Α1) µετάφραση Η αρετή λοιπόν αναφέρεται σε συναισθήµατα και σε πράξεις, όπου η υπερβολή αποτελεί σφάλµα και κατακρίνεται, το ίδιο και η έλλειψη, ενώ το µέσον επαινείται και είναι το σωστό 1 και αυτά πάνε και τα δύο µαζί µε την αρετή. Εποµένως η αρετή είναι µια µορφή µεσότητας, αφού έχει για στόχο το µέσον. Επιπλέον, το λάθος γίνεται µε πολλούς τρόπους (γιατί το κακό και το άπειρο πάνε µαζί, όπως δίδασκαν οι Πυθαγόρειοι, ενώ το καλό πάει µαζί µε το πεπερασµένο), όµως το σωστό γίνεται µόνο µε έναν τρόπο (γι αυτό και είναι το ένα εύκολο, ενώ το άλλο δύσκολο πράγµατι, είναι εύκολο να αποτύχουµε στο στόχο µας, όµως δύσκολο να τον επιτύχουµε)' γι' αυτούς λοιπόν τους λόγους η υπερβολή και η έλλειψη χαρακτηρίζουν την κακία, ενώ η µεσότητα την αρετή καλοί γινόµαστε µόνο µε έναν τρόπο, αλλά κακοί µε πολλούς. Β1) - Στο κείµενο της ενότητας αυτής προβάλλεται η αντίθεση ανάµεσα α. στο λάθος (ως σχετικό µε την υπερβολή και την έλλειψη) και β. στο σωστό (ως σχετικό µε το µέσον), για να συσχετιστεί τελικά το πρώτο µέρος της αντίθεσης (το λάθος) µε την κακία και µε τους κακούς και το δεύτερο (το σωστό) µε την αρετή και µε τους καλούς. - Οι σκέψεις του Αριστοτέλη είναι οι ακόλουθες: α. Η υπερβολή και η έλλειψη βρίσκονται σε άπειρα σηµεία, έξω από το µέσον, γι' αυτό ο άνθρωπος µπορεί µε πολλούς τρόπους και εύκολα να αποτύχει στο στόχο του, να κάνει λάθος γι' αυτούς τους λόγους η υπερβολή και η έλλειψη σχετίζονται µε την κακία και µε τους κακούς. β. Το µέσον βρίσκεται σε ένα µόνο σηµείο, γι' αυτό µε ένα µόνο τρόπο και δύσκολα µπορεί ο άνθρωπος να πετύχει το στόχο του, να κάνει το σωστό' γι' αυτούς τους λόγους το µέσον σχετίζεται µε την αρετή και µε τους καλούς. Είναι αξιοπρόσεχτη η συσσώρευση των αντιθέτων (µε τα αντίστοιχα ζεύγη των αντιθετικών συνδέσµων µεν -δε) που δίνονται στο κείµενο, για να τονιστεί η βασική αντίθεση ανάµεσα στην κακία και στο λάθος, και ανάµεσα στην αρετή και στο σωστό: - Ο Αριστοτέλης, για να ενισχύσει τη θέση του ότι το λάθος µπορεί να γίνει µε πολλούς τρόπους και το σωστό µε έναν, αναφέρεται στα δύο από τα δέκα ζεύγη αντίθετων µεταξύ τους δυνάµεων που κυβερνούν τον κόσµο σύµφωνα µε τους Πυθαγόρειους (αγαθόν -κακόν, πέρας -άπειρον). Και κοντά στη φιλοσοφία επικαλείται και την ποίηση για τον ίδιο σκοπό. Β2) 1. έξις - Το πρώτο γνώρισµα που αποδίδεται στην αρετή είναι η έξις. Η σηµασία στα αρχαία ελληνικά της λέξης αυτής (< έξω, µέλλ. του ρ. έχω) είναι: το να έχει ή να κατέχει κανείς κάτι συνέχεια' έξις όµως είναι και η µόνιµη κατάσταση που προκύπτει από συνήθεια ή άσκηση και µε αυτή τη σηµασία τη χρησιµοποιεί ο Αριστοτέλης, δίνοντας της ηθικό περιεχόµενο Κάθε έξη είναι αποτέλεσµα όµοιων ενεργειών που επαναλαµβάνονται και
αυτό σηµαίνει ότι από την ποιότητα των ενεργειών εξαρτάται και η ποιότη τα των έξεων, οι οποίες µπορεί να είναι και αξιόλογες και ανάξιες λόγου, και θετικές και αρνητικές, και καλές και κακές, και αρετές και κακίες. Επο µένως, δεν είναι αρκετό να χαρακτηρίζονται οι αρετές έξεις, γιατί οι έξεις είναι δύο λογιών και πρέπει να προχωρήσουµε και να προσδιορίσουµε σε ποια από τις δύο κατηγορίες ανήκει η αρετή. 2. προαιρετική - Με τη λέξη προαιρετική προσεγγίζεται το γενικότερο και µεγάλο ζήτηµα της ελευθερίας της βούλησης του ανθρώπου, δηλαδή της ελευθερίας του να διαµορφώνει απόψεις και να πραγµατοποιεί τις αποφάσεις του σύµφωνα µε τη θέληση και σύµφωνα µε τις επιλογές του χωρίς καταναγκασµό. Ο Αριστοτέλης τονίζει συχνά τη σηµασία που έχει η προαίρεσις (= η ελεύθερη επιλογή), η οποία αποτελεί έναν από τους τρεις αναγκαίους όρους για την ύπαρξη της αρετής και για να χαρακτηριστεί µια πράξη ενάρετη οι άλλοι δύο όροι είναι α) η συνείδηση από τον άνθρωπο της πράξης του(είδώς) και β) η σιγουριά και η σταθερότητα στην πραγµατοποίηση της (βεβαίως και άµετακινήτως). 