Αναφορά πεδίου: Έβρος Οκτώβριος 2015-Μάιος 2016

Αναφορά πεδίου: Έβρος Οκτώβριος 2015-Μάιος 2016 cnn.gr Δράση στηριζόμενη σε χρηματοδότηση από το ίδρυμα Open Society Foundation σε συνεργασία με την Open Society Initiative for Europe of the Open Society Foundations. 1

Περιεχόμενα Εισαγωγή... 3 I. Σύλληψη, παραπομπή σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής και κράτηση... 4 II. Επαναπροωθήσεις... 6 III. Επανεισδοχές... 6 IV. Αντίστροφες ροές... 7 1. ΚΕΠΥ Φυλακίου... 8 I. Νομική συνδρομή εντός του κέντρου πρώτης υποδοχής... 10 2. Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΚΕΚΑ) Φυλακίου... 12 I. Διοικητική κράτηση αιτούντων άσυλο, προσφύγων και μεταναστών... 12 II. Έκτακτη κράτηση πριν την υπαγωγή σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής... 13 III. Συνθήκες κράτησης... 15 IV. Ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες διερμηνείας... 15 V. Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη... 16 VI. Διάρκεια της κράτησης... 16 VII. Ατομικές περιπτώσεις... 16 3. Αιτούντες άσυλο... 17 I. Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Θράκης (πρώην Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου νοτίου Έβρου)... 17 II. Η Ευρωπαϊκή υπηρεσία υποστήριξης για θέματα ασύλου (EASO)... 18 III. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες... 19 IV. Αυτοτελές Κλιμάκιο Ασύλου (ΑΚΑ) Φυλακίου (πρώην Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Βορείου Έβρου)... 19 4. Ασυνόδευτοι ανήλικοι... 21 Προτάσεις... 24 2

Εισαγωγή Από τον Οκτώβριο 2015 μέχρι και τον Mάιο 2016 το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες υλοποίησε το πρόγραμμα Border Monitoring στο νομό Έβρου με μόνιμη παρουσία μίας (1) δικηγόρου, με σκοπό την εποπτεία της κατάστασης στα χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα, τον εντοπισμό ελλείψεων στη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος και την πρόταση βελτιώσεων όσον αφορά τη διεθνή προστασία ευάλωτων ομάδων, αιτούντων άσυλο και προσφύγων. Η παρούσα αναφορά καλύπτει την περίοδο από 20 Οκτωβρίου 2015 μέχρι και 31 Μαΐου 2016 και αφορά ενέργειες, συναντήσεις με εκπροσώπους εθνικών αρχών, διεθνών οργανισμών και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που πραγματοποίησε η δικηγόρος του ΕΣΠ το εν λόγω χρονικό διάστημα, επιχειρεί δε να περιγράψει τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Ο Έβρος είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση νομός της Ελλάδας με σύνορα τόσο με την Τουρκία, όσο και τη Βουλγαρία. Τα χερσαία σύνορά του και ο ποταμός Έβρος, το φυσικό σύνορο της Ελλάδας με την Τουρκία, υπήρξαν στο πρόσφατο παρελθόν (κυρίως την περίοδο 2009-2014) το βασικό σημείο εισόδου προσφύγων και left.gr μεταναστών, ενώ σήμερα ο κύριος όγκος των ροών αυτών έχει μετακινηθεί στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου. Κίνηση μεταναστών και προσφύγων, αν και μειωμένη, εξακολουθεί να εμφανίζεται σε ολόκληρο τον νομό. Στα όρια του νομού λειτουργούν δύο αστυνομικές διευθύνσεις: η ΑΔ Αλεξανδρούπολης, της οποίας η αρμοδιότητα εκτείνεται μέχρι και το Σουφλί (περιλαμβάνοντας και τη Σαμοθράκη) και η ΑΔ Ορεστιάδας, στην οποία υπάγεται το 3

βόρειο τμήμα του νομού. Περαιτέρω, στην περιφέρεια του νομού λειτουργούν το Κέντρο Πρώτης Υποδοχής (ΚΕΠΥ) Φυλακίου, το Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΚΕΚΑ) Φυλακίου, τα Τμήματα Συνοριακής Φύλαξης (ΤΣΦ) Μεταξάδων, Κυπρίνου, Ισαακίου, Χειμωνίου, Σουφλίου και Φερρών, το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου (ΠΓΑ) Θράκης (με έδρα την Αλεξανδρούπολη) και το Αυτοτελές Κλιμακίο Ασύλου (ΑΚΑ) Βορείου Έβρου. Κατά το χρόνο σύνταξης της παρούσας έκθεσης στην περιοχή είχαν αναπτύξει δραστηριότητες η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (ΥΑ ΟΗΕ), η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για Θέματα Ασύλου (European Asylum System Office/ EASO), ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (International Organization for Migratio/IOM), το Νορβηγικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (NORCAP/NRC), η ΜΕΤΑΔΡΑΣΗ, η PRAKSIS, και η ΑΡΣΙΣ. Επιχειρήθηκε συνάντηση και ενημέρωση για τις δράσεις τους με το σύνολο σχεδόν των φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών, ωστόσο δεν κατέστη εφικτό να λάβουμε σχετική ενημέρωση από την PRAKSIS και το Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης. I. Σύλληψη, παραπομπή σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής και κράτηση Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, το 2013 πραγματοποιήθηκαν 494 συλλήψεις για παράνομη είσοδο, το 2014 1100, ενώ το 2015 διπλασιάστηκαν και έφταναν περίπου τα 200 άτομα/μήνα στο βόρειο τμήμα του νομού. Από τον Ιανουάριο μέχρι τον Απρίλιο 2016 περί τα 873 άτομα είχαν εισέλθει από τον ποταμό Έβρο, ενώ οι συλλήψεις τον Μάιο για παράνομη είσοδο ήταν σχεδόν astratv.gr μηδενικές. Αντιστοίχως, στο νότιο τμήμα του νομού, το 2015 πραγματοποιήθηκαν 1450 συλλήψεις για παράνομη είσοδο αλλοδαπών και 700 επιπλέον όσον αφορά τη Σαμοθράκη, ενώ μέσα στους πέντε πρώτους μήνες το 2016 έλαβαν χώρα 440 συλλήψεις στην ηπειρωτική χώρα και 70 ακόμη άτομα εισήλθαν από τη Σαμοθράκη. 4

Όσον αφορά τις συλλήψεις που πραγματοποιήθηκαν από το Λιμενικό Σώμα (ΛΣ) Αλεξανδρούπολης, το 2014 επρόκειτο μόλις για 84 άτομα, το 2015 για 436 άτομα, ενώ εντός του 2016 έχουν συλληφθεί ήδη 327 αλλοδαποί εισερχόμενοι χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα, χωρίς να περιλαμβάνονται οι συλλήψεις που πραγματοποίησε το Α Λ/Τ Σαμοθράκης. Τη σύλληψη αλλοδαπών χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα για παράνομη είσοδο από το λιμενικό ακολουθεί η λήψη αποτυπωμάτων και προσωπικών στοιχείων και ο σχηματισμός δικογραφίας. Κατόπιν παραπέμπονται στην ΑΔ Αλεξανδρούπολης για τη περαιτέρω διαχείρισή τους. Το ΛΣ δεν διαθέτει χώρους κράτησης, έχει διαμορφώσει ωστόσο ένα τολ στη μαρίνα Αλεξανδρούπολης με συσκευές θέρμανσης και κλιματισμού, το οποίο προορίζεται για διήμερη κατ ανώτερο παραμονή των διοικητικά κρατούμενων, μέχρι να παραπεμφθούν στην Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής (ΥΠΥ). Η διοικητική κράτηση αλλοδαπών στη Σαμοθράκη, αντιθέτως, θα ήταν προβληματική ακόμα και για λίγες ώρες, καθώς δεν υπάρχει κανένας χώρος κράτησης. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι νεοεισερχόμενοι είναι πολίτες Συρίας, ενώ ακολουθούν οι πολίτες Ιράκ σε ποσοστό 6-8% για το βόρειο τμήμα του νομού. Μετά τη συμφωνία της 18ης Μαρτίου 2016, σύμφωνα με τις αρχές, παρουσιάζεται κάμψη στα νούμερα των Σύρων που εισέρχονται στη χώρα και αύξηση όσον αφορά τους πολίτες Πακιστάν και Αφγανιστάν. Τα αίτια αυτής της αλλαγής αποδίδονται στο κλείσιμο των συνόρων, καθώς και την αναμονή έναρξης των διαδικασιών μετεγκατάστασης (resettlement) από την Τουρκία. Σύμφωνα με τον Αστυνομικό Διευθυντή Αλεξανδρούπολης, έχει συσταθεί Επιτροπή αποτελούμενη από εκπροσώπους της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος και του Ελληνικού Στρατού, η οποία πραγματοποιεί μηνιαίες συναντήσεις με την αντίστοιχη τουρκική επιτροπή εκ περιτροπής στην Αλεξανδρούπολη, την Ορεστιάδα και την Αδριανούπολη για θέματα παράνομης μετανάστευσης. 5

