδειξε μια σειρά από στρεβλώσεις και περιορισμούς. Αν και οι στρεβλώσεις άρχισαν να αποκαθίστανται (με προεξέχουσα αυτήν της ΟΤΣ), οι τεχνικοί περιορισμοί παραμένουν. Τέτοιοι τεχνικοί περιορισμοί καταρχήν είναι:
Η καμπύλη φορτίου συστήματος - Η αλλαγή της καμπύλης φορτίου συστήματος με μεταφορά μεγάλου μέρους της προς τα κάτω τις ώρες της ημέρας και ιδιαίτερα τις μεσημεριανές της παραδοσιακής αιχμής. Η ισχύς αυτή πλέον παράγεται αποκεντρωμένα στο δίκτυο από τα Φ/Β. MW Διάγραμμα 4 2008 2013 2015 Περιορισμοί τεχνικών ελαχίστων συμβατικών μονάδων Ώρες 2020 Σενάρια υποτιθέμενης μεγάλης, άνω του εθνικού στόχου, διείσδυσης Φ/Β το 2015-2020
Η καμπύλη φορτίου συστήματος - Η έλλειψη δυνατότητας μαζικής αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στο σύστημα, ώστε αφενός να εξομαλυνθεί η αστάθεια των ΑΠΕ και αφετέρου το δυναμικό τους να γίνει εκμεταλλεύσιμο και ετεροχρονισμένα, δηλαδή σε ώρες που υπάρχει είτε υπερβάλλουσα είτε μειωμένη παραγωγή από ΑΠΕ. Διάγραμμα 5 Απουσία δυνατότητας αποθήκευσης, π.χ. αντλησιοταμίευση
Τεχνικοί προβληματισμοί μεγάλης διείσδυσης Φ/Β - 1 Υπό τις συνθήκες αυτές συνολικά το «παλαιό» μοντέλο ραγδαίας ανάπτυξης των Φ/Β έχει προφανώς εξαντληθεί. Πριν την κατάρτιση νέου, θα πρέπει να υπάρξει επικαιροποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας με προσανατολισμό την απόσυρση συμβατικών πηγών υπό την αίρεση ωστόσο της συνειδητής ανάληψης του όποιου «κόστους» συνεπάγεται αυτό από το κοινωνικό σύνολο και ταυτόχρονη δημιουργία μονάδων μαζικής αποθήκευσης, ώστε σε καμία περίπτωση να μην εμφανιστούν περιπτώσεις αναγκαστικού λειτουργικού «εκτοπισμού» Φ/Β μονάδων (ακόμα και στην βάση του net-metering) λόγω της υπερδυναμικότητας. Είναι οξύμωρο να εντάσσουμε ισχύ ΑΠΕ για να απεντάσσουμε ισχύ ΑΠΕ. Στο ανωτέρω πλαίσιο είναι σημαντικό να αποσαφηνιστεί το κόστος εκάστης επιλογής μαζικής αποθήκευσης για τους παραγωγούς ΑΠΕ ή τους καταναλωτές. Το πρόσφατα ωστόσο δημοσιοποιημένο σχέδιο νομοθετικού πλαισίου της ΡΑΕ για την κεντρικοποιημένη αποθήκευση και για το υψηλό κόστος που προβλέπει για τους παραγωγούς προβληματίζει. Συγκεκριμένα προτάθηκε να παρακρατείται το 60 70% της ταρίφας του παραγωγού ως αμοιβή στον ταμιευτήρα για κάθε kwh που «περισώνεται» των περικοπών μέσω της αποθήκευσης. Τα Φ/Β (net-metering ή μη) συνδεόμενα στην ΧΤ και ΜΤ δεν τους παρέχεται η δυνατότητα ελέγχου τους από τον διαχειριστή, ούτε και προβλέπεται οιαδήποτε αποζημίωση για περιπτώσεις που θα τους επιβαλλόταν από αυτόν αναγκαστική απένταξη από το δίκτυο.
Τεχνικοί προβληματισμοί μεγάλης διείσδυσης Φ/Β - 2 Στα Φ/Β (net-metering ή μη) υφίσταται ο εν δυνάμει κίνδυνος (λόγω υπερδυναμικότητας) σοβαρών και αστάθμητων απωλειών παραγωγής λόγω αυτόματης από τους inverters απόζευξης τους από το δίκτυο και μάλιστα στο peak της λειτουργίας τους ένεκα αναντιστοιχίας παραγωγής ζήτησης. Το πρόβλημα της υπερδυναμικότητας (και των ενδεχόμενων αναγκαστικών περικοπών ΑΠΕ) δεν αφορά/περιορίζεται στην έλλειψη γραμμών μεταφοράς/δικτύου, αλλά στην παραγωγή/προσφορά περισσότερης ηλεκτρικής ισχύος από όση ζητείται ειδικά στην αιχμή. Στα Φ/Β (net-metering ή μη) επειδή στο εποχικό τους μέγιστο (καλοκαίρι μεσημέρι) λειτουργούν συγχρονισμένα όλα μαζί, η παράμετρος του ισοζυγίου ισχύος παραγωγής - ζήτησης καθίσταται κρίσιμη αφού δεν αμβλύνεται από τον ετεροχρονισμό. Επειδή ωστόσο οι αναγκαστικές περικοπές λειτουργίας δεν μπορούν να είναι επιλεκτικές και εστιασμένες σε όσους θα αποφάσιζαν ενδεχομένως να επενδύσουν μελλοντικά γνωρίζοντας αυτόν τον κίνδυνο (περιλαμβανομένων επενδυτών σε net-metering), λόγω σύνδεσης των Φ/Β στην ΧΤ ΜΤ και απουσίας ελέγχου από τον διαχειριστή, το πρόβλημα της παραγωγικής υπερφόρτωσης και άρα «τυχαίας» απόζευξης από το δίκτυο από τους inverters, θα αλλοίωνε το παραγωγικό μοντέλο και προγενέστερων εγκαταστάσεων που δεν κατασκευάστηκαν υπό αυτό το σκεπτικό.
