Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΔΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει τὴν ἡμετέραν φύσιν παιδείας τε περὶ καὶ ἀπαιδευσίας. Ἰδέ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρὸς τὸ φῶς τὴν εἴσοδον ἐχούσῃ μακρὰν παρὰ πᾶν τὸ σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν, κύκλῳ δὲ τὰς κεφαλὰς ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν, φῶς δὲ αὐτοῖς πυρὸς ἄνωθεν καὶ πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν, μεταξὺ δὲ τοῦ πυρὸς καὶ τῶν δεσμωτῶν ἐπάνω ὁδόν, παρ' ἥν ἰδὲ τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς πρὸ τῶν ἀνθρώπων πρόκειται τὰ παραφράγματα, ὑπὲρ ὧν τὰ θαύματα δεικνύασιν. Ὁρῶ, ἔφη. Ὃρα τοίνυν παρὰ τοῦτο τὸ τειχίον φέροντας ἀνθρώπους σκεύη τε παντοδαπά ὑπερέχοντα τοῦ τειχίου καὶ ἀνδριάντας καὶ ἄλλα ζῷα λίθινά τε καὶ ξύλινα καὶ παντοῖα εἰργασμένα, οἷον εἰκὸς τοὺς μὲν φθεγγομένους, τοὺς δὲ σιγῶντας τῶν παραφερόντων. Ἄτοπον, ἔφη, λέγεις εἰκόνα καὶ δεσμώτας ἀτόπους. Ὁμοίους ἡμῖν, ἦν δ' ἐγώ. Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ' ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τοὺς ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἂν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι, μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους, τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν ἃ ἂν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ, τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι; Ἀληθῆ, ἔφη. Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ' ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὅ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὅ νῦν ἐπιτρέπεται. Τὸ ποῖον δή; Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ' ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ' ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ' ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να αποδοθεί στα νέα ελληνικά το χωρίο: «Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός... νῦν ἐπιτρέπεται». (Μονάδες 10) 2. Είναι προφανές ότι ο Σωκράτης με την περιγραφή του σπηλαίου κάνει κάποιον παραλληλισμό με μία άλλη κατάσταση. Σε ποια πλατωνική
φιλοσοφική θεωρία στηρίζεται αυτός ο παραλληλισμός; Τι συμβολίζει κάθε αντικείμενο στην αλληγορία του σπηλαίου; (Μονάδες 15) 3. Ποιό είναι το «μέγιστο μάθημα» κατά τον Πλάτωνα; Ποιο περιεχόμενο δίνεται στην έννοια του μαθήματος αυτού; (Μονάδες 10) 4. Τι είναι η αλληγορία; Ποιά εκφραστικά μέσα χρησιμοποιεί ο Πλάτωνας στην αλληγορία του σπηλαίου; (Μονάδες 5) 5. Ποιοι ορισμοί της δικαιοσύνης διατυπώνονται στην αρχή της Πολιτείας; (Μονάδες 10) 6. α. υπόγειος, συσκευασία, διένεξη, δημοτικός, ζωικός, απόπειρα: από ποιές λέξεις του κειμένου παράγονται οι λέξεις αυτές; (Μονάδες 6) β. Να σχηματίσετε τέσσερα παράγωγα το ἰδεῖν, καθ ένα από τα οποία να προέρχεται από διαφορετικό θέμα του