Ειρήνη Παντέρη Ηλεκτρολόγος Μηχ. & Μηχ. Υπολογιστών ΕΜΠ Ομάδα ΜΔΝ Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας
Η παρουσίαση με μια ματιά Ευρωπαϊκός και εθνικός στόχος για ΑΠΕ Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα και ιδίως στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά (ΜΔΝ) Υβριδικοί σταθμοί: Υφιστάμενο πλαίσιο και προοπτικές Ηλιοθερμικοί σταθμοί Συμπεράσματα
Ευρωπαϊκός και εθνικός στόχος Οδηγία 77/2001: Ενδεικτικός στόχος 12% συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ε.Ε. ως το 2010. Για την Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό ορίστηκε σε 20,1% Για το 2020, προτείνονται από την Ε.Ε. δεσμευτικοί στόχοι γνωστοί ως «20-20-20»: 20% συμμετοχή των ΑΠΕ στο ευρωπαϊκό ενεργειακό ισοζύγιο (10% συμμετοχή των βιοκαυσίμων στις μεταφορές) 20% μείωση των εκπομπών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου (ΑΦΘ) σε σχέση με το 1990 20% εξοικονόμηση ενέργειας Ο στόχος συμμετοχής των ΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση ενέργειας για την Ελλάδα το 2020 εξειδικεύεται σε 18%, συνεπώς εκτιμάται ότι η συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να ανέλθει σε ποσοστό 30-35%
Η πραγματικότητα Στην Ελλάδα Έργα ΑΠΕ με Άδεια Λειτουργίας στην Ελλάδα (ΜW) 139,0 0,0 1,8 33,9 891,9 Αιολικά Βιομάζα Γεωθερμία Μικρά Υδροηλεκτρικά Φωτοβολταϊκά Ποσοστό συμμετοχής ΑΠΕ στο ισοζύγιο: 4,5% Στοιχεία 2008
Στα ΜΔΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Βόρειο Αιγαίο ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Με Άδεια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ (1) Με Άδεια ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Με ΕΠΟ Με ΠΠΕΑ Πλήθος Σύνολο Ισχύος (MW) Πλήθος Σύνολο Ισχύος (MW) Πλήθος Σύνολο Ισχύος (MW) Πλήθος Σύνολο Ισχύος (MW) Με Άδεια ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (2) Πλήθος Αιολικά 24 28,4 5 6,3 3 4,3 0 0,0 36 42,4 ΜΥΗΕ 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Βιομάζα 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Γεωθερμία 0 0,0 0 0,0 1 8,0 0 0,0 1 8,0 Φ/Β 6 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 6 0,0 ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 30 28,4 5 6,3 4 12,3 0 0,0 43 50,4 Αιολικά 30 160,6 6 23,5 1 6,3 5 16,1 46 221,6 ΜΥΗΕ 2 0,6 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 0,6 Κρήτη Βιομάζα 1 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 0,4 Γεωθερμία 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Φ/Β 6 0,6 3 0,5 0 0,0 0 0,0 9 1,1 ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 39 161,9 9 24,0 1 6,3 5 16,1 59 223,6 Αιολικά 23 39,1 8 374,0 0 0,0 5 7,2 44 107,0 ΜΥΗΕ 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Νότιο Αιγαίο Βιομάζα 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Γεωθερμία 