ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Κυπριακό Συμβούλιο Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών (ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ.) Έκθεση Πεπραγμένων 2006-2008 Δεκέμβριος 2008
Κυπριακό Συμβούλιο Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών Διεύθυνση: Τ.Θ. 12758, 2252 Λευκωσία, Κύπρος (Κτήριο Παιδαγωγικού Ινστιτούτου στα Λατσιά) Τηλέφωνο: + 357 22 402472-3 Φαξ: + 357 22 402481 e-mail: info@kysats.ac.cy ιστοσελίδα: http://www.kysats.ac.cy
Περιεχόμενα Προοίμιο I. Αρμοδιότητες Κυπριακού Συμβουλίου Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών II. Γενικές Αποφάσεις Πολιτικής για την Αναγνώριση Τίτλων Σπουδών III. Αναγνώριση Συνδυασμένων Τίτλων Σπουδών IV. Αναγνώριση Πτυχίων Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της Ελλάδας και Διπλώματος Ανώτερου Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Κύπρου 17 V. Στοιχεία για την Αναγνώριση Τίτλων Σπουδών VI. Ειδικά Προγράμματα Αντιστοιχίας και Ειδικές Εξετάσεις για Νηπιαγωγούς VII. Σύμβαση Αναγνώρισης της Λισαβόνας και Διακρατικές Συμφωνίες για την Αναγνώριση Τίτλων Σπουδών 28 VIII. Ευρύτερη Δραστηριότητα ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. Παράρτημα I: Νόμος και Κανονισμοί ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. Παράρτημα ΙΙ: Συμβούλιο ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. 2006-2008 Παράρτημα ΙΙΙ: Άτομα που Υπηρέτησαν σε Επιτροπές Κρίσεως κατά την περίοδο 2006-2008 55 Παράρτημα IV: Μέλη Υπηρεσίας ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. Παράρτημα V: Τίτλοι Σπουδών και Ειδικότητες σε σχέση με τα Επίπεδα Ακαδημαϊκής Αναγνώρισης 59 Παράρτημα VI: Πλαίσιο Προσόντων για τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο για την Ανώτατη Εκπαίδευση 75 Παράρτημα VII: Πληροφοριακό Έντυπο «Υπηρεσίες προς τον Πολίτη» Παράρτημα VIIΙ: Ανακοινώσεις Ειδικών Προγραμμάτων Αντιστοιχίας και Ειδικών Εξετάσεων για Νηπιαγωγούς 81 1 4 8 14 19 27 31 37 54 58 77 Παράρτημα IX: Ερωτηματολόγιο Αξιολόγησης Προγραμμάτων που προσφέρονται εξ αποστάσεως από συμβατικού τύπου ιδρύματα 94
Προοίμιο Το Κυπριακό Συμβούλιο Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών (ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ.) ιδρύθηκε το 1996 με το Νόμο 68 (Ι) 1996, και δέχθηκε τις πρώτες αιτήσεις για αναγνώριση τίτλων σπουδών το 2000. Βασικές αρμοδιότητες του Συμβουλίου είναι: (α) η ακαδημαϊκή αναγνώριση προσόντων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, και (β) η πληροφόρηση, τόσο προς ενδιαφερομένους εκτός Κύπρου για το καθεστώς αναγνώρισης των ιδρυμάτων ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης της Κύπρου και των τίτλων σπουδών που απονέμουν, όσο και προς ενδιαφερομένους εντός Κύπρου για το καθεστώς αναγνώρισης ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ανά τον κόσμο και της αναγνωρισιμότητας των προγραμμάτων και τίτλων σπουδών που προσφέρουν. Επιπρόσθετα, το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. συμβουλεύει τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού ή/και εκφράζει απόψεις για οποιοδήποτε θέμα, το οποίο άπτεται άμεσα ή έμμεσα των αρμοδιοτήτων του, για παράδειγμα αναφορικά με διεθνείς ή διακρατικές συμφωνίες αναγνώρισης ακαδημαϊκών προσόντων. Σκοπός της παρούσας έκθεσης πεπραγμένων, η οποία καλύπτει την τριετία 2006-2008, είναι η παρουσίαση, με φόντο τις αρμοδιότητες του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ., των γενικών αποφάσεων πολιτικής του Συμβουλίου για την αναγνώριση τίτλων σπουδών, των ειδικών θεμάτων με τα οποία ασχολήθηκε το Συμβούλιο κατά την περίοδο αυτή, καθώς επίσης της ευρύτερης δράσης του στο πλαίσιο της διαδικασίας της Μπολόνια και ιδιαίτερα σε σχέση με τα ζητήματα αναγνώρισης και διασφάλισης ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Επιπρόσθετα, στην έκθεση παρουσιάζονται στοιχεία αναφορικά με τις αιτήσεις για την αναγνώριση τίτλων σπουδών. Συγκεκριμένα, κατά την τριετία 2006-2008, υποβλήθηκαν συνολικά 4485 αιτήσεις για αναγνώριση τίτλων σπουδών. Κατά την ίδια περίοδο υποβλήθηκαν, επίσης, 2690 αιτήματα για πληροφόρηση. Σημαντικές αποφάσεις πολιτικής που έλαβε το Συμβούλιο το Μάρτιο του 2007, αφορούν κατά κύριο λόγο την αναγνώριση «ισοτιμίας και αντιστοιχίας». Σύμφωνα με τις αποφάσεις αυτές, η αναγνώριση «ισοτιμίας και αντιστοιχίας» περιορίζεται σε πτυχιακού επιπέδου προσόντα, πρωτίστως σε σχέση με μονοθεματικές ειδικότητες. Επιπρόσθετα, είναι πλέον δυνατή, υπό προϋποθέσεις, η αντιστοίχηση ενός πτυχιακού τίτλου σπουδών έναντι κάποιας συναφούς ειδικότητας. Των εν λόγω αποφάσεων πολιτικής, προηγήθηκαν το 2006 εξίσου σημαντικές νομοθετικές ρυθμίσεις, οι οποίες οδήγησαν σε ουσιαστική ενίσχυση της ευελιξίας του Συμβουλίου, κυρίως σε σχέση με την επεξεργασία αιτήσεων για την αναγνώριση «ισοτιμίας και αντιστοιχίας». Οι νομοθετικές αυτές ρυθμίσεις παρέχουν τη δυνατότητα στο Συμβούλιο ως προς τα εξής: (α) να αποφασίζει για ένα αίτημα αναγνώρισης βάσει προηγούμενης παρόμοιας περίπτωσης χωρίς να χρειάζεται να ζητεί γνωμάτευση από Επιτροπή Κρίσεως, (β) να ζητεί από αιτητές να επιτύχουν σε ειδικές εξετάσεις (εναλλακτικά της παρακολούθησης συμπληρωματικών μαθημάτων), τις οποίες το Συμβούλιο αναθέτει σε αναγνωρισμένο πανεπιστήμιο, και (γ) να μπορεί να αποδέχεται τη μεταφορά πιστώσεων, από επαγγελματική εμπειρία ή/και προηγούμενη μάθηση, η οποία δεν αφορά τυπική μάθηση ή μάθηση σε τριτοβάθμιο επίπεδο, που το απονέμον ίδρυμα αναγνώρισε σε κάποιο αιτητή. Το Συμβούλιο έχει ήδη αξιοποιήσει τις νέες αυτές δυνατότητες προς άμεσο όφελος για τους αιτητές. Η ρύθμιση (α) είχε ως αποτέλεσμα 1
την αισθητή μείωση του χρόνου διεκπεραίωσης πολλών περιπτώσεων. Η ρύθμιση (β) αξιοποιήθηκε το 2006 και 2007, με την ανάθεση στο Πανεπιστήμιο Κύπρου της διεξαγωγής ειδικών εξετάσεων για σκοπούς χορήγησης ισοτιμίας και αντιστοιχίας πτυχίου στην ειδικότητα «Προδημοτική Εκπαίδευση». Οι εξετάσεις αυτές έγιναν σε συνδυασμό με ειδικά προγράμματα αντιστοιχίας, τα οποία επίσης οργανώθηκαν από το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Ως προς τη ρύθμιση (γ), το Συμβούλιο έχει διευκρινίσει μέσω σχετικής γενικής απόφασης πολιτικής, ότι οι πιστώσεις από προηγούμενη επαγγελματική εμπειρία, ή από μάθηση εκτός του τυπικού πλαισίου μάθησης σε τριτοβάθμιο επίπεδο, δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 10% του συνόλου των πιστωτικών μονάδων. Στο πλαίσιο της εκτέλεσης των καθηκόντων του, και με αποκλειστικό γνώμονα τα καλώς νοούμενα συμφέροντα των πολιτών της Κύπρου, το Συμβούλιο θεώρησε αναγκαίο να θέσει σε λειτουργία ειδική διαδικασία αξιολόγησης προγραμμάτων που προσφέρονται εξ αποστάσεως από εκπαιδευτικά ιδρύματα συμβατικού τύπου. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει τη συγκέντρωση αναλυτικών στοιχείων, μέσω ερωτηματολογίου, από τα ιδρύματα που προσφέρουν τέτοια προγράμματα. Σε αρκετές περιπτώσεις η εφαρμογή της διαδικασίας αξιολόγησης οδήγησε σε απευθείας συναντήσεις με ανώτατους αξιωματούχους των ιδρυμάτων, για περαιτέρω διευκρινίσεις. Οι νέες μορφές εκπαίδευσης και γενικά οι διασυνοριακές δραστηριότητες στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι αναπόφευκτες εξελίξεις, οι οποίες είναι θεμιτές υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν οι αναγκαίες ασφαλιστικές δικλείδες για την ποιότητα και συνεπώς δεν αποτελούν μέσο εμπορίου για την εύκολη απόκτηση προσόντων. Πέραν του ειδικού θέματος των εξ αποστάσεως προγραμμάτων που αναφέρθηκε πιο πάνω, άλλα ειδικά θέματα με τα οποία ασχολήθηκε επισταμένα το Συμβούλιο είναι: (α) η διπλή αναγνώριση (τόσο σε επίπεδο πτυχίου, όσο και σε επίπεδο Master) ενός συνδυασμένου τίτλου σπουδών, (β) η αναγνώριση των τίτλων σπουδών των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της Ελλάδας, και (γ) η αναγνώριση του Διπλώματος του Ανώτερου Τεχνολογικού Ιδρύματος της Κύπρου. Το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. είναι πλήρες μέλος τόσο του δικτύου ENIC, όσο και του δικτύου NARIC. Στο δίκτυο ENIC συμμετέχουν όλες οι χώρες που έχουν υπογράψει τη Σύμβαση Αναγνώρισης της Λισαβόνας (Lisbon Recognition Convention). Στο δίκτυο NARIC συμμετέχουν όλες οι χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και οι υποψήφιες για ένταξη χώρες. Το Συμβούλιο έχει ενεργό συμμετοχή στις δράσεις των δύο αυτών δικτύων. Συγκεκριμένα, η Πρόεδρος του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. συμμετείχε στην ομάδα εργασίας που ορίστηκε από τα δύο δίκτυα για την ανάλυση και αξιολόγηση των εθνικών σχεδίων δράσης για την αναγνώριση, τα οποία είχαν υποβληθεί από τις χώρες που συμμετέχουν στη διαδικασία της Μπολόνια. Το συγκεκριμένο έργο ανατέθηκε στα δίκτυα ENIC/NARIC από τη Σύνοδο των Υπουργών Παιδείας της Ευρώπης, η οποία διεξήχθη στο Λονδίνο το Μάιο του 2007. Επίσης, ο Εκτελεστικός Διευθυντής του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. έχει εκλεγεί από το 2007 ως μέλος της Τριμελούς Συμβουλευτικής Επιτροπής του δικτύου NARIC. Είναι σημαντικό να αναφερθεί επίσης, ότι το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. ανέλαβε τη διοργάνωση της 16 ης κοινής συνάντησης των δικτύων ENIC/NARIC, η οποία θα πραγματοποιηθεί στην Κύπρο στις 15-16 Ιουνίου 2009. Πέραν της ενεργού συμμετοχής του στα δίκτυα ENIC/NARIC, το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. έχει αναπτύξει ευρύτερη δράση σε θέματα διασφάλισης ποιότητας και αναγνώρισης, τόσο σε εθνικό, όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Συγκεκριμένα, συνδιοργάνωσε ή/και συμμετείχε σε τοπικές ημερίδες στα θέματα αυτά, με σημαντικότερη συμβολή την οργάνωση συμποσίου με θέμα «Διασφάλιση Ποιότητας και Αναγνώριση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση: Προοπτικές και Προκλήσεις», το 2
οποίο διεξήχθη στις 10 Νοεμβρίου 2007, με συμμετοχή του Διευθυντή και Αναπληρωτή Διευθυντή της UNESCO/CEPES, του Προέδρου της Αρχής Διασφάλισης Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση της Ελλάδας, του Προέδρου του Δ.Ο.Α.Τ.Α.Π. Ελλάδας και άλλων ειδικών από την Κύπρο και την Ευρώπη. Επιπρόσθετα, το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. συμμετέχει σταθερά, με παρουσιάσεις εργασιών, στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τη Διασφάλιση Ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, το οποίο οργανώνεται από το 2006 σε ετήσια βάση, από κοινού από τους οργανισμούς ENQA, EUA, ESU, και EURASHE. Η συμμετοχή του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. στο 3 ο αυτό Φόρουμ (Νοέμβριος 2008) αφορούσε την ανάλυση, ως προς την ποιότητα, της προώθησης ευέλικτων διαδρομών μάθησης σε σχέση με τριτοβάθμια προσόντα και το ρόλο των Ευρωπαϊκών και Εθνικών Πλαισίων Προσόντων στο θέμα της πιστοποίησης προηγούμενης άτυπης μάθησης. Το Συμβούλιο είχε επίσης ουσιαστική συμβολή στον καταρτισμό πρότασης για τη δημιουργία Εθνικού Φορέα Διασφάλισης Ποιότητας. Με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. ανέπτυξε ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα βάσης δεδομένων για την αποθήκευση των στοιχείων αναφορικά με τις αιτήσεις για αναγνώριση τίτλων σπουδών, και την αναζήτηση σχετικών πληροφοριών. Η διαδικτυακή επέκταση του συστήματος αυτού, με στόχο την αυτοματοποίηση της υποβολής και επεξεργασίας των αιτήσεων, ύστερα από την επίλυση κάποιων τεχνικών προβλημάτων που είχαν προκύψει, αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία σύντομα. Σύντομα, επίσης, αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία η διαδικασία υποβολής αιτήσεων στα επαρχιακά γραφεία του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, ύστερα από σχετική πρωτοβουλία του Υπουργού. Το έργο του Συμβουλίου θα ήταν ανέφικτο χωρίς τη στήριξη της Πολιτείας, τη συμβολή των Συντονιστών και Μελών των πολυάριθμων Επιτροπών Κρίσεως και φυσικά την προθυμία του προσωπικού της Υπηρεσίας του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. Ειδικά με τις Επιτροπές Κρίσεως, στόχος του Συμβουλίου ήταν και είναι να έχει ένα συνεχές κανάλι επικοινωνίας και ενημέρωσης, τόσο μέσω της οργάνωσης σχετικών ημερίδων στην Κύπρο και την Ελλάδα, όσο και με την αποστολή πληροφοριακού υλικού και της ανταλλαγής απόψεων. Με την ευκαιρία της έκδοσης της παρούσας έκθεσης πεπραγμένων, το Συμβούλιο επιθυμεί να εκφράσει δημόσια τις θερμές και ειλικρινείς του ευχαριστίες προς τους αξιωματούχους της Πολιτείας (Υπουργούς Παιδείας και Πολιτισμού κατά την τριετία 2006-2008, Πρόεδρο και Μέλη της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής), τη διοίκηση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, τους Συντονιστές και τα Μέλη των Επιτροπών Κρίσεως, καθώς επίσης τον Εκτελεστικό Διευθυντή και το λοιπό προσωπικό της Υπηρεσίας του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. Καθηγήτρια Ελπίδα Κεραυνού-Παπαηλιού Πρόεδρος (2005-2008) 3
Ι. Αρμοδιότητες Κυπριακού Συμβουλίου Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών Ι.1 Εισαγωγή Οι αρμοδιότητες του Κυπριακού Συμβουλίου Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών είναι σαφώς διατυπωμένες στο Νόμο και τους Κανονισμούς του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. (βλέπε Παράρτημα Ι) και μπορεί να συνοψισθούν σε μια πρόταση ως εξής: Το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. είναι η αρμόδια αρχή για την ακαδημαϊκή αναγνώριση τίτλων σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την πληροφόρηση αναφορικά με το αν κάποιο ίδρυμα είναι αναγνωρισμένο ή ένας τίτλος σπουδών είναι αναγνωρίσιμος. Για τον απλό πολίτη η πρόταση αυτή σημαίνει πολλά και διάφορα. Αυτό διαφαίνεται από τα πλείστα αιτήματα πληροφόρησης που λαμβάνει το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ., μεγάλος αριθμός των οποίων αφορούν θέματα που δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητές του. Για παράδειγμα, πολλά αιτήματα αναφέρονται σε θέματα εργοδότησης. Επίσης, αρκετοί αιτητές φαίνεται να θεωρούν ότι το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. είναι ο από μηχανής θεός που θα τους δώσει τη δυνατότητα να μετατρέψουν την ειδικότητα που αναφέρεται στον τίτλο σπουδών τους σε κάποια άλλη ειδικότητα. Ι.2 Ακαδημαϊκή Αναγνώριση Τίτλων Σπουδών και η διάκρισή της από την Επαγγελματική Αναγνώριση Ο θεσμός της ακαδημαϊκής αναγνώρισης τίτλων σπουδών υπάρχει σε κάθε ανεπτυγμένη χώρα, όπου λειτουργούν αντίστοιχα σώματα με το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. Η ακαδημαϊκή αναγνώριση τίτλων σπουδών χρειάζεται για δύο βασικούς λόγους: (α) για σκοπούς περαιτέρω μόρφωσης, αφού αναγνωρισμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα θέτουν ως βασική προϋπόθεση, για εισδοχή στα προγράμματα σπουδών τους, την ακαδημαϊκή αναγνώριση του τίτλου που κατέχει ο υποψήφιος, και (β) για σκοπούς απασχόλησης. Επομένως, η λειτουργία σωμάτων όπως το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. διασφαλίζει ότι πληρούνται τα ελάχιστα ποιοτικά ακαδημαϊκά επίπεδα. Παρόλο που η κατοχή αναγνωρισμένου τίτλου σπουδών αφορά άμεσα την απασχόληση ατόμων και την επαγγελματική τους αποκατάσταση, η ακαδημαϊκή και επαγγελματική αναγνώριση είναι δύο διακριτές έννοιες, οι οποίες συνεπάγονται ξεχωριστές διαδικασίες αναγνώρισης. Σημειώνεται ότι οι αρμοδιότητες του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. δεν αφορούν την επαγγελματική αναγνώριση. Επαγγελματική αναγνώριση απαιτείται, είτε για να γίνει κάποιος μέλος ενός επαγγελματικού συνδέσμου, είτε για να πάρει άδεια εξάσκησης κάποιου επαγγέλματος. Για τα λεγόμενα ρυθμιζόμενα ή προστατευόμενα επαγγέλματα (regulated or protected professions), για παράδειγμα επαγγέλματα που αφορούν την υγεία, την εκπαίδευση, την ασφάλεια των μηχανημάτων και κατασκευών, κλπ., η ακαδημαϊκή αναγνώριση των πανεπιστημιακών τίτλων σπουδών που κατέχει κάποιος αποτελεί μεν προϋπόθεση για να αποκτήσει το άτομο αυτό επαγγελματική αναγνώριση, αλλά επιπρόσθετα η επαγγελματική αναγνώριση συνεπάγεται την ικανοποίηση και διαφόρων άλλων απαιτήσεων. Οι επιπρόσθετες απαιτήσεις αφορούν τις περιστάσεις της εξάσκησης του επαγγέλματος στη συγκεκριμένη χώρα. Μπορεί να αφορούν γνώση σε κάποια ειδικά θέματα ή ειδικές δεξιότητες, κλπ. Από τον Οκτώβριο του 2006 η επαγγελματική αναγνώριση στις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ρυθμίζεται από την Οδηγία 2005/36/ΕΚ για την αμοιβαία αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων. Ι.3 Μορφές Ακαδημαϊκής Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών Ο Νόμος του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. προνοεί δύο μορφές ακαδημαϊκής αναγνώρισης: 4
(α) την ισοτιμία, και (β) την ισοτιμία και αντιστοιχία. Η αναγνώριση «ισοτιμίας και αντιστοιχίας» αποτελεί μια πιο απαιτητική μορφή αναγνώρισης, η οποία συνεπάγεται την αναγνώριση «ισοτιμίας», αλλά όχι το αντίθετο. Το Μάρτιο του 2007, το Συμβούλιο έλαβε τη γενική απόφαση πολιτικής όπως η αναγνώριση «ισοτιμίας και αντιστοιχίας» εφαρμόζεται μόνο στο επίπεδο του πτυχίου. Όταν ένας αιτητής υποβάλλει αίτηση στο ΚΥ.Σ.Α.Τ..Σ για αναγνώριση πτυχιακού τίτλου σπουδών, ο ίδιος προσδιορίζει στο έντυπο τη μορφή αναγνώρισης που επιθυμεί, μόνο ισοτιμία ή ισοτιμία και αντιστοιχία. Εάν κάποιος αιτηθεί ισοτιμία και αντιστοιχία, το Συμβούλιο τον ενημερώνει άμεσα αν ο τίτλος αναγνωρίζεται ως προς την ισοτιμία και στη συνέχεια εξετάζει το ενδεχόμενο αναγνώρισης ισοτιμίας και αντιστοιχίας. Επομένως, είναι αναμενόμενο ότι σχεδόν όλοι οι αιτητές ζητούν αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας, άσχετα αν χρειάζονται ή όχι την πιο απαιτητική μορφή αναγνώρισης για το συγκεκριμένο σκοπό που έκαναν την αίτηση. Ι.3.1 Ισοτιμία τίτλου σπουδών Η βασική μορφή ακαδημαϊκής αναγνώρισης είναι η ισοτιμία. Αυτή η μορφή αναγνώρισης αφορά όλα τα ακαδημαϊκά επίπεδα (βλέπε Ενότητα ΙΙ). Ένας τίτλος που κρίνεται ως ισότιμος έναντι συγκεκριμένου επιπέδου είναι αναγνωρισμένος τίτλος. Η επισήμανση αυτή γίνεται διότι φαίνεται να είναι ευρέως διαδεδομένη η παρεξήγηση ότι αναγνωρισμένος τίτλος είναι μόνο αυτός που κρίνεται ως ισότιμος και αντίστοιχος. Αυτό δεν ισχύει. Μάλιστα για σκοπούς περαιτέρω μόρφωσης η ακαδημαϊκή αναγνώριση που απαιτείται είναι αυτή της ισοτιμίας. Η αναγνώριση ισοτιμίας σημαίνει ότι το πρόγραμμα σπουδών που παρακολούθησε ο υποψήφιος ως προς τη διάρκεια, τον τρόπο εισδοχής, διδασκαλίας και αξιολόγησης των διδασκομένων και γενικά ως προς το ακαδημαϊκό του επίπεδο, είναι επαρκώς συγκρίσιμο και συμβατό με τα προγράμματα σπουδών του αντίστοιχου επιπέδου των δημόσιων ιδρυμάτων της Κύπρου. Νοείται φυσικά ότι το ίδρυμα που απένειμε τον τίτλο είναι αναγνωρισμένο στη χώρα στην οποία λειτουργεί, ή το πρόγραμμα σπουδών είναι αναγνωρισμένο στη χώρα όπου προσφέρεται. Επιπρόσθετα, ο κάτοχος του τίτλου πρέπει να έχει διανύσει ουσιώδες μέρος της φοίτησής του στο ίδρυμα που απένειμε τον τίτλο. Συνεπώς, για την αναγνώριση ισοτιμίας δεν εξετάζονται επισταμένα οι λεπτομέρειες του αναλυτικού περιεχομένου ή των επιδιωκόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων του προγράμματος του αιτητή. Εξάλλου η ίδια ειδικότητα, σε συγκεκριμένο επίπεδο, μπορεί να προσεγγισθεί ποικιλοτρόπως, σύμφωνα με την ευρύτερη εκπαιδευτική φιλοσοφία ενός ιδρύματος και άλλους παράγοντες. Ι.3.2 Ισοτιμία και αντιστοιχία τίτλου σπουδών Για την αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας, χρειάζεται να εξετασθεί επισταμένα το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών του αιτητή. Όπως ήδη αναφέρθηκε, αυτή η μορφή αναγνώρισης αφορά αποκλειστικά το επίπεδο του πτυχίου. Επιπρόσθετα, νοείται ότι η εξέταση ισοτιμίας και αντιστοιχίας προϋποθέτει την αναγνώριση ισοτιμίας. Το περιεχόμενο του προγράμματος του αιτητή εξετάζεται έναντι του πρότυπου προγράμματος για τη συγκεκριμένη ειδικότητα. Τα πρότυπα προγράμματα είναι αυτά των δημόσιων ιδρυμάτων 5
της Κύπρου ή, αν δεν υπάρχουν τέτοια προγράμματα στις σχετικές ειδικότητες και επίπεδα, τα πρότυπα προγράμματα αντλούνται από τα δημόσια πανεπιστήμια της Ελλάδας και αν δεν υπάρχουν τέτοια προγράμματα ούτε στην Ελλάδα, τα πρότυπα προγράμματα αντλούνται από άλλες χώρες της Ευρώπης ή και ευρύτερα. Όπου υπάρχει πρότυπο πρόγραμμα η ισοτιμία και αντιστοιχία απονέμεται αν πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: (α) Το πρόγραμμα του αιτητή καλύπτει όλα τα μαθήματα κορμού, με άλλα λόγια τα υποχρεωτικά μαθήματα, του πρότυπου προγράμματος. (β) Σε σύνολο περιεχομένου, το πρόγραμμα του αιτητή καλύπτει τουλάχιστο τα δύο τρίτα του πρότυπου προγράμματος. Ι.4 Επιτροπές Κρίσεως Το έργο του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ., ως προς την αναγνώριση τίτλων σπουδών, στηρίζεται σε εισηγήσεις από Επιτροπές Κρίσεως. Κάθε Επιτροπή Κρίσεως αποτελείται από τρεις πανεπιστημιακούς στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή ή Καθηγητή. Για κάθε θεματική ενότητα, υπάρχουν δύο Επιτροπές Κρίσεως, διότι σε περίπτωση αιτήματος για επαναξιολόγηση, θα κληθεί η άλλη εκ των δύο αρμόδιων Επιτροπών Κρίσεως να γνωματεύσει. Συνολικά λειτουργούν πέραν των 40 Επιτροπών Κρίσεως. Ο ρόλος των Επιτροπών Κρίσεως είναι πολύ σημαντικός, κυρίως για την αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας. Ι.5 Αναγνώριση Τίτλων Σπουδών Ιδιωτικών Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Τίτλος σπουδών ο οποίος αποκτήθηκε ύστερα από φοίτηση σε αξιολογημένο-πιστοποιημένο πρόγραμμα σπουδών ιδιωτικής σχολής αναγνωρίζεται αυτόματα από το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. ως προς την ισοτιμία νοουμένου ότι το ενδιαφερόμενο άτομο καταθέτει αίτηση αναγνώρισης του τίτλου σπουδών του. Σε περίπτωση που το πρόγραμμα δεν ήταν αξιολογημένο-πιστοποιημένο καθ όλη τη διάρκεια φοίτησης του αιτητή, τότε για να απονεμηθεί η αναγνώριση ισοτιμίας, ο αιτητής πρέπει πρώτα να εξομοιώσει το πρόγραμμά του βάσει των προνοιών της σχετικής νομοθεσίας του Συμβουλίου Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης Πιστοποίησης (ΣΕ.