ρήματος. (Μονάδες 4) Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ὦ ἄνδρες στρατιῶται, ἐγὼ χρήματα μὲν οὐκ ἔχων ἥκω ἐὰν μέντοι θεὸς ἐθέλῃ καὶ ὑμεῖς συμπροθυμῆσθε, πειράσομαι τὰ ἐπιτήδεια ὑμῖν ὡς πλεῖστα πορίζειν. Εὖ δ' ἱστέ, ἐγὼ ὅταν ὑμῶν ἄρχω, εὔχομαι τε οὐδὲν ἧττον ζῆν ὑμᾶς ἤ καὶ ἐμαυτόν, τὰ τ' ἐπιτήδεια θαυμάσαιτε μὲν ἂν ἴσως, εἰ φαίην βούλεσθαι ὑμᾶς μᾶλλον ἤ ἐμὲ ἔχειν. ἐγὼ δὲ νὴ τοὺς θεοὺς καὶ δεξαίμην ἂν αὐτὸς μᾶλλον δύο ἡμέρας ἄσιτος ἤ ὑμᾶς μίαν γενέσθαι. ἥ γε μὴν θύρα ἡ ἐμὴ ἀνέῳκτο μὲν δήπου καὶ πρόσθεν εἰσιέναι τῷ δεομένῳ τὶ ἐμοῦ, ἀνεῴξεται δὲ καὶ νῦν. Ὥστε ὅταν ὑμεῖς πλήρη ἔχητε τὰ ἐπιτήδεια, τότε καὶ ἐμὲ ὄψεσθε ἀφθονώτερον διαιτώμενον ἂν δὲ ἀνεχόμενον μὲ ὁρᾶτε καὶ ψύχη καὶ θάλπη καὶ ἀγρυπνίαν, οἴεσθε καὶ ὑμεῖς ταῦτα πάντα καρτερεῖν. Οὐδὲν γὰρ ἐγὼ τούτων κελεύω ὑμᾶς ποιεῖν ἵνα ἀνιᾶσθε, ἀλλ' ἵνα ἐκ τούτων ἀγαθὸν τὶ λαμβάνητε. (Ξενοφών. Ελληνικά 5, 1, 14-15) 7. Να αποδώσετε το κείμενο στα νέα ελληνικά. (Μονάδες 20) 8. α. εὖ, μᾶλλον, ἧττον: Να γράψετε τα επιρρήματα στους τρεις βαθμούς. (Μονάδες 3) β. Να γράψετε τις πτώσεις που ζητούνται - χρήματα: δοτική πληθυντικού - στρατιῶται: κλητική ενικού - ψύχη: δοτική ενικού (Μονάδες 3)
γ. Να γίνει χρονική αντικατάσταση: ἐθέλῃ, ζῆν, ἀνέῳκτο, λαμβάνητε (Μονάδες 4) 9. α. ζῆν, ἄσιτος, ἀνεχόμενον, ποιεῖν: να χαρακτηριστούν συντακτικά οι όροι. (Μονάδες 4) β. Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις: - ἐὰν μέντοι θεὸς ἐθέλῃ - εἰ φαίην... ἐμὲ ἔχειν - ἵνα ἐκ τούτων... λαμβάνητε. (Μονάδες 6)
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΔΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Λοιπόν, τί; Δεν είναι αυτό λογικό, είπα εγώ, και αναγκαίο (και δεν απορρέει αναγκαστικά) από όσα έχουν ειπωθεί ως τώρα, ότι ούτε οι απαίδευτοι που δεν έχουν γνωρίσει την αλήθεια δεν θα μπορούσαν να κυβερνήσουν ποτέ ικανοποιητικά την πόλη, ούτε αυτοί που τους αφήνουν να ασχολούνται ως το τέλος της ζωής τους με την παιδεία, οι μεν πρώτοι επειδή δεν έχουν έναν (ορισμένο) σκοπό στη ζωή τους, τον οποίο επιδιώκοντας πρέπει να κάνουν τα πάντα όσα κάνουν στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή τους, οι δε δεύτεροι ότι δεν θα ενεργήσουν με τη θέληση τους, επειδή νομίζουν ότι είναι εγκατεστημένοι, από ζωντανοί ακόμα (ενώ ακόμα είναι ζωντανοί) στα νησιά των Μακάρων; Αλήθεια, είπε. Δικό μας, λοιπόν, έργο, είπα εγώ, δηλαδή των ιδρυτών της πόλης (είναι) να εξαναγκάσουμε τις εξαιρετικές φύσεις (τους εξαιρετικούς ανθρώπους) να φτάσουν στο μάθημα το οποίο είπαμε (αναγνωρίσαμε) προηγουμένως ότι είναι το σπουδαιότερο, δηλαδή να δουν το αγαθό και να ανεβούν εκείνη την ανηφορική οδό. και όταν, έχοντας ανέβει, δουν αρκετά, να μην τους επιτρέπουμε αυτό το οποίο τώρα επιτρέπεται. 