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Φ/Β 16 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 16 0,2 ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 39 39,3 8 374,0 0 0,0 5 7,2 60 107,2 ΣΥΝΟΛΟ NHΣΙΩΝ 108 229,6 22 404,3 5 18,6 10 23,3 162 381,2 Σύνολο Ισχύος (MW) + Σκύρος (αιολικά): 0,8ΜW εγκατεστημένα και 70MW (αδειοδοτημένο-μέρος διασύνδεσης συνολικής αιτούμενης ισχύος 333MW) + Χορήγηση αποφάσεων εξαίρεσης για Φ/Β στα ΜΔΝ: 191MW
Στην Κρήτη του 2008 Φορτίο Νησιού Αιχμή 633ΜW Συνολική κατανάλωση 3TWh ΑΠΕ Αιολικά Εγκατεστημένη ισχύς 161MW (16ΜW) Με άδεια παραγωγής 222MW (56MW) Λοιπά ΑΠΕ Εγκατεστημένη ισχύς 1,3MW Με άδεια παραγωγής 91MW Συμβατική Παραγωγή Εγκατεστημένη ισχύς 823ΜW Αποδιδόμενη ισχύς 744 ΜW Παραγόμενη ενέργεια 2,62 TWh Συνολική εγκατεστημένη ισχύς 162MW Παραγόμενη ενέργεια από ΑΠΕ 0,43 TWh Ποσοστό (% κατανάλωσης) 14% Δημόσια διαβούλευση (Δεκέμβριος 2007): α) Τροποποίηση και απαλοιφή του περιοριστικού όρου, load dispatch από τις συμβάσεις αγοραπωλησίας των αιολικών σταθμών (56ΜW) β) Πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για ανάπτυξη αιολικών σταθμών μέχρι 50MW γ) Ολοκλήρωση διαδικασίας (και εισήγηση ΔΕΗ) στο προσεχές διάστημα
Υβριδικοί Σταθμοί Υφιστάμενο πλαίσιο και προοπτικές
Στα ΜΔΝ Απόφαση 96/2007: Χαρακτηρισμός ΜΔΝ και διασυνδεδεμένων νησιών ως περιοχές με κορεσμένα δίκτυα για φωτοβολταϊκούς και αιολικούς σταθμούς Αιτήσεις που αφορούν υβριδικούς, ηλιοθερμικούς σταθμούς και λοιπά ΑΠΕ υποβάλλονται χωρίς πρόσκληση στους δίμηνους κύκλους που προβλέπει ο Κανονισμός Αδειών Όλες οι αιτήσεις αφορούν ΥΒΣ με τεχνολογία αιολικών και αντλισιοταμίευση O μόνος ΥΒΣ υπό κατασκευή είναι ο ΥΒΣ της Ικαρίας, εγγυημένης ισχύος 3,8MW Αιτήσεις Ηλιοθερμικών και ΥΒΣ στα ΜΔΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Αιτήσεις (Εγγυημένη) Ισχύς (MW) Αιολικά (ΜW) Αντλησιοταμίευση (ΜW) Βόρειο Αιγαίο Κρήτη Νότιο Αιγαίο ΣΥΝΟΛΟ ΜΔΝ Υβριδικά Υβριδικά Υβριδικά Υβριδικά 1 13 4 18 15,0 241,1 50,0 306,1 18 311,8 66,8 396,6 15,0 319,1 66,0 400,1 Ηλιοθερμικά Ηλιοθερμικά Ηλιοθερμικά Ηλιοθερμικά 0 7 1 8 0,0 273,0 60,0 333
Εστιάζοντας στο σύστημα της Κρήτης Αιτήσεις υβριδικών σταθμών A/A ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΘΕΣΗ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΙΣΧΥΣ ΥΔΡΟΗΛ-ΑΝΤΛΗΤ Νομός ΑΙΟΛΙΚΑ MW MW ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΕΓΓΥ/ΝΑ MW ΣΤΑΔΙΟ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ/ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ 1 Υδροαιολική Κρήτης Ρεθύμνου, Χανίων 90,1 100 75 Αναμονή ΠΠΕΑ 2 Αιολικό Βοσκερού ΑΕ Ηρακλείου 18 15 12 Αναμονή γνωμοδότησης ΔΕΗ 3 Αιολική Μουσουρών Χανίων 5,1 5 5 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 4 Ανεμόπευκο Χανίων 6,8 6,8 5,1 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 