ΤΕΥΧΟΣ 33 ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΑΣ ΖΩΝΗΣ ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΠΑΣΧΑ 2014 Καθαρθῶμεν τὰς αἰσθήσεις, καὶ ὀψόμεθα, τῷ ἀπροσίτῳ φωτὶ τῆς ἀναστάσεως, Χριστὸν ἐξαστράπτοντα, καί, Χαίρετε, φάσκοντα, τρανῶς ἀκουσόμεθα, ἐπινίκιον ᾄδοντες.
Οἱ συνέπειες τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ στὴν καθημερινὴ ζωή π. Ἰωνᾶς Μοῦρτος Ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ πιὸ σημαντικὸ μήνυμα στὴ ζωή μας. Ἂς προσπαθήσουμε νὰ τὸ δοῦμε ὄχι μόνο ἀπὸ τὴν θεολογικὴ - θρησκευτική του πλευρά, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ὀπτικὴ γωνία τοῦ κοινοῦ, τοῦ καθημερινοῦ ἀνθρώπου. Ὅπου καὶ νὰ κοιτάξω στὴν ζωή μου βλέπω τὸν θάνατο νὰ παραμονεύει. Πρῶτα-πρῶτα ὅλοι ξέρουμε ὅτι εἶναι αὐτὸς ποὺ ἔχει τὸν τελευταῖο λόγο, ὁ τελικὸς νικητής. Τὸ ξέρει καὶ τὸ ξέρουμε ὅτι δὲν θὰ τοῦ ξεφύγουμε στὸ τέλος. Στὸ διάβα τῆς ζωῆς μου βιώνω πολλοὺς θανάτους πρὶν ἀπὸ τὸν τελικό. Τὸ θάνατο τῶν ἐλπίδων μου καὶ τῶν προσδοκιῶν μου γιὰ μιὰ καλλίτερη ζωή. Τὴν ἀποτυχία πολλῶν σχεδίων. Ἡ ζωή μας εἶναι τόσα ὄνειρα, τόσες ὡραῖες προσδοκίες, ἀλλὰ οἱ πιὸ πολλὲς πεθαίνουν, δὲν πραγματοποιοῦνται, καὶ τελικὰ ἀφήνουν τὴν πίκρα, ἢ τὴν δικαιολογία τῆς συνθηκολόγησης, ὅτι ἔτσι εἶναι ἡ ζωή. Τὸν διακρίνω νὰ ἀρχίζει νὰ ροκανίζει τὴν δύναμή μου, τὴν νιότη μου, πιὸ πολὺ τὴν διανοητική μου ἱκανότητα. Προσπαθεῖ νὰ σβήσει τὴ μνήμη μου. Ἀσπρίζει τὰ μαλλιά μου. Δὲν μὲ ἀφήνει νὰ βλέπω τὸν κόσμο. Πολλὰ θὰ μποροῦσα νὰ πῶ ἀλλὰ ἴσως δὲν χρειάζεται, ὅλοι μας ξέρουμε πῶς εἶναι τὸ ἄσχημο πρόσωπο τοῦ θανάτου (Χεμινγουέι). Καὶ ἂν πεῖ κανείς, δὲν μὲ νοιάζει μπορῶ νὰ τὸν κοιτάζω κατάματα, μὲ περιφρόνηση καὶ εἰρωνεία, καὶ νὰ τὸν φτύσω καταπρόσωπο τὴν ὥρα ποὺ θὰ μοῦ παίρνει τὴ ζωή, θὰ τὸ καταλάβαινα, ξέρω τί θὰ πεῖ νὰ πεθαίνεις μὲ ἀξιοπρέπεια τουλάχιστον, ὁ Ἀλμπὲρ Καμὺ τὸ ἐξέφρασε τόσο ὄμορφα, ὅμως καὶ πάλι μὲ νικᾶ. Ὁ θάνατος αὐτῶν ποὺ ἀγαπῶ εἶναι πιὸ ὀδυνηρός. Πῶς θὰ ἀντέξω νὰ πεθαίνει ὅ,τι ἀγάπησα; Πόσο ὀδυνηρὸ εἶναι νὰ πεθαίνουν τὰ λουλούδια, νὰ πεθαίνει κάθε ὀμορφιά! Πολὺ περισσότερο εἶναι τρομερὸ νὰ πεθαίνει τὸ πρόσωπο ἢ τὰ πρόσωπα ποὺ ἀγαπῶ. Ὅ,τι ἀγαπῶ εἶναι αὐτὸ ποὺ στοιχειοθετεῖ τὴν ζωή μου. Εἶναι αὐτὸ ποὺ τῆς δίνει νόημα. Ἡ ζωή μου εἶναι μιὰ σχέση. Τελικὰ ὁ ἄλλος ἢ ἡ ἄλλη εἶναι ἡ ζωή μου. Ἡ φιλοσοφία τὸ λέει τόσο ὡραία. Ἡ ζωή μου εἶναι μιὰ σχέση, ἕνας διαρκὴς διάλογος μὲ τὸν ἄλλο. Ἀκόμα καὶ ἡ σκέψη δὲν εἶναι παρὰ ἕνας διάλογος. Πεθαίνοντας ὁ ἄλλος πεθαίνω καὶ ἐγὼ σιγὰ-σιγά. Γιατὶ σταματοῦν πιὰ οἱ σχέσεις μου. Ἡ μοναξιὰ μὲ κυριεύει. Ἡ ὀσμὴ τοῦ θανάτου κρύβεται παντοῦ καὶ ἀναδύεται τὴ νύχτα ποὺ κι αὐτὴ εἶναι ἕνας θάνατος. Ὁ Χεμινγουέι τὴν περιγράφει μὲ ἄφθαστο τρόπο στὰ λόγια τῆς Πιλάρ... Τώρα μπορῶ νὰ δῶ γιατί ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι τόσο σημαντικὴ γιὰ τὴ ζωή μου. Ἐπειδὴ Αὐτὸς ἀναστήθηκε θὰ ἀναστηθῶ καὶ ἐγώ. Μὰ τί λέγω; Θὰ ἀναστηθεῖ τὸ πρόσωπο ἢ τὰ πρόσωπα ποὺ ἀγάπησα. Θὰ ἀναστηθεῖ γιατὶ ἀνέστη ὁ Χριστός. Θὰ ἀναστηθεῖ καὶ θὰ γίνει τέλειο, θὰ μοιάζει μὲ τὸν Χριστό. Ἐπειδὴ ὁ Χριστὸς ἀναστήθηκε σωματικά, ἡ ἀνθρώπινη φύση εἶναι γιὰ πάντα ἑνωμένη μὲ τὸν Θεό, καὶ ποτὲ πιὰ δὲν θὰ χωρίσει. Ἡ πτώση μου, δὲν μπορεῖ νὰ ἀλλάξει τὸ γεγονὸς αὐτὸ μὲ τίποτα. Αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ βαθιὰ σημασία τοῦ δόγματος τῆς Χαλκηδόνος, τῆς 4ης Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Πρὶν ἀπὸ τὴν πτώση, ἡ ἀνθρώπινη φύση δὲν ἦταν ἑνωμένη μὲ τὸ Θεό, καὶ μὲ τὴν πτώση εἰσῆλθε ἡ κατεύθυνση πρὸς τὸ μηδέν, τὸ εἶναι πρὸς θάνατον. Μὲ τὴν ἀνάσταση καὶ 2
τὴν ἀνάληψη, ἡ φύση μας εἶναι ἑνωμένη μὲ τὸν Θεό, ἀτρέπτως ἀδιαιρέτως, ἀσυγχύτως καὶ ἀχωρίστως. Ὁ Χριστὸς δὲν μᾶς σώζει μόνο ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες μας, θὰ ἀρκοῦσε ἡ ἁπλὴ συγνώμη του γιὰ αὐτό. Μὰ ἦρθε καὶ νίκησε τὸ θάνατο. Γιατί αὐτὸ εἶναι τελικὰ τὸ πιὸ σημαντικό. Μερικοὶ σὰν γνήσιοι ὀπαδοὶ τοῦ Πλάτωνα λένε ὅταν πεθαίνει κανείς: «Πρέπει νὰ χαίρεσαι γιατί ἡ ψυχή του εἶναι κοντὰ στὸ Θεό». Ὅμως τότε τί νόημα ἔχει ἡ ἀνάσταση; Ὄχι! Ὁ θάνατος εἶναι κάτι ποὺ πρέπει νὰ κλάψουμε, μᾶς καλεῖ νὰ κλάψουμε ἡ νεκρώσιμη ἀκολουθία τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ὄχι μόνο εἶναι ἡ ἐγγύηση τῆς ἀνάστασης αὐτῶν ποὺ ἀγαπῶ ἀλλὰ καὶ μιᾶς ἄλλης ποιότητας ζωῆς. Γιατὶ τώρα ἡ ἀνθρώπινη φύση εἶναι γιὰ πάντα ἑνωμένη μὲ τὸν Θεό, ἀχώριστα καὶ ἀσύγχυτα. Εἶναι τὸ ἔσχατο μυστήριο, τὸ μυστήριο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἄλλο νὰ ἀγαπᾶς κάτι, πχ. τὸ σκύλο σου καὶ ἄλλο νὰ γίνεσαι σκύλος. Ἄλλο τὸ συναίσθημα καὶ ἄλλο τὸ νὰ γίνεσαι ἕνα μὲ κάτι. Τὸ ἴδιο ἔκανε ὁ Θεὸς γιὰ μᾶς. Γιατὶ μᾶς ἀγαπᾶ. Μᾶς ἀγαπᾶ χωρὶς κανένα λόγο, καμία ἀναγκαιότητα, οὔτε γιατί τὸ ἀξίζουμε ἡ ὄχι. Τὸ σῶμα τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ εἶναι ἡ εἰκόνα τοῦ μέλλοντος αὐτῶν ποὺ ἀγαπῶ καὶ τοῦ δικοῦ μου βέβαια. Τέλειο, πέρα ἀπὸ κάθε ἀνάγκη, πάνω ἀπὸ τοὺς νόμους τῆς φύσης, τῆς βαρύτητας τῆς ἀνάγκης κτλ. Ἔτσι θὰ εἶναι καὶ τὸ σῶμα μας, μιὰ τέλεια ὀμορφιὰ μέσα στὸ φῶς τοῦ Θεοῦ. 3
Θὰ μοῦ ἔλεγε ὁ φίλος μου ἀπὸ τὴν Κίνα, ὅτι γιὰ μένα δὲν ἔχει σημασία ὁ θάνατος, ἀφοῦ ἐγὼ πιστεύω στὴν μετεμψύχωση. Ὅμως τελικὰ μήπως ἡ μετεμψύχωση δὲν εἶναι ὁ χειρότερος θάνατος; Γιατὶ μὲ τὴν μετεμψύχωση δὲν μπορῶ νὰ ἀγαπήσω γιὰ πάντα. Πῶς μπορῶ νὰ πῶ σὲ αὐτὴν ποὺ ἀγαπῶ, σὲ ἀγαπῶ γιὰ πάντα; Δὲν μπορῶ νὰ πῶ γιὰ πάντα, γιατὶ σὲ αὐτὴ τὴ ζωὴ σὲ ἀγαπῶ, ἀλλὰ στὴν ἄλλη μετεμψύχωση θὰ ἀγαπῶ μιὰ ἄλλη, ἄλλοτε θὰ εἶμαι ἄνδρας, γυναίκα, ζῶο. Συνεπῶς ἡ ποιότητα τῶν σχέσεών μου εἶναι πολὺ χαμηλή. Θὰ ἔλεγε κανεὶς ὅτι δὲν πειράζει αὐξάνονται οἱ ἐμπειρίες μου, ὡριμάζω μέσα σὲ τόσες μετεμψυχώσεις. Ὅμως ἀκόμα κι ἂν παρακάμψουμε τὸ πρόβλημα τοῦ ποιὸς εἶμαι τελικὰ ἐγώ, τί εἶναι αὐτὸ ποὺ λέει ὅτι εἶμαι ἐγὼ σὲ κάθε μετεμψύχωση, πάλι δὲν παύει νὰ εἶναι φανερὴ ἡ ἔλλειψη τῆς τέλειας ἀγάπης, ἀφοῦ χρησιμοποιῶ τὸν ἄλλο ἔστω γιὰ τὴν τελείωσή μου, ἀλλὰ δὲν μπορῶ νὰ ἑνωθῶ μαζί του τελικά. Κι ἂν ἑνωθῶ θὰ ἑνωθῶ περιστασιακά. Πόσο νιώθουν ὅλοι αὐτὸ τὸ βαρὺ καὶ βουβὸ θάνατο στὴν ἀνατολικὴ φιλοσοφία... Γι αὐτὸ καὶ ἡ προσπάθεια γιὰ τὸ σπάσιμο τοῦ ὀδυνηροῦ κύκλου τῆς μετεμψύχωσης. Τὸ σταμάτημα τῶν ζωῶν ποὺ εἶναι θάνατοι. Εἶναι φοβερὸ νὰ ξέρεις ὅτι ἡ ζωὴ εἶναι τελικὰ ἕνας θάνατος. Ὁ Σὰρτρ εἶπε, μᾶς ἔδειξε, πὼς ὁ ἄλλος εἶναι ἡ κόλασή μου, γιατὶ βλέπω σὲ αὐτὸν τὸν περιορισμό μου, ἡ μετεμψύχωσή μου δείχνει πὼς ἡ ἴδια ἡ ζωὴ εἶναι ὁ θάνατος ἀφοῦ τελικὰ δὲν μπορῶ νὰ ἀγαπῶ γιὰ πάντα. Ὅμως, ὅταν σπάσει ὁ κύκλος τῶν μετεμψυχώσεων, τί γίνεται; Ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχει τὸ πρόσωπο ὑπάρχει μόνο μιὰ γενικὴ κατάσταση ποὺ ὀνομάζεται εὐτυχία. Ὅμως δὲν εἶναι ἀγάπη. Πρῶτα γιατί δὲν ὑπάρχει σάρκα, καὶ ἐγὼ ξέρω ὅτι ἀγαπῶ ἀνθρώπους μὲ σάρκα καὶ μετὰ γιατί δὲν ὑπάρχει Θεὸς συνεπῶς δὲν ὑπάρχει προσωπικὴ ὕπαρξη τέλεια καὶ γιὰ πάντα. Ὁ Θεὸς εἶναι ἀγάπη, ὄχι μόνο ἔχει ἀγάπη ἀλλὰ εἶναι ἀγάπη. Ἐγὼ μπορεῖ νὰ ἔχω λίγη ἀγάπη ἀλλὰ δὲν εἶμαι ἀγάπη. Ὁ Θεὸς εἶναι ἀγάπη γιατὶ εἶναι κοινωνία τριῶν προσώπων, Πατὴρ Υἱὸς Ἅγιο Πνεῦμα. Ἂν ἕνα πρόσωπο ἀπὸ αὐτὰ δὲν ὑπάρχει, δὲν ὑπάρχει Θεός, δὲν ὑπάρχουν καὶ τὰ ἄλλα δύο. Ὅμως ἂν δὲν ὑπάρχει ὁ φίλος μου, ἢ ἂν δὲ μὲ ἀγαπᾶ κάποιος, ἐγὼ θὰ ὑπάρχω. Ὁ Θεὸς μᾶς καλεῖ σὲ αὐτὸ τὸν τρόπο τῆς ὕπαρξης. Τὸ νὰ ὑπάρχουμε στὴν νιρβάνα, εἶναι ἀκόμα τὸ νὰ ὑπάρχουμε μέσα στὸν κτιστὸ κόσμο, χωρὶς τὴν δυνατότητα τοῦ νὰ ὑπάρχουμε ἐπειδὴ συνυπάρχουμε, ὅπως ὑπάρχει ὁ Θεὸς καὶ ὅπως μᾶς κάνει δῶρο αὐτὸ τὸν μοναδικὸ τρόπο ζωῆς. Καὶ ἐπειδὴ δέχομαι αὐτὸ τὸ δῶρο τοῦ Θεοῦ μπορῶ νὰ ἀγαπῶ κάποιον γιὰ πάντα. Ὅταν λοιπὸν θὰ στολίζω μὲ λουλούδια τὸν ἐπιτάφιο, τὸ φέρετρο τοῦ Χριστοῦ, καταλαβαίνω ὅτι τὰ λουλούδια δὲν ἔχουν πιὰ τὴν ὀσμὴ τοῦ θανάτου ἀλλὰ τὴν εὐωδία τοῦ παράδεισου. Γιατὶ ἀκόμα κι αὐτά, ὁλόκληρη ἡ κτίση θὰ ζήσει, ἀφοῦ τελικὰ τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ποὺ φέρει ὅλη τὴν κτίση, ζεῖ μέσα στὴν τελειότητα τοῦ Θεοῦ. Τώρα πιὰ ἀκόμα καὶ ὁλόκληρη ἡ κτίση μπορεῖ νὰ ἐλπίζει. Ὁ Παῦλος ποὺ ἄκουσε τὸ κρυφὸ κλάμα καὶ τὸ στεναγμὸ τῆς κτίσης ὅλης, ἀλλὰ καὶ ὅλοι οἱ μεγάλοι δάσκαλοι τῆς Ἀνατολῆς, ποὺ ἀναζητοῦν τὴν τελειότητα στὸ δρόμο τῆς ἁρμονίας τῆς φύσης, - ἁρμονίας ποὺ πρὶν δὲν ὑπῆρχε, γιατί πίσω ἀπὸ τὴν ὀμορφιὰ κρύβεται ὁ θάνατος- μόνο τώρα μποροῦν νὰ μοῦ ποῦν γιατὶ τὰ ἄνθη τῆς κερασιᾶς εἶναι ὄμορφα. ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ Περιοδική ἔκδοση Ι.Ν. Ἁγ.Ζώνης ΙΕΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΑΘΗΝΩΝ Ἐκδότης: Ι.Ν. Ἁγ.Ζώνης www.agiazoni.gr Ὑπεύθυνος: Ἀρχιμ. Ἄνθιμος Ἠλιόπουλος Ἁ γ ί α ς Ζ ώ ν η ς 2 7 Α, Α Θ Η Ν Α 1 1 3 5 2 τ η λ. : 2 1 0 8 6 7 4 2 5 0 Τεύχος 33, ΠΑΣΧΑ 2014 4
Ἀνάσταση: Ἡ νέκρωση τοῦ θανάτου μας π. Γεώργιος Μεταλληνός 1. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ δικαιώνει τὴ μοναδικότητα καὶ ἀποκλειστικότητά του ὡς Σωτῆρα, ἱκανοῦ νὰ ζωοποιήσει ἀληθινά, νὰ μεταγγίσει τὴν καταλύτρια τοῦ θανάτου ζωή του στὴ φθαρτὴ ζωή μας. Ἕνας ὁ Χριστός, μία ἡ Ἀνάσταση, μία καὶ μοναδικὴ καὶ ἡ δυνατότητα σωτηρίας - θεώσεως. Γι αὐτὸ καὶ προσανατολίζεται στὸν Χριστὸ ἡ προσδοκία γιὰ τὴν ὑπέρβαση τῶν ἀδιεξόδων, ποὺ συμπνίγουν τὴν ζωή μας. Στὸν ἕναν ὅμως Χριστό, τὸν Χριστὸ τῶν Ἁγίων, τὸν Χριστὸ τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὁ ἀλλοιωμένος «Χριστὸς» τῶν αἱρέσεων, ἢ ὁ σχετικοποιημένος «Χριστὸς» τοῦ θρησκειακοῦ συγκρητισμοῦ τῆς νεοεποχικῆς πανθρησκείας, συνιστᾶ ἀπόρριψη τοῦ ἀληθινοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς προσφερόμενης ἀπὸ Αὐτὸν δυνατότητας σωτηρίας. Ὁ Χριστὸς τῆς Πίστεως τῶν Ἁγίων μας εἶναι ὁ Χριστὸς τῆς Ἱστορίας καὶ ἀποκλείει κάθε σύγχυσή του μὲ ὁποιαδήποτε λυτρωτικὰ ὑποκατάστατα, ποὺ ἐπινοοῦνται γιὰ τὴν παραπλάνηση τοῦ κόσμου. Διότι μόνο ἔτσι μπορεῖ ἡ πλάνη νὰ συντηρεῖ τὴν ἀπάτη, διευκολύνοντας τὴν κυριαρχία ἀντιχρίστων δυνάμεων, ποὺ μολονότι σκορπίζουν τὸν θάνατο ἐμφανίζονται ὡς «ἄγγελοι φωτὸς» καὶ «διάκονοι Δικαιοσύνης» (Β Κορ. ια 14-15). Δὲν ξέρω γιατί στὸν λόγο αὐτὸ τοῦ Ἀπ. Παύλου τρέχει ἡ σκέψη μου, ὅταν γίνεται λόγος γιὰ «ἀνθρωπιστικὴ βοήθεια» ἢ «εἰρηνευτικὴ δύναμη» στοὺς καιρούς μας... 2. Μέσα ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τῶν Ἁγίων μας συνειδητοποιοῦμε πὼς δὲν ὑπάρχουν τραγικότερες ὑπάρξεις ἀπὸ τοὺς «μὴ ἔχοντας ἐλπίδα» (Α Θεσ. δ 13) ἐλπίδα δηλαδὴ ἀναστάσεως. Διότι βλέπουν τὸν βιολογικὸ θάνατο ὡς τέλος καὶ καταστροφή τους. Σ αὐτὴ τὴν τραγικότητα ὑπο- κύπτει, δυστυχῶς, καὶ ἡ ἐπιστήμη, ἀναζητώντας ἀπεγνωσμένα μεθόδους γιὰ παράταση τῆς ζωῆς, μεταγγίζοντας τὴν ψευδαίσθηση ὑπερνίκησης κατ αὐτὸν τὸν τρόπο τοῦ φυσικοῦ θανάτου. Ἐξίσου ὅμως τραγικοὶ εἶναι καὶ ὅσοι ἀκόμη καὶ χριστιανοὶ παγιδεύονται στὰ στεγανὰ χιλιαστικῶν ὁραμάτων καθολικῆς εὐημερίας καὶ ἐνδοκοσμικῆς ἐσχατολογίας, χάνοντας τὸ ἀληθινὸ νόημα τῆς Ἀναστάσεως καὶ θυσιάζοντας τὸ ὑπερκόσμιο στὸ ἐνδοκοσμικὸ καὶ τὸ αἰώνιο στὸ καιρικό. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ὡς ἀνάσταση τοῦ ἀνθρώπου καὶ σύνολης τῆς κτίσεως ἀποκτᾶ νόημα μόνο στὸ πλαίσιο τῆς ἁγιοπατερικῆς σωτηριολογίας. Στὴ συσταύρωση, δηλαδή, καὶ συνανάσταση μὲ τὸν Χριστό. Ἔτσι ζεῖ τὴν Ἀνάσταση καὶ ὁ Ἑλληνισμὸς στὴν ἱστορική του πορεία. Πιστὴ στὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἡ Ὀρθοδοξία ἔχει χαρακτηριστεῖ, ὅπως ἐλέχθη, «Ἐκκλησία τῆς Ἀναστάσεως», διότι στὴν Ἀνάσταση οἰκοδομεῖ ὅλη τὴν ἱστορική της παρουσία, ἐμβολιάζοντας στὴ συνείδηση τῶν λαῶν της τὴν ἀναστάσιμη ἐλπίδα, κάτι ποὺ φαίνεται στὴν πολιτισμική τους συνέχεια. Ἕνας ἀπὸ τοὺς ὀρθοδόξους λαοὺς καὶ ὁ ἑλληνικὸς ἔμαθε νὰ διαλύει στὸ φῶς τῆς Ἀναστάσεως τὰ σκοτάδια τῆς δουλείας του, ὅπως στὴν Τουρκοκρατία, ποὺ στὸ «Χριστὸς Ἀνέστη» δὲν κουραζόταν νὰ προσθέτει: «Καὶ ἡ Ἑλλὰς Ἀνέστη»! 3. Σ αὐτὸ τὸ νοηματικὸ πλαίσιο κινεῖται ἡ ἐλπιδοφόρα ἐκείνη πρόσκληση: «Δεῦτε λάβετε φῶς»! Εἶναι πρόσκληση στὸ ἀναστάσιμο ἄκτιστο φῶς τῆς θεότητος, ποὺ τὸ δέχονται μόνο ἐκεῖνοι, ποὺ ἔχουν καθαρίσει τὴν καρδιά τους. «Καθαρθῶμεν τὰς αἰσθήσεις καὶ ὀψόμεθα τῷ ἀπροσίτῳ φωτὶ τῆς ἀναστάσεως Χριστὸν ἐξαστράπτοντα...». Χωρὶς μετάνοια δὲν μπορεῖ νὰ κοινωνήσει κανεὶς τὸ ἀναστάσιμο φῶς. Μετά- 5
νοια εἶναι ὑπέρβαση τῆς ἁμαρτίας, τῆς αἰτίας κάθε θανάτου. Ἡ Ὀρθοδοξία διασώζει στὰ πρόσωπα τῶν Ἁγίων της τὸν τρόπο τῆς ἀληθινῆς μετάνοιας, ποὺ ὁδηγεῖ στὸν θάνατο τοῦ «παλαιοῦ ἀνθρώπου» καὶ στὴν προσωπικὴ ἀνάστασή μας. Αὐτὸ μᾶς ὑπενθυμίζει διαρκῶς ὁ περίεργος στὰ ὦτα τῶν ἀμυήτων μοναστηριακὸς ἐκεῖνος λόγος: «Ἐὰν πεθάνεις, πρὶν πεθάνεις, δὲν θὰ πεθάνεις, ὅταν πεθάνεις»! Χριστὸς Ἀνέστη! Ἄρθρο στὴν ἐφημερίδα Παρὸν τῆς Κυριακῆς Ὁ Ὅσιος Σισώης ὁ Αἰγύπτιος στὸν τάφο τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου Ὁ Ὅσιος ἐπεσκέφθη κάποτε τὸν τάφο τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου. Ὅταν στάθηκε μπροστὰ καὶ ἀναλογίσθηκε τὸ μεγαλεῖο, στὸ ὁποῖο ἔζησε ὁ ἐνδοξώτατος αὐτὸς βασιλιὰς τῶν Ἑλλήνων, τὴν δόξα ποὺ ἀπέκτησε μὲ τὰ κατορθώματά του στοὺς πολέμους, ποὺ τὸν ἔκαμαν ἥρωα καὶ κατακτητὴ τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ἔφριξε μὲ τὴν σκέψη πόσο ἄστατη εἶναι ἡ ζωὴ καὶ πόσο πρόσκαιρη ἡ δόξα. Ἔκλαψε καὶ θρήνησε γιὰ τὴ ματαιότητα ὅλης αὐτῆς τῆς προσπάθειας ποὺ κατέλαβε ὅλη του τὴν ζωή καὶ ποὺ δὲν τοῦ προσέφερε κανένα καλὸ στὴν ψυχή του. Οἱ μαθητὲς τοῦ ἀββᾶ Σισώη ζωγράφισαν τὴν εἰκόνα τοῦ πνευματικοῦ τους πατέρα κοντὰ στὸν τάφο, καὶ ἔγραψαν καὶ τὸ ἑξῆς ἐπίγραμμα: Ὁρῶν σε τάφε, δειλιῶ σου τὴν θέαν καὶ καρδιοστάλακτον δάκρυ χέω, χρέος τὸ κοινόφλητον εἰς νοῦν λαμβάνων, πῶς οὖν μέλλω διελθεῖν πέρας τοιοῦτον; Αἴ, αἴ, θάνατε, τίς δύναται φυγεῖν σε; Βλέποντάς σε, τάφε, δειλιάζω στὴ θεωρία σου, καὶ χύνω δάκρυα ἀπὸ τὴν καρδιά μου, φέροντας στὸν νοῦ μου τὸ χρέος ποὺ τοῦ ὀφείλουμε ὅλοι (δηλαδὴ τὸν θάνατον). Πῶς καὶ ἐγὼ μέλλω νὰ διαβῶ τέτοιο τέλος; Αἴ, αἴ, θάνατε, ποιὸς μπορεῖ νὰ σοῦ ξεφύγῃ; 6