2. Για να αντιληφθούμε τον αποσυμβολισμό της αλληγορίας που θα ακολουθήσει στη συνέχεια, θα πρέπει να γνωρίζουμε την πλατωνική φιλοσοφία σχετικά με τις Ιδέες. Ο Πλάτωνας χώριζε τον κόσμο σε δύο επίπεδα: α) στον κόσμο των αισθητών πραγμάτων, τον οποίον απαρτίζουν τα αντικείμενα που μας περιβάλλουν και τα οποία αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας, β) στον κόσμο των Ιδεών, τον οποίον απαρτίζουν οι Ιδέες των αντικειμένων. Ο Πλάτωνας πίστευε ότι τα αντικείμενα που μας περιβάλλουν δεν είναι πραγματικά όντα, ότι είναι «φαντάσματα». Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν, αλλά εμείς ζούμε στην πλάνη πιστεύοντας πως ό,τι βλέπουμε, ακούμε, αγγίζουμε είναι πραγματικό. Τα αντικείμενα αυτά, λέει ο Πλάτωνας, αποτελούν τον αντικατοπτρισμό, τα «είδωλα» των πραγματικών αντικειμένων. Μοιάζουν δηλαδή με το «είδωλο», το οποίο βλέπουμε στον καθρέφτη: κινείται, μοιάζει να έχει υπόσταση, ζωή, όμως όλοι γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει, αλλά είναι απλώς αντανάκλαση του πραγματικού αντικειμένου. Εύλογα γεννιέται το ερώτημα: αν τα αντικείμενα του αισθητού κόσμου είναι «είδωλα», ποιών πραγμάτων είναι αντικατοπτρισμοί; Ο Πλάτωνας απαντά: των Ιδεών! Σύμφωνα, λοιπόν, με τη θεωρία του Πλάτωνα, στους ουράνιους κόσμους βρίσκονται οι ιδέες των πραγμάτων. Αυτές οι ιδέες είναι τα αληθινά αντικείμενα, τα «όντως όντα», αυτές οι ιδέες προσφέρουν τη γνώση στον άνθρωπο. Αντιθέτως, τα αντικείμενα του αισθητού κόσμου είναι τα «είδωλα» των ιδεών, άρα είναι ψεύτικα αντικείμενα, άρα όταν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα αντικείμενα αυτά είναι τα αληθινά όντα και τους παρέχουν τη γνώση της αλήθειας, τότε οι άνθρωποι βρίσκονται σε μια μεγάλη πλάνη.
Είναι προφανές ότι ο Σωκράτης με την περιγραφή του σπηλαίου και των δεσμωτών κάνει κάποιον παραλληλισμό με μια άλλη κατάσταση. Σε αυτήν την αλληγορία, λοιπόν, κάθε αντικείμενο συμβολίζει κάτι. Ας αποσυμβολίσουμε, λοιπόν, την αλληγορία: α) Το σπήλαιο συμβολίζει τον κόσμο των αισθητών πραγμάτων, τον κόσμο στον οποίο ζούμε, με τα αντικείμενα τα οποία αντιλαμβανόμαστε μέσω των αισθήσεων μας. Φυσικά, επειδή το συγκεκριμένο έργο του Πλάτωνα εξετάζει και την κοινωνική και πολιτική οργάνωση της ιδανικής πολιτείας, μπορούμε να πούμε ότι το σπήλαιο συμβολίζει και την κοινωνία της πόλης. Εξάλλου αυτό γίνεται φανερό από την τελευταία φράση του Σωκράτη, ο οποίος λέει ότι οι δεσμώτες που βρίσκονται μέσα στο σπήλαιο μοιάζουν με όλους τους απλούς ανθρώπους που ζουν στην πόλη. β) Οι δεσμώτες που βρίσκονται μέσα στο σπήλαιο συμβολίζουν όλους τους ανθρώπους, οι οποίοι ζώντας στον κόσμο και ερχόμενοι σε επαφή με τα αντικείμενα που τους περιστοιχίζουν, πιστεύουν ότι βλέπουν και γνωρίζουν τα πραγματικά αντικείμενα. Οι δεσμώτες, όπως είδαμε, είναι αλυσοδεμένοι, αιχμάλωτοι σε έναν ψεύτικο κόσμο βλέπουν τις σκιές και πιστεύουν πως ό,τι εμφανίζεται μπροστά στα μάτια τους είναι πραγματικό. Ωστόσο, αυτά που βλέπουν δεν είναι τίποτε άλλο από τους αντικατοπτρισμούς των