5 Ανεμόπετρα Χανίων 2,55 2,6 1,95 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 6 Leontio Αίολος Χανίων 16,15 16 12 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 7 Lekka Αίολος Λασιθίου 19,55 20 15 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 8 Κτίστωρ Ενέργεια Λασιθίου 6,8 6,8 5,1 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 9 Ανεμόπετρα Χανίων 2,55 2,6 1,95 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 10 Aries Aiolos Ενεργειακή Χανίων, Λασιθίου 20,4 20 15 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 11 Αιολική Θεοδώρων Λασιθίου 11,9 12 9 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 12 Risiori Aiolos Ρεθύμνου 11,9 12 9 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 13 Ανανεώσιμες Κρήτης Α.Ε. Χανίων 100 100,3 75 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ Σύνολο Κρήτης 311,8 319,1 241,1 Αιτούμενη εγγυημένη ισχύς 240ΜW με αιολικά 312ΜW: Δυνατότητα απορρόφησης της ισχύος αυτής από το σύστημα Διερεύνηση για τη δυνατότητα απορρόφησης σε συνδυασμό με ηλιοθερμικά
Πλαίσιο Ανάπτυξης Υβριδικών Σταθμών Βασικές Αρχές: Νόμος 3468/2006 Εξειδίκευση: Κανονισμός Αδειών Παραγωγής Μελέτη ΕΜΠ: Διερεύνηση τεχνικών και οικονομικών ζητημάτων ένταξης υβριδικών σταθμών στα ΜΔΝ Δημόσια διαβούλευση (Ιούλιος 2008): Σχέδιο βασικών Αρχών Λειτουργίας, Διαχείρισης και Τιμολόγησης Υβριδικών Σταθμών
Νόμος 3468/2006 Περιορισμοί για: Τη συνολική ενέργεια που ο σταθμός απορροφά από το δίκτυο (δεν υπερβαίνει το 30% της συνολικής ενέργειας που καταναλώνει για την πλήρωση του συστήματος αποθήκευσης) Τη μέγιστη ισχύ των μονάδων Α.Π.Ε. (δεν υπερβαίνει την εγκατεστημένη ισχύ του συστημάτος αποθήκευσης κατά 20%) Αρχές τιμολόγησης του υβριδικού για: Τη διαθεσιμότητα ισχύος Την ηλεκτρική ενέργεια που εγχέεται στο δίκτυο Από το σύστημα αποθήκευσης (ελεγχόμενες μονάδες) Από τις μονάδες ΑΠΕ Την ηλεκτρική ενέργεια που απορροφάται από το δίκτυο
Κανονισμός Αδειών Παραγωγής Τιμολόγηση (Άρθρο 33) α) Παραγόμενη ενέργεια ΥΒΣ: Από τις ελεγχόμενες μονάδες παραγωγής: Τιμολόγηση με βάση μέσο οριακό κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας των συμβατικών μονάδων αιχμής (λειτουργία 30% του έτους) Από τις μονάδες ΑΠΕ: Ισχύον τιμολόγιο (feed-in tarrifs) για τις ΑΠΕ στα ΜΔΝ (τιμή 2008 για αιολικά 91,74 /MWh) β) Απορροφούμενη ενέργεια ΥΒΣ για την πλήρωση του συστημάτος αποθήκευσης: Τιμολόγηση με βάση μέσο οριακό κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας των συμβατικών μονάδων βάσης (λειτουργία 70% του έτους) γ) Διαθεσιμότητα ισχύος Τιμολόγηση με βάση το κόστος ενός νεοεισερχόμενου συμβατικού σταθμού (ετήσια αμοιβή σε μηνιαία βάση σε /MWh)
