ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΕΓΑΣΗΣ

ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΕΓΑΣΗΣ Η ανάγκη εξασφάλισης ικανοποιητικής στέγασης για τον πληθυσµό είναι αναµφίβολα ένα παγκόσµιο κοινωνικό φαινόµενο που σαν τέτοιο δεν θα µπορούσε παρά να έχει προεκτάσεις οικονοµικές και πολιτικές. Ακόµη και στις πιο οργανωµένες κοινωνίες το στεγαστικό είναι πρόβληµα το οποίο χρειάζεται συνεχή αντιµετώπιση νοουµένου ότι ο πολίτης πλέον µετέτρεψε την ανάγκη του για στέγαση σε δικαίωµα και απαίτηση. Οι Κύπριοι µέχρι και τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της Κυπριακής ηµοκρατίας αντιµετώπιζαν τις ανάγκες για στέγαση ως επί το πλείστον ατοµικά ή ως οικογενειακή υπόθεση. Η Κυβερνητική δραστηριότητα στον τοµέα αυτό περιοριζόταν µόνο στην ανέγερση µερικών δεκάδων κατοικιών χαµηλού κόστους κάθε χρόνο για τις στεγαστικές ανάγκες των πολύ χαµηλά αµειβοµένων τάξεων, που παραχωρούνταν µε το σχέδιο ενοικιαγοράς (περιοχή Καϊµακλί). Το 1972 όµως, η Κυβέρνηση σε συνεργασία µε τον Οργανισµό Ηνωµένων Εθνών αξιολογώντας το στεγαστικό πρόβληµα άρχισε να υιοθετεί µια πιο ουσιαστική στεγαστική πολιτική, η οποία φιλοδοξούσε να µειώσει στο µεγαλύτερο δυνατό βαθµό το στεγαστικό πρόβληµα, µέχρι το τέλος του προηγούµενου αιώνα. Η στεγαστική αυτή πολιτική προνοούσε τη σηµαντική αύξηση της ετήσιας ανέγερσης κατοικιών για χαµηλά αµειβόµενες τάξεις (σχέδιο ενοικιαγοράς) και παράλληλα για να καλύψει ή να διευκολύνει τις διαδικασίες απόκτησης στέγης των µεσαίων εισοδηµατικών τάξεων, θα δηµιουργούσε Οργανισµό Αναπτύξεως Γης και Χρηµατοδότησης Στέγης. Την υλοποίηση του προγράµµατος αυτού απέτρεψε η Τούρκικη εισβολή του 1974 µε σοβαρές επιπτώσεις σε όλους τους τοµείς (οικονοµικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς). Βίαια εκτοπίζεται το ένα τρίτο του πληθυσµού της Κύπρου (200.000 κάτοικοι) και µεταφέρεται στις νότιες περιοχές του νησιού όπου απεγνωσµένα ζητά να στεγαστεί προσωρινά µε την ελπίδα της σύντοµης επιστροφής. Οι πιο πολλοί από τους πρόσφυγες στεγάζονται προσωρινά σε πρόχειρα υποστατικά, µισοτελειωµένες οικοδοµές, σε συγγενείς και φίλους. Το τεράστιο πρόβληµα που προκάλεσε ο µαζικός εκτοπισµός δηµιούργησε την ανάγκη της σύστασης της Υπηρεσίας Μερίµνης που ασχολείται µε τα προβλήµατα των προσφύγων. Πρώτη δραστηριότητα της Υπηρεσίας Μερίµνης ήταν η στέγαση των προσφύγων σε καταυλισµούς από αντίσκηνα σε διάφορα µέρη της ελεύθερης Κύπρου. Οι καταυλισµοί αυτοί παρείχαν µόνο στοιχειώδεις ευκολίες διαβίωσης και εγκαταστάσεις υγιεινής. Το 1975 η Κυβέρνηση υιοθετεί µια πιο συγκεκριµένη οικιστική πολιτική και καθορίζει το Υπουργείο Εσωτερικών ως τον φορέα των Κυβερνητικών στεγαστικών προγραµµάτων. Το Υπουργείο στην προσπάθεια του να επιλύσει το άµεσο 1