πραγματικών αντικειμένων που στέκουν πίσω τους. Ο παραλληλισμός των αιχμαλώτων με τους ανθρώπους είναι ο εξής: οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα αντικείμενα που βλέπουν είναι αληθινά όμως σύμφωνα με τη θεωρία περί ιδεών του Πλάτωνα, τα αντικείμενα του αισθητού κόσμου είναι ψεύτικα καθώς αποτελούν απλώς αντικατοπτρισμό των ιδεών. Έτσι, όλοι οι άνθρωποι -σαν τους αιχμαλώτους του σπηλαίου- ζουν στο ψεύδος, στο σκοτάδι, στην πλάνη. γ) Οι αντικατοπτρισμοί που εμφανίζονται στον τοίχο της σπηλιάς, οι σκιές τις οποίες βλέπουν οι δεσμώτες, συμβολίζουν τα αντικείμενα του αισθητού κόσμου, τα οποία αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι με τις αισθήσεις τους. Όπως οι σκιές είναι απλά είδωλα των αντικειμένων που βρίσκονται πίσω από την πλάτη των δεσμωτών, έτσι και τα αντικείμενα του αισθητού κόσμου που οι άνθρωποι βλέπουν, αισθάνονται, ακούνε και αγγίζουν αποτελούν απλώς τα είδωλα των ιδεών που βρίσκονται στον ουρανό. δ) Τα αντικείμενα που βρίσκονται πίσω από τους δεσμώτες, δηλαδή τα αληθινά αντικείμενα των οποίων την ύπαρξη αγνοούν οι δεσμώτες, γιατί πιστεύουν στις ψευδείς σκιές, συμβολίζουν τις ιδέες, δηλαδή τα πραγματικά αντικείμενα τα οποία βρίσκονται στον ουρανό και των οποίων εμείς βλέπουμε απλώς τα είδωλα τους. Το ζητούμενο είναι να μπορέσουν οι άνθρωποι να αντιληφθούν την πλάνη τους και να καταφέρουν με τη δύναμη του νου να φτάσουν στη θέαση το)ν ιδεών, δηλαδή στη γνώση της αλήθειας. ε) Τα δεσμά που κρατούν τους αιχμαλώτους προσηλωμένους στο ψεύδος και δεν τους επιτρέπουν να κινηθούν και να δουν την αλήθεια συμβολίζουν τις αισθήσεις των ανθρώπων. Οι αισθήσεις των ανθρώπων, λοιπόν, δεν τους επιτρέπουν να προσεγγίσουν με τη νόηση τους τον κόσμο και έτσι να φτάσουν στη γνώση της αλήθειας. Όπως, λοιπόν, οι αιχμάλωτοι του σπηλαίου πρέπει να σπάσουν τα δεσμά τους για να μπορέσουν να αντιληφθούν την πλάνη στην οποία βρίσκονται και να γνωρίσουν τα αληθινά αντικείμενα, έτσι και οι άνθρωποι πρέπει να πάψουν να προσεγγίζουν τον κόσμο με τις αισθήσεις τους που τους κρατούν αιχμαλώτους στο ψέμα και να τον προσεγγίσουν με τη διάνοια, η οποία θα. τους οδηγήσει στην αλήθεια.
στ) Ο δεσμώτης που σπάει τα δεσμά, βγαίνει στον έξω κόσμο, συνειδητοποιεί την πλάνη στην οποία ζούσε και φτάνει στη γνώση της ουσίας των πραγμάτων συμβολίζει το φιλόσοφο, ο οποίος καταφέρνει να νικήσει τις προκαταλήψεις, να ξεπεράσει τις ψευδείς πληροφορίες που του παρέχουν οι αισθήσεις του και έτσι να βγει από το πνευματικό σκοτάδι της άγνοιας που βρίσκεται και να φτάσει στην αλήθεια, να δει το αληθινό φως με μοναδικό οδηγό του τη δύναμη του νου. ζ) Η πορεία από το εσωτερικό της σπηλιάς στον έξω κόσμο, στον κόσμο του φωτός συμβολίζει την κοπιώδη θητεία στο χώρο της φιλοσοφίας, την εκπαίδευση του ανθρώπου, την πνευματική αναζήτηση του ανθρώπου που αποσκοπεί να φτάσει στη γνώση των ιδεών, δηλαδή