7. Επαναχρησιμοποίηση νερού στο δήμο μας! Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν επεξεργασία πριν την επανάχρησή τους. Ο βαθμός επεξεργασίας εξαρτάται από την χρήση για την οποία προορίζονται. Η συνήθης επεξεργασία αποτελείται από την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια επεξεργασία και περιλαμβάνει φυσικές και βιολογικές διεργασίες, οι οποίες μειώνουν αποτελεσματικά τόσο τους βλαβερούς για τον άνθρωπο μικροοργανισμούς, όσο και τις χημικές ενώσεις. Αρχικά γίνεται μία προκαταρκτική επεξεργασία, κατά τη διάρκεια της οποίας απομακρύνονται τα ογκώδη αντικείμενα με τη βοήθεια σχαρών. Έτσι απομακρύνονται κλαδιά, μεγάλα κομμάτια πλαστικού κ.α. Στην πρωτοβάθμια επεξεργασία με την βοήθεια χημικών γίνεται καθίζηση των στερεών που υπάρχουν στα λύματα, ενώ απομακρύνονται αρκετά λίπη και έλαια. Όλα τα στερεά, τα οποία καθιζάνουν στον πυθμένα των δεξαμενών, μεταφέρονται στις μονάδες επεξεργασίας της λάσπης. Στην δευτεροβάθμια επεξεργασία βελτιώνονται ακόμα περισσότερο τα χαρακτηριστικά του νερού και μειώνονται περαιτέρω τα αιωρούμενα και τα στερεά μικροσωματίδια. Σε αυτήν τη φάση λαμβάνουν χώρα πολύπλοκες διαδικασίες, που συντελούν στην διάσπαση των λυμάτων σε απλές ουσίες, οι οποίες είναι εύκολο να απορροφηθούν από μικροσκοπικούς οργανισμούς. Η τριτοβάθμια επεξεργασία λέγεται και προχωρημένη επεξεργασία υγρών αποβλήτων, επειδή κατά τη διάρκειά της απομακρύνονται συστατικά τα οποία δεν μπορούν να απομακρυνθούν με τις προηγούμενες διεργασίες, όπως για παράδειγμα τα απορρυπαντικά, τα απολυμαντικά, τα βαρέα μέταλλα, αλλά και χημικά στοιχεία όπως ο φώσφορος και το άζωτο. Όταν όμως τα επεξεργασμένα νερά πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για άρδευση χωραφιών ή κήπων, ο φωσφόρος και το άζωτο είναι πολύ χρήσιμα, επειδή αποτελούν ένα άριστο λίπασμα και βοηθούν τα φυτά να αναπτυχθούν. Το τελευταίο στάδιο επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων είναι αυτό της απολύμανσης. Συνήθως πάει το μυαλό μας στο χλώριο, όμως επειδή υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τις παρενέργειές του στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον, αυτό έχει αντικατασταθεί από άλλες τεχνικές, όπως για παράδειγμα την ακτινοβολία. σ.1
Και με τη βοήθεια της φύσης Σε αντίθεση με το βιολογικό καθαρισμό, υπάρχουν και τα φυσικά συστήματα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων, μια εναλλακτική μέθοδος με χαμηλό κόστος, η οποία εκμεταλλεύεται τις διεργασίες που συμβαίνουν στη φύση. Μειονέκτημα των διαδικασιών αυτών αποτελεί το γεγονός, ότι είναι αργές και οι εγκαταστάσεις τους απαιτούν μεγάλες εκτάσεις γης. Οι εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν μεγάλες δεξαμενές, στις οποίες τα λύματα παραμένουν μέσα για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα και τα βακτήρια, τα φύκη και το ηλιακό φως αναλαμβάνουν να απομακρύνουν τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Αυτές δεν απαιτούν ενέργεια, σε αντίθεση με τις διεργασίες του βιολογικού καθαρισμού. Και φτάνουμε στα διπλά δίκτυα Όπως γνωρίζουμε, το δίκτυο του σπιτιού μας είναι ένα. Το νερό δηλαδή έρχεται από την εταιρία ύδρευσης μέσω ενός μόνο δικτύου. Αυτό το νερό διανέμεται μέσα στο σπίτι μας για διάφορες χρήσεις. Δηλαδή το νερό που προορίζεται για το καζανάκι μας είναι το ίδιο με το νερό, το οποίο πίνουμε. Σε πολλές πόλεις του εξωτερικού τα σπίτια διαθέτουν διπλά δίκτυα μεταφοράς σ.2