Κ.Α.Π.). Για να απονεμηθεί ισοτιμία και αντιστοιχία σε ένα τίτλο σπουδών που αποκτήθηκε ύστερα από φοίτηση σε αξιολογημένο-πιστοποιημένο κλάδο σπουδών ιδιωτικής σχολής της Κύπρου, το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. ζητεί από τον αιτητή να παρακολουθήσει επιτυχώς, σε αναγνωρισμένο πανεπιστημιακό ίδρυμα, ένα αριθμό κεντρικών μαθημάτων του πρότυπου προγράμματος για τη συγκεκριμένη ειδικότητα. Η παρακολούθηση των μαθημάτων αυτών γίνεται πρωτίστως για σκοπούς πιστοποίησης επάρκειας γνώσης. Ι.6 Αξιολόγηση Ισοτιμίας και Αντιστοιχίας έναντι Συναφών Ειδικοτήτων Συχνά αιτητές ζητούν να γίνει αντιστοίχηση της ειδικότητας που αναφέρεται στον τίτλο σπουδών τους έναντι άλλων ειδικοτήτων. Για παράδειγμα, η ειδικότητα στον τίτλο σπουδών είναι «Διαχείριση Πληροφοριακών Συστημάτων» και ζητείται αναγνώριση στην ειδικότητα «Πληροφορική». Ο λόγος για το αίτημα είναι ευνόητος και έχει να κάνει με τις ειδικότητες που αφορούν θέσεις στη δημόσια εκπαίδευση ή ευρύτερα στη δημόσια υπηρεσία. Συγγενικές ειδικότητες, για παράδειγμα «Πληροφορική» και «Μηχανική Η/Υ», έχουν μεγάλες επικαλύψεις και συχνά μεγάλο αριθμό ομότιτλων μαθημάτων. Δεν παύουν όμως να είναι 6
ξεχωριστές ειδικότητες, και συνεπώς δεν μπορεί κάποιος με βάση ένα τίτλο σπουδών που αναφέρεται στη μια εκ των δύο ειδικοτήτων να θεωρηθεί ότι κατέχει και την άλλη ειδικότητα, έστω και με την παρακολούθηση κάποιων συμπληρωματικών μαθημάτων. Ακόμη και τα κοινά μαθήματα ανάμεσα στις δύο ειδικότητες δεν προσεγγίζονται συνήθως από την ίδια οπτική γωνία. Ωστόσο, προς αποφυγή αδιεξόδων, το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. αποφάσισε να ασκεί, υπό προϋποθέσεις, τη διακριτική του ευχέρεια, έτσι ώστε να παρέχεται η δυνατότητα σε πολίτες να αιτούνται την αντιστοίχηση του περιεχομένου του προπτυχιακού προγράμματος που παρακολούθησαν έναντι του πρότυπου προγράμματος μιας επαρκώς συναφούς ειδικότητας (βλέπε Παράρτημα V). I.7 Διπλή Αναγνώριση Συνδυασμένων Τίτλων Σπουδών Με βάση σχετική προσθήκη στην αρχική νομοθεσία του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ., το Συμβούλιο δύναται, υπό προϋποθέσεις, να εξετάζει το ενδεχόμενο διπλής αναγνώρισης ενός τίτλου σπουδών, τόσο ως πρώτο πτυχίο, όσο και ως Master, στις περιπτώσεις τίτλων που αποκτήθηκαν ύστερα από την παρακολούθηση συνδυασμένων προγραμμάτων σπουδών. Αυτά είναι προγράμματα που οδηγούν απευθείας σε πρώτο καταληκτικό τίτλο σπουδών, δεύτερου όμως κύκλου. Η διπλή αναγνώριση εξετάζεται μόνο εάν η κανονική διάρκεια του προγράμματος σπουδών είναι τουλάχιστον πενταετής, και αν το πρόγραμμα σπουδών έγινε σε ίδρυμα χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή χώρας με την οποία η Κύπρος έχει υπογράψει διακρατική συμφωνία αμοιβαίας αναγνώρισης τίτλων σπουδών. Επιπρόσθετα, το πρόγραμμα σπουδών του αιτητή πρέπει να ικανοποιεί τις προϋποθέσεις για αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας σε επίπεδο πτυχίου στη συγκεκριμένη ειδικότητα. Τέλος, το πρόγραμμα σπουδών πρέπει να παρέχει επαρκή εξειδίκευση, είτε μέσω μαθημάτων μεταπτυχιακού επιπέδου, είτε με την εκπόνηση εξειδικευμένης διατριβής. Το ειδικό αυτό θέμα αναλύεται περαιτέρω στην Ενότητα ΙΙΙ. Ι.8 Εξ Αποστάσεως Προγράμματα Η τάση για διεθνοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης έχει οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου αύξηση στην προσφορά προγραμμάτων σπουδών εξ αποστάσεως, τόσο με τη χρήση παραδοσιακών μεθόδων ανοικτής μάθησης, όσο και σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό με τη χρήση της τεχνολογίας της πληροφορίας και των επικοινωνιών (Information Communication Technologies) και των σχετικών εργαλείων τηλεμάθησης. Παράλληλα, έχουν αναπτυχθεί και νέοι τύποι προγραμμάτων που προσφέρονται εξ αποστάσεως, για παράδειγμα προγράμματα που βασίζονται στο χώρο εργασίας του σπουδαστή (work-based learning). Όλες αυτές οι εξελίξεις είναι θεμιτές, διότι η απάλειψη των περιορισμών του χώρου και του χρόνου που οι παραδοσιακές μέθοδοι διδασκαλίας και μάθησης συνεπάγονται, δίνουν τη δυνατότητα και ευελιξία σε περισσότερα άτομα να μορφωθούν σε ανώτατο επίπεδο και να αποκτήσουν τυπικούς τίτλους σπουδών, προωθώντας και προάγοντας έτσι το σημαντικό θεσμό της δια βίου εκπαίδευσης σε μια κοινωνία της γνώσης. Το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ., ύστερα από ενδελεχή εξέταση του θέματος της αναγνώρισης τίτλων σπουδών που αποκτούνται εξ αποστάσεως από ιδρύματα που είναι, όμως, συμβατικού τύπου, αποφάσισε να διεξάγει αξιολόγηση των προγραμμάτων αυτών, πρωτίστως μέσω αναλυτικών στοιχείων που εξασφαλίζει ζητώντας από τα ιδρύματα να συμπληρώσουν σχετικό ερωτηματολόγιο που έχει σχεδιαστεί ειδικά για το σκοπό αυτό. Η αναγνωρισιμότητα δίνεται για 7
συγκεκριμένη χρονική περίοδο, αν πληρούνται οι προϋποθέσεις που έχει θέσει το Συμβούλιο, επιπρόσθετα των γενικών προϋποθέσεων για την αναγνώριση ισοτιμίας (βλέπε Ενότητα ΙΙ). Ι.9 Για ποια Θέματα είναι Αρμόδιο να Πληροφορεί το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. Το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. είναι η αρμόδια αρχή για να πληροφορεί κατά πόσον ένα συγκεκριμένο ίδρυμα είναι αναγνωρισμένο στη χώρα στην οποία λειτουργεί και κατά πόσον ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών είναι ακαδημαϊκά αναγνωρισμένο και, συνεπώς, ο τίτλος σπουδών στον οποίο οδηγεί είναι ακαδημαϊκά αναγνωρίσιμος (ως προς την ισοτιμία). Ο όρος «αναγνωρίσιμος» σημαίνει ότι είναι δυνατόν να αναγνωριστεί. Δεν σημαίνει αυτόματη αναγνώριση. Κάθε συγκεκριμένη περίπτωση τίτλου σπουδών εξετάζεται στη βάση των δικών της στοιχείων και η αναγνώριση (ισοτιμίας ή ισοτιμίας και αντιστοιχίας στην περίπτωση πτυχιακών προσόντων) απονέμεται μόνο αν πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις. Το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. δεν είναι αρμόδιο να πληροφορεί σε θέματα επαγγελματικής αναγνώρισης ή αποκατάστασης. Για παράδειγμα, δεν είναι αρμόδιο να αποφανθεί κατά πόσον η ολοκλήρωση συγκεκριμένου προγράμματος σπουδών ή η απόκτηση δεδομένης