Τεχνικοί προβληματισμοί μεγάλης διείσδυσης Φ/Β - 3 Η όποια συνεπώς πολιτική ακολουθηθεί στο μέλλον στα Φ/Β και εν γένει στην ηλεκτρική αγορά, οπωσδήποτε δεν μπορεί για τα υλοποιημένα έργα («απλά» ή net-metering) να διακινδυνεύσει την απρόσκοπτη ζεύξη τους στο δίκτυο η οποία και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του συμπεφωνημένου πλαισίου λειτουργίας τους. Αν υπάρχει πρόθεση να αλλάξει αυτό, τότε θα πρέπει να περιορίζεται τεχνικά και θεσμικά η διακοψιμότητα αυτή αποκλειστικά σε όσους επενδύσουν στο μέλλον με αυτό όμως πλέον το δεδομένο υπόψη.
Χρεώσεις Net Metering Έχει ζητηθεί από τους αιτούντες το net metering, η χρέωση των μη ανταγωνιστικών χρεώσεων των λογαριασμών κατανάλωσης στους εν λόγω παραγωγούς να αφορά το αποτέλεσμα μόνο του ενεργειακού συμψηφισμού. Οι χρεώσεις δικτύου ωστόσο ως ποσό προκύπτουν από επιμερισμό του συνολικού τους προϋπολογισμού προς τις διακινούμενες προς κατανάλωση kwh σε όλους όσους συνδέονται σε αυτό και το χρησιμοποιούν. Απαλλαγή εν μέρει ή ολική καταναλωτών του δικτύου (παραγωγών net-metering) από αυτές είτε θα δημιουργήσει ελλείμματα στον σχετικό προϋπολογισμό, είτε θα αυξήσει τις χρεώσεις για τους «απλούς» καταναλωτές. Το ίδιο ισχύει και για τις χρεώσεις συστήματος των λογαριασμών κατανάλωσης που αφορούν κονδύλια με τα οποία χρηματοδοτούνται και οι μηχανισμοί διασφάλισης επαρκούς ισχύος και εν τέλει διασφαλίζεται η εύρυθμη λειτουργία της ηλεκτρικής αγοράς συλλήβδην, την οποία και οι παραγωγοί net-metering απαιτούν, αφού συνδεόμενοι στο δίκτυο την έχουν εξίσου ανάγκη. Οι παραγωγοί net-metering χρησιμοποιούν ως καταναλωτές κανονικά το δίκτυο και μάλιστα αμφίδρομα ως ισοδύναμη «αποθήκη». Για να λειτουργήσουν υπόκεινται τεχνικά στους ίδιους περιορισμούς σταθερότητας του όπως οι απλοί καταναλωτές. Εν γένει φαίνεται μάλλον υπεραπλουστευτικό το μήνυμα «ο καθένας παράγει την ενέργεια που τον αφορά», όταν σκιωδώς έχει ταυτόχρονα ανάγκη να καλύπτουν οι υπόλοιποι «παράγοντες» (παραγωγοί, δίκτυο, υποδομές) τα κενά, αστάθεια, ετεροχρονισμό, ασυμφωνία της παραγωγής-κατανάλωσης του, με υποδομές που έχουν κοστίσει για να αναπτυχθούν και επιπλέον να ζητείται απαλλαγή από πάγιες χρεώσεις υποδομών που συνεχίζουν αδιάλειπτα να χρησιμοποιούν.
Net Metering Υπό την επιφύλαξη των ανωτέρω τεχνικών και οικονομικών προβληματισμών, το net metering στα νέα π.χ. οικιακά Φ/Β συστήματα φαίνεται κατάλληλο. Η επιβολή πλαφόν ωστόσο στην ισχύ τέτοιων εγκαταστάσεων (τόσο ανά εγκατάσταση στα 10 kwp όσο και συνολικά ανά έτος ως χώρα) μάλλον ενδείκνυται, ώστε να μην προκύψουν «απότομες» ανισορροπίες στο σύστημα από ενδεχόμενη μαζική διείσδυση.
Σύνδεσμος Παραγωγών Ενέργειας με Φωτοβολταϊκά Στέλιος Λουμάκης Πρόεδρος ΣΠΕΦ Ευχαριστώ 100 kw - ΜΕΣΣΗΝΙΑ