Κ. Π. Καβάφης: «Στα 200 π.χ.» http://www.youtube.com/watch?v=tbw QGoTIhRU Διδακτικοί Στόχοι να γνωρίσουν οι µαθητές τη σχέση που είχε ο Καβάφης µε την Ιστορία Να καταλάβουν την πολιτιστική ακµή του Ελληνισµού, χάρη στην πανελλήνια εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου Να αξιολογήσουν τη στάση των Λακεδαιµονίων και την άρνησή τους να πάρουν µέρος σε συλλογικούς αγώνες
Γενικά στοιχεία Στο συνέδριο της Κορίνθου (337 π. Χ.), µόνο οι Λακεδαιµόνιοι αρνήθηκαν να ακολουθήσουν το Φίλιππο αρχικά, τον Αλέξανδρο µετά, στην εκστρατεία εναντίον των Περσών Μετά τη µάχη στο Γρανικό Μετά τη µάχη στο Γρανικό (334 π. Χ.), ο Αλέξανδρος αφιέρωσε στον Παρθενώνα (Αθηνά) 300 ασπίδες περσικά λάφυρα- µε την επιγραφή: «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες, πλην Λακεδαιµονίων, από των βαρβάρων των την Ασίαν κατοικούντων»
Γενικά στοιχεία Αυτή την επιγραφή υποτίθεται πως, στα 200 π. Χ. (δηλ. 134 χρόνια µετά το Γρανικό) τη διαβάζει τυχαία, ένα πρόσωπο φανταστικό της ελληνιστικής εποχής και κάνει τις σκέψεις που διατυπώνονται στο ποίηµα Ο ηγεµόνας των Σελευκιδών, Αντίοχος Γ' ο Μέγας Η επιλογή αυτής της χρονολογίας έγινε από τον ποιητή, γιατί βρίσκεται ανάµεσα σε µια καινούργια ακµή του Ελληνισµού (212 π. Χ.) και στην αρχή της παρακµής (190 π. Χ.)
Στο ποίηµα παρακολουθούµε το µονόλογο ενός υποθετικούπλαστού προσώπου, που ζει στα 200 π.χ., στις περιοχές του «νέου κόσµου», που σχηµατίστηκε από τις εκστρατείες του Μ. Αλεξάνδρου Ο φανταστικός οµιλητής, πίσω από το οποίο κρύβεται ο ίδιος ο ποιητής, σχολιάζει µε λεπτή ειρωνεία την άρνηση των Λακεδαιµονίων να συµµετάσχουν στη λαµπρή πανελλήνια εκστρατεία κατά των Περσών, σε µια κρίσιµη στιγµή Γενικά στοιχεία
Γενικά στοιχεία Το ποίηµα γράφτηκε το 1916, αλλά δηµοσιεύτηκε το 1931 Aλεξάνδρεια, η οδός Pαµλίου. Σ αυτό το δρόµο κατοίκησε η οικογένεια Kαβάφη από το 1887 έως το 1899. Από την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου βγήκε ένας καινούριος Ελληνικός κόσµος, στον οποίο, µε µεγάλη περηφάνια, ανήκει και ο ίδιος ο Καβάφης, αφού ζει στην Αλεξάνδρεια
Ενότητες: 1. στ.1-12: Η επιγραφή των λαφύρων, η πιθανή αδιαφορία των Λακεδαιµονίων και η ειρωνική κατανόηση για τη στάση τους. 2. στ.13-32: Η νικηφόρα εκστρατεία, ο νέος ελληνικός κόσµος, η περιφρόνηση προς τους Λακεδαιµονίους. http://www.youtube.com/watch?v=yelkxxriltk «Στα 200 π.χ.»