ειδικότητας παρέχει τη δυνατότητα διορισμού σε κάποια θέση. Η επισήμανση αυτή γίνεται διότι αρκετά αιτήματα πληροφόρησης αφορούν ακριβώς τέτοια θέματα, όπως ήδη αναφέρθηκε. Ι.10 Υπηρεσίες προς τον Πολίτη Με στόχο την πιο άρτια ενημέρωση του κάθε πολίτη αναφορικά με τις υπηρεσίες που παρέχει το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ., το Συμβούλιο προχώρησε στην έκδοση σχετικού εντύπου (βλέπε Παράρτημα VIΙ), το οποίο είναι προσβάσιμο από την ιστοσελίδα του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. Σύντομα, το έντυπο αυτό αναμένεται να διατίθεται και στα Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη. ΙΙ. Γενικές Αποφάσεις Πολιτικής για την Αναγνώριση Τίτλων Σπουδών ΙΙ.1 Εισαγωγή Οι γενικές αποφάσεις πολιτικής του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. αναφορικά με την αναγνώριση τίτλων σπουδών διευκρινίζουν την εφαρμογή σχετικών άρθρων του Νόμου και των Κανονισμών. Με βάση το Νόμο, τους Κανονισμούς και τις ακόλουθες γενικές αποφάσεις πολιτικής του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ., κάθε αίτηση για αναγνώριση τίτλου σπουδών εξετάζεται κατά περίπτωση. ΙΙ.2 Επίπεδα Αναγνώρισης Η νομοθεσία του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. προνοεί τα ακόλουθα επίπεδα για την ακαδημαϊκή αναγνώριση τίτλων σπουδών: Διδακτορικό Δίπλωμα Μεταπτυχιακό Δίπλωμα επιπέδου Master Πιστοποιητικό Μεταπτυχιακών Σπουδών (ένα ακαδημαϊκό έτος πλήρους φοίτησης) Πτυχίο Δίπλωμα Ανώτερης Εκπαίδευσης (τρία ακαδημαϊκά έτη πλήρους φοίτησης) Δίπλωμα Διετούς Μεταλυκειακής Φοίτησης Πιστοποιητικό Μονοετούς Μεταλυκειακής Φοίτησης 8
ΙΙ.3 Ισοτιμία (i) Η αναγνώριση ισοτιμίας σημαίνει ότι: το ίδρυμα που απονέμει τον τίτλο σπουδών είναι αναγνωρισμένο από τις αρμόδιες αρχές της χώρας στην οποία λειτουργεί (αν η φοίτηση έγινε σε παράρτημα του ιδρύματος το οποίο λειτουργεί σε κάποια άλλη χώρα, τότε το παράρτημα είναι αναγνωρισμένο από τις αρμόδιες αρχές της χώρας που το φιλοξενεί), ή το πρόγραμμα σπουδών είναι αξιολογημένο-πιστοποιημένο από τις αρμόδιες αρχές της χώρας στην οποία προσφέρεται, η κανονική διάρκεια του προγράμματος, τα βασικά κριτήρια εισδοχής των φοιτητών, και οι μέθοδοι διδασκαλίας, μάθησης και αξιολόγησης των φοιτητών συνάδουν επαρκώς με τα αντίστοιχα κριτήρια και μεθόδους των αναγνωρισμένων ιδρυμάτων ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης της Κύπρου, και η διάρκεια φοίτησης του αιτητή και το μέρος της φοίτησης αυτής που εκπονείται στο ίδρυμα που απονέμει τον τίτλο σπουδών (πιστώσεις που μεταφέρονται έναντι πιστώσεων που αποκτώνται στο ίδρυμα που απονέμει τον τίτλο) συνάδουν επαρκώς με τα αντίστοιχα κριτήρια των αναγνωρισμένων ιδρυμάτων ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης της Κύπρου. (ii) (iii) (iv) Η αναγνώριση ισοτιμίας δεν εξετάζει επισταμένα το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών, ακόμη και για το επίπεδο αναγνώρισης του «Πτυχίου» για το οποίο υπάρχει ο θεσμός του «πρότυπου προγράμματος» για δεδομένη ειδικότητα. Η ειδικότητα ενός τίτλου σπουδών (που κρίνεται ως ισότιμος προς δεδομένο επίπεδο αναγνώρισης) είναι αυτή που κατονομάζεται στον τίτλο σπουδών, η οποία μπορεί να είναι μονοθεματική ή πολυθεματική. Όταν για τη χορήγηση ισοτιμίας γίνεται συνεκτίμηση τίτλων σπουδών, ως «ειδικότητα» μπορεί να θεωρηθεί ο σύνδεσμος των επιμέρους ειδικοτήτων που κατονομάζονται στους ξεχωριστούς τίτλους σπουδών που έχουν συνεκτιμηθεί. Ειδικά, όμως, για το ακαδημαϊκό επίπεδο του «Πτυχίου», ως «ειδικότητα» της συνεκτίμησης μπορεί να θεωρηθεί η ειδικότητα που κατονομάζεται στον τίτλο σπουδών με τη μεγαλύτερη κανονική διάρκεια πλήρους φοίτησης, που ιδεωδώς αφορά πρόγραμμα σπουδών πρώτου κύκλου (δηλαδή πτυχιακό πρόγραμμα σπουδών). Στο Πιστοποιητικό για την αναγνώριση ισοτιμίας αναγράφεται η ειδικότητα του τίτλου σπουδών που έχει κριθεί ως ισότιμος προς δεδομένο επίπεδο αναγνώρισης. Παράλληλα, στο Πιστοποιητικό επισημαίνεται ότι η αναγνώριση ισοτιμίας δεν σημαίνει την αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας. ΙΙ.4 Ισοτιμία και Αντιστοιχία (i) Η ισοτιμία και αντιστοιχία αφορά αποκλειστικά το επίπεδο αναγνώρισης «Πτυχίο». Για την αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας, επιπρόσθετα των προϋποθέσεων για την αναγνώριση ισοτιμίας, εξετάζεται επισταμένα το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών του αιτητή έναντι του σχετικού πρότυπου προγράμματος. Εάν η χορήγηση ισοτιμίας και αντιστοιχίας προϋποθέτει την παρακολούθηση συμπληρωματικών 9
μαθημάτων, τα μαθήματα αυτά δεν υπερβαίνουν τα 10, διαφορετικά η αναγνώριση απορρίπτεται. (ii) (iii) Η αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας αφορά πρωτίστως μονοθεματικές ειδικότητες. Νοείται ότι για τίτλους σπουδών με πολυθεματικές ειδικότητες η ισοτιμία και αντιστοιχία μπορεί να εξετασθεί, ξεχωριστά, για μια ή και περισσότερες από τις εμπλεκόμενες μονοθεματικές ειδικότητες. Ωστόσο, η αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας δεν χορηγείται για πέραν της μιας ειδικότητας, σε σχέση με τον ίδιο τίτλο σπουδών. Κάθε ξεχωριστή εξέταση συνιστά ξεχωριστή αίτηση αναγνώρισης. Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι βασικές μορφές πολυθεματικών ειδικοτήτων και το τι προνοείται σε σχέση με την εξέταση ισοτιμίας και αντιστοιχίας: Βασικές μορφές πολυθεματικών ειδικοτήτων, όπου οι ειδικότητες Α και Β είναι μονοθεματικές Α και Β Α με Β Τι προνοείται σχετικά με την εξέταση ισοτιμίας και αντιστοιχίας O αιτητής προσδιορίζει για ποιαν από τις δύο ειδικότητες (για την Α ή για την Β) επιθυμεί να εξεταστεί η ισοτιμία και αντιστοιχία. Εάν επιθυμεί και για τις δύο, τότε καταθέτει δύο ξεχωριστές αιτήσεις. Η ισοτιμία και αντιστοιχία εξετάζεται σε σχέση με την ειδικότητα Α. Εάν ο αιτητής επιθυμεί να εξεταστεί και σε σχέση με την ειδικότητα Β, τότε καταθέτει επιπρόσθετη ξεχωριστή αίτηση. Α, δευτερεύον Β Όπως για τη μορφή «Α με Β». Η ισοτιμία και αντιστοιχία εξετάζεται σε σχέση με την ειδικότητα Α, εκτός και αν ο αιτητής επιθυμεί να εξεταστεί σε σχέση με την ειδίκευση Β, υπό την προϋπόθεση ότι Α, ειδίκευση Β η ειδίκευση Β μπορεί να έχει αυτοδύναμη υπόσταση ως ειδικότητα. Εάν ο αιτητής επιθυμεί όπως η εξέταση σχετικά με την ειδικότητα Β γίνει επιπρόσθετα της εξέτασης για την ειδικότητα Α, τότε καταθέτει δύο ξεχωριστές αιτήσεις. Α, κατεύθυνση Β Όπως για τη μορφή «Α, ειδίκευση Β» (iv) Η αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας μπορεί να εξετασθεί έναντι συναφούς, μονοθεματικής ειδικότητας, σε σχέση με μονοθεματική ειδικότητα που αναφέρεται στον τίτλο σπουδών. 10