II. Επαναπροωθήσεις Κατά τις επισκέψεις στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου και τις προσωπικές συνομιλίες με κρατούμενους καταγράφηκαν αναφορές για επαναπροωθήσεις νεοεισερχόμενων αλλοδαπών, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν με βάρκες στον ποταμό Έβρο. Μια νεαρή γυναίκα από τη Συρία ανέφερε πως πρώτη φορά επιχείρησε να περάσει στην Ελλάδα από την Τουρκία το Νοέμβριο του 2015 μαζί με 70 άτομα. Όταν τους έπιασε η αστυνομία, αφού είχαν περάσει το ποτάμι και περπατήσει επτά ώρες, τους έψαξε, τους έβαλε σε βάρκα και τους γύρισε στην Τουρκία. Ο S.A.R. 15 ετών από τη Συρία, ανέφερε ότι την 1η φορά που προσπάθησε να περάσει, το Νοέμβριο του 2015, 12 άτομα συνολικά, 2 αστυνομικοί και 10 με μάσκες και μαύρα ρούχα, «σαν ειδικές δυνάμεις», τον χτύπησαν και του πέταξαν το κινητό στο νερό. Συνολικά 120 άτομα (περίπου 40 άτομα από το γκρουπ του και άλλοι Αφγανοί και Αλγερινοί οι οποίοι κρατούνταν σε ένα άγνωστο στον ίδιο μέρος) επεστράφησαν στην Τουρκία με βάρκα κατά τη διάρκεια του εν λόγω περιστατικού. III. Επανεισδοχές Οι επανεισδοχές στον Έβρο γίνονται αποκλειστικά από το τελωνείο των Κήπων και υπάγονται στην αρμοδιότητα της ΑΔ Αλεξανδρούπολης. Το νομικό πλαίσιο για τις επανεισδοχές είναι το κάτωθι 1 : α) Το διμερές Ελληνο-Τουρκικό Πρωτόκολλο Επανεισδοχής, το οποίο υπεγράφη στην Αθήνα στις 08 Νοεμβρίου 2001 και κυρώθηκε με το Ν.3030/2002 (ΦΕΚ Α - 163/15-07-2002). β) Η Συμφωνία Επανεισδοχής Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας η οποία υπεγράφη στις 16 Δεκεμβρίου 2013 στην Άγκυρα και τέθηκε σε ισχύ την 1η Οκτωβρίου 2014 για την επανεισδοχή (αρχικά μόνο) υπηκόων Τουρκίας. Από την 1η Ιουνίου 2016 1 http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&lang=%27..%27&perform=view&id=6259 0&Itemid=1694&lang= 6

τέθηκε σε ισχύ και για τους υπηκόους τρίτων χωρών, αντικαθιστώντας και το διμερές Ελληνο-Τουρκικό Πρωτόκολλο Επανεισδοχής. γ) Η Κοινή Δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016, σύμφωνα με την οποία όλοι οι νεοεισερχόμενοι στα ελληνικά νησιά αλλοδαποί υπήκοοι από τις 20 Μαρτίου 2016, θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Πρέπει να σημειωθεί πως η εν λόγω κοινή δήλωση αφορά και τις αφίξεις στο νησί της Σαμοθράκης. Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές στα τέλη του 2015 η Τουρκία αποφάσισε να δεχτεί την επανεισδοχή περίπου 2000 ατόμων, προερχόμενα από χώρες της βορείου Αφρικής και πολίτες Πακιστάν. Μέχρι τα τέλη Μαϊου 2016, οι τουρκικές αρχές είχαν αναλάβει συνολικά περίπου 1085 άτομα. Οι τελευταίες επανεισδοχές έλαβαν χώρα πριν το Πάσχα, καθώς έκτοτε η πρεσβεία του Πακιστάν έπαυσε να αναγνωρίζει ως πολίτες Πακιστάν τους υπό απέλαση αλλοδαπούς στην Τουρκία, με συνέπεια, αλυσιδωτά, να «κολλήσουν» και οι επανεισδοχές πολιτών Πακιστάν από την Ελλάδα προς την Τουρκία. IV. Αντίστροφες ροές Τους πέντε πρώτους μήνες του 2016 παρατηρούνται έντονες αντίστροφες ροές, άτομα δηλαδή που συλλαμβάνονται ενώ προσπαθούν να επιστρέψουν στην Τουρκία, είτε policenet.gr επειδή κάποιο μέλος της οικογένειάς τους έχει εγκλωβιστεί εκεί, είτε επειδή αποφασίζουν να αναζητήσουν άλλες διόδους μετανάστευσης 2. Το 90% των ατόμων αυτών έχει ήδη καταγραφεί κατά την άφιξή του στην ελληνική επικράτεια και διαθέτει υπηρεσιακό σημείωμα. Εφόσον συλληφθούν να επιχειρούν να περάσουν τα σύνορα παράνομα, αυτή τη φορά με κατεύθυνση προς την Τουρκία, ύστερα από επικοινωνία με την αρχή έκδοσης του αρχικού υπηρεσιακού σημειώματος, αυτό τους επαναχορηγείται και αφήνονται ελεύθεροι. Αν δεν έχουν καταγραφεί, τότε οδηγούνται στο ΚΕΠΥ και ακολουθούνται οι σχετικές διαδικασίες ανάλογα με τη χώρα καταγωγής. Λόγω των 2 Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες το νούμερο αυτό φτάνει τα 400-500 άτομα. 7