στη γνώση της αλήθειας. η) Το φως της φωτιάς, το οποίο βλέπει ο δεσμώτης μόλις ελευθερώνεται, συμβολίζει τον κόσμο των ιδεών, τον ουράνιο κόσμο όπου εδράζει ο μόνος πραγματικός κόσμος, η μόνη αλήθεια, η οποία μπορεί να προσεγγιστεί μόνο με τη νόηση και όχι με τις αισθήσεις. θ) Τέλος, ο ήλιος, τον οποίο θα δει ο απελεύθερος δεσμώτης όταν θα εξέλθει του σπηλαίου, συμβολίζει την ανώτερη αλήθεια, το «μέγιστο μάθημα», όπως λέει ο Πλάτωνας, δηλαδή την ιδέα του Αγαθού. 3. Ο Σωκράτης στο σημείο αυτό ορίζει ποια είναι η ύψιστη γνώση. Είναι η γνώση, η θέαση του Αγαθού. Ωστόσο, ο Πλάτωνας δεν έδωσε στο έργο του μια σαφή ερμηνεία γι' αυτόν τον όρο που είναι από τους βασικότερους στο φιλοσοφικό του σύστημα, παρά αρκείται σε ορισμένους υπαινιγμούς. Γι' αυτό ήδη από την αρχαιότητα το «Πλάτωνος αγαθόν» ήταν παροιμιακή έκφραση για κάτι το ασαφές και το σκοτεινό. Ωστόσο, από τις αναφορές μέσα στο κείμενο του Πλάτωνα μπορούμε να πούμε ότι το Αγαθό, δηλαδή το ύψιστο αυτό μάθημα είναι: - Το «είναι» και ό,τι διατηρεί το «είναι». Δηλαδή το ον, η βαθύτερη ουσία των όντων. Όχι το «φαίνεσθαι», αλλά το «είναι». - Η τάξη, ο κόσμος (= κοσμιότητα, οργάνωση) και η ενότητα που διαπερνά και συνέχει την πολλαπλότητα. Δηλαδή, το Αγαθόν είναι η οργάνωση, η ομορφιά, είναι αυτό που επιτρέπει την ύπαρξη τάξης και συνοχής ανάμεσα στα διαφορετικά. - Ό,τι παρέχει την αλήθεια και την επιστήμη. Το Αγαθό δηλαδή είναι το φως. είναι το μέσο που παρέχει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να ξεφύγει από την πλάνη, από το ψεύδος και να κατακτήσει την αλήθεια, να οδηγηθεί στο δρόμο της επιστήμης βγαίνοντας από τον κόσμο του πνευματικού σκοταδιού και της άγνοιας. - Η ύψιστη αρχή και η πηγή του όντος και της γνώσης. 4. Ολόκληρος ο λόγος του Σωκράτη είναι μια αλληγορία, δηλαδή μια εκτενής διήγηση στην οποία τα πάντα χρησιμοποιούνται με συμβολικό τρόπο. Σχετικά με το συμβολισμό των στοιχείων που περιέχονται στην αφήγηση έγινε αναλυτικά λόγος παραπάνω. Στην αλληγορία αυτή ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί το διάλογο. Με τον τρόπο αυτό προσδίδει ζωντάνια στο κείμενο, κερδίζει την προσοχή του αναγνώστη, ενώ παράλληλα το κείμενο κερδίζει σε πειστικότητα και αληθοφάνεια, καθώς έχουμε την εντύπωση ότι ακούμε τις απόψεις των συνομιλητών όπως ακριβώς τις διατυπώνουν οι ίδιοι χωρίς κάποια μεσολάβηση. Η αλληγορία του βασίζεται στις εικόνες. Ουσιαστικά πρόκειται για μια εικόνα με αρκετές λεπτομέρειες. Φυσικά δεν μπορούμε να μιλήσουμε για
