ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΠΙ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΡΑΕ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΩΝ ΟΦΕΙΛΩΝ ΠΕΛΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Α. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ/ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Δεδομένης της τρέχουσας δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας, καθίσταται άμεση η ανάγκη για την αποτελεσματική διαχείριση του θέματος των ληξιπρόθεσμων οφειλών των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας. Όλοι οι Προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας, ανεξαιρέτως, αντιμετωπίζουν δυσκολία στην αποτελεσματική συλλογή των ληξιπρόθεσμων οφειλών των Πελατών τους. Η ΡΑΕ κατανοεί την οικονομική κατάσταση και τη δυσκολία που ενδεχομένως έχουν οι καταναλωτές να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους απέναντι στους προμηθευτές τους. Για το σκοπό αυτό έχει θεσπιστεί από την Πολιτεία (με συμβολή και της ΡΑΕ) και εφαρμόζεται το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο (ΚΟΤ) που προστατεύει τους πλέον ευάλωτους οικιακούς καταναλωτές, προσφέροντάς τους σημαντικά μειωμένες τιμές έναντι των υπόλοιπων οικιακών καταναλωτών, καθώς και απαγόρευση αποσύνδεσης για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα του έτους. Η ΡΑΕ καλεί τους Προμηθευτές να επικοινωνούν με τους Πελάτες τους, οι οποίοι έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές και αδυνατούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, έτσι ώστε να τους ενημερώνουν για τη δυνατότητα ένταξης στο ΚΟΤ, εφόσον πληρούνται τα κριτήρια των σχετικών Υπουργικών Αποφάσεων.
Η εκτίναξη, ωστόσο, των ληξιπρόθεσμων οφειλών, κυρίως προς τον δεσπόζοντα, μέχρι σήμερα, Προμηθευτή ΔΕΗ Α.Ε. τείνει, για ευνόητους λόγους, να προκαλέσει ασφυξία ταμειακής ρευστότητας στην ενεργειακή αγορά αλλά και στο ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον, καθώς οι λογαριασμοί κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας συνεχίζουν, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις της ΡΑΕ 1, να χρησιμοποιούνται ως σχεδόν αποκλειστικός μηχανισμός είσπραξης χρεώσεων, φόρων και τελών υπέρ τρίτων, στην πλειοψηφία τους άσχετων με την ηλεκτρική ενέργεια. Η ΡΑΕ έχει επανειλημμένα τονίσει ότι, για την επίτευξη του στόχου αποτελεσματικής είσπραξης των ληξιπρόθεσμων οφειλών των Πελατών τους, είναι σημαντική, εκ μέρους των Προμηθευτών, η οργάνωση μηχανισμού συστηματικής παρακολούθησης των ληξιπρόθεσμων οφειλών, με σαφή τμήματα, στόχους και δράσεις και κεντρική παρακολούθηση ως προς την αποτελεσματική διαχείριση και επίτευξη των στόχων, για τη βελτίωση της εισπραξιμότητας των οφειλών των Πελατών τους. Εξίσου σημαντική είναι και η εφαρμογή των προβλέψεων της κείμενης νομοθεσίας (του Ν. 4011/ 2011 2 και του Κώδικα Προμήθειας 3 ), ιδίως σχετικά με τις προϋποθέσεις σύναψης της Σύμβασης Προμήθειας, τις προθεσμίες εξόφλησης των λογαριασμών κατανάλωσης και τις διαδικασίες άσκησης πίεσης προς τους Πελάτες που έχουν πράγματι την οικονομική δυνατότητα, για την αποπληρωμή των οφειλών και την εν γένει με κάθε νόμιμο τρόπο επιδίωξη είσπραξης των οφειλών των Πελατών τους, πριν και μετά την τυχόν αλλαγή Προμηθευτή. Ειδικότερα, στο ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο προβλέπεται το δικαίωμα