διαφορετικών βάσεων δεδομένων που χρησιμοποιούνται από τις αστυνομικές διευθύνσεις και από το ΚΕΠΥ, ακόμα και ελάχιστες αποκλίσεις στην καταγραφή των προσωπικών στοιχείων (π.χ. στη μία βάση κάποιος είναι γραμμένος Mohammed και όταν συλλαμβάνεται εκ νέου καταγράφεται ως Mohamed) οδηγούν σε διπλοεγγραφή ατόμων στο σύστημα. 1. ΚΕΠΥ Φυλακίου Σύμφωνα με το ν.3907/2011 όλοι οι αλλοδαποί που εισέρχονται χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα παραπέμπονται άμεσα στην Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής (ΥΠΥ) προκειμένου να υποβληθούν σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής. Στην πράξη ωστόσο διαπιστώσαμε ότι σε Γιατροί Χωρίς Σύνορα αρκετές περιπτώσεις 3, εφόσον οι νεοεισερχόμενοι στο νομό Έβρου δεν μπορούσαν να παραπεμφθούν άμεσα στο ΚΕΠΥ Φυλακίου για τις προβλεπόμενες διαδικασίες οδηγούνταν σε άλλες εγκαταστάσεις κράτησης, σε αναμονή της μεταγωγής τους στο ΚΕΠΥ. Πριν τη συμφωνία της 18 ης Μαρτίου 2016 και πάντα στο πλαίσιο των μειωμένων ροών που παρουσιάζει πλέον ο Έβρος, σημειώθηκαν συλλήψεις ημερησίως ακόμη των 70, 80 ή και 100 ατόμων. Ο όγκος των συλλήψεων, δεδομένης και της περιορισμένης δυναμικότητας του ΚΕΠΥ Φυλακίου, είχε ως αποτέλεσμα την καθυστερημένη υπαγωγή των συλληφθέντων στις διαδικασίες πρώτης υποδοχής και την αρχική κράτησή τους συνηθέστερα στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου. Καθώς η κράτηση έως την μεταγωγή στο ΚΕΠΥ αποτελεί πρακτική των ελληνικών αρχών και σε καμία περίπτωση δεν προβλέπεται στο νόμο δεν εκδίδεται σχετική εξατομικευμένη απόφαση κράτησης ούτε ορίζεται ανώτατο χρονικό διάστημα που 3 Μόνο εντός του Απριλίου 2016 εντοπίστηκαν τουλάχιστον τρεις (3) ομάδες με εοεισερχόμενους, οι οποίοι κρατήθηκαν στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου πριν την παραπομπή τους στην ΥΠΥ. 8

ένας αλλοδαπός μπορεί να κρατηθεί από την ΕΛΑΣ προτού παραπεμφθεί στην ΥΠΥ. Μέχρι σήμερα παραμένει ασαφές με ποιά νομική βάση η ΕΛΑΣ θέτει ουσιαστικά υπό κράτηση νεοεισερχόμενους πρόσφυγες και μετανάστες, πέραν του 48ωρου που προβλέπεται για τα αυτόφωρα αδικήματα και μέχρι να απέχει ο εισαγγελέας από την ποινική δίωξη, προτού παραπεμφθούν στην ΥΠΥ σύμφωνα με τον ν.3907/2011. Το εν λόγω κέντρο (ΚΕΠΥ) έχει χωρητικότητα 240 άτομα, ωστόσο κατά την περίοδο της σύνταξης της παρούσας έκθεσης οι λειτουργικές κλίνες ανέρχονται στις 190 και σύμφωνα με εντολές που είχε λάβει η διοίκηση του κέντρου μπορούσε να φιλοξενεί κατ ανώτερο 120 άτομα, ενώ ανά περιόδους το όριο αυτό μπορεί να ανέρχεται σε μόλις 60 φιλοξενούμενους. Σύμφωνα με ενημέρωση που λάβαμε από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η δυναμικότητα του ΚΕΠΥ μειώθηκε συνεπεία της αποχώρησης της popaganda.gr ιδιωτικής εταιρείας φύλαξης, λόγω της λήξης της σύμβασης. Επιπλέον, κατά τον μήνα Μάιο έγινε φανερή επιδείνωση των κτιριακών εγκαταστάσεων του ΚΕΠΥ Φυλακίου, καθώς απουσίαζε το συνεργείο καθαρισμού και παρουσιάστηκαν προβλήματα ως προς τη συντήρηση και τις υδραυλικές εγκαταστάσεις, συνεπεία ζητημάτων που προέκυψαν με τους διαγωνισμούς ανάθεσης υπηρεσιών. Εντός του ΚΕΠΥ Φυλακίου υπάρχει μόνιμη παρουσία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες με δύο εκπροσώπους, οι οποίοι ενημερώνουν τους φιλοξενούμενους για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Περαιτέρω, παραπέμπουν στην Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής τους αιτούντες άσυλο και όσους ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες,για την περαιτέρω διαχείρισή τους. Τέλος, από τον Ιανουάριο 2016 παρουσία στο ΚΕΠΥ έχει και το Νορβηγικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (NORCAP), με δύο εκπροσώπους. Οι 9

δραστηριότητες του NORCAP εστιάζουν στην ενδυνάμωση/ανάπτυξη των ικανοτήτων του προσωπικού του κέντρου και την παροχή τεχνογνωσίας, με τη διοργάνωση workshops, εκπαιδεύσεων και ομαδικών δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με τη διοίκηση του κέντρου, οι φιλοξενούμενοι παραμένουν στο ΚΕΠΥ για ένα χρονικό διάστημα 3 έως 15 ημερών, προκειμένου να γίνει η καταγραφή τους και να γίνει η παραπομπή τους στις αρμόδιες υπηρεσίες για τις περαιτέρω διοικητικές διαδικασίες. Στους πολίτες Συρίας, Ιράκ, Σομαλίας, Ερυθραίας και Μυανμάρ χορηγείται υπηρεσιακό σημείωμα εξάμηνης διάρκειας, ενώ οι υπόλοιποι παραπέμπονται προς κράτηση. Κατά την περίοδο που παρουσιάζονταν αυξημένες μεταναστευτικές ροές στον Έβρο, πριν τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, οι σχετικές διαδικασίες ολοκληρώνονταν εντός τριημέρου. Κατά το χρόνο λήψης επίσημης ενημέρωσης από την ΥΠΥ (Μάιος 2016) παρέμεναν για μεγαλύτερο διάστημα στο ΚΕΠΥ, μικρότερο πάντως των 15 ημερών, προκειμένου να συντονιστεί η μεταφορά των Σύρων και των Ιρακινών, με μέριμνα του στρατού, στις ανοικτές δομές φιλοξενίας. Κατά τη διάρκεια της παραμονής στο ΚΕΠΥ Φυλακίου γίνονται από την ΥΠΥ οι παραπομπές των αιτούντων άσυλο στο Αυτοτελές Κλιμάκιο Ασύλου που λειτουργεί εντός του κέντρου, των ασυνόδευτων ανηλίκων στην PRAKSIS και στο ΕΚΚΑ για στέγαση. Ομοίως οι λοιπές ευάλωτες περιπτώσεις παραπέμπονται στο PRAKSIS, καθώς και στον ΔΟΜ όσων θέλουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Δεδομένης της αδυναμίας παροχής νομικής συνδρομής εντός του ΚΕΠΥ (βλ. κατωτέρω), το οποίο θα καθιστούσε δυνατή την ιδία γνώση μας μέσω της ανάληψης ατομικών υποθέσεων, αλλά και της μη παροχής σχετικής πληροφόρησης από την ΥΠΥ ή από το PRAKSIS, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τη διαδικασία εντοπισμού και τυχόν παραπομπής στους αρμόδιους φορείς των ευάλωτων περιπτώσεων που ακολουθείται εντός του ΚΕΠΥ Φυλακίου I. Νομική συνδρομή εντός του κέντρου πρώτης υποδοχής Σημαντικό κενό εντοπίζεται όσον αφορά την παροχή εξατομικευμένης νομικής συνδρομής. Εντός του ΚΕΠΥ δεν δραστηριοποιείται φορέας της ΚτΠ που να 10