Δημόσια διαβούλευση-προτάσεις 1/4 Βασικές αρχές προγραμματισμού και λειτουργίας (1/2) 24ωρος ωριαίος προγραμματισμός όλου του παραγωγικού δυναμικού από την προηγούμενη μέρα Πρόβλεψη από τον διαχειριστή για παροχή εγγυημένης ενέργειας ΥΒΣ (όχι υποχρεωτικά σε ημερήσια βάση) Υποβολή από τον ΥΒΣ δήλωσης διαθεσιμότητας και απορρόφησης ενέργειας προγραμματισμός των ελεγχόμενων μονάδων του ΥΒΣ με δυνατότητα επικαιροποίησης μια φορά για δήλωση πρόσθετης παραγωγής Απορρόφηση ενέργειας από το δίκτυο για πλήρωση του ταμιευτήρα μόνο σε περίπτωση απαίτησης από τον διαχειριστή για παροχή μέρους ή συνόλου της εγγυημένης ισχύος ή ενέργειας του σταθμού
Δημόσια διαβούλευση-προτάσεις 2/4 Βασικές Αρχές προγραμματισμού και λειτουργίας (2/2) Απόδοση ενέργειας από τον ΥΒΣ προσαρμοσμένη στην καμπύλη φορτίου και κατά προτεραιότητα τις ώρες αιχμής Απορρόφηση ενέργειας από το δίκτυο προσαρμοσμένη στην «κοιλάδα» της ημερήσιας καμπύλης φορτίου Μέγιστη αξιοποίηση των ΑΠΕ για την πλήρωση του συστήματος αποθήκευσης του ΥΒΣ Τιμολόγηση: Όπως περιγράφεται στον Ν. 3468 και Κανονισμό Αδειών Παραγωγής- Αποτύπωση της μεταβολής του κόστους των συμβατικών μονάδων στις συμβάσεις αγοραπωλησίας
Δημόσια διαβούλευση-προτάσεις 3/4 Ειδικοί κανόνες και αρχές λειτουργίας Δυνατότητα μείωσης της παρεχόμενης από τον ΥΒΣ ενέργειας κατόπιν εντολής του διαχειριστή για περιορισμό περικοπών και μετά τη μείωση της συμβατικής παραγωγής Ευελιξία ελεγχόμενων μονάδων ΥΒΣ, δυνατότητα υποφόρτισης τους μέχρι το ΤΕ των συμβατικών μονάδων που υποκαθιστούν και παροχή εφεδρειών Εξασφάλιση ισορροπίας μεταξύ παραγόμενης ισχύος ΑΠΕ και αποθηκευόμενης ισχύος με τεχνικά μέσα (π.χ. αντλίες μεταβλητών στροφών) Παροχή πρωτεύουσας εφεδρείας και ρύθμισης συχνότητας, κύρια ρύθμιση τάσης Εξέταση τιμολόγησης επικουρικών υπηρεσιών σε σχέση με αντίστοιχη τιμολόγηση για τις συμβατικές μονάδες Επιβολή προστίμου λόγω συστηματικής αδυναμίας διάθεσης της εγγυημένης ισχύος
Δημόσια διαβούλευση-προτάσεις 4/4 Βασικές αρχές σχεδιασμού ΥΒΣ με αντλισιοταμίευση και αιολικά Δυνατότητα ταυτόχρονης παραγωγής και άντλησης μέσω διπλού αγωγού και επαρκές μέγεθος ταμιευτήρα Μονάδες υδροστροβίλων με χαμηλό τεχνικό ελάχιστο, αναβαθμισμένα δυναμικά χαρακτηριστικά (ταχύτητα ανάληψης απόρριψης φορτίου, διατήρηση υψηλού β.α. σε έυρύ φάσμα λειτουργίας) Εξασφάλιση του κριτηρίου ασφαλείας Ν-1 Αντλίες μεταβλητής ισχύος Ανεμογεννήτριες με προηγμένες δυνατότητες ελέγχου (fault ride-through) Δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας για περιόδους παρατεταμένης νηνεμίας Χρήση αναβαθμισμένων συστημάτων τηλεδιαχείρισης του όλου συστήματος παραγωγής του ΥΒΣ Ανάλογες υποδομές από το διαχειριστή: Πρόβλεψη φορτίου και αιολικής παραγωγής, αυτοματοποιημένη διαχείριση όλων των μανάδων του συστήματος
ΥΒΣ με αιολικό και αντλισιοταμίευση