Ἡ ἐμπειρία τῆς Ἀνάστασης Ἀρχιμ. Ἀνθίμου Ἠλιόπουλου Αὐτὴ ἦταν ἡ τελευταία βραδυνὴ προηγιασμένη. Φθάνουμε πλέον σιγὰ-σιγὰ πρῶτα ἀπ ὅλα στὶς δύο μεγάλες ἡμέρες ποὺ ἀκολουθοῦν, τοῦ Λαζάρου ποὺ εἶναι μία ἔκρηξη, πρώιμη ἔκρηξη χαρᾶς, εἶναι ὁ προάγγελος τῆς Ἀναστάσεως. Ἀκολουθεῖ μετὰ ἡ ἡμέρα τῶν Βαΐων ποὺ εἶναι, ὅπως ἔχουμε πεῖ καὶ ἄλλες φορὲς, ἡ μόνη μέρα κατὰ τὴν ὁποία ἐδοξάσθη ὁ Κύριός μας ὡς Βασιλεὺς ἐπὶ γῆς καὶ μετὰ ἀκολουθεῖ πλέον ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα. Καθ ἑξῆς ὅλες οἱ μέρες, ἡ μία διαδοχικὰ κοντὰ στὴν ἄλλη μᾶς ἀνεβάζουν σιγὰ-σιγὰ στὰ γεγονότα ποὺ ἔρχονται, τῆς Σταυρώσεως καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Κάτι τὸ ὁποῖο πρέπει νὰ κρατήσουμε μέσα μας καὶ νομίζω μέσα στὸ γεγονὸς τῆς Σαρακοστῆς ποὺ πέρασε, ἔχουμε τὴ δυνατότητα νὰ τὸ καταλάβουμε. Τὰ γεγονότα αὐτὰ καὶ τῆς Σταυρώσεως καὶ τῆς Ἀναστάσεως εἶναι μὲν ἱστορικὰ γεγονότα ποὺ συνέβησαν πρὶν ἀπὸ δύο χιλιάδες χρόνια, ἀλλὰ δὲν εἶναι μόνο ἱστορικὰ γεγονότα. Εἶναι γεγονότα τὰ ὁποῖα συμβαίνουν κάθε στιγμὴ στὴ καρδιὰ κάθε χριστιανοῦ, ὅταν αὐτὸς μπορεῖ καὶ φθάνει σὲ κατάσταση τέτοια ποὺ νὰ μπορεῖ νὰ τὰ οἰκειοποιηθεῖ. Προηγεῖται ἡ ἄσκηση τοῦ ἀνθρώπου, προηγεῖται ἡ κάθαρσή του, προηγεῖται ἡ ἑτοιμασία του, τὸ σκεῦος νὰ εἶναι ἐκλεκτό, ἑτοιμασμένο, ὥστε νὰ μπορεῖ νὰ προσεταιρισθεῖ, νὰ οἰκειοποιηθεῖ, νὰ φιλοξενήσει μέσα του τὴν ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ ὡς Σταύρωση καὶ ὡς Ἀνάσταση. Εἶναι μία ἐμπειρία ὁ Θεός, μία πραγματικότητα, μία ἐμπειρία, ἡ ὁποία ἀποκαλύπτεται στὸν ἄνθρωπο πάντα μὲ τὶς δύο αὐτὲς μορφές Σταύρωση καὶ Ἀνάσταση μαζί. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἀπ τὴ μιὰ μεριὰ ὁ ἄνθρωπος βλέπει τὴν ἐμπειρία τῆς Σταυρώσεως, τῆς νεκρώσεως τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου μέσα του, τὸ βλέπει ὁρατὰ αὐτό, ἔχει τὴν ἐμπειρία τῆς Σταυρώσεως, καὶ αὐτὸ βέβαια τοῦ δημιουργεῖ ἕναν πόνο τεράστιο ὡς πρὸς τὰ θεμελιώδη στοιχεῖα τῆς ἐκπεσμένης φύσεώς του, τῆς ἄρρωστης φύσεώς του, ἀλλὰ ταυτόχρονα ἔχει τὴν ἐμπειρία τῆς Ἀναστάσεως, δηλαδὴ τὴν ἐμπειρία τῆς παρουσίας τοῦ Ἀναστημένου Κυρίου, τὴν ὅλη ζωὴ τοῦ Θεοῦ μέσα του. Ἐκεῖ λοιπὸν βλέπει μέσα στὴν ὕπαρξή του νὰ τὸν ἐπισκέπτεται ὁ Κύριος ὡς ἀγάπη, ὡς πραότητα, ὡς ὑπομονή, ὡς θυσία, ὡς ταπείνωση, ὡς σιωπή, ὡς ἀνεξικακία, ὡς συγχώρεση αὐτὰ ὅλα ποὺ βλέπει ὁ χριστιανὸς μέσα του εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Τὸν βλέπει ἀποκεκαλυμμένο μέσα του, τὸν βλέπει ζωντανὸ μέσα του, ἀλλὰ ὡς πραγματικότητα ἀρετῆς. Γι αὐτὸ καὶ αὐτὲς οἱ δύο ἐμπειρίες τῆς Σταυρώσεως καὶ τῆς Ἀναστάσεως εἶναι ἐμπειρίες ποὺ ἀκολουθοῦν κάθε χριστιανὸ σὲ κάθε βῆμα του. Λέγαμε τὴ Κυριακὴ στὴ συνάντηση ποὺ εἴχαμε ὅτι ἡ ἐμπειρία τῆς Ἀναστάσεως, ἀλλὰ κυρίως ἡ ἐμπειρία τῆς Δευτέρας Παρουσίας, δὲν εἶναι κάτι ποὺ ἀφορᾶ τὰ ἔσχατα μόνο, δὲν εἶναι κάτι δηλαδὴ ποὺ θὰ ζήσουμε ὅταν τελειώσει αὐτὸς ὁ κόσμος μὲ τὴ μορφὴ ποὺ τὸν βλέπουμε τώρα καὶ ἔλθει πιὰ ἡ νέα ἐμπειρία τοῦ κόσμου μὲ τὴ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου, ἀλλὰ εἶναι μιὰ ἐμπειρία ποὺ ἀποκαλύπτεται τώρα, κάθε φορὰ τώρα μέσα στὴ καρδιὰ τοῦ χριστιανοῦ. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος ζεῖ ἀπὸ τώρα τὰ ἔσχατα, ζεῖ δηλαδὴ ἀπὸ τώρα τὴν ἐμπειρία τῆς Δευτέρας Παρουσίας. Πότε; Ὅταν ζεῖ μέσα του τὴν ἐμπειρία τοῦ Ἀναστημένου Κυρίου. Καὶ γι αὐτὸ βλέπετε ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς ὁ ὁποῖος πορεύεται πρὸς τὰ τέλη τῆς ἐπὶ γῆς ζωῆς του, δὲν ἔχει τόσο μεγάλη ἀγωνία γι αὐτὸ ποὺ θ ἀκολουθήσει, γιατί ἔχει ἀπόλυτη βεβαιότητα ὅτι αὐτὸ ποὺ ζεῖ ἐδῶ, θὰ τὸ ζήσει ἐν τέλει, πλήρως καὶ στὴν ἑπόμενη ζωή. Μιὰ ψυχὴ ποὺ ἔζησε 7
ἐδῶ πέρα τὴ χαρὰ τοῦ Θεοῦ, τὴν ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖ θὰ τὴν ζήσει πλέον ὁλοκληρωμένη. Ἐδῶ τὴν ζεῖ μέσα ἀπὸ ρωγμὲς, ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἐκεῖ θὰ τὴ ζήσει πλήρως, ἀλλὰ θὰ ζήσει τὴν ἴδια ἐμπειρία ἀκριβῶς. Ἂν ὅμως ἐδῶ σ αὐτὴ τὴ ζωὴ δὲν ἔζησε αὐτὴ τὴν ἐμπειρία τοῦ τέλους τοῦ θανάτου, τοῦ τέλους τοῦ κακοῦ, τοῦ τέλους τῆς ἁμαρτίας, ἂν δὲν εἶδε μέσα του τὴν ἁμαρτία νὰ μικραίνει, νὰ ζαρώνει, νὰ ἀδυνατίζει, νὰ νεκρώνεται σιγὰ-σιγά, δὲ θὰ μπορέσει οὔτε στὴ μετὰ θάνατον ζωὴ νὰ ἔχει τὴν ἴδια ἐμπειρία νεκρώσεως, νὰ εἶναι νικητὴς κατὰ τοῦ θανάτου δηλαδή. Γι αὐτὸ λοιπὸν κάτι ποὺ ἀκολουθεῖ ὅλους μας ὡς πραγματικότητα ἐκκλησιαστικὴ εἶναι ἡ προσπάθεια ποὺ κάνει ἡ ψυχή μας, τώρα, ἐδῶ, νὰ ζήσει τὰ ἔσχατα, νὰ ζήσει δηλαδὴ πλήρως τὴ Σταύρωση, τὴν Ἀνάσταση τοῦ νικητῆ Κυρίου καὶ τὴ Δευτέρα Παρουσία ἀκόμα. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας, αὐτὴ εἶναι ἡ ἐμπειρία τῶν Ἁγίων, γι αὐτὸ λοιπὸν πορευόμεθα στὰ μεγάλα γεγονότα τῆς Σταυρώσεως καὶ τῆς Ἀναστάσεως, ἀλλὰ οὐσιαστικὰ πορευόμεθα σὲ ἐμπειρίες, τὶς ὁποῖες πρέπει νὰ ζοῦμε καὶ ἐμεῖς μέσα μας καὶ νὰ μαστε ἀνοιχτοὶ στὶς ἐμπειρίες αὐτὲς καὶ νὰ τὶς βλέπουμε. Νὰ βλέπουμε πῶς ὁ Κύριος ἔρχεται μέσα μας ὡς νικητής. Τί νίκες φέρνει μέσα μας. Γιατί εἶναι νικητής; Γιατί εἶναι λυτρωτής; Γιατί εἶναι δυνατός; Εἶναι γιατί τὸ λέει ἡ Ἐκκλησία ἢ γιατί τὸ ζεῖ ἡ καρδιὰ μέσα της; Αὐτὴ εἶναι ἡ ἐμπειρία. Ξέρουμε μὲ σαφήνεια ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι Ἐκκλησία ἰδεῶν ἢ ἠθικῆς. Εἶναι Ἐκκλησία ἐμπειρίας. Ἤ κανεὶς ἔχει τὴν ἐμπειρία τοῦ Χριστοῦ ὡς νικητοῦ, λυτρωτοῦ, ἀναστημένου ἢ δὲν τὴν ἔχει. Γι αὐτὸ καὶ βλέπετε πὼς ὅ,τι ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴν πνευματικὴ ζωή, ἔχει νὰ κάνει μὲ μιὰ μορφὴ βίας, μιᾶς ἀδυσώπητης βίας νὰ 8
φέρεις τὸν ἑαυτό σου σ αὐτὲς τὶς καταστάσεις, νὰ μπορεῖς νὰ ζεῖς αὐτὲς τὶς καταστάσεις. Αὐτὸ ποὺ λένε οἱ Πατέρες εἶναι πάρα πολὺ σωστό, ὅτι, δηλαδή, αὐτὸ ποὺ διαφοροποιεῖ ἕναν ἄνθρωπο ποὺ δὲν ζεῖ πνευματικὴ ζωή ἀπ αὐτὸν ὁ ὁποῖος τὴν ζεῖ καὶ ἔχει αὐτὲς τὶς ἐμπειρίες εἶναι ἕνα πράγμα καὶ μόνο ἡ ἀποφασιστικότητα. Εἶναι ἀποφασισμένος, ξέρει ποῦ θέλει νὰ πάει, ξέρει τί θέλει νὰ κάνει στὴ ζωὴ αὐτή, ξέρει ποὺ ὁδηγεῖ τὰ βήματά του, ξέρει γιατί κινεῖται σ αὐτὴ τὴ ζωή, ξέρει κάθε τί, κάθε λειτουργία ποὺ εἶχε στὴ ζωὴ του μέσα σὲ τί ἀποσκοπεῖ, τί ἱκανοποιεῖ. Γιὰ παράδειγμα, παρατηρῆστε δύο ἀνθρώπους ὁ ἕνας βγαίνει τὸ πρωὶ ἀπ τὸ σπίτι του καὶ θέλει νὰ πάει στὴ δουλειά του. Παρατηρῆστε τὶς κινήσεις τοῦ σώματός του. Εἶναι σταθερὲς κινήσεις, ξέρει πολὺ καλὰ ποῦ θὰ στρίψει, ποῦ θὰ καθίσει, ποιὸ λεωφορεῖο θὰ πάρει, ποῦ θὰ κατέβει. Ἡ κίνησή του εἶναι σταθερὴ καὶ ἀποφασιστική, ξέρει ποῦ πηγαίνει. Παρατηρῆστε ἕναν ἄλλο ἄνθρωπο ποὺ βγαίνει ἀπ τὸ σπίτι του τὸ πρωί, ἀλλὰ δὲν ξέρει ποῦ θέλει νὰ πάει. Περιδιαβαίνει στοὺς δρόμους. Παρατηρῆστε τὸ σῶμα του. Χαλαρό, ἀδιάφορο, μαραζωμένο. Πάει ἀπὸ ἐδῶ, πάει ἀπὸ κεῖ, πάει μπροστά, γυρίζει πίσω, ἀναποφάσιστος. Ἔτσι ἀκριβῶς εἶναι καὶ ἡ πνευματικὴ ζωή. Ὁ ἀποφασιστικὸς ἄνθρωπος εἶναι αὐτὸς ποὺ ἔχει δουλειὰ καὶ ἡ δουλειὰ του εἶναι νὰ σώσει τὴ ψυχή του. Καὶ ξεχωρίζει, ξεχωρίζει σ ὅλα. Αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος τὶς μέρες ποὺ θὰ ρθουνε, πορεύεται μὲ ἀποφασιστικότητα καὶ ἔχει ἀνάγκη ἡ ἴδια ἐμπειρία νὰ ξεχειλίζει στὴν ὕπαρξή του μέσα, Σταύρωση καὶ Ἀνάσταση. Ὁ ἄλλος ἄνθρωπος, ὁ ἀναποφάσιστος, ὁ ἀδιάφορος, θὰ πλησιάσει μὲν τὶς ἡμέρες αὐτές, μπορεῖ λίγο νὰ συγκινηθεῖ, ἀλλὰ μέχρι ἐκεῖ. Ἐμπειρία δὲν θὰ ἔχει, τὸ νωχελικό του βῆμα δὲν τὸ ἐπιτρέπει, ἡ ἀδιαφορία του δὲν τὸν καθιστᾶ ἱκανὸ γιὰ ἐμπειρία. Νὰ λοιπὸν μία βασικὴ διαφορά. Πρέπει, λοιπὸν, ἐμεῖς νὰ ἔχουμε ξεκαθαρίσει μέσα μας ὅτι πορευόμεθα πρὸς τὰ μεγάλα τῆς ζωῆς μὲ ἀποφαστικότητα, μὲ ὅραμα, μὲ σκοπό, μὲ νόη- μα. Ἔτσι ὅλες οἱ κινήσεις, ὅλες οἱ δυνάμεις τῆς ὕπαρξής μας βοηθοῦν σ αὐτὸ τὸ σκοπό, ἐπιτελοῦν αὐτὸ τὸ σκοπό. Τὶς βάζουμε νὰ δουλέψουν γι αὐτὸ τὸ σκοπὸ. Νὰ λοιπὸν, ὅπως καὶ ἡ σημερινὴ Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων, ποὺ ὅπως εἴπαμε ἦταν ἡ τελευταία βραδυνή, τὴν τελέσαμε γιατί θέλαμε νὰ ἱκανοποιήσουμε τὴ ψυχή μας ποὺ ἤθελε γι ἄλλη μιὰ φορὰ νὰ χορτάσει ἀπὸ θεό, νὰ κοινωνήσει Θεὸ μέσα της. Ἔτσι καὶ ἡ ἴδια ψυχὴ θὰ φθάσει σιγὰσιγὰ στὶς μεγάλες ἡμέρες καὶ θὰ ψηλαφίσει τὴν ἐμπειρία τῶν μεγάλων αὐτῶν ἡμερῶν. Ἀνάλογα μὲ τὸ τί ἔχει ζήσει κανεὶς τὶς προηγούμενες μέρες ποὺ προηγήθηκαν, θὰ εἶναι καὶ οἱ ἐμπειρίες ποὺ θὰ ἔχει. Γι αὐτὸ, λοιπὸν, ἡ ἀποφασιστικότητα ἂς χαρακτηρίζει τὴν ὕπαρξή μας, ἡ ἀποφασιστικότητα ἂς χαρακτηρίζει τὴ στάση μας μὲς τὴ ζωὴ αὐτή. Βγαίνουμε ἀπὸ τὸ σπίτι μας τὸ πρωί; ξέρουμε ποῦ πᾶμε. Ἐρχόμαστε στὴ ζωὴ αὐτή ξέρουμε ποῦ πᾶμε αὐτὸ χαρακτηρίζει τὴ κίνησή μας, τὴ λειτουργία μας, τὸ λόγο μας, τὴ συμπεριφορά μας, τὶς σκέψεις μας, τὰ ὁράματά μας, ὅλα. Ὁ Θεὸς λοιπὸν νὰ μᾶς ὁδηγήσει σιγὰ-σιγὰ μ αὐτὴν τὴν ἀποφασιστικότητα στὶς ἡμέρες ποὺ ἔρχονται γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ διεισδύσουμε στὸ νόημα, στὴν ἐμπειρία τῶν ἡμερῶν αὐτῶν. Ὁ Κύριος νὰ μᾶς βοηθήσει νὰ ἔχουμε τὴν ἐμπειρία τὸ βράδυ τοῦ Πάσχα, τὸ βράδυ τῆς Ἀνάστασης, τῆς δικῆς του Ἀναστάσεως νὰ γεμίσει ἡ ψυχὴ μας μέσα της ἀπὸ τὴ χαρὰ τῆς δικῆς του Ἀναστάσεως, νὰ εἶναι ἡ ψυχὴ μας Ἀνάσταση ἐκεῖνο τὸ βράδυ. Ἂς ἀφήσουμε ὅλα τ ἄλλα λίγο στὴν ἄκρη τώρα, ἂς προσανατολιστοῦμε σ αὐτὴ τὴν ἐμπειρία, ἂς φθάσει ἡ ψυχή μας νὰ ἔχει αὐτὴ τὴν ἐμπειρία ἐκεῖνο τὸ βράδυ, τὸ τόσο φωτεινὸ βράδυ. Ὁ Θεὸς νὰ δώσει σ ὅλους μας αὐτὴ τὴ χαρά. (Ἀπομαγνητοφωνημένο κήρυγμα ποὺ ἐκφωνήθηκε κατὰ τὴν τελευταία βραδυνὴ Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίας Ζώνης) 9
Τὸ ἄδειο ἀβγὸ Ὁ Φίλιππος γεννήθηκε πρὶν μερικὰ χρόνια, ἕνα γλυκύτατο, μελαχρινὸ ἀγοράκι μὲ πλακουτσωτὴ μυτούλα, δύο ἐκφραστικὰ καστανὰ μάτια καὶ μία τούφα μαῦρα μαλλιὰ στὸ στρογγυλὸ κεφαλάκι του. Τὸν ἀγαποῦσε τὸν Φίλιππο ἡ μαμά του. Τὸν ἀγαποῦσε πολύ. Πρὶν ἀκόμα τὴ μέρα τῶν γενεθλίων του. Ἀπὸ τότε ποὺ ὁ γιατρὸς γιὰ πρώτη φορὰ εἶπε πὼς ὁ μεγάλος τους γιὸς θὰ ἀποκτοῦσε ἀδελφάκι. Ἀπὸ τότε ποὺ γιὰ πρώτη φορὰ ἔμαθε πὼς τὸ παιδάκι αὐτὸ θὰ εἶναι ἀγόρι καὶ θὰ εἶναι λίγο διαφορετικὸ ἀπὸ τὰ ὑπόλοιπα. Ὁ Φίλιππος γεννήθηκε μὲ τὸ σύνδρομο Down, καθὼς στὰ κύτταρά του βρέθηκε ἀπὸ λάθος, οὔτε δικό του, οὔτε τῆς μαμᾶς του, οὔτε τοῦ μπαμπᾶ του, ἕνα χρωμόσωμα, ἔτσι τὸ λένε οἱ γιατροί, περίσσιο. Ἕνα τσιμπιδάκι σπασμένο στὴ μέση καὶ μπλεγμένο σὰν γαλλικὴ κοτσίδα. Ἅμα τὸ δεῖς, ἔτσι μοιάζει. Τὸ ξέρετε αὐτὸ τὸ σύνδρομο. Εἶναι αὐτὸ ποὺ κάνει τὰ παιδάκια χαριτωμένα, γλυκὰ καὶ χαμογελαστά, ὅπως ὅλοι οἱ γονεῖς θὰ ἤθελαν τὰ παιδιά τους. Ὑπάκουα καὶ καλοσυνάτα. Τέτοιο παιδὶ ἦταν καὶ ὁ Φίλιππος. Εἶχε ὅμως καὶ μερικὰ προβλήματα στὸ μικρὸ κορμάκι του. Ἡ καρδούλα του, τὰ ματάκια του, τὸ στομαχάκι του, τὸ μυαλουδάκι του. Ὅμως τὰ ἔβγαζε πέρα. Ἦταν, βλέπετε, καὶ ἡ μαμά του ποὺ τὸν ἀγαποῦσε. Ἦταν καὶ ὁ μπαμπὰς ποὺ φρόντιζε γιὰ ὅ,τι χρειαζόταν. Καθὼς περνοῦσαν τὰ χρόνια, πολλὲς ἦταν οἱ φορὲς ποὺ συναντοῦσε ὁ Φίλιππος τὰ μάτια τῶν γύρω του ἐρευνητικὰ καὶ περίεργα, μὲ μία μελαγχολικὴ ἔκφραση. Δὲν ἔδινε ἰδιαίτερη σημασία, χαμογελοῦσε καὶ ἀμέσως ἔτρεχε νὰ συναντήσει δύο ἄλλα μάτια, ποὺ μόνο ἀγάπη τοῦ πρόσφεραν. Στὸν Φίλιππο ἄρεσε τὸ παιχνίδι, τοῦ ἄρεσε καὶ τὸ σχολεῖο, μὰ πιὸ πολὺ χαιρόταν τὸ Κατηχητικό, στὴν Ἐκκλησία. Πρωτοπῆγε πρὶν ἀκόμα ξεκινήσει τὸ σχολεῖο, τὸ κανονικό, καὶ τώρα, τέσσερα χρόνια μετά, συνέχιζε νὰ πηγαίνει μὲ χαρὰ καὶ συνέπεια κάθε Κυριακή. Ὅμως στὴν τάξη δὲν ἦταν μόνος του. Πῶς θὰ μποροῦσε ἄλλωστε; Μαζί του ἦταν ἄλλα ὀκτὼ ἐννιάχρονα παιδάκια, ἀγόρια καὶ κορίτσια. Καὶ ξέρετε πῶς εἶναι μερικὲς φορὲς τὰ ἐννιάχρονα παιδάκια καὶ πόσο ἐπιθετικὰ καὶ σκληρὰ μποροῦν νὰ γίνουν μὲ κάποιον ἀλλιώτικο, κάποιον διαφορετικό, κάποιον ξεχωριστό. Ἡ δασκάλα τους ἦταν εὐαίσθητη καὶ στοργική. Ἀγαποῦσε ὅλα τὰ παιδιά, μὰ εἶχε φυλαγμένη λίγη συμπάθεια περισσότερη γιὰ τὸν Φίλιππο. Προσπαθοῦσε καὶ εἶχε βοηθήσει πολὺ ὥστε μέσα στὸ ἀτίθασο αὐτὸ μελίσσι νὰ ὑπάρχει ἀγάπη καὶ κατανόηση. Μάθαιναν μαζί, γελοῦσαν μαζί, ἔπαιζαν μαζὶ καὶ στ ἀλήθεια νοιάζονταν ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλο, ἂν καὶ δὲν τὸ λεγαν φωναχτά. Τὰ ἐννιάχρονα παιδιὰ σπάνια κάνουν κάτι τέτοιο. Πάντα ὅμως ὑπῆρχε μία ἐξαίρεση σὲ ὅλα αὐτά. Ὁ Φίλιππος δὲν ἦταν ἢ δὲν μπόρεσε ποτὲ νὰ γίνει ἀληθινὸ μέλος τῆς ὁμάδας. Δὲν τὸ εἶχε διαλέξει, οὔτε τὸ ἤθελε νὰ εἶναι διαφορετικός. Ἁπλὰ ἦταν. Καὶ δὲν μποροῦσε νὰ κάνει τίποτα γιὰ νὰ τὸ ἀλλάξει. Τὴν πρώτη Κυριακὴ μετὰ τὸ Πάσχα, ἡ δασκάλα εἶχε μία θαυμάσια ἰδέα. Ἀφοῦ πρῶτα βρῆκε ἐννέα ξύλινα ἀβγά, ἀπὸ αὐτὰ ποὺ μπορεῖ κανεὶς εὔκολα νὰ ἀνοίξει καὶ ἔπειτα νὰ ξανακλείσει, τὰ ἔβαψε μὲ ὡραῖα χρώματα καὶ τὰ ἔφερε στὰ παιδιά. Ἐκεῖνα κατενθουσιάστηκαν καὶ ἡ χαρὰ τους ἔγινε μεγαλύτερη, ὅταν αὐτὸ ποὺ ἀπὸ τὴν ἀρχὴ περίμεναν ἔγινε πραγματικότητα, ὅταν ἡ δασκάλα μοίρασε τὰ ἀβγά, ἕνα γιὰ τὸν καθένα καὶ τὴν καθεμιά. 10
Ἦταν μία ὑπέροχη ἀνοιξιάτικη μέρα, ξέχασα νὰ σᾶς πῶ πὼς ὁ Φίλιππος ἔμενε σὲ μία μικρὴ πόλη καὶ ἡ ἐκκλησία εἶχε προαύλιο μὲ ἕνα μεγάλο, ὄμορφο καὶ ἀνθοστόλιστο κῆπο. Ἡ συμφωνία ἦταν νὰ ἔβγαιναν ὅλοι ἔξω καὶ νὰ ἐπέστρεφαν ἀφοῦ εἶχαν βρεῖ καὶ βάλει μέσα στὸ ἀβγὸ τους τὸ δικό τους σύμβολο γιὰ τὴ νέα ζωή. Ἡ δασκάλα δὲν πρόλαβε νὰ τελειώσει καὶ τὰ παιδιὰ μὲ φωνὲς καὶ ποδοβολητὸ ὅρμησαν βιαστικὰ πρὸς τὴν αὐλή, καθὼς σὲ δέκα λεπτὰ θὰ ἔπρεπε νὰ εἶχαν γυρίσει. Μετὰ ἀπὸ λίγο ἦταν πάλι ὅλοι μαζὶ στὴν τάξη. Τὰ ἀβγά, κλειστὰ ἐπάνω στὴν ἕδρα καὶ τὰ παιδιὰ μὲ ἱδρωμένα τὰ μετωπάκια τους καὶ τὰ μάγουλα κατακόκκινα, κατάκοπα ἀλλὰ χαρούμενα, στὶς θέσεις τους. Ἡ δασκάλα ἄνοιξε τὸ πρῶτο ἀβγό. Ἕνα λουλούδι! Τὸ μικρὸ ἀκροατήριο ζητωκραύγασε. Μετὰ ἄνοιξε ἕνα ἄλλο. Μία πολύχρωμη μικρὴ πεταλούδα φάνηκε καὶ ἀμέσως ἄρχισε νὰ πετᾶ ἀνάμεσα στὰ χαμογελαστὰ μουτράκια τους. «Θαυμάσια. Ὑπέροχα» φώναξαν τὰ κορίτσια, καθὼς γιὰ τὰ ἀγόρια ξέρετε, εἶναι κάπως δύσκολο νὰ ποῦν, πόσο μᾶλλον νὰ φωνάξουν κάτι τέτοιο γιὰ πράγματα σὰν κι αὐτό. Ἔπειτα ἄνοιξε ἕνα τρίτο. Μέσα ἦταν μία πέτρα. Κάποιοι γέλασαν μὲ νόημα, ἄλλοι εἶπαν: «Πῶς μπορεῖ μία πέτρα νὰ συμβολίζει τὴ νέα ζωή; Κάποιο λάθος θὰ ἔγινε». Τότε, ἕνα γεροδεμένο παιδὶ σηκώθηκε χωρὶς δισταγμὸ καὶ εἶπε: «Αὐτὸ εἶναι τὸ δικό μου αὐγό. Ἤξερα πὼς ὅλοι θὰ βάζατε μέσα λουλούδια, φύλλα, ζουζούνια,πεταλοῦδες καὶ πράγματα σὰν κι αὐτά. Γι αὐτὸ κι ἐγὼ διάλεξα καὶ ἔβαλα μία πέτρα. Ἄλλωστε γιὰ μένα, αὐτὸ εἶναι νέα ζωή». Ὅλοι γέλασαν καὶ χάρισαν στὸ συμ- 11