ΙΙ.5 Συνεκτίμηση Τίτλων Σπουδών (i) Όταν δύο ή και περισσότεροι τίτλοι συνεκτιμούνται για την απόκτηση δεδομένης αναγνώρισης τίτλου σπουδών, οι τίτλοι που έχουν συνεκτιμηθεί δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται ως ξεχωριστά προσόντα σε κάποιο πλαίσιο χρήσης, όπου επίσης χρησιμοποιείται το προσόν που είναι το αποτέλεσμα της συνεκτίμησής τους. Μπορούν, όμως, να χρησιμοποιούνται ως ξεχωριστά προσόντα σε άλλα πλαίσια χρήσης. ΙΙ.6 Αναγνώριση Τίτλων Σπουδών που Αποκτήθηκαν με Μη-Παραδοσιακούς Τρόπους (i) Οι επιπρόσθετες προϋποθέσεις για την αναγνωρισιμότητα τίτλων σπουδών που προσφέρονται με μη-παραδοσιακούς τρόπους (συγκεκριμένα εξ αποστάσεως) από συμβατικού τύπου ιδρύματα είναι οι εξής: Το εξωτερικό ίδρυμα διαθέτει την κατάλληλη υποδομή για προσφορά προγραμμάτων εξ αποστάσεως, με ιδιαίτερη έμφαση στη πρόσβαση/διάθεση κατάλληλου μαθησιακού υλικού. Η προσφορά προγραμμάτων εξ αποστάσεως διέπεται από συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο, και τα συγκεκριμένα εξ αποστάσεως προγράμματα είναι θεσμοθετημένα για να προσφέρονται με αυτό τον τρόπο, βάσει του εν λόγω πλαισίου. Τα προγράμματα δεν αφορούν αποκλειστικά κάποιες χώρες. Ιδιαίτερα, ένα πρόγραμμα δεν αναμένεται να προσφέρεται ειδικά για μια ομάδα ατόμων, και μάλιστα μια φορά. Υπάρχει η δυνατότητα επαρκούς επικοινωνίας διδασκόντων και διδασκομένων, και ικανοποιητική ανατροφοδότηση των διδασκομένων για την επίδοσή τους. Η περιοδική, απευθείας διεπαφή (για παράδειγμα, μέσω επισκέψεων ή summer schools στο εξωτερικό ίδρυμα) ενδείκνυται. Διασφαλίζεται το αδιάβλητο και η αξιοπιστία της αξιολόγησης των διδασκομένων. Ιδιαίτερα (α) τελικές γραπτές εξετάσεις διεξάγονται είτε στους χώρους του εξωτερικού ιδρύματος, είτε υπό την εποπτεία αξιόπιστων οργανισμών/φορέων που λειτουργούν στις χώρες των διδασκομένων, και (β) η εκπόνηση διπλωματικών εργασιών ή διατριβών συνάδει με τα επίπεδα που συνδέονται με εργασίες αυτής της μορφής, της εποπτείας τους από επιστημονικούς συμβούλους (ή ομάδες επιστημονικών συμβούλων) και τον τρόπο αξιολόγησής τους. Γενικά αναμένεται να υπάρχει πλήρης διαφάνεια στον τρόπο αξιολόγησης, και ότι η αξιολόγηση δεν βασίζεται αποκλειστικά σε μελέτες. Η αξιοποίηση τοπικών συμβούλων (local tutors) για την επιτόπια καθοδήγηση των διδασκομένων είναι επιτρεπτή. Αναμένεται, όμως, να διέπεται από συγκεκριμένα κριτήρια και διαδικασίες, υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του εξωτερικού ιδρύματος. Γενικά, η αξιολόγηση και βαθμολόγηση των διδασκομένων αποτελεί αποκλειστική ευθύνη του ιδρύματος που απονέμει τον τίτλο σπουδών. Οποιαδήποτε συμφωνία συνεργασίας του εξωτερικού ιδρύματος με τοπικό ίδρυμα κοινοποιείται στο ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. για σκοπούς εξέτασης της αναγνωρισιμότητας του τίτλου σπουδών. Το τοπικό ίδρυμα είναι εγγεγραμμένο ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ο 11
(ii) (iii) ρόλος του περιορίζεται στην προσφορά υπηρεσιών, καθαρά βοηθητικού χαρακτήρα, π.χ. πρόσβαση σε υποδομές (εργαστήρια, βιβλιοθήκη, αίθουσες, διαδίκτυο, κλπ). Ειδικά για Διδακτορικούς τίτλους Αναμένεται ότι ο Εποπτεύων Καθηγητής ή τα μέλη της Επιτροπής Εποπτείας του Διδακτορικού ανήκει/ουν στο διδακτικό προσωπικό του εξωτερικού ιδρύματος και τόσο το/τα όνομα/ονόματα του/των, όσο και τα ονόματα των μελών της Εξεταστικής Επιτροπής του Διδακτορικού (Viva Voce) είναι διαθέσιμα προς το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ., έστω και αν το κείμενο της αξιολόγησης της Εξεταστικής Επιτροπής δεν μπορεί να κοινοποιηθεί βάσει των συγκεκριμένων διαδικασιών του εξωτερικού ιδρύματος. Αναγκαία Δικαιολογητικά Ο αιτητής χρειάζεται να υποβάλει τα ακόλουθα δικαιολογητικά: (α) δείγματα εργασιών και εκθέσεων αξιολόγησης/ανατροφοδότησης από διδάσκοντες του, (β) πρωτότυπο αντίτυπο της διατριβής του, εάν έχει εκπονηθεί διατριβή (ειδικά για Διδακτορικό τίτλο σπουδών η διατριβή θεωρείται υποχρεωτική και αποτελεί το κεντρικό στοιχείο του προγράμματος), (γ) σε περίπτωση που κατατίθεται διατριβή, και η διατριβή αυτή δεν είναι γραμμένη στην Ελληνική ή την Αγγλική γλώσσα, υποβάλλεται επιπρόσθετα μετάφραση στην Ελληνική ή την Αγγλική γλώσσα, του τίτλου, της περίληψης, του πίνακα περιεχομένων και των συμπερασμάτων της διατριβής, (δ) σε περίπτωση που κατατίθεται διατριβή, υποβάλλεται επιπρόσθετα βεβαίωση από το εξωτερικό ίδρυμα που απονέμει τον τίτλο, στην οποία να δίνεται/ονται το/τα όνομα/ονόματα των καθηγητών που επόπτευσαν και αξιολόγησαν τη διατριβή, εάν τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνονται ήδη στο πρωτότυπο αντίτυπο της διατριβής που κατατίθεται, και (ε) σε περίπτωση που κατατίθεται Διατριβή, και υπό την προϋπόθεση ότι οι εσωτερικές διαδικασίες του εξωτερικού ιδρύματος επιτρέπουν τη διάθεση Εκθέσεων Αξιολόγησης προς τους διδασκομένους, υποβάλλεται επίσης η Έκθεση Αξιολόγησης της διατριβής. Ο αιτητής ενδέχεται να κληθεί σε προσωπική συνάντηση με το Συμβούλιο, με αποκλειστικό σκοπό την παροχή περαιτέρω διευκρινίσεων. ΙΙ.7 Διπλή Αναγνώριση Τίτλων Σπουδών Συνδυασμένων Προγραμμάτων «Συνδυασμένο» πρόγραμμα θεωρείται αυτό που οδηγεί απευθείας σε πρώτο καταληκτικό τίτλο μεταπτυχιακού επιπέδου, χωρίς να προηγείται η απονομή τίτλου σε επίπεδο πτυχίου. Οι προϋποθέσεις για την αναγνώριση ενός τίτλου σπουδών συνδυασμένου προγράμματος ως πτυχίου και επιπρόσθετα ως Master είναι οι εξής: (i) Η κανονική διάρκεια πλήρους φοίτησης του συνδυασμένου προγράμματος είναι τουλάχιστο πέντε ακαδημαϊκά έτη. 12
(ii) (iii) (iv) Το ίδρυμα που απονέμει τον τίτλο λειτουργεί σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή σε χώρα με την οποία η Κύπρος έχει υπογράψει διμερή συμφωνία αμοιβαίας αναγνώρισης τίτλων σπουδών. Το πρόγραμμα σπουδών του/της αιτητή/αιτήτριας ικανοποιεί τις προϋποθέσεις για χορήγηση ισοτιμίας και αντιστοιχίας Πτυχίου στη δεδομένη ειδικότητα (συμπεριλαμβανομένων πολυθεματικών ειδικοτήτων, όπως αυτές αναγράφονται στον τίτλο σπουδών). Επιπρόσθετα, (v) είτε το πρόγραμμα περιλαμβάνει το ισοδύναμο 60 τουλάχιστον ευρωπαϊκών πιστωτικών μονάδων (ECTS credits), σε μαθήματα ή/και διατριβή δευτέρου κύκλου, ώστε ο/η αιτητής/αιτήτρια να έχει αποκτήσει γνώση και εξειδίκευση που συνδέονται με προγράμματα επιπέδου Master, είτε (α) το περιεχόμενο του προγράμματος που αφορά την εκμάθηση της γλώσσας διδασκαλίας ή/και άλλων θεμάτων γενικής μόρφωσης, δεν υπερβαίνει το ισοδύναμο ενός εξαμήνου πλήρους φοίτησης, δηλαδή δεν υπερβαίνει το 10% του προγράμματος, και (β) το πρόγραμμα περιλαμβάνει την εκπόνηση ατομικής μελέτης (διατριβή ή/και project) υπό εποπτεία και με ανεξάρτητη αξιολόγηση (δηλαδή δεν αξιολογείται μόνο από τον εποπτεύοντα καθηγητή), η οποία αποτελεί τουλάχιστο το 10% του προγράμματος (ένα εξάμηνο πλήρους φοίτησης). Αναγκαία Δικαιολογητικά Ειδικά για περιπτώσεις όπου εκπονείται διατριβή, ο αιτητής χρειάζεται να υποβάλει πρωτότυπο αντίτυπο της διατριβής του, μαζί με τα ακόλουθα στοιχεία: (α) εάν η διατριβή δεν είναι γραμμένη στην Ελληνική ή την Αγγλική γλώσσα, υποβάλλεται επιπρόσθετα μετάφραση στην Ελληνική ή την Αγγλική γλώσσα, του τίτλου, της περίληψης, του πίνακα περιεχομένων και των συμπερασμάτων της διατριβής, (β) βεβαίωση από το ίδρυμα που απονέμει τον τίτλο, στην οποία να δίνεται/ονται το/τα όνομα/ονόματα των καθηγητών που επόπτευσαν και αξιολόγησαν τη διατριβή, εάν τα στοιχεία αυτά δεν περιλαμβάνονται ήδη στο πρωτότυπο αντίτυπο της διατριβής που κατατίθεται, και (γ) υπό την προϋπόθεση ότι οι εσωτερικές διαδικασίες του ιδρύματος που απονέμει τον τίτλο επιτρέπουν τη διάθεση Εκθέσεων Αξιολόγησης προς τους διδασκομένους, την Έκθεση Αξιολόγησης της διατριβής. Ο αιτητής μπορεί να κληθεί σε προσωπική συνάντηση με το Συμβούλιο, με αποκλειστικό σκοπό την παροχή περαιτέρω διευκρινίσεων. ΙΙ.8 Ομαδική Εκπόνηση Διατριβής Εάν η εκπόνηση διατριβής που κατατίθεται στο πλαίσιο αίτησης για αναγνώριση τίτλου σπουδών, έγινε ομαδικά, τότε: 13