γλαφυρότητα της περιγραφής, εφόσον δε φαίνεται να είναι πρόθεση του Σωκράτη να δώσει μια όμορφη περιγραφή. Ωστόσο, το στοιχείο που χαρακτηρίζει την εικόνα του είναι η ακρίβεια και η λεπτομέρεια, την οποία προσπαθεί να αποτυπώσει. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση πολλών τοπικών προσδιορισμών. Εκτενής είναι η χρήση προστακτικών, οι οποίες ενισχύουν τη ζωντάνια του κειμένου. 5. Σχολικό βιβλίο σελίδα 101: Το μείζον πρόβλημα... πεφυκυῖα εἴη» 6. α. υπόγειος - καταγείῳ συσκευασία - σκεύη διένεξη φέροντας, παραφερόντων δημοτικός - δημοσίᾳ ζωικός - ζῶντες απόπειρα - ἀπείρους β. όραση,είδωλο, όψη, οφθαλμός 7. «Άνδρες στρατιώτες, εγώ έχω έρθει χωρίς χρήματα. εάν, όμως, θέλει ο θεός κι εσείς έχετε την ίδια προθυμία με μένα, θα προσπαθήσω να εξασφαλίσω σε σας όσο το δυνατόν περισσότερα εφόδια. Και να ξέρετε καλά, όταν εγώ σας διοικώ, εύχομαι να ζείτε καλύτερα εσείς από μένα, και θα απορούσατε ίσως αν σας έλεγα ότι θα προτιμούσα να έχετε εσείς περισσότερο παρά εγώ τα αναγκαία - εγώ όμως, μα τους θεούς, θα δεχόμουν ακόμα και να μείνω περισσότερο εγώ ο ίδιος χωρίς τροφή για δύο μέρες, παρά εσείς για μία μέρα - εξάλλου, η πόρτα μου, αναμφίβολα, ήταν και πρωτύτερα ανοιχτή για να μπαίνει όποιος χρειαζόταν κάτι από μένα και θα είναι ανοιχτή και τώρα. Επομένως, όταν εσείς έχετε σε αφθονία τα αναγκαία, τότε θα δείτε κι εμένα να ζω κάπως πλουσιοπάροχα αν, πάλι, με βλέπετε να αντέχω στο κρύο και στη ζέστη και στην αγρύπνια, να πιστεύετε ότι κι εσείς τα αντέχετε όλα αυτά. Γιατί τίποτα από αυτά εγώ δε σας διατάζω να κάνετε για να στενοχωριέστε, αλλά για να έχετε κάποιο όφελος από αυτά». 8. α. εὖ, ἄμεινον / βέλτιον/ κρεῖττον, ἄριστα/ βέλτιστα/ κράτιστα, μάλα, μᾶλλον, μάλιστα ὀλίγον, ἧττον/ἔλαττον/μεῖον, ὀλίγιστα/ἐλάχιστα/ἥκιστα, β. χρήμασι στρατιῶτα ψύχει γ. ΕΝΣ: ἐθέλῃ, θέλῃ ΠΡΤ: - ΜΕΛ: - ΑΟΡ: θελήσῃ ΠΡΚ: τεθεληκώς ᾖ / ἠθεληκὼς ᾖ / τεθελήκῃ / ἠθελήκῃ
ΥΠΡ: - ΕΝΣ: ζῆν ΠΡΤ: - ΜΕΛ: βιώσεσθαι / ζήσειν / ζήσεσθαι ΑΟΡ: βιῶναι / ζῆσαι ΠΡΚ: βεβιωκέναι / ἐζηκέναι ΥΠΡ: - ΕΝΣ: λαμβάνητε ΠΡΤ: - ΜΕΛ: - ΑΟΡ: λάβητε ΠΡΚ: εἰληφότες ἦτε / εἰλήφητε ΥΠΡ: - ΕΝΣ: ἀνοίγεται / ἀνοίγνυται ΠΡΤ: ἀνεῴγετο ΜΕΛ: ἀνοίξεται / ἀνοιχθήσεται / ἀνοιγήσεται ΑΟΡ: ἀνεῴχθη / ἠνοίχθη / ἠνοίγη ΠΡΚ: ἀνέῳκται / ἤνοικται ΥΠΡ: ἀνέῳκτο 9. α. ζῆν: τελικο απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος εὔχομαι,υποκειμενο απαρεμφάτου : ὑμᾶς, ἐμαυτὸν, (ετεροπροσωπία) ἄσιτος: κατηγορούμενο στο ἐγὼ ἀνεχόμενον: κατηγορηματική μετοχή, υποκείμενο μετοχής: με ποιεῖν: έμμεσο Αντικείμενο του ρήματος κελεύω, τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο απαρεμφάτου: ὑμᾶς (ετεροπροσωπία) β. - δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο ἐὰν, εκφέρεται με υποτακτική, έχει απόδοση το ρήμα πειράσομαι και σχηματίζεται υποθετικός λόγος που δηλώνει το προσδοκώμενο. - δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ εκφέρεται με ευκτική, έχει απόδοση ἂν θαυμάσαιτε και σχηματίζεται υποθετικός λόγος που δηλώνει απλή σκέψη του λέγοντος. - δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση, εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ἵνα, εκφέρεται με υποτακτική και δηλώνει σκοπό πρσδοκώμενο. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο κελεύω.