3. ή µεσότης - Το δεύτερο γνώρισµα που αποδίδει ο Αριστοτέλης στην αρετή είναι η µεσότητα: κάθε πράγµα που είναι συνεχές και διαιρετό, αν χωριστεί σε δύο µέρη, µπορεί να δώσει ένα µέρος µεγαλύτερο και ένα µικρότερο ή δύο ίσα µέρη. Σε κάθε τέτοιο συνεχές και διαιρετό πράγµα υπάρχει το µέσον, και αυτό µπορεί να είναι δύο ειδών: α. µέσον µε κριτήρια αντικειµενικά, µε µέτρο τα ίδια τα πράγµατα (µε αυτά τα κριτήρια το µέσον βρίσκεται σε ίση απόσταση από τα δύο άκρα και είναι το ίδιο για όλους) και β. µέσον µε κριτήρια υποκειµενικά, µε µέτρο τον εαυτό µας (µε αυτά τα κριτήρια αλλάζει το πράγµα: το µέσον δεν είναι ούτε πολύ ούτε λίγο και δεν είναι ένα ούτε το ίδιο για όλους, παρά διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, από περίπτωση σε περίπτωση). Αυτό είναι το νόηµα της φράσης του ορισµού τη προς ηµάς. 4. λόγος - φρόνησις - Έχει ήδη αναφερθεί και είναι δεδοµένο ότι το µέσον προσδιορίζεται από εµάς, προσδιορίζεται µε κριτήρια υποκειµενικά (...εν µεσότητι προς ηµάς) έτσι όµως δηµιουργείται η εντύπωση ότι το κάθε άτοµο ξεχωριστά προσδιορίζει το µέσον µε το δικό του τρόπο και εποµένως ορίζει την αρετή µε κριτήρια υποκειµενικά (εποµένως ο προσδιορισµός του µέσου και ο ορισµός της αρετής διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο)' όµως ο Αριστοτέλης προσθέτει ένα κοινό κριτήριο, τον ορθόν λόγον (τη λογική), ένα πολύ σηµαντικό στοιχείο για τη σύλληψη της έννοιας της αρετής, το οποίο διασφαλίζει την αντικειµενικότητα' διευκρινίζει µάλιστα ο φιλόσοφος ότι αναφέρεται ειδικά στη λογική του «φρόνιµου», του µυαλωµένου ανθρώπου και όχι στην κοινή ανθρώπινη λογική (. Σχετική µε το λόγο είναι η φρόνηση, αφού αποκτιέται µε αυτόν. Χάρη στη φρόνηση υπάρχουν και όλες οι άλλες αρετές, ενώ αν λείπει µία αρετή από έναν άνθρωπο, αυτό δείχνει ότι αυτός δεν έχει φρόνηση και αποδιοργανώνεται ως προσωπικότητα.
Β3) Εισαγωγή : σελίδα 147..149 << η παράδοση λέει..τέλος του Σωκράτη >>. Β4) Σχέση = έξις Ανόρθωση = κατορθουται Καθαίρεση = αιρεισθαι Απάθεια = πάθη Υπόλοιπο =ελλειπειν ιαβλητός = υπερβολή Εικαστικός = είκαζον Ουσία = εστίν Πρακτική = πράξεις Ραστώνη = ράδιον
Γ1) Εάν θα ζήσω περισσότερο χρόνο, ίσως θα είναι αναγκαίο να υποστώ τα βάρη του γήρατος και να βλέπω και να ακούω κατώτερα και να σκέφτοµαι χειρότερα και να µαθαίνω δυσκολότερα και να ξεχνάω πιο εύκολα και από αυτά που ήµουν χειρότερος πρωτύτερα, σ αυτά να γίνοµαι χειρότερος. Αλλά βέβαια αυτά εάν δεν τα αισθάνοµαι θα ήταν αβίωτη η ζωή εάν όµως τα αισθάνοµαι, πως δεν θα ήταν ανάγκη χειρότερα και κατώτερα να ζω ; Αλλά βέβαια εάν άδικα πεθάνω, γι αυτούς που µε σκότωσαν άδικα θα ήταν αισχρό. Γιατί εάν το να αδικεί κανείς είναι αισχρό πως δεν είναι αισχρό και το να κάνεις κάτι τέτοιο άδικα. Γ2) Πλείω=πολλοις Γήρως = γηρα υσµαθέστερον = δυσµαθη Ταυτα = τουτους Εµέ = υµων Οραν = εώρα Αποβαίνειν = απόβηθι Γίγνεσθαι = γενοίµεθα Αισθανόµενον = ήσθηνται Αδικειν = αδικησαι Γ3 ) Επιµελεισθαι = υποκείµενο στην απρόσωπη έκφραση αναγκαίον έσται Πρότερον = επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου στο βέλτιων ην Τουτων = γενική συγκριτική από το χείρω Αβίωτος = κατηγορούµενο στο βίος από το είη Εµέ = αντικείµενο στο αποκτείνασιν Οτιουν = αντικείµενο στο απαρέµφατο ποιειν Γ3β ) Ο υποθετικός λόγος είναι το είδος της απλής σκέψης Ανάλυση: ει αισθανοίµην.αν είη
Επιµέλεια ηµήτρης Λιάλιος-Αννα Λαζαρίδου-Μαρία Χαρτοµατζίδου-Σάννα Νάνου