μαθητὴ τους ἕνα ζεστὸ χειροκρότημα. Ἔπειτα ἡ δασκάλα, ἀφοῦ εἶπε μερικὰ γιὰ τὴ σοφία τῶν παιδιῶν ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ τί συμβολίζει ἡ πέτρα, ἄνοιξε τὸ ἑπόμενο. Ἡσυχία ἁπλώθηκε στὴν τάξη. Τὸ ἀβγὸ ἦταν ἄδειο. Κάποιος μᾶλλον δὲν εἶχε καταλάβει καλὰ τὶς ὁδηγίες. «Εἶναι ἄδικο! Εἶναι ἀνόητο! Τὸ ἀβγὸ εἶναι ἄδειο! Κάποιος τὰ ἔκανε θάλασσα!» ἄρχισαν ὅλοι νὰ διαμαρτύρονται μετὰ ἀπὸ λίγες στιγμὲς ἀμηχανίας. Ἐκείνη τὴν ὥρα ἡ δασκάλα ἔνιωσε κάποιον νὰ τραβᾶ τὴ ζακέτα της καὶ κοίταξε κάτω. «Εἶναι δικό μου» εἶπε ὁ Φίλιππος. «Εἶναι δικό μου». ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ τ. 33 (ΠΑΣΧΑ 2014) Τὰ παιδιὰ ἀμέσως ἀντέδρασαν: «Ποτὲ δὲν κάνεις τίποτα σωστὸ Φίλιππε. Τὸ ἀβγὸ εἶναι ἄδειο». «Τὸ ἔκανα σωστὰ» ἀπάντησε ὁ Φίλιππος μὲ τὴ γλυκιὰ φωνούλα του πιὸ σταθερὴ ἀπὸ ποτέ. «Τὸ ἔκανα σωστά. Ὁ τάφος εἶναι ἄδειος. Ὁ Χριστὸς ἀναστήθηκε. Ὁ τάφος εἶναι ἄδειος». Ἐπικράτησε ἀπόλυτη ἡσυχία, μία ἡσυχία ὄμορφη, γλυκιὰ καὶ ζεστή. Ἡ δασκάλα μὲ χαμηλωμένη τὴ φωνή, ποὺ λίγο ἔτρεμε, καὶ μάτια γυαλιστερὰ εὐχαρίστησε τὸν Φίλιππο καὶ ζήτησε ἀπὸ τοὺς ὑπόλοιπους νὰ κάνουν τὸ ἴδιο. Ἀπὸ ἐκείνη τὴ στιγμὴ τὰ πάντα ἦταν διαφορετικά. Δὲν ξέρω ἂν πιστεύετε στὰ θαύματα, ἀλλὰ ἕνα τέτοιο συνέβη ἐκείνη τὴν ἡμέρα. Ἀπὸ ἐκείνη τὴ στιγμὴ ὁ Φίλιππος ἔγινε ἕνα ἀληθινὸ μέλος τῆς χαρούμενης καὶ ἀτίθασης αὐτῆς ὁμάδας. Ὁ Φίλιππος πέθανε πέρυσι τὸ καλοκαίρι. Οἱ γονεῖς ἤξεραν πὼς τὸ κορμάκι του ἦταν πιὸ εὐαίσθητο καὶ εὔθραυστο ἀπὸ τῶν ἄλλων παιδιῶν. Κι ἔτσι τὸν Ἰούλιο, ὅταν ὅλα, ἢ μᾶλλον τὰ περισσότερα παιδάκια ξένοιαστα ἔπαιζαν καὶ πλατσούριζαν στὶς ἀκρογιαλιές, μία ἁπλὴ λοίμωξη, ἕνα κρυολόγημα ποὺ συνήθως χρειάζεται μονάχα ἕνα σιρόπι μὲ γεύση μπανάνας καὶ μερικὲς μέρες στὸ κρεβάτι μὲ τσάι, φρυγανιὲς καὶ πορτοκαλάδα, ἡ καρδούλα τοῦ Φίλιππου δὲν ἄντεξε. Στὴν τελετὴ τοῦ ἀποχωρισμοῦ ἦταν ὅλοι ἐκεῖ. Οἱ γονεῖς, οἱ φίλοι, οἱ συγγενεῖς. Οἱ συμμαθητές του ἀπὸ τὸ Κατηχητικό μαζεύτηκαν στὸν προθάλαμο τῆς ἐκκλησίας καὶ μαζὶ μὲ τὴ δασκάλα τους προχώρησαν χωρὶς δισταγμὸ πρὸς τὸ μέρος ποὺ ἦταν ἀκουμπισμένο καὶ σκεπασμένο τὸ ἄψυχο κορμάκι τοῦ φίλου τους. Δὲν κρατοῦσαν λουλούδια γιὰ νὰ καλύψουν τὴν τραγικὴ καὶ θλιβερὴ πραγματικότητα τοῦ θανάτου, οὔτε πεταλοῦδες. Κρατοῦσαν μόνο ἕνα μεγάλο, ξύλινο, ἄδειο ἀβγό. Τὸ ἄφησαν δίπλα του καὶ σκουπίζοντας τὰ δακρυσμένα ματάκια τους παρηγορημένοι γύρισαν καὶ κάθισαν στὶς θέσεις τους. «Ὁ τάφος εἶναι ἄδειος. Ὁ Χριστὸς ἀναστήθηκε. Ὁ τάφος εἶναι ἄδειος» θυμήθηκαν καὶ χαμογέλασαν. 12
Ὁ βασανιστικὸς θάνατος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ (Συνέντευξη τοῦ γνωστοῦ ἰατροδικαστῆ Φίλιππου Κουτσάφτη στὸν δημοσιογράφο Δημήτρη Ριζούλη) Ὁ Φίλιππος Κουτσάφτης περιγράφει βῆμα βῆμα τὶς ἐπιπτώσεις τῶν Παθῶν (μὲ ἕξι ἀνακρίσεις καὶ τέσσερις βασανισμοὺς) καὶ ἐξηγεῖ πῶς προῆλθε ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ στὸν Σταυρό. Ὁ Φίλιππος Κουτσάφτης εἶναι ὁ προϊστάμενος τῆς Ἰατροδικαστικῆς Ὑπηρεσίας Ἀθηνῶν καὶ ἴσως ὁ πιὸ διάσημος ἰατροδικαστὴς τῶν τελευταίων δεκαετιῶν. Ἔχει κληθεῖ νὰ μελετήσει καὶ νὰ ἀποφανθεῖ γιὰ τὰ μεγαλύτερα σύγχρονα ἐγκλήματα καὶ οἱ ἐκθέσεις του προσέφεραν πολύτιμα στοιχεῖα στὶς Ἀρχές. Αὐτὴ τὴ φορὰ ὅμως ἐκλήθη νὰ κάνει μία διαφορετικὴ «νεκροψία» καὶ «ἔκθεση», γιὰ τὸ μαρτύριο καὶ τὸν θάνατο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ κ. Κουτσάφτης ἔχει κάνει μία βαθιὰ μελέτη (συστηματικὰ ἐδῶ καὶ καιρὸ) γιὰ τὸ θέμα, ἐξετάζοντας ὅλες τὶς πηγὲς καὶ ἀναλύοντας τὰ πάθη καὶ τὸν θάνατο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ μὲ ἐπιστημονικὸ τρόπο. Σήμερα ἀναλύει τὰ αἴτια θανάτου τοῦ Ἰησοῦ, τὴν ἐπίπτωση κάθε βασανιστηρίου ἀλλὰ καὶ τὴν ψυχοσωματικὴ κατάσταση τοῦ Χριστοῦ. Τέλος, ἀπαντᾶ γιατί καταρρίπτονται ὅλες οἱ θεωρίες ποὺ ἀμφισβητοῦν ὅτι ὁ Χριστὸς πέθανε πάνω στὸν Σταυρό, μὲ τελικὸ σκοπὸ νὰ ἀμφισβητηθεῖ ἡ Ἀνάστασή Του. - Κύριε Κουτσάφτη, τὰ στοιχεῖα ποὺ ἔχουμε στὰ χέρια μας ἀπὸ τὶς Γραφές, τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὶς ἱστορικὲς πηγὲς μᾶς δίνουν μία πλήρη εἰκόνα γιὰ τὰ μαρτύρια τοῦ Χριστοῦ; -Βεβαιότατα. Ξέρουμε πάρα πολλὰ στοιχεῖα καὶ θὰ ἔλεγε κανεὶς ὅτι μποροῦμε νὰ βγάλουμε ἕνα πόρισμα. Ἐλπίζω νὰ μὴν ἀκούγεται ἀσεβὲς αὐτὸ τὸ τόλμημα σὲ ὁρισμένους, γιατί τόλμημα εἶναι. Πρέπει νὰ γίνει κατανοητὸ ὅτι τὸ θεῖο πάθος εἶναι ἑκούσιο. Ὁ Κύριος μὲ τὴ δική Του θέληση δέχτηκε τὰ πάντα, γι αὐτὸ ἀκόμα καὶ τὴν ὥρα ποὺ τὰ καρφιὰ ἔσκιζαν τὶς σάρκες του καὶ τρυποῦσαν τὰ ὀστᾶ Του Αὐτὸς προσευχόταν γιὰ τοὺς σταυρωτές Του, πράγμα πρωτοφανές. - Ποιὰ ἦταν λοιπὸν ἡ ἐπίπτωση τῶν Παθῶν; -Αὐτὸ ποὺ πρέπει ὅλοι νὰ γνωρίζουν εἶναι ὅτι τὰ Πάθη εἶναι ψυχοσωματικά. Ὁ Χριστός, ὅταν φεύγει ἀπὸ τὸν Μυστικὸ Δεῖπνο καὶ πορεύεται γιὰ νὰ προσευχηθεῖ, ἀφήνοντας λίγο πιὸ μακριά τοὺς τρεῖς μαθητὲς (Πέτρο, Ἰάκωβο καὶ Ἰωάννη), ἐμφανίζεται μὲ βάση τὶς Γραφὲς ἐκστατικὸς σὰν κάτι δυσάρεστο νὰ περιμένει. Στὸ τέλος (ἐνῶ οἱ μαθητὲς δὲν ἔχουν ἀντιληφθεῖ τί συμβαίνει) ὁ Ἰησοῦς προσεύχεται γιὰ τρίτη φορὰ καὶ τρέχει ἀπὸ τὸ μέτωπό του ἱδρώτας καὶ αἷμα. Αὐτὸ τὸ σημεῖο τῆς διήγησης περὶ «αἱματηροῦ ἱδρώτα» ἀμφισβητήθηκε πολὺ ἔντονα γιὰ αἰῶνες. Ὁ Εὐαγγελιστὴς ὅμως γράφει κάτι ποὺ ἦταν ἀδιανόητο καὶ πρωτοφανές, χωρὶς νὰ τὸν νοιάζει ἂν θὰ τὸν ἀμφισβητήσουν ἢ ἂν θὰ ποῦν ὅτι γράφει φανταστικὰ πράγματα. Πράγματι, λοιπόν, τὸ Εὐαγγέλιο 2000 χρόνια μετὰ δικαιώθηκε, καθὼς ἡ Ἰατρικὴ πρόσφατα ἀποφάνθηκε ὅτι ὑπάρχει ἕνα σπάνιο συνοδὸ σύμπτωμα τοῦ ὀργανισμοῦ μὲ αὐτὰ τὰ χαρακτηριστικὰ ὅταν κάποιος βρεθεῖ σὲ μεγάλη ψυχοσωματικὴ ἔνταση. Ξέρουμε πλέον ἀπὸ τὴ σύγχρονη ἐπιστήμη ὅτι οἱ ἱδρωτοποιοὶ ἀδένες εἶναι διάσπαρτοι στὸ σῶμα, ἀλλὰ οἱ πολυπληθέστεροι βρίσκονται στὶς παλάμες, στὰ πέλματα, στὸν αὐχένα, στὶς παρειὲς καὶ στὸ μέτωπο. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος βρεθεῖ σὲ μεγάλη ἔνταση, εἶναι δυνατὸν νὰ γίνει αὐτόματη ρήξη μεγάλου ἀριθμοῦ τριχοειδῶν ἀγγείων στὸ σπείραμα τῶν ἀδένων. Τὸ αἷμα ποὺ 13