εξειδικεύεται στην παροχή νομικής βοήθειας σε αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και μετανάστες. Περαιτέρω, οι φιλοξενούμενοι δεν παραπέμπονται ούτε στον τοπικό δικηγορικό σύλλογο, με συνέπεια την πλήρη αδυναμία πρόσβασής τους σε νομική συνδρομή, το οποίο στην πράξη καταργεί το δικαίωμά τους για νομική συνδρομή 4. Την έλλειψη αυτή επισημαίνουν τόσο η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, όσο και το NORCAP, του οποίου άλλωστε πάγια θέση αποτελεί πως η νομική βοήθεια θα έπρεπε να παρέχεται εντός του κέντρου καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ενώ προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στην παροχή νομικής συνδρομής από εξειδικευμένες ΜΚΟ. Καθ όλη τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος Border Monitoring είχαμε τη δυνατότητα παροχής νομικής συνδρομής μόνο σε μία περίπτωση, που αφορούσε την υπόθεση δύο αδερφών από το Λίβανο οι οποίοι αιτήθηκαν άσυλο. Παρά την εκπεφρασμένη βούλησή μας να παρέχουμε νομική συνδρομή popaganda.gr σε αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και λοιπούς ευάλωτους φιλοξενούμενους στο ΚΕΠΥ και το αίτημα μας να έχουμε απρόσκοπτη πρόσβαση στο κέντρο, η ΥΠΥ αφενός απέρριψε τις θέσεις μας περί απρόσκοπτης πρόσβασης στο ΚΕΠΥ και αφετέρου δεν παρείχε στοιχεία επικοινωνίας με το ΕΣΠ, ούτε ενημέρωνε τους νεοεισερχόμενους για την ύπαρξη της δικηγόρου στην περιοχή και τη δυνατότητά τους να αναζητήσουν οι ίδιοι δωρεάν νομική συνδρομή. Η παραπάνω πρακτική, σε συνδυασμό με τη μη παραπομπή τους ούτε στον τοπικό δικηγορικό σύλλογο καθιστά αδύνατη την πρόσβαση των φιλοξενούμενων στο ΚΕΠΥ σε εξατομικευμένη νομική συνδρομή. Το κενό αυτό δεν αναπληρώνεται σε καμία περίπτωση από την παρουσία των εκπροσώπων της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, οι οποίοι παρέχουν πληροφορίες για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, αλλά δεν αναλαμβάνουν ατομικές υποθέσεις. 4 Βλ. αναλυτικό ενημερωτικό φυλλάδιο που διανέμεται στους προσωρινά διαμένοντες στο ΚΕΠΥ Φυλακίου, http://www.firstreception.gov.gr/primages/prints/3_greek_booklet-spreads.pdf 11

2. Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΚΕΚΑ) Φυλακίου Κατά τις συστηματικές επισκέψεις μας στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου καθ όλη τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος, εντοπίστηκαν δύο κατηγορίες κρατουμένων: αφενός αλλοδαποί οι οποίοι είχαν υποβληθεί σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής, στην πλειοψηφία τους είχαν υποβάλει αίτημα ασύλου ενώπιον του ΑΚΑ Φυλακίου και κατόπιν είχαν παραπεμφθεί για περαιτέρω κράτηση μέχρι την οριστική απόφαση επί του αιτήματός τους και αφετέρου, αλλοδαποί οι οποίοι αμέσως μετά τη σύλληψή τους για παράνομη είσοδο είχαν οδηγηθεί στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου σε αναμονή της παραπομπής τους στο ΚΕΠΥ Φυλακίου για να υποβληθούν σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής, χωρίς ωστόσο σε αυτό το στάδιο να έχει εκδοθεί εξατομικευμένη απόφαση που να επιβάλει τον περιορισμό της ελευθερίας ή την κράτησή τους. I. Διοικητική κράτηση αιτούντων άσυλο, προσφύγων και μεταναστών Ο αριθμός των κρατούμενων με απόφαση κράτησης της ΑΔ Ορεστιάδας ήταν οποιαδήποτε χρονική στιγμή μικρότερος των δέκα (10). Επρόκειτο κυρίως για ενήλικες άνδρες - σε ελάχιστες περιπτώσεις ενήλικες γυναίκες - οι οποίοι είχαν υποβληθεί σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής και στη συντριπτική τους πλειοψηφία είχαν υποβάλει αίτημα ασύλου ενώπιον των ελληνικών αρχών. Ως επί το πλείστον κρατήθηκαν στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου μέχρι και τη λήψη της προσωπικής συνέντευξης επί του αιτήματος ασύλου και popaganda.gr κατόπιν πραγματοποιήθηκε η μεταγωγή τους, συνηθέστερα στο ΠΚΕΚΑ Παρανεστίου. Οι εθνικότητες που εντοπίσαμε είναι Πακιστάν, Αφγανιστάν, Τουρκία, Γεωργία, Αλγερία, Ιράν, Ινδία, Τουρκμενιστάν, Τυνησία, Μαρόκο. 12

Η κατάσταση είχε διαμορφωθεί κατ αυτόν τον τρόπο λόγω των δυσκολιών σίτισης των κρατουμένων που αντιμετωπίζει το εν λόγω ΠΚΕΚΑ, καθώς οι συμβάσεις που είχε συνάψει το Δημόσιο με τις εταιρείες που είχαν αναλάβει την τροφοδοσία του κέντρου κρίθηκαν άκυρες από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Οι ελάχιστοι κρατούμενοι που παρέμεναν στο ΠΚΕΚΑ σιτίζονταν με δαπάνη άλλων υπηρεσιών του ελληνικού κράτους. Περί τις αρχές Μαΐου 2016 το ΠΚΕΚΑ Φυλακίου φαίνεται να εκκενώθηκε πλήρως, καθώς κατά τις επισκέψεις που πραγματοποιήσαμε δεν υπήρχε κανένας κρατούμενος. Αυτό οφείλεται στην μετακίνηση της αστυνομικής δύναμης του ΠΚΕΚΑ Φυλακίου στο ΚΕΠΥ Φυλακίου, του οποίου τη φύλαξη μέχρι τα τέλη Απριλίου είχε αναλάβει ιδιωτική εταιρεία. Από τη λήξη της σύμβασης της ιδιωτικής εταιρείας φύλαξης και μέχρι την προκήρυξη νέου διαγωνισμού τις ανάγκες φύλαξης του ΚΕΠΥ τις καλύπτει προσωρινά η Ελληνική Αστυνομία. Στο Βόρειο Έβρο λειτουργούν επίσης τα ΤΣΦ Χειμωνίου/Ορεστιάδας, ΤΣΦ Ισαακίου/Διδυμοτείχου, ΤΣΦ Μεταξάδων και ΤΣΦ Κυπρίνου, το οποίο άρχισε να λειτουργεί εκ νέου περί τα τέλη Οκτώβρη. Σύμφωνα με τις αρχές της ΕΛ.ΑΣ. δεν προβλέπεται πλέον κράτηση αλλοδαπών στα εν λόγω ΤΣΦ πέραν λίγων ωρών αμέσως μετά τη σύλληψη, προκειμένου να ολοκληρωθεί η δικογραφία περί παράνομης εισόδου και κατόπιν να απέχει ο Εισαγγελέας από την ποινική δίωξη. Στη συνέχεια οι νεοεισερχόμενοι οδηγούνταν είτε σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής είτε σε κράτηση στο ΠΚΕΚΑ, σε αναμονή υπαγωγής τους σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής. II. Έκτακτη κράτηση πριν την υπαγωγή σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής Σε αρκετές επισκέψεις μας στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου εντοπίστηκαν ομάδες νεοεισερχόμενων, οι οποίες αποτελούνταν κυρίως από άτομα που δήλωναν Σύροι και σε μικρότερο βαθμό Ιρακινοί και Παλαιστίνιοι, οι οποίοι κρατήθηκαν στο ΠΚΕΚΑ μέχρι να μεταφερθούν στο ΚΕΠΥ Φυλακίου και να υποβληθούν σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής σύμφωνα με το ν.3907/2011. 13