Ο φανταστικός οµιλητής διαβάζει την επιγραφή, που συνοδεύει τις 300 πανοπλίες από τα λάφυρα του πολέµου, αφιερωµένες στην Αθηνά Ο Αλέξανδρος έστειλε στην Αθήνα, και όχι στην ιδιαίτερη πατρίδα του αυτό το αφιέρωµα, γιατί θέλησε να τονίσει τον πανελλήνιο χαρακτήρα της εκστρατείας του Ο ποιητής, όπως και ο Αλέξανδρος εκείνα τα χρόνια, αντιλαµβάνεται (;) και αποδέχεται τη στάση των Σπαρτιατών, η οποία µοιάζει περισσότερο µε έλλειψη διορατικότητας από την πλευρά των Σπαρτιατών και αδυναµία αποδοχής των αλλαγών 1 η Ενότητα
Ο Αλέξανδρος σεβάστηκε την επιθυµία των Σπαρτιατών να µη συµµετάσχουν στην εκστρατεία µαζί µε τους υπόλοιπους Έλληνες, αφού δε δέχονταν να συµµετέχουν σε πολεµικές επιχειρήσεις αν δεν είχαν αυτοί τον έλεγχο Οι Σπαρτιάτες το πιθανότερο είναι πως θα αδιαφόρησαν για την αναφορά αυτή του Αλεξάνδρου, καθώς οι αρχές τους ήταν δεδοµένες Στ.12: η στάση κρίνεται δήθεν φυσιολογική, δικαιολογείται δε, µε λεπτή ειρωνεία και συγκατάβαση 1 η Ενότητα
2 η Ενότητα στ. 13-17 Νικηφόρα πορεία του Μ. Αλεξάνδρου κατά των Περσών: Γρανικός (334 π.χ.) Ισσός (333 π.χ.) Γαυγάµηλα (Άρβηλα) (331 π.χ.) http://gym-peir-mytil.les.sch.gr/ M_ALEXANDROS.htm Γρανικός Βίντεο-χάρτης.flv http://users.sch.gr/ipap/ellinikos%20pol itismos/maxes/issos.htm Ισσός http://www.youtube.com/watch?v=pae4 MrYGUgI&feature=related Γαυγάµηλα Ο αποκλεισµός των Σπαρτιατών τονίζεται από τον ποιητή, καθώς όσο περισσότερο αποκαλύπτεται η επιτυχία του Αλεξάνδρου, τόσο αποκτά µεγαλύτερη βαρύτητα η άρνησή τους να συµµετάσχουν στην πανελλήνια εκστρατεία.
2 η Ενότητα στ. 18-23 http://users.sch.gr/ipap/ellinikos%20politis mos/yliko/theoria%20arxaia/metafraseis% 20a%20gym/Alexander.htm χάρτης Στους στ.18-30 παρατηρείται συσσώρευση επιθέτων (σχήµα ασύνδετο). Πρόκειται για µια παρέκκλιση του ποιητή από την εκφραστική λιτότητα που τον χαρακτηρίζει. Στόχος, η δηµιουργία καυχησιολογίας και έπαρσης που δικαιολογηµένα απαιτείται για τα επιτεύγµατα του Ελληνισµού των ελληνιστικών χρόνων. Ο αλεξανδρινός ποιητής αναγνωρίζει στο πρόσωπο του Αλέξανδρου το δηµιουργό του θαυµάσιου ελληνικού κόσµου, που απλώθηκε χάρη στην τακτική του Μακεδόνα βασιλιά να προσεγγίσει τους λαούς που κατέκτησε ως απελευθερωτής και όχι ως κατακτητής.
2 η Ενότητα στ. 24-27 Εµείς, λέει ο ποιητής, εντάσσοντας πολύ λογικά και τον εαυτό του στους Έλληνες που προέκυψαν µέσα από το έργο του Αλεξάνδρου. Ελληνικές πόλεις δηµιουργήθηκαν στην Αίγυπτο και την Ασία, δηµιουργώντας ένα εκτεταµένο χώρο κυριαρχίας του ελληνικού πολιτισµού χάρη στο έργο του Αλεξάνδρου
Όλοι προσαρµόστηκαν στη νέα πολιτισµική πραγµατικότητα Ο Αλέξανδρος φρόντισε να εισάγει ελληνικούς τρόπους µε έµµεσο τρόπο και όχι µε τη βία, ώστε οι ντόπιοι υιοθέτησαν την ελληνική γλώσσα, άφθονα στοιχεία από τους τρόπους των Ελλήνων και στάθηκαν µε θετικό τρόπο απέναντι στο νέο πολιτισµό Στιχ. 32: Με σχήµα κύκλου ο Καβάφης επιστρέφει στην αρχή, στον αποκλεισµό δηλαδή των Σπαρτιατών, και τώρα τους αντιµετωπίζει µε ειρωνεία, περιφρόνηση και σαρκασµό. Οι Σπαρτιάτες, που τόσο δικαιολογηµένα στάθηκαν συνεπείς στις αρχές τους, µοιάζουν τώρα σχεδόν ασήµαντοι, γιατί µε σαφή έλλειψη διορατικότητας απείχαν απ τη µεγαλύτερη ελληνική εκστρατεία. 2 η Ενότητα στ. 28-32
Σύνδεση των τριών εποχών Ο ποιητής µε πικρία παρουσιάζει την αλλαγή των καταστάσεων, τη σχετικότητα που διέπει την ιστορία και την ανθρώπινη ζωή. Όλα αλλάζουν. Χάθηκε η δύναµη των Σπαρτιατών, χάθηκε η δύναµη των ελληνιστικών βασιλείων, για τα οποία καυχιέται ο Έλληνας του 200 π.χ., σε λίγο θα υποταχθούν στους Ρωµαίους. Αλλά και στα 1931, που γράφτηκε το ποίηµα, έχει χαθεί ο ελληνισµός της Μικράς Ασίας και ο ποιητής οδεύει προς το τέλος της ζωής του.