ἀπελευθερώνεται ἀναμειγνύεται μὲ τὸν ἱδρώτα, τὸν βάφει κόκκινο καὶ στὴ συνέχεια τὸ παραχθὲν μεῖγμα ἀναβλύζει στὸ δέρμα. Δηλαδὴ ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς ἔγραψε τὴν ἀλήθεια. Καταλαβαίνει, ὅμως, κανεὶς σὲ πόσο μεγάλο βαθμὸ ἔντασης βρισκόταν ὁ Ἰησοῦς πρὶν ἀκόμα ἀπὸ τὴ σύλληψή Του. Τὴν ἄλλη μέρα ἤξερε ὅτι θὰ ἀναλάβει τὴν ἀνθρώπινη ἁμαρτία ὡς ἀντικαταστάτης τοῦ πεσόντος ἀνθρώπου καὶ θὰ ἀντιμετωπίσει πάνω στὸν Σταυρὸ τὴ θεία δικαιοσύνη. Δὲν ἤθελε νὰ χάσει τὸ βλέμμα τοῦ πατέρα Του ποὺ ἦταν στραμμένο πάνω Του. Δὲν ἦταν ἡ ἀγωνία Του οὔτε γιὰ τὴ μαστίγωση οὔτε γιὰ τὰ καρφιά. - Τὰ μαρτύρια πρὶν ἀπὸ τὴ Σταύρωση ποιὰ ἦταν καὶ ποιὰ ἐπίπτωση εἶχαν; -Μετὰ τὴ σύλληψη ὁ Ἰησοῦς πέρασε ἀπὸ ἕξι ἐξαντλητικὲς καὶ κακόπιστες ἀνακρίσεις. Ἀπὸ τὸν Ἄννα, τὸν Καϊάφα, τὸ Συνέδριο, τὸν Πιλάτο, τὸν Ἡρώδη καὶ ξανὰ ἀπὸ τὸν Πιλάτο. Στὰ μεσοδιαστήματα κακοποιήθηκε μὲ τέσσερις πολύωρους καὶ βάρβαρους βασανισμούς. Μεταξὺ τῶν ἀνακρίσεων καὶ τῶν βασανισμῶν σύρθηκε ἁλυσοδεμένος καὶ δερόμενος ἕξι φορές. Ἡ ἀπόσταση ποὺ διήνυσε μὲ τὶς ἁλυσίδες ἦταν περίπου ἕξι χιλιόμετρα. Καὶ ὅλα αὐτὰ νηστικός, διψασμένος καὶ ἄυπνος. - Οἱ πιέσεις τί ρόλο ἔπαιξαν; -Τοῦ ἀσκήθηκε ἔντονη ψυχοσωματικὴ βία, Τὸν ἔγδυσαν τρεῖς φορές, Τὸν ἔντυσαν ἄλλες τόσες, Τὸν μαστίγωσαν, Τοῦ φόρεσαν τὸ ἀκάνθινο στεφάνι καὶ Τοῦ φόρτωσαν τὸν βαρὺ Σταυρό. Στὶς ἀνακρίσεις Τὸν διέσυραν καὶ Τὸν ἐξευτέλισαν. Ἤθελαν μὲ κάθε τρόπο νὰ Τὸν κάνουν νὰ λυγίσει. - Μεταξὺ ἄλλων, μαστιγώθηκε. -Ναί. Ἡ μαστίγωση γινόταν μὲ φραγγέλιο, ποὺ εἶχε λουριὰ μὲ ἀπολήξεις σφαιρίδια καὶ ἄκρες ἀπὸ κόκκαλα. Κάθε φορὰ ποὺ ἔπεφτε στὸ σῶμα τὸ μαστίγιο αὐτὰ τὰ ἀντικείμενα ἔμπαιναν μέσα στὶς σάρκες καὶ ὅταν τὸ τραβοῦσε ὁ βασανιστὴς γιὰ νὰ ξαναχτυπήσει ἔσκιζαν τὸ δέρμα. Οἱ πληγὲς ποὺ προκάλεσαν ἦταν φοβερὲς σὲ ὅλη τὴν ὀπίσθια ἐπιφάνεια καὶ τὴν πλάγια κοιλιακὴ καὶ θωρακικὴ χώρα, ποὺ πρέπει νὰ ἦταν καταματωμένη. Πρέπει νὰ ἔχασε πολὺ μεγάλη ποσότητα αἵματος ὁ Χριστὸς μόνο ἀπὸ αὐτό. - Ὡς πρὸς τὸν Σταυρὸ ποὺ κουβάλησε; - Ὅταν ὁ Κύριος φορτώθηκε τὸν Σταυρὸ ἔπρεπε νὰ κουβαλήσει ἕνα ξύλο ποὺ δὲν ἦταν πλανισμένο (ὅπως τὸ βλέπουμε στὶς ἁγιογραφίες). Ἦταν δύο κορμοὶ γεμάτοι σκληρὸ φλοιὸ καὶ ρόζους καὶ καταλαβαίνετε τί ἔγινε ὅταν πέταξαν πάνω στὴν πλάτη Του τὸ ὁριζόντιο τμῆμα. Τὴν ἤδη καταματωμένη πλάτη ἀπὸ τὴ μαστίγωση. Αὐτὸς ὁ βαρὺς κορμὸς μπῆκε μέσα στὶς πληγὲς προκαλώντας ἀφόρητο πόνο. Στὴ συνέχεια ὁ Ἰησοῦς κυριολεκτικὰ σέρνει τὰ βήματά Του καὶ ὑποφέρει. Πλέον δὲν ἔχει ἀνάσες καὶ ἀρκετὸ ὀξυγόνο. Τὸ αἷμα Του λιγοστεύει καὶ κάποια στιγμὴ λυγίζουν τὰ γόνατά Του καὶ εἶναι ἀδύνατον νὰ προχωρήσει. - Περιγράφετε μιὰ κατάσταση ποὺ σχεδὸν δὲν ἀντέχεται μὲ βάση τὰ ἀνθρώπινα μέτρα. - Ναί. Πιστεύω, ἂν δὲν ἦταν ὁ συγκεκριμένος ἐκεῖ θὰ εἶχε πεθάνει. Κανονικά, μὲ βάση τὴ λογική, ἐκεῖ (στὴν πορεία πρὸς τὸν Γολγοθὰ) θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι τὸ τέλος. - Ὡστόσο, ὁ Χριστὸς φτάνει τελικὰ μέχρι τὴ Σταύρωση. Ἐκεῖ τί ἀκριβῶς γίνεται; -Ἐκεῖ οἱ σταυρωτὲς ξαπλώνουν τὸν Ἰησοῦ πάνω στὸν Σταυρὸ καὶ Τοῦ καρφώνουν τὰ χέρια καὶ τὰ πόδια. Γιὰ τὸ ἀκριβὲς σημεῖο τοῦ καρφώματος ὑπάρχουν δύο ἐκδοχές: τὸ ἐσωτερικό τῆς παλάμης, ποὺ φαίνεται καὶ σὲ πολλὲς εἰκόνες, ἢ τὸ κέντρο τῆς ἔσω ἐπιφάνειας τῶν καρπῶν. Ἡ πρώτη ἐκδοχὴ εἶναι γιὰ μένα ἡ πιὸ προσιτή. Ἡ παλάμη ἔχει μικρὸ πάχος, μεγάλη ἐπιφάνεια καὶ λόγω τῶν τενόντων καὶ τῶν περιτονιῶν δὲν σκίζεται τὸ δέρμα. Ὑπάρχουν καὶ τὰ μετακάρπια ὀστᾶ, ποὺ μποροῦν νὰ συγκρατήσουν τὸ βάρος. Ἄν, πάντως, τὸ καρφὶ μπῆκε ἀνάμεσα στὰ 14
δύο κόκκαλα, κερκίδα καὶ ὠλένη, ἔχουμε τραγικὸ πόνο γιατί τραυματίστηκε τὸ μέσο νεῦρο. Σκεφτεῖτε ὅτι ἂν ἀκουμπήσουμε ἐλάχιστα τὸ νεῦρο τοῦ ἀγκώνα νιώθουμε ἔντονο πόνο. Φανταστεῖτε νὰ περάσει καρφὶ ἀπὸ αὐτὸ τὸ νεῦρο. Ὡς πρὸς τὸ κάρφωμα τῶν ποδιῶν οἱ δύο ἐκδοχὲς εἶναι ὅτι σταύρωναν τὰ πόδια καὶ τὸ καρφὶ περνοῦσε ἀπὸ τὸ ἕνα πόδι στὸ ἄλλο ἢ ὅτι καρφώθηκαν παράλληλα. Εὑρήματα τοῦ 1968 σὲ τάφους στὴν Ἀνατολικὴ Ἱερουσαλὴμ μᾶς δείχνουν ὅτι ὑπῆρχαν καὶ ἄλλοι ποὺ σταυρώθηκαν στὰ πόδια μὲ τὸν πρῶτο τρόπο. - Ὁ θάνατος τελικὰ ἀπὸ τί ἐπῆλθε; Γνωρίζουμε; - Μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ἦταν ἕνας θάνατος ἀργὸς καὶ λίαν βασανιστικός. Μὲ τὴν ἀνύψωση τοῦ Σταυροῦ ὁ Χριστὸς ἀντιμετωπίζει μιὰ σειρὰ ἀπὸ δυσμενεῖς παράγοντες: - Ὑποχρεωτικὴ ὀρθοστασία, ποὺ Τοῦ δημιουργεῖ ὀρθοστατικὴ ὑπόταση. - Ὑποχρεωτικὴ ἀκινησία, ποὺ δὲν δίνει τὴ δυνατότητα στὸ φλεβικὸ αἷμα νὰ ἐπιστρέψει στὴν καρδιά. - Εἰδικὴ στάση τοῦ θώρακα, μὲ τὸ βάρος τοῦ σώματος νὰ εἶναι σὲ μόνιμη ἔκπτυξη καὶ νὰ δυσκολεύει φοβερὰ τὴν ἀναπνοή. Δὲν μπορεῖ νὰ κάνει ἐκπνοὴ παρὰ μόνο εἰσπνοή. Αὐτὸ συντόμευσε τὸν θάνατό Του. Ἐπιπλέον ἀντιμετωπίζει ἐπιπλοκὲς τραυμάτων, αἱμορραγία, ἀφυδάτωση, πεῖνα, δίψα καὶ ἐξάντληση. - Τὸ τελικὸ «πόρισμα»; -Ἐπρόκειτο γιὰ πολυπαραγοντικὸ θάνατο. Πολλὰ πράγματα ἔδρασαν γιὰ τὴν κατάληξη, μὲ τελικὸ αἴτιο τὴν ἀσφυξία μαζὶ μὲ τὴν κυκλοφορικὴ ἀνεπάρκεια. Μία σημαντικὴ λεπτομέρεια εἶναι καὶ ἡ ἐπιδρομὴ τῶν σαρκοφάγων ἐντόμων. Τὸ αἷμα φέρνει ἀπὸ πολὺ μακριὰ ἔντομα ποὺ κόβουν κομμάτια ἀπὸ τὶς πληγὲς ἑνὸς ἀκίνητου ἀνθρώπου! Οἱ πιὸ φοβερὲς στιγμὲς γιὰ Τὸν Κύριο ἦταν μετὰ τὸ κάρφωμα στὸν Σταυρό. - Πῶς ἐξηγεῖτε τὴν ἀντοχὴ ποὺ ἔδειξε; - Ὁ Χριστὸς δὲν πέθανε πρὶν ἀπὸ τὴ Σταύρωση γιατί ὑπῆρχε λόγος. Ὑπερέβη τὰ ἀνθρώπινα μέτρα καὶ γιὰ μένα τὸ ὅτι ἄντεξε καὶ ἀνέβηκε στὸν Σταυρὸ εἶναι ἀκόμα ἕνα δεῖγμα τῆς θεότητάς Του. - Μπορεῖτε νὰ μᾶς περιγράψετε τί αἰσθανόταν ὁ Ἰησοῦς φορώντας τὸ ἀκάνθινο στεφάνι; -Πρῶτα πρῶτα, νὰ σᾶς πῶ ὅτι εἶναι πρωτοφανὴς τρόπος ἀντιμετώπισης. Ποτὲ πρὶν δὲν εἶχε γίνει κάτι τέτοιο καὶ ποτὲ ξανὰ δὲν ἐπαναλήφθηκε. Ἐπρόκειτο γιὰ φρίκη! Τὸ κατασκεύασαν ἀπὸ μιὰ τζιτζιφιά, εὐλύγιστο φυτὸ ποὺ εὐδοκιμεῖ στὴν περιοχή, μὲ πολὺ μεγάλα καὶ σκληρὰ ἀγκάθια. Μέχρι τότε τὰ στεφάνια τῶν καταδίκων ἦταν σιδερένια καὶ προσαρμόζονταν μὲ βάση τὴ διάμετρο τοῦ κρανίου. Ἐδῶ ἦταν βασανιστήριο. Τὸ τριχωτό τῆς κεφαλῆς εἶναι ἀγγειοβριθέστατο. Ἔχει πολὺ καλὴ αἱμάτωση καὶ εἰδικὴ νεύρωση. Ἡ αἱμορραγία, λοιπόν, ἦταν μεγάλη καὶ ἀφόρητος ὁ πόνος ἀπὸ τὰ ἀγκάθια στὰ νεῦρα. - Κατὰ καιροὺς ἔχουν ἀκουστεῖ θεωρίες ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν εἶχε πεθάνει στὸν Σταυρὸ καὶ ὅτι ἔτσι δικαιολογεῖται (λογικὰ) ἡ Ἀνάστασή του. Κατὰ τὴ γνώμη σας, αὐτὸ μπορεῖ νὰ στέκει; -Τυχαία ἔγινε, νομίζετε, ὁ λογχισμὸς τῆς πλευρᾶς; Καθόλου τυχαία. Αὐτὸ τὸ γεγονὸς εἶναι τὸ πιστοποιητικό τοῦ θανάτου. Ἡ λόγχη τρύπησε τὴν πλευρὰ καὶ βγῆκε «αἷμα καὶ ὕδωρ». Ἀπὸ ὅποια πλευρὰ καὶ νὰ ἔγινε ὁ λογχισμός, μὲ αὐτὸ τὸ βαρὺ ὅπλο τῶν δυόμισι μέτρων, δὲν ὑπάρχει περίπτωση ὁ ὁποιοσδήποτε νὰ μείνει ζωντανός. Μὲ τίποτα! - Ἄρα καταρρίπτονται ὅλα; -Φυσικά. Οἱ ἀρνητὲς βέβαια λένε ὅ,τι θέλουν, ἀλλὰ δὲν καταλαβαίνω γιατί ἀσχολοῦνται μὲ Τὸν Χριστὸ ἀφοῦ γι αὐτοὺς δὲν ὑπάρχει. 15