του Προμηθευτή να αρνηθεί την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας σε περίπτωση ληξιπρόθεσμων οφειλών του Πελάτη προς τον ίδιο ή άλλο Προμηθευτή, ως εξής: Άρθρο 42, παρ. 1 του Κώδικα Προμήθειας: «Η αλλαγή Προμηθευτή επιτρέπεται μετά από προηγούμενη έγγραφη καταγγελία της Σύμβασης Προμήθειας. Η εν λόγω καταγγελία λαμβάνει χώρα είτε από τον ίδιο τον Πελάτη, είτε από το νέο Προμηθευτή κατόπιν σχετικής έγγραφης εξουσιοδότησης του Πελάτη. Η ύπαρξη ληξιπρόθεσμων οφειλών που απορρέουν από τη Σύμβαση Προμήθειας δεν εμποδίζει την άσκηση του δικαιώματος αλλαγής Προμηθευτή». 1 Ίδετε, μεταξύ άλλων, τις «Τελικές Προτάσεις της ΡΑΕ για την Αναδιοργάνωση της εγχώριας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας», σελ. 20 2 Για τη λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου, για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις. 3 Υπ αριθ. Δ5-ΗΛ/Β/Φ1.20/οικ.6262/29.3.2013 Απόφαση του Υφυπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, ΦΕΚ Β 832/9.4.2013 2
Άρθρο 42, παρ. 4 του Κώδικα Προμήθειας: «Ο Πελάτης υποχρεούται στην εξόφληση κάθε οφειλής προς τον προηγούμενο Προμηθευτή για υπηρεσίες που του παρασχέθηκαν στο πλαίσιο της καταγγελλόμενης Σύμβασης. Ο προηγούμενος Προμηθευτής δικαιούται να επιδιώξει με κάθε νόμιμο τρόπο την εξόφληση των ανωτέρω οφειλών». άρθρου 48, παρ. 5 του ν. 4001/2011, «.. ο Προμηθευτής δικαιούται να αρνηθεί να προμηθεύσει συγκεκριμένο Πελάτη εάν συντρέχουν σοβαροί λόγοι, όπως η ύπαρξη ληξιπρόθεσμων οφειλών του Πελάτη προς άλλον Προμηθευτή. Οι προϋποθέσεις άρνησης προμήθειας και διακοπής της παροχής πρέπει να είναι σαφώς διατυπωμένες και παρέχονται στον Πελάτη εκ των προτέρων και ιδίως κατά το στάδιο των διαπραγματεύσεων για τη σύναψη της Σύμβασης Προμήθειας». Άρθρο 28 παρ. 1 εδάφιο α του Κώδικα Προμήθειας: Ο Προμηθευτής υποχρεούται να κάνει δεκτές τις Αιτήσεις Προμήθειας Μικρών Πελατών, εκτός αν συντρέχει μία από τις παρακάτω εξαντλητικά αναφερόμενες περιπτώσεις: α. Αν υφίστανται ληξιπρόθεσμες οφειλές του αιτούντος προς τον Προμηθευτή που απορρέουν από προηγούμενη μεταξύ τους Σύμβαση Προμήθειας ή προς οποιονδήποτε άλλο Προμηθευτή, ή αν ο αιτών δεν προσκομίζει αντίγραφο του τελευταίου Λογαριασμού Κατανάλωσης, ή αν έχει υποβληθεί τουλάχιστον δύο φορές εντολή απενεργοποίησης μετρητή φορτίου λόγω ληξιπρόθεσμων οφειλών του Πελάτη κατά το προηγούμενο της αίτησης έτος. Περαιτέρω, αναφορικά με τη εξόφληση των λογαριασμών κατανάλωσης, ο ισχύον Κώδικας Προμήθειας προβλέπει ρητώς προθεσμίες εξόφλησης και εκκίνησης διαδικασιών απενεργοποίησης της σύνδεσης, προκειμένου να μη διογκώνονται τυχόν ανεξόφλητες οφειλές. Προβλέπει επίσης αύξηση του ποσού εγγύησης για την εξασφάλιση μελλοντικών οφειλών των πελατών σε περίπτωση επαναλαμβανόμενης καθυστέρησης του πελάτη στην εξόφληση των λογαριασμών του και συμψηφισμό της εγγύησης με τις οφειλές αυτές, ως εξής: Άρθρο 20 του Κώδικα Προμήθειας: «1. Ο Προμηθευτής δύναται να ζητά από τον Πελάτη την καταβολή εγγύησης κατά την υπογραφή της Σύμβασης Προμήθειας, για την εξασφάλιση, αποκλειστικά, μελλοντικών οφειλών που απορρέουν από τη Σύμβαση Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας. 2. Το ποσό της εγγύησης δύναται να αναπροσαρμόζεται κατά την διάρκεια ισχύος της Σύμβασης, σε περίπτωση που παρατηρείται σημαντική απόκλιση των Λογαριασμών Κατανάλωσης του Πελάτη σε σχέση με το εκτιμώμενο ποσό που χρησιμοποιήθηκε για τον καθορισμό της εγγύησης ή σε περίπτωση επαναλαμβανόμενης καθυστέρησης του πελάτη στην εξόφληση των λογαριασμών του.