Σύμφωνα και με τις αρχές της ΕΛ.ΑΣ. η πρακτική που ακολουθείται, τόσο από την ΑΔ Αλεξανδρούπολης, όσο και από την ΑΔ Ορεστιάδας, είναι οι νεοεισερχόμενοι που συλλαμβάνονται να παραμένουν για λίγες ώρες στο ΤΣΦ που πραγματοποίησε τη σύλληψη, προκειμένου να ολοκληρωθεί η δικογραφία και να απέχει εν τέλει ο εισαγγελέας από την ποινική δίωξη για παράνομη είσοδο. Εν συνεχεία, οδηγούνται στο ΚΕΠΥ προκειμένου να υποβληθούν σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής. Ωστόσο, σε περίπτωση που το ΚΕΠΥ αδυνατεί να δεχτεί το σύνολο ή και μέρος τον νεοεισερχόμενων, τότε γίνεται μεταγωγή τους στο ΠΚΕΚΑ όπου κρατούνται για διάστημα κάποιων ημερών 5. Σε αυτό το πλαίσιο εντοπίστηκαν ενήλικες άνδρες αλλά και ολόκληρες οικογένειες - πυρηνικές ή εκτεταμένες, καθώς και ασυνόδευτοι ανήλικοι. Όλοι οι παραπάνω κρατήθηκαν υπό τις ίδιες συνθήκες που περιγράφονται παρακάτω, χωρίς να γνωρίζουν και να έχουν κατανοήσει τους λόγους και τη διάρκεια της κράτησής τους, καθώς και τη διαδικασίας που επρόκειτο να ακολουθηθεί. Επιπλέον, αναφέρθηκαν και περιστατικά στα οποία εκτεταμένες οικογένειες είχαν χωριστεί, καθώς κάποια μέλη τους είχαν μεταφερθεί στο ΚΕΠΥ και τα υπόλοιπα ανέμεναν στο ΠΚΕΚΑ. Έντονη ανησυχία διακατείχε τα συγκεκριμένα πρόσωπα, καθώς δεν γνώριζαν με ποιά κριτήρια έγινε ο διαχωρισμός τους, ούτε πότε θα συνενώνονταν με την οικογένειά τους. Περαιτέρω, εντοπίστηκαν και οικογένειες με μωρά λίγων μηνών ή και ημερών, των οποίων οι ανάγκες αφορούσαν είδη πρώτης ανάγκης για τα μωρά, όπως βρεφικό γάλα, γάλα σε σκόνη και pampers. Δεδομένης της πλήρους έλλειψης υπηρεσιών διερμηνείας η επικοινωνία με το προσωπικό φύλαξης ήταν πολύ δύσκολη. Γιατροί Χωρίς Σύνορα Παρέλκει να αναφερθεί πως το ΠΚΕΚΑ Φυλακίου, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται, δεν είναι κατάλληλα 5 Την ημέρα πραγματοποίησης της συνάντησης με τον Αστ/κο Δ/ντη Αλεξ/πολης κατά δήλωσή του 31 άτομα παρέμεναν στο ΤΣΦ Φερρών για διάστημα ήδη 8 ημερών, προκειμένου να παραπεμφθούν στο ΚΕΠΥ. 14

εξοπλισμένο για τη φιλοξενία, έστω και για λίγες ώρες, βρεφών, καθώς διαπιστώνονται ελλείψεις στα ανωτέρω βασικά είδη. III. Συνθήκες κράτησης Συνεργείο καθαρισμού επισκέπτεται επτά (7) μέρες την εβδομάδα το ΠΚΕΚΑ Φυλακίου και ασχολείται με την καθαριότητα όλων των χώρων τους οποίους χρησιμοποιούν οι κρατούμενοι/φιλοξενούμενοι. Δεν έχουν καταγραφεί παράπονα για την καθαριότητα των θαλάμων. Επίσης, δεν έχουν καταγραφεί ιδιαίτερα παράπονα για την ποιότητα και ποσότητα του φαγητού. Αντιθέτως, πλήθος κρατουμένων έχει διαμαρτυρηθεί, καθ όλη τη διάρκεια του χρονικού διαστήματος το οποίο καλύπτει η παρούσα έκθεση, για την απουσία ζεστού νερού. Επίσης έχουν υπάρξει περιπτώσεις κρατουμένων που παραπονιούνται για την έλλειψη πόσιμου νερού μέσα στους θαλάμους. Τέλος, καταγράφηκαν σποραδικά παράπονα για την έλλειψη προαυλισμού. Το σύνολο των παραπάνω αιτιάσεων μεταφέρθηκαν στη διοίκηση του ΠΚΕΚΑ, καθώς και στον Αστυνομικό Διευθυντή Ορεστιάδας. IV. Ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες διερμηνείας Από τη λήξη του προηγούμενου προγράμματος παροχής ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη το καλοκαίρι του 2015 και μέχρι τη στιγμή που γράφεται η παρούσα έκθεση, δεν παρέχονται στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης στους κρατούμενους. Επιπλέον δεν παρέχονται ούτε αυτοτελείς υπηρεσίες firstreception.gov.gr διερμηνείας, με συνέπεια τη δυσκολία- αν όχι αδυναμία- επικοινωνίας των κρατουμένων με το προσωπικό φύλαξης και τη διοίκηση του ΠΚΕΚΑ. 15

V. Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη Εντός του ΠΚΕΚΑ Φυλακίου δεν παρέχονται υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Πλέον στην περιοχή δεν δραστηριοποιούνται ούτε οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, οι οποίοι στο παρελθόν παρείχαν ένα minimum ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης εντός του κέντρου κράτησης. Τα σχετικά περιστατικά αντιμετωπίζονται με παραπομπές στο Κέντρο Υγείας Ορεστιάδας, το Γ.Ν. Διδυμοτείχου και το Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης. VI. Διάρκεια της κράτησης Στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου δεν εντοπίστηκαν, κατά την περίοδο που καλύπτει η παρούσα έκθεση, άτομα τα οποία τελούσαν υπό κράτηση για διάστημα μεγαλύτερο του ενός μήνα. Ωστόσο, συνηθέστερα πραγματοποιούνταν μεταγωγή των αιτούντων άσυλο στα ΠΚΕΚΑ Ξάνθης και Παρανεστίου μετά τη λήψη της προσωπικής συνέντευξης επί του αιτήματος ασύλου, χωρίς να είναι δυνατό να γνωρίζουμε πόσο χρονικό διάστημα κρατήθηκαν συνολικά. VII. Ατομικές περιπτώσεις Ο H.S., πολίτης Τουρκίας, κατά δήλωσή του είχε επ αόριστον άδεια παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο και ισχυριζόταν ότι έχασε τα νομιμοποιητικά του έγγραφα μετά τη νόμιμη είσοδό του στην Ελλάδα. Συνελήφθη στις 3.12.2015 από το ΤΣΦ Σουφλίου και παραπέμφθηκε στο ΚΕΠΥ Φυλακίου. Παρ ότι υπεβλήθη σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής, δεν έλαβε τη κατάλληλη νομική συνδρομή και ενημέρωση παρά μόνο αφού τον εντοπίσαμε στις 8.12.2015, ήτοι πέντε (5) μέρες μετά την αρχική του σύλληψη, στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου. Ο H.M., πολίτης Πακιστάν, κάτοικος Κεφαλονιάς, προσήλθε στο Π.Γ.Α. Νοτίου Έβρου (πλέον ΠΓΑ Θράκης) προκειμένου να καταθέσει αίτημα ασύλου, καθώς είχε προσπαθήσει επανειλημμένως να καταθέσει τη σχετική αίτηση στο Π.Γ.Α. Αττικής αλλά είχε αποτύχει. Συνελήφθη στις 21.12.2015 από την ΑΔ Αλεξανδρούπολης 16