Πρὸς Ἐμμαούς Fr. Lev Gillet «...Καὶ ἰδοὺ δύο ἐξ αὐτῶν ἦσαν πορευόμενοι ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ εἰς κώμην ἀπέχουσαν σταδίους ἑξήκοντα ἀπὸ Ιερουσαλήμ, ᾗ ὄνομα Εμμαούς... Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ ὁμιλεῖν αὐτοὺς καὶ συζητεῖν καὶ αὐτὸς ὁ Ιησοῦς ἐγγίσας συνεπορεύετο αὐτοῖς...» (Λουκ. κδ, 13-15) Ἀξίζει πράγματι νὰ μελετήσωμε, νὰ ἐξετάσωμε καλύτερα τὸν τρόπον, μὲ τὸν ὁποῖον ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἐπλησίασε τὸν Κλεόπα καὶ τὸν ἄλλον μαθητὴν καθ ὁδὸν πρὸς Ἐμμαούς. Τὰ ἱερὰ Εὐαγγέλια περιγράφουν πολλοὺς τρόπους, μὲ τοὺς ὁποίους ἐπλησίαζεν ὁ Χριστὸς τοὺς ἀνθρώπους, ἢ οἱ ἄνθρωποι ἔσπευδαν νὰ πλησιάσουν τὸν Χριστόν. Κάποιες φόρες, οἱ ἄνθρωποι πηγαίνουν πρὸς τὸν Χριστόν. Κάποιες ἄλλες, ὁ Χριστὸς πηγαίνει πρὸς τοὺς ἀνθρώπους τοὺς πλησιάζει κατὰ πρόσωπον, ἀμέσως. Ἄλλοτε, ὁ Χριστὸς προχωρεῖ μὲ ἰδικήν του πρωτοβουλίαν, εἰσέρχεται, παρεμβάλλεται εἰς τὸν δρόμον τους, εἰς τὴν πορείαν τῆς ζωῆς τους, καὶ τοὺς περιμένει. Ἔτσι ὁ Ἰησοῦς, καθήμενος ἐπὶ τοῦ «φρέατος (δηλαδὴ τοῦ πηγαδιοῦ) τοῦ Ἰακὼβ» προσκαρτεροῦσε, ἀνέμενε τὴν Σαμαρείτιδα νὰ ἔλθη. Εἰς τὴν περίπτωσιν τῶν μαθητῶν, ὁποὺ «ἐπορεύοντο εἰς Ἐμμαούς», ἡ προσέγγισις εἶναι διαφορετική. Ἡ περικοπὴ τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου δίδει τὴν ἐντύπωσιν ὅτι ὁ Κύριος δὲν ἦλθε νὰ τοὺς πλησιάση κατὰ πρόσωπον, ἔμπροσθεν αὐτῶν ὅτι δὲν ἐβάδιζε κατ ἀντίθετον κατεύθυνσιν, ὥστε νὰ ἔλθη πρὸς συνάντησίν τους. Ἔτσι, οἱ μαθηταὶ δὲν τὸν εἶδαν νὰ ἔρχεται πρὸς αὐτοὺς ἀπὸ κάποιαν ἀπόστασιν. Φαίνεται σαφῶς ὅτι ὁ Χριστός, βαδίζων ὄπισθεν αὐτῶν εἰς κάποιαν ἀπόστασιν, τελικῶς ἐπετάχυνε τὸ βῆμα του καὶ τοὺς ἐπλησίασε. Ἀρχικῶς, ἐβάδιζε δίχως νὰ ἀντιληφθοῦν οἱ μαθηταὶ ὅτι τοὺς συνώδευεν, ἕως ὅτου τοὺς ἐπλησίασε τόσον, ὅσον νὰ ἀκούη τὸν ἦχον τῆς συνομιλίας τους. Τέλος, τοὺς ἐπρόφθασε καί, ἐρχόμενος εἰς τὸ πλευρόν τους, ἔλαβεν εὐθὺς μέρος εἰς τὸν διάλογον, εἰς τὴν συζήτησιν ὁποὺ εἶχαν. Ἡ προσέγγισίς Του δὲν ἦταν μόνον τοπική, ἀλλὰ καὶ πνευματική. Ὅπως τοὺς ἐπλησίαζε, ὁ Ἰησοῦς ἀντελήφθη ὅτι ἦσαν «σκυθρωποί», θλιμμένοι δηλαδὴ καὶ στενοχωρημένοι. Νομίζω ὅτι, τὶς περισσότερες φορές, ὁ Χριστὸς πλησιάζει ὄχι τόσον τὰ σώματα ἀλλὰ τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων καὶ τὶς πλησιάζει μὲ ἕνα τρόπον ἀνάλογον ἐκείνου, ὁποὺ ἐπλησίασε τοὺς μαθητὰς κατὰ τὴν πορείαν τους πρὸς Ἐμμαούς. Κάποιοι ἄνθρωποι συναντοῦν τὸν Ἰησοῦν «κατὰ πρόσωπον» Τὸν γνωρίζουν ὀλίγον ἕως πολύ γνωρίζουν πῶς νὰ ἀπευθυνθοῦν πρὸς Αὐτόν, καὶ ἔχουν μάθει νὰ ἀντιλαμβάνωνται πότε Ἐκεῖνος ἀπευθύνεται πρὸς αὐτούς. Ὅμως σήμερα, διὰ τὸν περισσότερον κόσμον, ὁ Χριστὸς εἶναι ἕνας ἄγνωστος. Ἔτσι, ὡς ἕνας ἄγνωστος λοιπόν, τοὺς πλησιάζει προφθάνοντάς τους καθ ὁδόν, ὅπως καὶ τοὺς μαθητὰς πρὸς Ἐμμαούς. Τοὺς πλησιάζει μὲ τέτοιον τρόπον, ὡς νὰ εἶναι κάποιος ἄγνωστος εἰς αὐτούς, ἀλλὰ ἄγνωστος συγγενής τους. Συνήθως, σκεπτόμεθα τοῦτο ἢ ἐκεῖνο, δίχως νὰ ἔχωμε τὴν παραμικρὰν πρόθεσιν νὰ ἀναμείξωμε τὸν Χριστὸν εἰς τοὺς συλλογισμούς μας. Καὶ ἰδού, ὁποὺ ὁ Χριστὸς παρεμβάλλεται εἰς τὴν σκέψιν μας χωρὶς νὰ τὸ παρατηρήσωμε. Εἰσχωρεῖ εἰς τὸ νῆμα τῶν συλλογισμῶν μας, εἰς τὰ κύματα τῶν συναισθηματισμῶν μας. Δὲν γνωρίζομε πῶς εὑρέθη ἐκεῖ, ἀλλὰ ὀλίγον κατ ὀλίγον συνειδητοποιοῦμε ὅτι ἕνας καινούριος παράγων συμμετέχει εἰς τὴν δραστηριότητα τῆς 16
ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ τ. 33 ψυχῆς μας, τοῦ ἐσωτερικοῦ μας κόσμου. Εἴτε γνωρίζομεν εἴτε δὲν γνωρίζομε πῶς λέγεται ὁ παράγων αὐτός, μᾶς ἐπιβάλλεται ἀκόμη καὶ ἂν ἀρνούμεθα νὰ δεχθοῦμε ὅσα μᾶς ὑποβάλλει, δὲν ἠμποροῦμε νὰ μὴ τὸν ὑπολογίσωμε. (ΠΑΣΧΑ 2014) ποιες στιγμές, εἴμεθα προσκυνηταὶ πρὸς Ἐμμαούς, βαδίζοντες μέσα εἰς τὸ πνευματικὸν σκοτάδι τῆς νυκτός, ὁποὺ ἄρχισε νὰ πίπτη, μὲ τὶς ἀμφιβολίες μας, τὰ ἄγχη μας, τὶς ἀγωνίες μας, τὶς ἀντιζηλίες μας, τὶς διεκδικήσεις μας, τὴν νοησιαρχίαν μας, τὶς καχυποψίες μας, τὶς ἐσωτερικὲς καὶ ἐξωτερικές μας συγκρούσεις. Ὅμως κάποιος, ὁποὺ μᾶς παρακολουθεῖ εἰς τὴν πορείαν τῆς ζωῆς μας, τρέχει, μᾶς προφθάνει, καὶ «συνεμπαίνει» εἰς τὶς σκέψεις καὶ τὰ συναισθήματά μας. Καὶ τότε, μία μεγάλη διαύγεια, μία μεγάλη σαφήνεια καὶ καθαρότης εἰσβάλλει εἰς τὸν νοῦν καὶ εἰς τὴν σκέψιν μας μία μεγάλη ἡσυχία κυριαρχεῖ εἰς τὴν ψυχήν μας. Δὲν γνωρίζομε ἴσως τὴν ὑπερτάτην ζωντανὴν παρουσίαν Αὐτοῦ, ὁποὺ διεβεβαίωσε ὅτι Αὐτὸς εἶναι ἡ Ἀνάστασις, ἀλλά, ὅπως καὶ οἱ μαθηταὶ πρὸς Ἐμμαούς, οἱ ὁποῖοι ἐπίεζαν τὸν Κύριον νὰ μὴ φύγη, ἀλλὰ νὰ μείνη μετ αὐτῶν, νὰ μείνη μαζί τους, ἡ ψυχή μας ὁλόκληρος κραυγάζει πρὸς τὸν ἄγνωστον αὐτὸν Παντοδύναμον: «Μεῖνον μεθ ἡμῶν»... Μία σκέψις ἢ μία αἴσθησις, ὁποὺ ὁ Χριστὸς μᾶς ἐμπνέει, ἀνοίγουν νέες προοπτικές. Οἱ μαθηταὶ πρὸς Ἐμμαοὺς ἦσαν σκυθρωποὶ καὶ τεθλιμμένοι, ὅσην ὥραν εὑρίσκοντο ἀπορροφημένοι εἰς τὶς σκέψεις καὶ τοὺς συλλογισμούς τους. Ὅμως, ὅταν ὁ Κύριος εὑρέθῃ μεταξύ τους καὶ ἄρχισε τὴν ἑρμηνείαν τῶν Γραφῶν, ὅλα ἔγιναν φωτεινά, ὅλα τὰ προβλήματα ἐλύθησαν, ὅλα εἰρήνευσαν. Ἐκεῖνοι, ὁποὺ προηγουμένως ἐσυζητοῦσαν καὶ ἐπιχειρηματολογοῦσαν ἀτέρμονα, ἔπαυσαν τώρα. Ὅλες οἱ περιπλοκὲς ἐλύθησαν, ὅλοι οἱ λαβύρινθοι εὑρῆκαν διέξοδον, ἐμπρὸς εἰς τὴν ἤρεμον βεβαιότητα, τὴν ὁποίαν παρέχει ὁ μόνος διδάσκαλος, ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Τὸ ἴδιον συμβαίνει καὶ μὲ ἡμᾶς. Ὅλοι, κά17
Χριστὸς Ἀνέστη - Ἀπολυτίκιο Ἀνθίμου, Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Ἦχος πλ.α. Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος. Ὁ Χριστὸς ἀνεστήθη ἀπὸ τοὺς νεκρούς, ἀφοῦ ἐνίκησε καὶ κατήργησε τὸ θάνατο μὲ τὸ δικό του θάνατο ἐπάνω στὸ Σταυρὸ κι ἔτσι ἐχάρισε σ αὐτοὺς ποὺ ἦσαν θαμμένοι στὰ μνήματα τὴν αἰώνιο ζωή. Χαρὰ ἀνέκφραστη καὶ θρίαμβος πρωτοφανὴς ἐπικρατεῖ σήμερα στὶς τάξεις τῶν στρατευομένων καὶ θριαμβευόντων μελῶν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Ἠχοῦν χαρμόσυνα οἱ καμπάνες τῶν ἱερῶν ναῶν καὶ ὁ ἦχος τους φθάνει στοὺς μακρυνοὺς ὁρίζοντες σὰν συμβολικὸς ἀντίλαλος τῆς μουσικῆς συνθέσεως, ποὺ ἐκτελοῦν σὲ ρυθμὸ πανηγυρικὸ οἱ ψυχὲς τῶν χριστιανῶν. Μυριόστομος ἐπαναλαμβάνεται ὁ ἐπικολυρικὸς ὕμνος τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ἐκφράζει καὶ νίκη καὶ σωτηρία. Καὶ μαζὺ μὲ τὶς ἱερὲς ψαλμωδίες ὑψοῦνται μὲ φλόγα σταθερὴ οἱ πασχαλινὲς λαμπάδες τῶν χριστιανῶν, σὰν ἄλλος συμβολισμὸς τοῦ φωτὸς ποὺ καίει στὶς καρδιές τους μετὰ τὴν ἀνατολὴ τοῦ Αἰωνίου Φωτὸς ἀπὸ τὸν κενὸ τάφο. Ρήματα, οὐρανόπεμπτου ἀγγέλου ἀκοῦνε αἱ Μυροφόροι καὶ ἀποροῦν. «Ἡγέρθη, οὐκ ἔστιν ὧδε ἴδε ὁ τόπος ὅπου ἔθηκαν αὐτόν» (Μαρκ. ιστ, 6). Αὐτῶν τῶν λόγων εἶναι ποιητικὴ διατύπωσι καὶ μελωδικὴ ἔκφρασι ὁ ὕμνος τῆς Ἐκκλησίας «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν...». Χριστὸς ἀνέστη, λοιπόν. Ἡ μεγαλύτερη, ἡ ἱερώτερη, ἡ λαμπρότε- ρη καὶ ἡ ἐνδοξότερη ψαλμικὴ ἔκφραση τοῦ θριάμβου τῆς πίστεώς μας. Ἀνέστη ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Ὁ Ἐσταυρωμένος Λυτρωτὴς καὶ Διδάσκαλος. Τὰ φρικτὰ πάθη καὶ ἡ τριήμερη ταφή του παραμερίσθηκαν πρὸς στιγμὴ καὶ ἡ ἔνδοξη Ἀνάστασί του καθίσταται τὸ κέντρον ὁλοκλήρου τοῦ κόσμου. Τὸ βαρὺ σύννεφο ποὺ εἶχε σκεπάσει τὴν καρδιὰ τῶν μαθητῶν διαλύεται, καὶ προβάλλει ἐλπιδοφόρος καὶ δυνατὴ ἡ Ἀνάστασι τοῦ Κυρίου, γιὰ νὰ θερμάνη τὶς καρδιές τους, νὰ ἀναζωογονήση τὴν πίστι τους καὶ νὰ τοὺς δώση νέα ζωή. Ἰδοὺ ὅτι ἡ νέα αὐτὴ ζωὴ μεταδίδεται σ ὅλους τοὺς Χριστιανούς. Ἡ Ἀνάστασι εἶναι ἡ ἀπαρχὴ τῆς νέας ζωῆς. «Ζωὴν αἰώνιον ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Θεός, καὶ αὕτη ἡ ζωὴ ἐν τῷ υἱῷ αὐτοῦ ἔστιν». Ὁ ἔχων τὸν υἱὸν ἔχει τὴν ζωήν». (Α Ἰω. ε,11). Δὲν μᾶς ἐχάρισε μόνον τὴν πρόσκαιρη ζωὴ τῆς γῆς ὁ Θεός. Μᾶς ἐχάρισε τὰ μέσα γιὰ νὰ ζήσωμε αἰώνια εὐτυχεῖς καὶ μακάριοι. Ἡ μακαρία καὶ ἀτελεύτητη ζωὴ ὑπάρχει στὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ, τὸν Κύριον Ἰησοῦν. Οἱ ἑνωμένοι μὲ τὸν Κύριο χριστιανοί, αὐτοὶ ποὺ ἐξαγιάζονται μὲ τὴ Χάρι τῆς Ἐκκλησίας, αὐτοὶ ζοῦν τὴν Ἀνάστασι, καὶ ἔχουν γνωρίσει τὸ νόημα τῆς ἀληθινῆς ζωῆς. Μᾶς τὸ εἶπεν ὁ ἴδιος ὁ Κύριος «Ἐγὼ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή» (Ἰω. ια, 25). Ἡ Ἀνάστασι εἶναι ἡ ἀφετηρία καὶ τὸ τέρμα, ἡ ἀρχὴ καὶ ὁ σκοπός, ἡ οὐσία καὶ τὸ περιεχόμενο τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς. Σαλπίζουν χαρμόσυνα οἱ ἀγγελικὲς σάλπιγγες τοῦ οὐρανοῦ καὶ μεταδίδουν τὸ μήνυμα γιὰ ν ἀνοίξουν οἱ πύλες τοῦ Παραδείσου. Ἐγκαίνια νέα καὶ οὐράνιοι πανηγυρισμοί. Δονοῦνται τὰ δώματα στὰ οὐράνια ἀνάκτορα. Ἐναλλασσόμενες οἱ στρατιὲς τῶν ἀγγέλων ὑπηρετοῦν τὸν Νικητὴ Παντοκράτορα καὶ κατὰ τὶς ἐντολές του 18