σε περίπτωση καταγγελίας της Σύμβασης Προμήθειας από τον Προμηθευτή λόγω μη εξόφλησης ληξιπρόθεσμων οφειλών κατά τα οριζόμενα στις διατάξεις της παραγράφου 6 του Άρθρου 39, το ποσό της εγγύησης καταπίπτει υπέρ του Προμηθευτή και συμψηφίζεται με το ποσό των ληξιπρόθεσμων οφειλών». Άρθρο 39, παρ. 6 του Κώδικα Προμήθειας: «Αν ο Λογαριασμός Κατανάλωσης δεν εξοφληθεί εντός της οριζόμενης προθεσμίας, ο Προμηθευτής προβαίνει στις ακόλουθες ενέργειες: α. Αναγράφει το ποσό της ληξιπρόθεσμης οφειλής στον αμέσως επόμενο λογαριασμό και προσθέτει το ποσό αυτό βεβαρημένο με το νόμιμο τόκο υπερημερίας στο συνολικό οφειλόμενο ποσό του νέου λογαριασμού που ο 3
Πελάτης οφείλει να καταβάλει εντός της κανονικής προθεσμίας εξόφλησης του νέου λογαριασμού. β. Αν παρέλθει άπρακτη και η δεύτερη κατά σειρά προθεσμία εξόφλησης, ο Προμηθευτής δύναται να καταστήσει τον Πελάτη υπερήμερο και να υποβάλει στον αρμόδιο διαχειριστή εντολή απενεργοποίησης μετρητή φορτίου λόγω ληξιπρόθεσμων οφειλών. Η εντολή αυτή κοινοποιείται υποχρεωτικώς προς τον Πελάτη. γ. Αν η ληξιπρόθεσμη οφειλή δεν εξοφληθεί εντός δέκα (10) ημερών από την κοινοποίηση στον Πελάτη της εντολής απενεργοποίησης μετρητή φορτίου, ο Προμηθευτής δύναται να καταγγείλει τη Σύμβαση Προμήθειας υποβάλλοντας στον αρμόδιο διαχειριστή δήλωση παύσης εκπροσώπησης, ενημερώνοντας ανάλογα τον Πελάτη. Υπενθυμίζεται ότι το ζήτημα διαχείρισης των ληξιπρόθεσμων οφειλών καταναλωτών έχει ήδη από το 2011 εξεταστεί ενδελεχώς από την Αρχή και με δημόσια διαβούλευση (http://www.rae.gr/site/file/system/docs/consultations/18072011/file1), τα αποτελέσματα της οποίας ελήφθησαν υπόψη για τη σύνταξη του ισχύοντος Κώδικα Προμήθειας. Λόγω του επείγοντος χαρακτήρα του θέματος και της σοβαρότητας των συνεπειών του, η ΡΑΕ, κατόπιν της από 28.07.2015 απόφασης της Ολομέλειας της Αρχής, εξετάζει την τροποποίηση του ισχύοντος ρυθμιστικού πλαισίου δια της θέσπισης, υπό συγκεκριμένους όρους, περιορισμών στην αλλαγή Προμηθευτή, ώστε να υποβάλει την προβλεπόμενη από το άρθρο 138 παρ. 1 του Ν.4001/2011 γνώμη της στον αρμόδιο Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, η ΡΑΕ με τις υπ αριθ. πρωτ. Ο-61990/12.08.2015 και O-62018/ 26.08.2015 επιστολές της (http://www.rae.gr/site/categories_new/about_rae/factsheets/2015/gen/2808_1.csp), έχει απευθύνει σύσταση προς όλους τους Προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας να απέχουν από τη συστηματική προσέλκυση πελατών με ληξιπρόθεσμες οφειλές σε οποιονδήποτε άλλο Προμηθευτή, η οποία ευνοεί την καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος αλλαγής Προμηθευτή και αναμφίβολα συντελεί στην ευρύτερη απορρύθμιση της αγοράς. Περαιτέρω, καταρτίστηκε και απεστάλη ερωτηματολόγιο στις Ρυθμιστικές Αρχές άλλων Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τη διερεύνηση των πρακτικών αντιμετώπισης και διαχείρισης των οφειλών των Πελατών, τα πορίσματα του οποίου προσαρτώνται στο παρόν. 4