επειδή δεν είχε νομιμοποιητικά έγγραφα και οδηγήθηκε στο ΚΕΠΥ Φυλακίου. Εκεί δήλωσε εκ νέου ότι επιθυμεί να υποβάλει αίτημα ασύλου, ωστόσο το αίτημά του δεν καταγράφηκε και οδηγήθηκε προς κράτηση στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου. Το αίτημά του εν τέλει καταγράφηκε στις 22.1.2016, ήτοι με έναν (1) μήνα καθυστέρηση. 3. Αιτούντες άσυλο I. Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Θράκης 6 (πρώην Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου νοτίου Έβρου) Το ΠΓΑ Θράκης, κατά την πραγματοποίηση της ενημερωτικής συνάντησης, αποτελούνταν από 3 χειριστές, 6 διοικητικούς υπαλλήλους, την προϊσταμένη του γραφείο και μία εκπρόσωπο της Ύπατης Αρμοστείας. Επιπλέον, η ΜΕΤΑΔΡΑΣΗ είχε φυσική παρουσία με έναν (1) διερμηνέα αραβικών, ενώ οι υπόλοιπες ανάγκες διερμηνείας καλύπτονταν με το σύστημα της τηλεδιερμηνείας. Είχε δε δυνατότητα καταγραφής είκοσι (20) αιτημάτων ασύλου εβδομαδιαίως και επιπλέον δυνατότητα είκοσι (20) καταγραφών αιτημάτων μετεγκατάστασης ημερησίως, με τη συνδρομή της ομάδας του EASO, η οποία αποτελούνταν από 3 καταγραφείς και 3 διερμηνείς. Όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα της μετεγκατάστασης (relocation), αρχικά παρατηρήθηκε κόσμος να συρρέει μόνος του στο ΠΓΑ Θράκης από τα κέντρα προσωρινής φιλοξενίας στο Χαλκερό, τη Δράμα και τη Χρυσούπολη ή και άτομα που δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε άλλα ΠΓΑ. Εκείνη την περίοδο έβλεπε κανείς στον εξωτερικό χώρο του γραφείο να κατασκηνώνουν και να κοιμούνται για αρκετές μέρες ακόμη και οικογένειες με παιδιά, περιμένοντας να καταγραφούν, κάτι το οποίο προκάλεσε και αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας, με ακραίες φωνές, προερχόμενες ακόμη και από τις δημοτικές αρχές, να ζητάνε την απομάκρυνση του γραφείου από την πόλη. 6 Όπως μετονομάστηκε με την υπ αρ. 6517 απόφαση της Διευθύντριας της Υπηρεσίας Ασύλου (ΦΕΚ 8 1415/19.5.2016) 17

Πλέον, οι καταγραφές για μετεγκατάσταση γίνονται μόνο με παραπομπές από τα κέντρα φιλοξενίας προσφύγων, ενώ οι υπεύθυνοι των εν λόγω κέντρων στέλνουν και λίστες με ευάλωτες περιπτώσεις. Παράλληλα, λειτουργεί και η γραμμή skype για να εξασφαλιστεί ραντεβού για την καταγραφή των αιτημάτων ασύλου, τα οποία για το εν λόγω γραφείο αυτήν την περίοδο προέρχονται κυρίως από πολίτες Πακιστάν, Μπαγκλαντές, Αλβανίας, Ουκρανίας και Γεωργίας. II. Η Ευρωπαϊκή υπηρεσία υποστήριξης για θέματα ασύλου (EASO) 7 Το EASO έχει παρουσία στην Αθήνα, τη Βόρεια Ελλάδα και τα νησιά, ενώ παράλληλα παρέχει πληροφορίες για τη μετεγκατάσταση (relocation) σε όλα τα κέντα προσωρινής φιλοξενίας της Βόρειας Ελλάδα. Η δουλειά του EASO στην Ελλάδα επικεντρώνεται στη μετεγκατάσταση και στην υλοποίηση της κοινής δήλωσης ΕΕ- Τουρκίας. Συνδράμει την Υπηρεσία Ασύλου (ΥΑ) με προσωπικό του EASO και καταγραφείς, χειριστές και διερμηνείς υπηρεσιών ασύλου από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως και με διερμηνείς και στα νησία παρέχει επιπλεόν υποστήριξη στην ΥΑ με την κατάρτιση γνωμοδοτήσεων για μια σειρά διαδικασιών στα πλαίσια της υλοποίησης της κοινής δήλωσης ΕΕ- Τουρκίαςγια τον έλεγχο του παραδεκτού των αιτημάτων ασύλου που υποβάλλονται ύστερα από τη σχετική κοινή δήλωση ΕΕ- Τουρκίας. euractiv.gr Περαιτέρω, έχει αναπτύξει δραστηριότητες στο Ν. Έβρο στις αρχές Απριλίου, με στόχο την ενίσχυση της δυνατότητας καταγραφής αιτημάτων μετεγκατάστασης από το ΠΓΑ Θράκης, ενώ παράλληλα καταβάλλονται προσπάθειες να αυξηθεί και το προσωπικό της υπηρεσίας που υποστηρίζει το ΠΓΑ. Το EASO συνδράμει το ΠΓΑ αποκλειστικά στην καταγραφή των αιτημάτων μετεγκατάστασης, ενώ δεν έχει 7 Σύμφωνα με την ενημέρωση που λάβαμε από εκπρόσωπο του EASO στη Βόρεια Ελλάδα τον Μάιο του 2016, με επικαιροποίηση των σχετικών πληροφοριών όπως είχε διαμορφωθεί ο ρόλος του EASO στα μέσα Ιουλίου 2016. 18

αρμοδιότητα στην καταγραφή και εξέταση των αιτημάτων ουσίας που απευθύνονται αποκλειστικά στις ελληνικές αρχές και κατατίθενται ενώπιον των ελληνικών αρχών. Τον κάθε φάκελο μετεγκατάστασης τον εξετάζουν ανάλογα με τη φάση στην οποία βρίσκεται, διαδοχικά τόσο υπάλληλος του EASO, όσο και υπάλληλος της Υπηρεσίας Ασύλου (με τη συνδρομή διερμηνέα αντιστοίχως). III. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες συνεχίζει να εξασφαλίζει την ποιότητα τόσο των συνεντεύξεων, όσο και των αποφάσεων που εκδίδονται επί των αιτημάτων ουσίας. Περαιτέρω, συντονίζει τη μεταφορά προς το ΠΓΑ Θράκης όσων παραμένουν στα προσωρινά κέντρα φιλοξενίας και εντάσσονται στις λίστες του EASO για το πρόγραμμα μετεγκατάστασης (relocation) και παραπέμπει στη ΜΚΟ PRAKSIS το σύνολο των ατόμων που εντάσσονται στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης προκειμένου να ανευρεθεί στέγη. IV. Αυτοτελές Κλιμάκιο Ασύλου (ΑΚΑ) Φυλακίου 8 (πρώην Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Βορείου Έβρου) Το ΑΚΑ Φυλακίου λειτουργεί εντός του ΚΕΠΥ Φυλακίου, ενώ λειτουργεί κλιμάκιο του γραφείου και εντός του ΠΚΕΚΑ Φυλακίου. Στην αρμοδιότητά του εμπίπτουν αποκλειστικά αλλοδαποί οι οποίοι βρίσκονται σε καθεστώς περιορισμού της ελευθερίας τους στο ΚΕΠΥ ή σε καθεστώς κράτησης στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου. Στελεχώνεται από την προϊσταμένη, τρεις διοικητικούς υπαλλήλους και μια χειρίστρια με φυσική παρουσία, ενώ οι υπηρεσίες διερμηνείας παρέχονται αποκλειστικά με το σύστημα τηλεδιάσκεψης. Εντός του Απριλίου 2016 κατεγράφησαν εννέα (9) αιτήματα μετεγκατάστασης, ενώ μειωμένο είναι το ενδιαφέρον και για την υποβολή αιτημάτων ασύλου, με το νούμερο αυτό να ανέρχεται εντός του Μαΐου στα τριάντα (30) αιτήματα, δέκα (10) εκ των οποίων κατατέθηκαν από ασυνόδευτους ανηλίκους πολιτών Πακιστάν. 8 Όπως μετονομάστηκε με την υπ αρ. 6517 απόφαση της Διευθύντριας της Υπηρεσίας Ασύλου (ΦΕΚ 8 1415/19.5.2016) 19