(α) το μέγεθος της ομάδας δεν υπερβαίνει τα τρία άτομα, (β) η φύση και οι εν γένει στόχοι της διατριβής δικαιολογούν την ομαδική εκπόνηση, (γ) η επιστημονική προσφορά της διατριβής είναι ανάλογη του μεγέθους της ομάδας, και (δ) η συμβολή του κάθε μέλους της ομάδας είναι διακριτή (αυτό είναι ξεκάθαρο στις περιπτώσεις, όπου το κάθε μέλος της ομάδας υποβάλει διαφορετική διατριβή, η οποία επικεντρώνεται στη δική του ατομική συνεισφορά εξάλλου τέτοιες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται όπως οι ατομικές διατριβές, και το μέγεθος της ομάδας δεν λαμβάνεται υπόψη). Αναφορικά με το σημείο (δ), σε περίπτωση που η συμβολή του αιτητή στη διατριβή δεν είναι ξεκάθαρη, ζητείται από τον αιτητή να προσκομίσει επίσημη βεβαίωση από τον Εποπτεύων Καθηγητή στην οποία να διευκρινίζεται η συμβολή του κάθε συμμετέχοντα. ΙΙ.9 Τίτλοι Σπουδών Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της Ελλάδας (i) Τα πτυχία των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΤΕΙ) της Ελλάδας αναγνωρίζονται αυτόματα ως «ισότιμα και αντίστοιχα πτυχίων ανώτατης εκπαίδευσης τεχνολογικού τομέα». (ii) Επιπρόσθετα, τα πτυχία των ΤΕΙ αναγνωρίζονται αυτόματα ως «ισότιμα πτυχίων πανεπιστημιακού επιπέδου». ΙΙΙ. Αναγνώριση Συνδυασμένων Τίτλων Σπουδών ΙΙΙ.1 Εισαγωγή Πρόσφατα οι διορίζουσες και άλλες αρχές της Κύπρου, με ανακοινώσεις τους παρέπεμπαν ενδιαφερόμενους, οι οποίοι κατείχαν τίτλους σπουδών από τα λεγόμενα «συνδυασμένα» προγράμματα, στο ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ., ως προς το ενδεχόμενο αναγνώρισης των προσόντων αυτών ως πτυχίων και επιπρόσθετα ως τίτλων επιπέδου Master. Των εν λόγω ανακοινώσεων, είχε προηγηθεί απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου σύμφωνα με την οποία το αρμόδιο σώμα της Κύπρου για τη χορήγηση διπλής αναγνώρισης σε συνδυασμένους τίτλους σπουδών είναι το ΚΥ.Σ.Α..ΤΣ. «Συνδυασμένο» πρόγραμμα θεωρείται αυτό που οδηγεί απευθείας σε πρώτο καταληκτικό τίτλο μεταπτυχιακού επιπέδου, χωρίς να προηγείται η απονομή τίτλου σε επίπεδο πτυχίου. Τα προγράμματα αυτά είναι ενιαία χωρίς να διακρίνεται το περιεχόμενό τους σε επίπεδο 1 ου ή 2 ου κύκλου, αφού οι φοιτητές δεν έχουν δικαίωμα εξόδου (με την απόκτηση κάποιου ενδιάμεσου τίτλου) σε σημείο που να προσδιορίζει την ολοκλήρωση του 1 ου κύκλου. Το μόνο σημείο εξόδου συνδέεται με την επιτυχή αποπεράτωση ολόκληρου του προγράμματος. Συνεπώς, οι στόχοι και το περιεχόμενο ενός συνδυασμένου προγράμματος είναι ενιαία και αδιαίρετα διατυπωμένα. Κατά την προ-μπολόνια εποχή σε πολλές χώρες της Ευρώπης υπήρχαν μόνο συνδυασμένα προγράμματα για τα οποία θεωρείτο ότι οι πρώτοι καταληκτικοί τίτλοι ήταν μεταπτυχιακού επιπέδου. Αυτή, ακριβώς, η κατάσταση πραγμάτων ώθησε την υπογραφή της Διακήρυξης της 14
Μπολόνια που είχε ως στόχο την εναρμόνιση των ακαδημαϊκών προσόντων και του περιεχομένου τους. Μια από τις κεντρικές επιδιώξεις της διαδικασίας της Μπολόνια είναι ότι τόσο ο 1 ος κύκλος (Πτυχίο), όσο και ο 2 ος κύκλος (Master) αποτελούν σημεία εισόδου στην αγορά εργασίας. Η διαμόρφωση των πανεπιστημιακών προγραμμάτων σε τρεις διακριτούς κύκλους (Πτυχίο, Master, Διδακτορικό) και επομένως η κατάργηση των συνδυασμένων κύκλων είναι βασική συνιστώσα της εναρμόνισης που επιδιώκει η διαδικασία της Μπολόνια. Σκοπός της Ενότητας ΙΙΙ είναι να παρουσιάσει τη βάση πάνω στην οποία εδράζεται η διαδικασία του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. για την αξιολόγηση συνδυασμένων τίτλων σπουδών, καθώς και τα κριτήρια που χρησιμοποιεί για τη χορήγηση διπλής αναγνώρισης. Καταρχάς κάθε ενδιαφερόμενος πρέπει να γνωρίζει ότι η διαδικασία αυτή δεν είναι απλή και ότι η ολοκλήρωσή της απαιτεί, συνήθως, 4-6 μήνες. Διευκρινίζεται, επίσης, ότι η διαδικασία δεν είναι αυτόματη, ακόμη και σε περιπτώσεις που καλύπτονται από διακρατικές συμφωνίες αμοιβαίας αναγνώρισης τίτλων σπουδών. Και τούτο γιατί οι συμφωνίες αυτές διατυπώνουν τις αντιστοιχίες επιπέδων αναγνώρισης ανάμεσα στις δύο χώρες και, σε καμία περίπτωση, δεν αντικαθιστούν τις αρμοδιότητες του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. Εξάλλου, ακόμη και αν θεωρηθεί ότι ένας τίτλος ισοδυναμεί με μεταπτυχιακό τίτλο Master, δεν συνεπάγεται ότι ο τίτλος αυτός είναι ταυτόχρονα και πτυχίο. Η διπλή αναγνώριση είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ., το οποίο πρώτα εξετάζει την αναγνώριση πτυχίου και ύστερα αυτήν του Master, αφού το πτυχίο αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την αναγνώριση μεταπτυχιακού τίτλου. ΙΙΙ.2 Κριτήρια Αξιολόγησης με βάση την Μπολόνια Η διαδικασία και τα κριτήρια διπλής αναγνώρισης που εφαρμόζει το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. εδράζονται σε πρόνοιες της διαδικασίας της Μπολόνια. Συγκεκριμένα, το Πλαίσιο Προσόντων για τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης (βλέπε Παράρτημα VΙ) προσδιορίζει τα διακριτά ποιοτικά χαρακτηριστικά ή γενικευμένα μαθησιακά αποτελέσματα (level descriptors), καθώς και τα ποσοτικά χαρακτηριστικά μέσω του φόρτου εργασίας των διδασκομένων (εκφρασμένου σε Ευρωπαϊκές πιστωτικές μονάδες ECTS credits), των τριών κύκλων σπουδών. Σύμφωνα με τις πρόνοιες αυτές, η κατοχή προσόντων 2 ου κύκλου πιστοποιεί πρωτοτυπία, συνήθως στο πλαίσιο (εφαρμοσμένης) έρευνας, ικανότητα κριτικής ανάλυσης και ουσιαστική αυτονομία μάθησης. Ειδικά για τα παλαιότερα συνδυασμένα προγράμματα (1 ου και 2 ου κύκλου), αναφέρεται ρητά η απαίτηση όπως ο συνολικός φόρτος εργασίας ισοδυναμεί με 300 ECTS credits (δηλαδή η κανονική διάρκεια ενός συνδυασμένου προγράμματος θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 5 ακαδημαϊκά έτη πλήρους φοίτησης), εκ των οποίων τουλάχιστο τα 60 ECTS credits (δηλαδή σπουδές τουλάχιστον ενός ακαδημαϊκού έτους πλήρους φοίτησης) θα πρέπει να είναι επιπέδου 2 ου κύκλου. Σε αντίθεση, ο ελάχιστος συνολικός φόρτος εργασίας για την απόκτηση δύο ξεχωριστών τίτλων σπουδών, 1 ου και 2 ου κύκλου, είναι 255 ECTS credits ως εξής: 180 ECTS credits για το πτυχίο, ενώ ο μέγιστος φόρτος θα μπορούσε να ήταν 240 ECTS credits. 75 ECTS credits, δηλαδή σπουδές ενός ημερολογιακού έτους πλήρους φοίτησης για το Master. (Διευκρινίζεται ότι ο ελάχιστος αυτός φόρτος είναι για προγράμματα με επαγγελματικό προσανατολισμό, και όχι ακαδημαϊκό προσανατολισμό όπου ο ελάχιστος φόρτος είναι 90 ECTS credits.) Συνεπώς, η συνολική διάρκεια σπουδών θα μπορούσε να ήταν μόνο 4 ακαδημαϊκά έτη συν μια θερινή περίοδος. Λόγω της διαφοράς αυτής, τίθεται συχνά το ερώτημα γιατί το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. 15