νερού. Αυτό σημαίνει ότι για τις οικιακές ανάγκες, για τις οποίες δεν απαιτείται καλής ποιότητας νερό, υπάρχει ένα δεύτερο δίκτυο το οποίο μεταφέρει νερό που προέρχεται είτε από ανακύκλωση, είτε από συλλογή βρόχινου νερού, είτε και από τα δύο. Οι σωληνώσεις επιβάλλεται να είναι χωριστές και εύκολα διακριτές και το πόσιμο νερό δεν αναμιγνύεται με το ανακυκλωμένο. Τα διπλά δίκτυα είναι πολύ διαδεδομένα στο εξωτερικό και εξοικονομούν τεράστιες ποσότητες καθαρού πόσιμου νερού, παρέχοντας ανακυκλωμένο νερό για χρήσεις που δεν απαιτούν καλής ποιότητας νερό. Επαναχρησιμοποίηση νερού σε άλλες χώρες Η επαναχρησιμοποίηση νερού εφαρμόζεται με επιτυχία εδώ και δεκαετίες σε αρκετές χώρες, κυρίως της Ευρώπης. Παρακάτω δίνονται μερικά τέτοια παραδείγματα εφαρμογής: Γαλλία Στη Γαλλία, εδώ κι ένα περίπου αιώνα, τα χρησιμοποιημένα νερά της ευρύτερης περιοχής του Παρισιού ανακυκλώνονται και χρησιμοποιούνται στην άρδευση των καλλιεργειών των γύρω περιοχών. Η διαδικασία αυτή ήταν η μοναδική διαχείριση των χρησιμοποιημένων υδάτων της περιοχής ως το 1940. Στο προσεχές μέλλον, η διαδικασία αυτή αναμένεται να διακοπεί. Ωστόσο, σε άλλες περιοχές της Γαλλίας, 3.000 εκτάρια αρδεύονται ήδη με ανακυκλωμένα νερά. Εθνικές προδιαγραφές, σχετικά με την ποιότητα του ανακυκλωμένου νερού, υπάρχουν από το 1991 και συμπληρώθηκαν το 1996. Ιταλία Στην Ιταλία σήμερα αρδεύονται με επεξεργασμένα υγρά απόβλητα 4.000 εκτάρια, ενώ απροσδιόριστες είναι οι εκτάσεις στη Νότια Ιταλία, που αρδεύονται με μη επεξεργασμένα ανακυκλωμένα νερά. Η επεξεργασία βασίζεται στις γενικές προδιαγραφές, που προβλέπει η ιταλική νομοθεσία για την ποιότητα των υδάτων. Ισπανία Επεξεργασμένο ανακυκλωμένο νερό χρησιμοποιείται σε πολλές περιοχές της Ισπανίας σε τέσσερις μορφές χρήσεων: πότισμα εγκαταστάσεων γκολφ, άρδευση καλλιεργειών, ενίσχυση του υδροφόρου ορίζοντα των παράκτιων περιοχών για την αποφυγή της εισδοχής θαλασσινού νερού σε αυτόν και αύξηση της ροής των ποταμών, προκειμένου να προστατευτούν τα παραποτάμια οικοσυστήματα. Εθνικές προδιαγραφές δεν υπάρχουν, ωστόσο τρεις τοπικές κυβερνήσεις, η Ανδαλουσία, οι Βαλεαρίδες και η Καταλονία έχουν θεσπίσει προδιαγραφές. σ.3
Βέλγιο Στο Βέλγιο υφίσταται επεξεργασία και ανακυκλώνεται το 38% των χρησιμοποιημένων νερών, για να αξιοποιηθεί σε βιομηχανικές δραστηριότητες. Στο άμεσο μέλλον αναμένεται το ποσοστό επεξεργασίας των χρησιμοποιημένων υδάτων να ανέλθει στο 60%. Η κυβέρνηση επεξεργάζεται εθνικές προδιαγραφές. Πορτογαλία Η ετήσια ποσότητα χρησιμοποιημένων νερών, που υφίστανται επεξεργασία ανέρχεται σε 580 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Αντιστοιχεί στο 10% των αναγκών σε νερό για άρδευση, μια χρονιά με πολύ μικρή ποσότητα βροχοπτώσεων. Ολλανδία Η ανακύκλωση του χρησιμοποιημένου νερού είναι περιορισμένη. Το ανακυκλωμένο νερό είτε χρησιμοποιείται από την Πυροσβεστική Υπηρεσία, είτε διοχετεύεται στο έδαφος για την αποτροπή εισόδου θαλασσινού νερού στον υδροφόρο ορίζοντα. Ηνωμένο Βασίλειο Η επεξεργασία και ανακύκλωση των χρησιμοποιημένων νερών είναι περιορισμένη. Το ανακυκλωμένο νερό χρησιμοποιείται, κυρίως, για τη διατήρηση της στάθμης των ποταμών και την προστασία των οικοσυστημάτων τους. Επίσης, χρησιμοποιείται για το πότισμα γηπέδων γκολφ και πάρκων ή για το πλύσιμο αυτοκινήτων. Αυστρία Η ανακύκλωση των χρησιμοποιημένων νερών, λόγω της αφθονίας νερού υψηλής ποιότητας, περιορίζεται σε ορισμένους εξαιρετικά υδροβόρους τομείς της βιομηχανίας (π.χ. χαρτοβιομηχανίες, βιομηχανίες ζάχαρης), στους οποίους η νομοθεσία απαγορεύει την απεριόριστη κατανάλωση πόσιμου νερού. Γερμανία Η ανακύκλωση χρησιμοποιημένων νερών γίνεται, μόνο όπου προκύπτουν λόγοι προστασίας του περιβάλλοντος. Κύπρος Η Κύπρος αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας. Η εξοικονόμηση μέσω της συλλογής και επαναχρησιμοποίησης νερού από βιολογικούς καθαρισμούς, αλλά και της επαναχρησιμοποίησης χρησιμοποιημένου νερού οικιακής χρήσης είναι μέρος της πολιτικής για την εξασφάλιση του πολύτιμου αυτού αγαθού. Πρόσφατα, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ενθάρρυνσης της συλλογής νερού, κυρίως, από το νιπτήρα, το ντους και το νεροχύτη για την αξιοποίησή του στην τουαλέτα (αντί για σ.4
πόσιμο νερό που χρησιμοποιείται σήμερα στα καζανάκια). Η δημιουργία σχετικών υποδομών επιδοτείται με το ποσό των 400 κυπριακών λιρών. Η τεχνογνωσία και εμπειρία των υπόλοιπων χωρών στην εφαρμογή της επαναχρησιμοποίησης νερού θα πρέπει να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά, προκειμένου να υλοποιηθούν οι βέλτιστες επιλογές για την κάθε περιοχή. σ.5