Λόγω του εξαιρετικά σύντομου πλέον χρονικού διαστήματος παραμονής όλων των νεοεισερχόμενων στο ΚΕΠΥ και της ταχύτητας με την οποία ολοκληρώνει η ΥΠΥ τις παραπομπές για κράτηση, καθίσταται δυσχερέστατη ή και αδύνατη η έγκαιρη καταγραφή των αιτημάτων ασύλου από το ΑΚΑ Φυλακίου κατά τη διάρκεια της παραμονής των προσώπων στο ΚΕΠΥ, παρά την εκπεφρασμένη βούληση των φιλοξενούμενων 9. Στην περίπτωση των ατόμων που μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών υποδοχής και την έκφραση της βούλησής τους να υποβάλουν αίτημα διεθνούς προστασίας παραπέμπονται για περαιτέρω κράτηση στο ΠΚΕΚΑ Παρανεστίου ή στο ΠΚΕΚΑ Ξάνθης, το ΑΚΑ Φυλακίου οφείλει να ενημερώσει το αρμόδιο ΑΚΑ ή ΠΓΑ για τη σχετική βούληση προκειμένου να προβούν στην καταγραφή του αιτήματος ενώ κρατούνται. Αυτό έχει ως συνέπεια να μεσολαβεί ικανό χρονικό διάστημα ανάμεσα στην έκφραση βούλησης υποβολής αιτήματος ασύλου και την επίσημη καταγραφή αυτού από την Υπηρεσία Ασύλου και να παρατείνεται αντιστοίχως η διάρκεια κράτησης του ατιούντος, καθώς οι σχετικές προθεσμίες «τρέχουν» από το χρονικό σημείο καταγραφής του αιτήματος. Στο διάστημα μετά τη συμφωνία ΕΕ- Τουρκίας καταγράφηκε στο ΑΚΑ Φυλακίου έντονο ενδιαφέρον για μετεγκατάσταση, το οποίο ωστόσο μετέπειτα εξασθένησε λόγω της χρονοβόρας διαδικασίας, αλλά και την περιορισμένη επιλογή όσον αφορά τον τόπο μετεγκατάστασης. Εισήγηση άρσης της κράτησης, μετά την καταγραφή του αιτήματος και πριν την προσωπική συνέντευξη, εκδίδεται μόνο εφόσον ο αιτών διαθέτει έγγραφα που αποδεικνύουν την ταυτότητά του ή εφόσον υφίστανται λόγοι υγείας για τους οποίος πρέπει να αρθεί η κράτηση. Εφόσον προκύψουν από την προσωπική συνέντευξη σοβαρές ενδείξεις περί θετικής έκβασης του αιτήματος, ανακαλείται η αρχική εισήγηση περί κράτησης και ο αιτών αφήνεται ελεύθερος, ενώ του χορηγείται το δελτίο αιτούντος άσυλο. 9 Στα τέλη Μαϊου 2016 περί τα 19 άτομα είχαν εκφράσει τη βούλησή, εκατά τη διάρκεια των διαδικασιών πρώτης υποδοχής, να καταθέσουν αίτημα ασύλου ενώπιον της Υπηρεσίας Ασύλου. Το ΑΚΑ Φυλακίου πρόλαβε να καταγράψει μόνο δύο αιτήματα ασυνόδευτων ανηλίκων, ενώ οι υπόλοιποι 17 αναχώρησαν από το κέντρο προτού καταγραφεί το αίτημά τους. 20

4. Ασυνόδευτοι ανήλικοι Στο νομό Έβρου οι ασυνόδευτοι ανήλικοι 10 που εντοπίζονται ανήκουν σε δύο κατηγορίες: αφενός εκείνοι που συλλαμβάνονται να εισέρχονται χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα και παραπέμπονται στις αρμόδιες lifo.gr υπηρεσίες για την περαιτέρω διαχείρισή τους και αφετέρου, εκείνοι που έχουν εισέλθει στην ελληνική επικράτεια σε προγενέστερο χρονικό σημείο και πλέον προσέρχονται με τη βούλησή τους στο ΠΓΑ Θράκης προκειμένου να καταγραφεί το αίτημά τους για παροχή διεθνούς προστασίας ή για τη μεταφορά τους σε άλλη χώρα της ΕΕ βάσει του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ ή για μετεγκατάσταση (relocation). Πρέπει να σημειωθεί πως στο νομό Έβρου δεν υπάρχει Εισαγγελέας Ανηλίκων, αλλά τα σχετικά καθήκοντα ασκεί ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών. Από τις αρχές του 2016 καταγράφηκαν στην περιφέρεια της Εισαγγελίας Ορεστιάδας περίπου 75 ανήλικοι, νούμερο χαμηλότερο από τις προηγούμενες χρονιές το οποίο αφορά ανηλίκους οι οποίοι εισήλθαν στο ελληνικό έδαφος χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα. Όπως και οι ενήλικες, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι παραπέμπονται στο ΚΕΠΥ, όπου καταγράφεται η ανηλικότητά τους και παραπέμπονται στο ΕΚΚΑ για την ανεύρεση δομής φιλοξενίας. Σύμφωνα με το ν.3907/2011, παραμένουν στο ΚΕΠΥ μέχρι να βρεθεί ξενώνας φιλοξενίας και κατ ανώτατο για 25 ημέρες, ενώ προσωρινός επίτροπος των ασυνόδευτων ανηλίκων που κρατούνται στο ΚΕΠΥ Φυλακίου είναι ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών Ορεστιάδας. Σύμφωνα με την ενημέρωση που λάβαμε από τους αρμόδιους φορείς σε κάθε περίπτωση βρίσκεται δομή φιλοξενίας εντός των 25 ημερών που διαρκούν κατ ανώτατο όριο οι διαδικασίες πρώτης υποδοχής. 10 Ασυνόδευτος ανήλικος είναι κάθε πρόσωπο κάτω των 18 ετών, υπήκοος τρίτης χώρας ή ανιθαγενής που εισέρχεται ή βρίσκεται στην ελληνική επικράτεια, χωρίς να συνοδεύεται από τον κατά το νόμο ή το έθιμο υπεύθυνο για την επιμέλειά του ενήλικο. 21