απαιτεί όπως η κανονική διάρκεια ενός συνδυασμένου προγράμματος να είναι τουλάχιστον 5 ακαδημαϊκά έτη. Η απάντηση είναι απλή και τεκμηριώνεται και από τις σχετικές πρόνοιες της διαδικασίας της Μπολόνια: Η παρακολούθηση δύο ξεχωριστών αυτοδύναμων προγραμμάτων, το ένα 1 ου και το άλλο 2 ου κύκλου, διαφέρει ουσιαστικά από την παρακολούθηση ενός ενιαίου συνδυασμένου προγράμματος σπουδών με μεικτά μαθησιακά αποτελέσματα που δεν διακρίνονται ως προς τους δύο κύκλους. Συγκεκριμένα, ένα αυτοδύναμο πρόγραμμα δεδομένου κύκλου εντάσσεται ρητά στον εν λόγω κύκλο και τόσο ο σκοπός, όσο και οι στόχοι του είναι αυτού του επιπέδου. Σε αντίθεση, το περιεχόμενο ενός συνδυασμένου προγράμματος αναμένεται να έχει ουσιαστική επικάλυψη επιπέδων (εξού και η απαίτηση για τουλάχιστο 60 και όχι 75 ή 90 ECTS credits 2 ου κύκλου), ενώ σε σχέση με ξεχωριστά αυτοδύναμα προγράμματα η επικάλυψη, δηλαδή η μεταφορά πιστώσεων από το πρόγραμμα 1 ου στο πρόγραμμα 2 ου κύκλου, αναμένεται να είναι επουσιώδης. Ως εκ τούτου μπορεί να λεχθεί ότι η διπλή αναγνώριση συνδυασμένων τίτλων γίνεται κατ οικονομία, ιδίως σε περιπτώσεις όπου η ίδια η χώρα που απένειμε τους συνδυασμένους τίτλους δεν τοποθετείται επίσημα ως προς το επίπεδό τους, προπτυχιακό ή/και μεταπτυχιακό. Θα ήταν όμως άδικο να μην εξετάζονται και αυτοί οι τίτλοι, όταν μάλιστα αφορούν μεγάλο αριθμό ενδιαφερομένων όπως, για παράδειγμα, κατόχους Διπλωμάτων Μηχανικού από Πολυτεχνικές Σχολές της Ελλάδας. ΙΙΙ.3 Ποσοτικά Κριτήρια Όταν εξετάζεται μια περίπτωση, η διαπίστωση κατά πόσον το ποσοτικό κριτήριο ως προς την κανονική διάρκεια του προγράμματος σπουδών (τουλάχιστον 5 ακαδημαϊκά έτη) ισχύει ή όχι, είναι συνήθως εύκολη. Όχι όμως πάντα. Για το λόγο αυτό το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. αποφάσισε ότι όπου υπάρχει αμφιβολία να απαιτείται βεβαίωση από το ίδρυμα απονομής, σχετικά με τη διάρκεια του προγράμματος. Διευκρινίζεται ότι σε περιπτώσεις όπου μαζί με τον τίτλο σπουδών κατατίθεται και το Παράρτημα Διπλώματος (Diploma Supplement) η πληροφορία αυτή παρέχεται άμεσα, είτε σε αριθμό ακαδημαϊκών ετών πλήρους φοίτησης, είτε σε σύνολο ECTS credits. Υπάρχει όμως ακόμη μια πηγή δυσκολίας. Σε κάποια προγράμματα η εκμάθηση της γλώσσας διδασκαλίας δεν αποτελεί επιπρόσθετη μάθηση υποδομής (foundational learning) όπως θα έπρεπε να ήταν, αφού η γλώσσα είναι το εργαλείο και όχι το αντικείμενο της μάθησης, αλλά αποτελεί ενσωματωμένο τμήμα του περιεχομένου του προγράμματος. Σε κάποιες περιπτώσεις η εκμάθηση της γλώσσας διδασκαλίας αποτελεί ουσιαστικό τμήμα του προγράμματος, σε βαθμό που η διάρκεια σπουδών σε αυτό καθ αυτό το αντικείμενο του προγράμματος να μην υπερβαίνει τα 4 ακαδημαϊκά έτη πλήρους φοίτησης. Στις περιπτώσεις αυτές, καθώς και σε περιπτώσεις όπου το πρόγραμμα περιλαμβάνει πολλά μαθήματα γενικής μόρφωσης που δεν σχετίζονται άμεσα με την ειδικότητα του προγράμματος, δεν μπορεί να εξετασθεί το ενδεχόμενο της διπλής αναγνώρισης. Συνεπώς, η αξιολόγηση του ποσοτικού κριτηρίου οδηγεί σε κάποιες περιπτώσεις στην εξέταση ποιοτικών στοιχείων που άπτονται της φυσιογνωμίας και του περιεχομένου του προγράμματος. ΙΙΙ.4 Ποιοτικά Κριτήρια Εφόσον το ποσοτικό κριτήριο ικανοποιηθεί, το επόμενο βήμα αφορά στην αξιολόγηση του ποιοτικού κριτηρίου, δηλαδή στη διερεύνηση κατά πόσον το περιεχόμενο του προγράμματος περιλαμβάνει το ισοδύναμο 60 τουλάχιστον ECTS credits σε επίπεδο 2 ου (δηλαδή μεταπτυχιακού) κύκλου. Αυτή η διερεύνηση δεν είναι κατ ανάγκη εύκολη, εάν μάλιστα ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ορισμένοι από τους συνδυασμένους τίτλους που κατατίθενται προς 16
αξιολόγηση είναι 30 και πλέον ετών. Φυσικά τέτοιες περιπτώσεις αξιολογούνται με σχετική ευελιξία, όπως εξάλλου πρεσβεύουν και οι σχετικές συστάσεις της Σύμβασης Αναγνώρισης της Λισαβόνας. Σε γενικές όμως γραμμές η διερεύνηση του ποιοτικού κριτηρίου με αποκλειστική βάση τους τίτλους μαθημάτων ή των θεματικών ενοτήτων είναι ιδιαίτερα παρακινδυνευμένη. Για το λόγο αυτό, το ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. έλαβε την απόφαση όπως η διερεύνηση του ποιοτικού κριτηρίου επικεντρώνεται στο στοιχείο της διατριβής, ή διπλωματικής εργασίας. Όπως ήδη αναφέρθηκε κύρια διακριτά χαρακτηριστικά του 2 ου κύκλου είναι η πρωτοτυπία, συνήθως στο πλαίσιο έρευνας, και η ικανότητα κριτικής ανάλυσης, χαρακτηριστικά που συνήθως συνδέονται με την εκπόνηση διατριβών μεταπτυχιακού επιπέδου. Εξάλλου, δεν είναι ασύνηθες, συναφή προγράμματα Master να περιλαμβάνουν πολλά κοινά μαθήματα τα οποία παρέχουν το γνωστικό υπόβαθρο του ευρύτερου αντικειμένου, ενώ η διατριβή, η οποία αποτελεί πολύ ουσιαστικό στοιχείο των προγραμμάτων, παρέχει το σημείο διαφοροποίησης ανάμεσα στα προγράμματα αυτά, και παράλληλα προσφέρει την απαιτούμενη εξειδίκευση. Συνεπώς η εκπόνηση διατριβής είναι καθοριστικής σημασίας για τη χορήγηση ή όχι διπλής αναγνώρισης. Μια διατριβή για να θεωρηθεί ότι είναι μεταπτυχιακού επιπέδου πρέπει να παρουσιάζει εμβάθυνση, σχετική πρωτοτυπία, και κριτική ανάλυση. Εγκυκλοπαιδικές/βιβλιογραφικές μελέτες, όσο περιεκτικές και να είναι, εκτός αν υπάρχει κριτική ανάλυση που να οδηγεί σε κάποιες νέες προτάσεις/προσεγγίσεις, μπορεί μεν να κρίνονται ως άριστες διπλωματικές εργασίες σε πτυχιακό επίπεδο, αλλά κατά πάσα πιθανότητα δεν θα θεωρηθούν μεταπτυχιακού επιπέδου. Σε αντίθεση, διατριβές που οδήγησαν (ή μπορούν να οδηγήσουν) σε επιστημονικές δημοσιεύσεις ή παρουσιάσεις είναι πιο πιθανόν να ικανοποιούν το ποιοτικό κριτήριο. Τέλος, επισημαίνεται ότι η εξέταση της αναγνώρισης σε επίπεδο Master έχει ως προϋπόθεση την αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας πτυχίου στη συγκεκριμένη ειδικότητα. Η αναγνώριση ισοτιμίας και αντιστοιχίας πτυχίου μπορεί να επιτευχθεί μέσω συμπληρωματικών μαθημάτων, αλλά όχι η αναγνώριση σε επίπεδο Master. IV. Αναγνώριση Πτυχίων Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της Ελλάδας και Διπλώματος Ανώτερου Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Κύπρου IV.1 Πτυχία Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της Ελλάδας Η γενική απόφαση πολιτικής του ΚΥ.Σ.Α.Τ.Σ. για την αναγνώριση των πτυχίων των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΤΕΙ) της Ελλάδας, η οποία διατυπώθηκε ρητά το Σεπτέμβριο του 2008, λόγω του ζητήματος που είχε προκύψει αναφορικά με το σχέδιο υπηρεσίας για τη θέση του «Ειδικού Εκπαιδευτικού», είναι η ακόλουθη: (i) (ii) Τα πτυχία των ΤΕΙ αναγνωρίζονται αυτόματα ως «ισότιμα και αντίστοιχα πτυχίων ανώτατης εκπαίδευσης τεχνολογικού τομέα». Η αναγνώριση αυτή συνάδει απόλυτα με το καθεστώς αναγνώρισης που η ίδια η Ελλάδα αποδίδει στα προσόντα αυτά. Επιπρόσθετα, το Συμβούλιο αναγνωρίζει αυτόματα τα πτυχία των ΤΕΙ ως «ισότιμα πτυχίων πανεπιστημιακού επιπέδου», αναγνωρίζοντας με τον τρόπο αυτό, το γεγονός ότι τα ΤΕΙ είναι ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης. Σημειώνεται, ότι η αναγνώριση 17