Ο Καβάφης στην Τέχνη http://www.youtube.com/watch?v=yelkxxriltk O Δηµήτρης Kαταλειφός στους δρόµους της Αλεξάνδρειας στη διάρκεια των γυρισµάτων της ταινίας του Γιάννη Σµαραγδή http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1998 /01/11011998.pdf Καθηµερινή
Ναός του Ποσειδώνα - Ποσειδωνία (Paestum) ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΠΟΙΗΜΑ "Ποσειδωνιάται" Την γλώσσα την ελληνική οι Ποσειδωνιάτα εξέχασαν τόσους αιώνας ανακατευµένοι µε Τυρρηνούς, και µε Λατίνους, κι' άλλους ξένους. Το µόνο που τους έµενε προγονικό ήταν µια ελληνική γιορτή, µε τελετές ωραίες, µε λύρες και µε αυλούς, µε αγώνας και στεφάνους. Κ' είχαν συνήθειο προς το τέλος της γιορτής τα παλαιά τους έθιµα να διηγούνται, και τα ελληνικά ονόµατα να ξαναλένε, που µόλις πια τα καταλάµβαναν ολίγοι. Και πάντα µελαγχολικά τελείων' η γιορτή τους. Γιατί θυµούνταν που κι' αυτοί ήσαν Έλληνες- Ιταλιώται έναν καιρό κι' αυτοί και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν, να ζουν και να οµιλούν βαρβαρικά βγαλµένοι -ω συµφορά!- απ' τον ελληνισµό
Τεχνικά στοιχεία Γλώσσα: ένα κράµα δηµοτικής µε λόγια και ρητορική γλώσσα. Χρήση του α πληθυντικού προσώπου, που φανερώνει τη διαλεκτική σχέση του ποιητή µε την ιστορία. Ύφος: απλό, λιτό και µεγαλόπρεπο Στίχος - Οµοιοκαταληξία: ελεύθεροι, ιαµβικοί ανισοσύλλαβοι στίχοι, χωρίς οµοιοκαταληξία. Έκφραση: πλούσια εκφραστικά στοιχεία για να εξυµνήσει την πανελλήνια εκστρατεία και τα επιτεύγµατά της Εκφραστικά µέσα: µεταφορά, παροµοίωση, επανάληψη, ασύνδετο, κύκλος, ειρωνεία
Ερωτήσεις 1. Διαβάστε συγκριτικά τα ποιήµατα του Καβάφη, «Στα 200 π.χ.» και «Ποσειδωνιάται» και σχολιάστε ειδικότερα το στοιχείο της ανατροπής που περιέχουν: στο πρώτο ακόµα και η Περσία εξελληνίζεται, ενώ στο δεύτερο οι Ιταλιώτες Έλληνες βαθµιαία εκβαρβαρίζονται. 2. Να επισηµάνετε τη διαφορά του νοήµατος που υπάρχει ανάµεσα στον 12 ο και στον 32 ο στίχο. Γιατί; Τι µεσολάβησε; 3. Μπορείτε να ταυτίσετε το φανταστικό παρατηρητή µε τον ποιητή; Σε ποια σηµεία του ποιήµατος θα στηριχτείτε;