Στόχος των ρυθμίσεων Βέλτιστο τεχνικό και οικονομικό αποτέλεσμα για τη λειτουργία του συστήματος Βιωσιμότητα και εύλογο κέρδος για τον ΥΒΣ Αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στα νησιωτικά συστήματα
Ηλιοθερμικοί σταθμοί
Ηλιοθερμικοί σταθμοί Θεσμικό πλαίσιο: Νόμος 3468/2006 Τιμολόγηση (2008) : Σταθμοί ισχύος 5MW: 277,14 /MWh Σταθμοί ισχύος >5MW: 257,14 /MWh Υποβολή αιτήσεων στους κύκλους, όπως και στους υβριδικούς σταθμούς Ώριμη τεχνολογία ανταγωνιστική με αυτή των Φ/Β σταθμών Ανάπτυξη σε μεγάλους σταθμούς Απαίτηση σημαντικής έκτασης (περίπου 1,5-2 φορές των Φ/Β)
Παράδειγμα Ηλιοθερμικός σταθμός, PS 10 Σεβίλλη Ισπανία (11MW) Εκτίμηση απαιτούμενης έκτασης: 40στρ./ΜW
Αιτήσεις ηλιοθερμικών σταθμών στην Κρήτη A/A ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΘΕΣΗ ΙΣΧΥΣ ΣΤΑΔΙΟ Νομός ΗΛΙΟΘ/ΚΑ MW ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ/ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ 1 Solar Thermal East Crete Λασιθίου 60 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 2 Abengoa Hellas Λασιθίου 20 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 3 Natura Power Χανίων 50 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 4 Solar Power Plant 70 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 5 Ειδικού Σκοπού Δεκάξι Λασιθίου 33 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 6 Ηλιακός Θερμικός Σταθμός Λασιθίου Ε.Ε. Λασιθίου 15 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ 7 NUR - MOH A.E. Λασιθίου 26 Υπο εξέταση στη ΡΑΕ Σύνολο Κρήτης 274
Ηλιοθερμικοί σταθμοί- Προβληματισμοί Καθορισμός των βασικών αρχών λειτουργίας τους Ζητήματα σχετικά με τη δυνατότητα αποθήκευσης Διατήρηση της προγραμματισμένης παραγωγής για τουλάχιστον 1-2 ώρες μετά από ειδοποίηση του διαχειριστή Ζητήματα σχετικά με τη χρήση συμβατικού καυσίμου Ικανότητα απορρόφησης της ισχύος σε σχέση και με τις άλλες ΑΠΕ
Συμπεράσματα Αποθήκευση ενέργειας: Εργαλείο για την αύξηση της διείσδυσης καθαρής ενέργειας ΑΠΕ στα νησιά, μείωση κατανάλωσης καυσίμου και εκπομπών CO 2 Σε συστήματα όπως αυτό της Κρήτης (κλίμακα πολλών MW) οικονομοτεχνικά βέλτιστη τεχνολογία φαίνεται να είναι η αντλισιοταμίευση συνοδευόμενη από αιολικά Μελέτη για τη δυνατότητα απορρόφησης της αιτούμενης ισχύος υβριδικών και ηλιοθερμικών από το σύστημα κάθε νησιού με αφετηρία την Κρήτη Ελλείψει του Κώδικα Διαχείρισης ΜΔΝ και μέχρι την έγκρισή του, οι βασικές αρχές λειτουργίας τέτοιων σταθμών θα περιγράφονται στην οικεία άδεια παραγωγής Περαιτέρω διερεύνηση και αποσαφήνιση των αρχών και του τρόπου αδειοδότησης και λειτουργίας τέτοιων σταθμών Βέλτιστο τεχνοοικονομικό αποτέλεσμα για το σύστημα Βιώσιμες επενδύσεις και ίση αντιμετώπιση όλων των συμμετεχόντων
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!
Mark your diary for the World Forum on Energy Regulation IV October 18-21, 2009 Athens, Greece www.worldforumiv.info