στολίζουν τὰ βασίλεια τῆς Ἐκκλησίας πάνω στὸ θρίαμβό της. Θεάματα καὶ ἀκροάματα καὶ σκιρτήματα γεύονται οἱ πρῶτοι εὐτυχεῖς κληρονόμοι, ποὺ οἱ γήϊνοι ἄνθρωποι δὲν μποροῦν νὰ φαντασθοῦν. Ἐκεῖ καταυγάζει τὰ πάντα τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο. Παντοῦ φῶς καὶ χαρά, ζωὴ καὶ θρίαμβος, εὐτυχία καὶ πνευματικὴ εὐφροσύνη. ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ τ. 33 (ΠΑΣΧΑ 2014) Τέτοια ἡ χαρὰ τοῦ Οὐρανοῦ. Καὶ κάτω ἐκεῖ στὰ τάρταρα, τσακισμένος καὶ ντροπιασμένος ὁ ᾍδης βοᾶ καὶ στενάζει. Ἔχασε τὸ προνόμιο τῆς κυριαρχίας του στίς ψυχές. «Ὁ ᾍδης ἐπικράνθη», κηρύσσει σήμερα ἡ Ἐκκλησία. Ἐπικράνθη, γιατί «κατηργήθη καὶ ἐνεπαίχθη καὶ ἐνεκρώθη καὶ ἐδεσμεύθη». Δὲν εἶχε τὴν δύναμι νὰ κρατήση τὸν Νικητὴ τοῦ θανάτου. Συνετρίβησαν τὰ δεσμά του, ἔπεσε κάτω ἐκεῖνος, καὶ ὁ Χριστὸς ἀνῆλθε ἀναληφθεὶς ἔπειτα, στοὺς κόλπους τοῦ Οὐρανίου Πατρός, ὅπου ὑπῆρχε πρὸ χρόνων αἰωνίων. Ὁ θεμέλιος λίθος τῆς πίστεώς μας, τὸ κέντρο τῆς χριστιανικῆς λατρείας εἶναι ἡ Ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἀναστάσιμος ὕμνος εἶναι τὸ τραγούδι τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος τοῦ κηρύγματός τους, ἡ αἰτία τοῦ διωγμοῦ καὶ τοῦ μαρτυρίου τους. Ὁ Χριστός, ὁ ἀναστημένος Χριστός, εἶναι ἡ μεγάλη καὶ λυτρωτικὴ πραγματικότης. Παρουσιαζόταν σαράντα ἡμέρες στοὺς μαθητὰς Του καὶ μέχρι σήμερον «παρέστησεν ἑαυτὸν ζώντα... ἐν πολλοῖς τεκμηρίοις» (Πράξ. α, 13). Ὁ θρίαμβος τῆς Ἐκκλησίας μέσα στοὺς τόσους αἰῶνας ἐξηγεῖται μὲ τὸν κενὸ τάφο καὶ τὴν Ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ. Συλλογισμοὺς θεόπνευστους παρέδωσε στὴν Ἐκκλησία ὁ θεῖος Ἀπόστολος Παῦλος γιὰ τὴν Ἀνάστασι τοῦ Κυρίου. Ἀπαριθμεῖ τὶς ἐμφανίσεις του, ἐρωτᾶ καὶ ἀπαντᾶ, γιὰ νὰ καταλήξη στὴ σκέψι «εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις ὑμῶν». Ἀλλ ἀμέσως βεβαιώνει μὲ ἀπόλυτη πίστι «Νυνὶ δὲ Χριστὸς ἐγήγερται ἐκ νεκρῶν, ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων ἐγένετο» (Α Κορ. ιε 15,20). Καὶ δὲν εἶναι ἡ πίστι αὐτή, ἡ ὁμολογία ἑνὸς μεγάλου σοφοῦ μαθητοῦ. Εἶναι ἡ προσωπική του ἐμπειρία ἀπὸ τὸ ἐξαίσιο ὅραμα τῆς Δαμασκοῦ, ποὺ τὸν μετέφερε ἀπὸ τὸν δρόμο τῆς ἀρνήσεως στὸν δρόμο τῆς παγκοσμίου ἱεραποστολῆς. Ἀποδείξεις γιὰ τὴν λαμπροφόρο Ἀνάστασι ἔχομε πολλές. Ἀλλὰ δὲν στηριζόμαστε στὶς ἀποδείξεις μόνον. Βεβαιωνόμαστε ἀπὸ τὴν πίστι. Διεκδικοῦμε τὴν μακαριότητα ποὺ ὑπεσχέθη ὁ Κύριος, ὅταν εἶπε στὸ Θωμᾶ «μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες». Καὶ αἰσθανόμαστε βαθύτατα σὰν τὴν πιὸ τρανὴ ἀπόδειξι, τὴν προσωπική μας ἀνάστασι, τὴν ἀνακαίνισι τῆς ψυχῆς καὶ τὴν προσδοκία τῆς σωτηρίας. Ἡ Ἁγία Γραφὴ καὶ ἡ Παράδοσι τῆς Ἐκκλησίας ἀνανεώνουν τὴν παρουσίαν τοῦ γεγονότος τῆς Ἀναστάσεως, ἡ ὁποία εἶναι τὸ ἀδιάκοπο θαῦμα ποὺ ἐπιτελεῖται καθημερινῶς μέσα στὴν Ἐκκλησία τῶν πιστῶν. Νίκη τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς ἀδικίας, τῆς ἀληθείας κατὰ τοῦ ψεύδους, θεωροῦμε τὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως. Ἡ τελεία δικαιοσύνη 19
καὶ ἡ πλήρης ἀλήθεια ἦλθε στὸν κόσμο, στὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ. Ὁ κόσμος τῆς ἁμαρτίας δὲν μπόρεσε νὰ τὸν δεχθῆ καὶ τὸν παρέδωσε στὸ σταυρικὸ θάνατο. Ἐσταυρώθη ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ ἀλήθεια. Ὅταν ἀνοίγη ὁ Τάφος καὶ ὁ ἀναστημένος Κύριος γίνεται ὁ Νικητής, τότε θριαμβεύει ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ ἀλήθεια. Ἐπειδὴ πιστεύομε στὴν Ἀνάστασι ἔχομε τὴν βεβαιότητα, ὅτι ὁ καθημερινὸς ἀγὼν τῆς ζωῆς τῶν χριστιανῶν δὲν εἶναι χίμαιρα καὶ οὐτοπία. Ἡ ἀλήθεια, ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ λύτρωσι εἶναι τὸ τρίπτυχο τοῦ περιεχομένου τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς. Ἡ ἀλήθεια, τελεία καὶ ὡλοκληρωμένη, εἶναι ὁ Χριστός. Ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ ἀγάπη εἶναι τὸ μήνυμα τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου του. Ἡ δὲ λύτρωσι εἶναι ἡ εὐεργετικὴ πραγματικότης τῆς αἰωνιότητος, ἡ ὁποία ἀπέρρευσε ἀπὸ τὴν θυσία τοῦ Κυρίου καὶ τὴν ἔνδοξη Ἀνάστασί του. Σημεῖον ἀπαισιόδοξο γιὰ τὴν πορεία τῆς συγχρόνου ἀνθρωπότητος εἶναι ἡ ἀπουσία τοῦ μηνύματος τῆς Ἀναστάσεως ἀπὸ τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων. Μία τέτοια ἀνθρωπότης παρουσιάζει τὴν εἰκόνα, περὶ τῆς ὁποίας ὁμιλεῖ ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὴν Ἀποκάλυψι «οἰδά σου τὰ ἔργα, ὅτι ὄνομα ἔχεις, ὅτι ζῇς καὶ νεκρὸς εἰ» (Ἀποκ. γ, 1). Οἱ κακίες, οἱ ἐριθεῖες, οἱ φθόνοι, τὰ ψεύδη, τὰ μίση, οἱ πόλεμοι φονεύουν τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων. Περισσότερον ἀπὸ ἄλλοτε οἱ χριστιανοὶ καλοῦνται νὰ συνεργήσουν νὰ περιλάμψη στὸν κόσμο τὸ ἄπλετο καὶ ἀνέσπερο φῶς τῆς Ἀναστάσεως. Τιμὴ καὶ δόξα, καύχησι καὶ ἐλπίδα εἶναι γιὰ τὸν ἀγωνιζόμενο πιστὸ ὁ Ἀναστὰς Κύριος. Ἐδῶ ἐλπίζει νὰ ἁπαλύνει τὴν τραχύτητα καὶ τὴν δοκιμασία τῆς ζωῆς. Ἐδῶ προσβλέπει γιὰ νὰ ἐνισχυθῆ. Ὁ Ἀπ. Παῦλος ἐζήτει «τοῦ γνῶναι αὐτὸν καὶ τὴν δύναμιν τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ καὶ τὴν κοινωνίαν τῶν παθημάτων αὐτοῦ, συμμορφούμενος τῷ θανάτῳ αὐτοῦ, εἰ πῶς καταντήσῃ εἰς τὴν ἐξανάστασιν τῶν νεκρῶν» (Φιλ. γ, 10-11). Αὐτὸ εἶναι τὸ μεγάλο βραβεῖο τῶν χριστιανῶν πεθαίνουν κάθε ἡμέρα ὡς πρὸς τὴν ἁμαρτία, γιὰ νὰ ἀπολαύσουν τὴν προσωπική τους ἀνάστασι ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Ἥλιος ἀνοιξιάτικος καὶ ὀρθρινὸς ἀνατέλλει τὴν εὐφρόσυνη τούτη πασχαλινὴ ἡμέρα. Ἡ ὡραιότερη τῶν ἐποχῶν συμπίπτει μὲ τὸ ἱερώτερο τῆς πίστεως πανηγύρι. Ἡ ψυχή μας ἂς ψάλη εὐφρόσυνα τὸν ἀναστάσιμο ὕμνο. Κυττάξτε πέρα μακρυά, ἐκεῖ ὅπου κάποτε ἐσείσθη ἕνας τάφος. Ἄστραψεν ἐκεῖ ὁ οὐρανὸς καὶ τὸ ἀνέσπερο φῶς ἀνέτειλε ἀπὸ τὸ κενὸ μνημεῖο. Ὁ αἰώνιος ἥλιος τοῦ φωτός, τῆς ἀγάπης καὶ τῆς δικαιοσύνης ἐμεσουρανοῦσε περίλαμπρος στὴν Αἰώνιο Βασιλεία του. Βασιλεύει καὶ τώρα καὶ στοὺς αἰῶνας ὁ Βασιλεύς. Καὶ περιμένει τοὺς ὑπηκόους του, ποὺ ἐκίνησαν μιὰ ἡμέρα ἀπὸ τὴν ἱερὰ τῆς Ἐκκλησίας κολυμβήθρα, γιὰ νὰ φθάσουν στὰ ποθητὰ Βασίλεια καὶ νὰ ἀναμέλψουν καὶ πάλιν τὸν χαρμόσυνο ὕμνο «Χριστὸς ἀνέστη». Μιὰ φιλικὴ γωνιὰ στὸ διαδίκτυο www.agiazoni.gr μοιραστεῖτε την μαζί μας 20