Β. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ Κατόπιν των ανωτέρω, η ΡΑΕ διαμόρφωσε τις εξής εναλλακτικές προτάσεις, τις οποίες θέτει σε δημόσια διαβούλευση, κατά τις διατάξεις των άρθρων 29 και 138 του Ν. 4001/2011, με σκοπό τη σχετική τροποποίηση του υφιστάμενου πλαισίου, και ειδικότερα: 1. Αναστολή αλλαγής Προμηθευτή εφόσον υπάρχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές Με την εφαρμογή αυτής της πρότασης, η εντολή αλλαγής εκπροσώπησης για ένα Πελάτη αναστέλλεται, εφόσον ο υφιστάμενος Προμηθευτής ενημερώσει τον αρμόδιο Διαχειριστή για την ύπαρξη ληξιπρόθεσμων οφειλών αυτού του Πελάτη. Η εντολή αλλαγής εκπροσώπησης θα ενεργοποιείται ξανά όταν εξοφληθούν οι οφειλές. Η εναλλακτική αυτή πρόταση έχει διπλή στόχευση. Αφενός αναμένεται να λειτουργήσει ως μοχλός άσκησης πίεσης στον Πελάτη να εξοφλήσει τα χρέη του, ώστε να είναι εφικτή η αιτούμενη αλλαγή Προμηθευτή, αφετέρου να περιορίσει τη μετακίνηση καταναλωτών με ληξιπρόθεσμες οφειλές προς νέο Προμηθευτή, προκειμένου να αποφύγουν την αποσύνδεσή τους από το δίκτυο. Στην ευρωπαϊκή πρακτική, όπως παρουσιάζεται από τις απαντήσεις στο επισυναπτόμενο ερωτηματολόγιο, προκύπτει ότι, δεν έχει υιοθετηθεί παρόμοιο μέτρο για την πρόσφορη αντιμετώπιση και διαχείριση των οφειλών των Πελατών, πλην της Μ. Βρετανίας και της Ουγγαρίας. 2. Περιορισμένη αναστολή αλλαγής Προμηθευτή εφόσον υπάρχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές Προτείνεται εναλλακτικά, η αναστολή αλλαγής Προμηθευτή να εφαρμόζεται υπό συγκεκριμένες συνθήκες (διαζευκτικά): 5
(α) Η ληξιπρόθεσμη οφειλή να υπερβαίνει ένα ανώτατο ποσό 4, ανάλογα με την κατηγορία που εντάσσεται ο καταναλωτής, ή (β) όταν, ανεξαρτήτως του ύψους της ληξιπρόθεσμης οφειλής, κατά την υποβολή δήλωσης αλλαγής εκπροσώπησης έχει ήδη προηγηθεί εντολή απενεργοποίησης του μετρητή φορτίου από τον υφιστάμενο προμηθευτή προς τον αρμόδιο Διαχειριστή για το συγκεκριμένο Πελάτη ή όταν, λόγω ληξιπρόθεσμων οφειλών, η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος έχει ήδη διακοπεί/απενεργοποιηθεί. Στις περιπτώσεις αυτές προτείνεται η αναστολή της επανηλεκτροδότησης και της αλλαγής εκπροσώπησης, μέχρι την εξόφληση ή τον, κατά τρόπο ικανοποιητικό προς τον υφιστάμενο Προμηθευτή, διακανονισμό της οφειλής (π.χ. με παροχή πρόσθετων εγγυήσεων). Η εντολή για την άρση εντολής απενεργοποίησης ή την επανασύνδεση της παροχής του Πελάτη θα πρέπει να γίνεται από τον ίδιο Προμηθευτή που αιτήθηκε την απενεργοποίησή του. 3. Δυνατότητα αλλαγής Προμηθευτή μετά από διακανονισμό των ληξιπρόθεσμων οφειλών, με ποινή την αποσύνδεση με εντολή του προηγούμενου Προμηθευτή στην περίπτωση μη τήρησης του διακανονισμού. Η πρόταση αυτή δεν αναστέλλει την αλλαγή Προμηθευτή, υπό την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί διακανονισμός για την πληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τον προηγούμενο Προμηθευτή. Πρακτική συνέπεια είναι η παραχώρηση δικαιώματος στον παλαιό Προμηθευτή να υποβάλλει εντολή απενεργοποίησης της παροχής λόγω ληξιπρόθεσμων οφειλών, παρότι έχει συναφθεί σύμβαση προμήθειας με το νέο Προμηθευτή. Η σχέση αυτή ευλόγως προϋποθέτει ειδικές ρυθμίσεις στο κανονιστικό πλαίσιο (κυρίως στον Κώδικα Προμήθειας και στο Εγχειρίδιο Διαχείρισης Μετρήσεων και Περιοδικής Εκκαθάρισης Προμηθευτών Δικτύου 5 και αντίστοιχα στον υπό κατάρτιση Κώδικα Διαχείρισης Δικτύου Διανομής), προκειμένου ο παλαιός Προμηθευτής να δύναται να προβεί σε εντολή διακοπής στο πλαίσιο της νέας σύμβασης προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας του Πελάτη με τον νέο Προμηθευτή. 4 Θα προσδιοριστεί 5 ΦΕΚ Β 1463/2013 6