Η Εισαγγελία έχει διατηρήσει πλέον στην πράξη ελάχιστες αρμοδιότητες όσον αφορά τους ασυνόδευτους ανηλίκους, καθώς ο κύριος όγκος των διαδικασιών που αφορούν τους ανηλίκους διεκπεραιώνεται κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο ΚΕΠΥ από τη διοίκηση του κέντρου, με ταυτόχρονη ενημέρωση του αρμόδιου εισαγγελέα ο οποίος εξακολουθεί να είναι εκ του νόμου προσωρινός επίτροπος για τους ασυνόδευτους ανηλίκους. Οι παραπομπές τόσο στο ΕΚΚΑ για ανεύρεση δομής φιλοξενίας, όσο και στις διαδικασίες εξακρίβωσης ανηλικότητας γίνονται από τη διοίκηση του ΚΕΠΥ, με τη συνδρομή και της ΜΚΟ PRAKSIS η οποία προσφέρει τους τελευταίους μήνες υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής και ψυχοκοινωνικής περίθαλψης εντός του κέντρου. Επιπλέον, εφόσον ζητείται η επιτροπεία ανηλίκου από άτομο το οποίο το συνοδεύει, τότε όλα τα αναγκαία έγγραφα συγκεντρώνονται από τη διοίκηση του ΚΕΠΥ και υποβάλλονται στον αρμόδιο εισαγγελέα, προκειμένου να ληφθεί η σχετική απόφαση. Τέλος, εφόσον ο ασυνόδευτος ανήλικος είναι κάτω των 14 ετών 11 και επιθυμεί να καταθέσει αίτημα παροχής διεθνούς προστασίας ή για τη μεταφορά του σε άλλη χώρα της ΕΕ βάσει του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ ή για μετεγκατάσταση (relocation), ο αρμόδιος εισαγγελέας οφείλει να δώσει την έγκρισή του προκειμένου να γίνει η καταγραφή του αιτήματος. Δεδομένου ότι πολλοί ασυνόδευτοι ανήλικοι δεν φέρουν μαζί τους επίσημα έγγραφα από τη χώρα καταγωγής τους που αποδεικνύουν την ηλικία τους, σε περίπτωση που αμφισβητείται η ηλικία τους από την Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής, εκ του νόμου παραπέμπονται σε διαδικασίες εξακρίβωσης της ηλικίας τους 12. Η θεσμοθετημένη ήδη από το 2013 διαδικασία εξακρίβωσης ηλικίας για αλλοδαπούς που υπάγονται σε διαδικασίες πρώτης υποδοχής φαίνεται να ξεκίνησε να υλοποιείται σε κάποιο βαθμό στο ΚΕΠΥ Φυλακίου μόλις τους πρώτους μήνες του 2016 με τη συνδρομή της ΜΚΟ PRAKSIS. Καθώς δεν κατέστη δυνατό να συνομιλήσουμε με εκπρόσωπο της PRAKSIS εντός του μηνός Μαϊου 2016, χρονικού διαστήματος κατά το οποίο ζητήθηκαν και πραγματοποιήθηκαν ως επί το πλείστον οι συναντήσεις με τους φορείς που εμπλέκονται στη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος στον Έβρο, αλλά και 11 Πλεόν, με το ν. 4375/2016, ΦΕΚ Α 51/3.4.2016, εφόσον ο ανήλικος είναι κάτω των 15 ετών ο αρμόδιος εισαγγελέας οφείλει να δώσει την έγκρισή του για την καταγραφή του αιτήματος από την Υπηρεσία Ασύλου. 12 ΥΑ Αριθμ. Υ1.Γ.Π.οικ.92490/ΦΕΚ Β 2745/29.10.2013 22

δεδομένης της αδυναμίας παροχής νομικής συνδρομής εντός του Κέντρου Πρώτης Υποδοχής Φυλακίου (βλ. ανωτέρω), δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για την υλοποίηση της ως άνω υπουργικής απόφασης και τις σχετικές δραστηριότητες της οργάνωσης εντός του ΚΕΠΥ. Είναι ασαφές τέλος αν το πόρισμα σχετικά με την ηλικία του ασυνόδευτου ανηλίκου το οποίο εκδίδεται βάσει της εν λόγω διαδικασίας είναι δεσμευτικό για την ΥΠΥ ή αν δύναται η διοίκηση του κέντρου πρώτης υποδοχής να απόσχει, εφόσον εξακολουθεί να διατηρεί αμφιβολίες για την ανηλικότητα του αλλοδαπού και να εμμείνει στην αρχική καταγραφή. Σύμφωνα με τη Νορβηγική οργάνωση NORCAP/NRC η γραφειοκρατία και ο θεσμός της επιτροπείας είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το ελληνικό κράτος όσον αφορά τους ασυνόδευτους ανηλίκους. Εφόσον εμφανιστεί στην περιφέρεια αρμοδιότητας της Εισαγγελίας Αλεξανδρούπολης ασυνόδευτος ανήλικος, ο οποίος όμως δεν μπορεί να παραπεμφθεί στο ΚΕΠΥ, επειδή είχε εισέλθει στην επικράτεια σε προγενέστερο χρονικό σημείο, τότε αυτός τίθεται με εισαγγελική παραγγελία σε προστατευτική φύλαξη, μέχρι να ολοκληρωθούν οι απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις και να βρεθεί ξενώνας φιλοξενίας μέσω ΕΚΚΑ. Μέχρι να ολοκληρωθούν οι ανωτέρω διαδικασίες, το αρμόδιο ΑΤ αποφασίζει για το που θα μπει σε προστατευτική φύλαξη ο ανήλικος. Πρακτικά ωστόσο αυτό σημαίνει πως ο ανήλικος ενδέχεται να κρατηθεί ακόμη και στο ΑΤ Αλεξανδρούπολης ή στο ΤΣΦ Φερρών, μέχρι να τοποθετηθεί σε κατάλληλη δομή. Εφόσον ένας κατά δήλωσή του ανήλικος καταγραφεί από την Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής ως ενήλικος, ύστερα από την παραπομπή του στο ΠΓΝΑ και τη διενέργεια της σχετικής ιατρικής εξέτασης, τότε η καταγεγραμμένη ηλικία δεν αλλάζει ακόμη και αν δηλώσει εκ νέου ανήλικος ενώπιον της Υπηρεσίας Ασύλου, κατά την υποβολή αιτήματος παροχής διεθνούς προστασίας. Σύμφωνα ωστόσο με την ΥΑ 1982/2016 13, αν ο χειριστής της υπόθεσης έχει αμφιβολίες για την καταγεγραμμένη ηλικία του αιτούντα, δύναται να τον παραπέμψει σε θεσμοθετημένη διαδικασία εξακρίβωσης της ηλικίας. Μέχρι σήμερα ωστόσο η εν λόγω ΥΑ δεν υλοποιείται και 13 ΦΕΚ Β 335/16.2.2016 23

επομένως φάκελοι αιτούντων άσυλο για την ηλικία των οποίων υφίστανται αμφιβολίες παραμένουν σε εκκρεμότητα. Προτάσεις Δημιουργία θέσης Εισαγγελέα Ανηλίκων στα Πρωτοδικεία Ορεστάδας και Αλεξανδρούπολης. Ενίσχυση του θεσμού της επιτροπείας και των αρμόδιων υπηρεσιών με κοινωνικούς λειτουργούς, διερμηνείς και πολιτισμικούς διαμεσολαβητές, με στόχο την εξατομκευμένη εξέταση των φακέλων των ασυνόδευτων ανηλίκων. Υλοποίηση της υπουργικής απόφασης Αριθμ. Υ1.Γ.Π.οικ.92490 /ΦΕΚ Β 2745/29.10.2013 που αφορά τη δαπίστωση της ανηλικότητας κατά τη διάρκεια των διαδικασιών πρώτης υποδοχής. Υλοποίηση της υπουργικής απόφασης 1983/ΦΕΚ Β 335/16.2.2016 που αφορά τη διαπίστωση της ανηλικότητας των αιτούντων άσυλο. Βελτίωση των συνθηκών κράτησης στο ΠΚΕΚΑ Φυλακίου. Αμεση υλοποίηση προγράμματος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψής εντός του ΠΚΕΚΑ Φυλακίου. Άμεση υλοποίηση προγράμματος νομικής συνδρομής εντός του ΚΕΠΥ Φυλακίου. Αύξηση της δυναμικότητας του ΚΕΠΥ Φυλακίου, ώστε ακόμα σε περιόδους αυξημένων ροών στον Έβρο το σύνολο τω νεοεισερχόμενων να παραπέμπεται αυθημερόν στην Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής. Ενοποίηση των βάσεων δεδομένων που χρησιμοποιούνται από την Ελληνική Αστυνομία και την Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής, προκειμένου να γίνει εφικτή η ενιαία καταγραφή των αλλοδαπών που βρίσκονται εντός της ελληνικής επικράτειας. 24