στεγαστικό πρόβληµα των προσφύγων υιοθετεί σε πρώτη φάση τα πιο κάτω στεγαστικά προγράµµατα. 1) Σχέδιο Αυτοστέγασης πάνω σε Κυβερνητικά οικόπεδα 2) Σχέδιο Αυτοστέγασης πάνω σε ιδιόκτητα οικόπεδα 3) Βελτίωση κατοικιών σε εγκαταλελειµµένα Τουρκοκυπριακά χωριά και συνοικίες πόλεων 4) Ανέγερση και διαχείριση Κυβερνητικών Οικισµών 1. Σχέδιο Αυτοστέγασης πάνω σε Κυβερνητικά Οικόπεδα Το Σχέδιο Αυτοστέγασης πάνω σε Κυβερνητικά οικόπεδα υιοθετήθηκε στις αρχές του 1976 και αποσκοπούσε στην επιτάχυνση της στέγασης των προσφύγων, αφού αν συγκριθεί µε τους οργανωµένους οικισµούς ο χρόνος ανέγερσης µιας οικιστικής µονάδας είναι κατά πολύ µικρότερος από το χρόνο που απαιτείται για το σχεδιασµό και εκτέλεση ενός Κυβερνητικού Οικισµού. Με το Σχέδιο αυτό παρέχεται από την Κυβέρνηση οικόπεδο µε κατάλληλη υποδοµή και χρηµατική βοήθεια στους εκτοπισθέντες για την ανέγερση κατοικίας, ανάλογα µε το µέγεθος της οικογένειας τους. Μέχρι σήµερα µε το Σχέδιο Αυτοστέγασης Εκτοπισθέντων πάνω σε Κυβερνητικά οικόπεδα έχουν διαχωριστεί 14.000 περίπου οικόπεδα σε διάφορες περιοχές του νησιού και συµπληρώθηκαν σ αυτά 13.000 περίπου οικιστικές µονάδες. Για την υλοποίηση του Σχεδίου αυτού χρησιµοποιήθηκε ως επί το πλείστον και όπου ήταν δυνατό κυβερνητική γη και σε ορισµένες περιπτώσεις απαλλοτριώθηκε ιδιωτική γη. Η ιδιοκτησία της γης και της οικοδοµής στην περίπτωση αυτή ανήκει στην Κυβέρνηση. Στα πρώτα στάδια της εφαρµογής του Σχεδίου αυτού δεσµεύετο ο δικαιούχος να εφαρµόσει τα αρχιτεκτονικά και κατασκευαστικά σχέδια που είχε ετοιµάσει για το σκοπό αυτό, το Τµήµα Πολεοδοµίας και Οικήσεως. Μετά όµως αναθεωρήθηκε η απόφαση αυτή και επιτρεπόταν στους δικαιούχους είτε να επιλεγούν από τα τυποποιηµένα σχέδια που είχε ετοιµάσει το Τµήµα Πολεοδοµίας είτε να αναθέσουν σε ιδιώτη µελετητή να τους ετοιµάσει σχέδια. Για το σχέδιο αυτό δαπανήθηκε ποσό 28 εκ. µόνο για έργα υποδοµής και στεγάστηκαν περίπου 50.000 άτοµα. Τα βασικά κριτήρια επιλογής των χώρων Αυτοστέγασης είναι τα ακόλουθα: α) Η απόσταση από τα αστικά κέντρα και γενικά τα κέντρα απασχόλησης θα πρέπει να είναι µισή ώρα περίπου µε το αυτοκίνητο. β) Λαµβάνονται σοβαρά υπόψη η µορφολογία του εδάφους ούτως ώστε να µην υπάρχουν µεγάλες υψοµετρικές διαφορές όπως επίσης η αντοχή του εδάφους για να µην προκύπτουν δαπανηρές θεµελιώσεις. 2

γ) Οι νέοι διαχωρισµοί να τοποθετούνται κοντά σε υφιστάµενο οργανωµένο οικιστικό σύνολο µε τρόπο που να αποτελεί συνέχεια του, ούτως ώστε να µπορεί να εξυπηρετείται από τις ήδη υφιστάµενες βασικές υπηρεσίες (σχολεία, εκκλησία, καταστήµατα). 2. Σχέδιο Αυτοστέγασης πάνω σε Ιδιόκτητα Οικόπεδα Το Σχέδιο Αυτοστέγασης Εκτοπισθέντων σε ιδιόκτητα οικόπεδα διαλαµβάνει την παραχώρηση από την Κυβέρνηση οικονοµικής βοήθειας και χορηγίας υπό µορφή χαµηλότοκου δανείου για την ανέγερση κατοικίας ανάλογα µε το µέγεθος της οικογένειας σε ιδιωτικά οικόπεδα. 3. Βελτίωση και επιδιόρθωση κατοικιών σε εγκατελειµµένα Τουρκοκυπριακά χωριά Το τρίτο σχέδιο στέγασης, είναι η βελτίωση και επιδιόρθωση κατοικιών σε εγκαταλελειµµένα Τουρκοκυπριακά χωριά και συνοικίες πόλεων. Στην περίπτωση αυτή, απλώς παραχωρούνται σε δικαιούχους πρόσφυγες Τουρκοκυπριακές κατοικίες, αφού προηγουµένως επιδιορθωθούν µε δηµόσια δαπάνη. 4. Κυβερνητικοί Οικισµοί Οι πρώτες προσπάθειες για στέγαση των προσφύγων σε Κυβερνητικούς Οικισµούς έγιναν στις αρχές του 1975. Οι πρώτοι αυτοί Οικισµοί κατασκευάστηκαν µε προδιαγραφές πολύ χαµηλού κόστους, δηλαδή η τοιχοποιία έγινε από ανεπίχριστους τσιµεντόλιθους, η στέγη από φύλλα αµιάντου και το πάτωµα από τριφτό µπετόν. Αντιπροσωπευτικά παραδείγµατα αυτού του είδους στέγασης είναι οι Οικισµοί Κόκκινες και Τσιακκιλερό στη Λάρνακα οι οποίοι έχουν ήδη αναδοµηθεί. Για την εποχή που κτίστηκαν οι Οικισµοί αυτοί και κάτω από τις τότε συνθήκες φυσικά, θεωρείτο προνοµιούχος ο κάτοικος µιας τέτοιας κατοικίας. Το πιο µεγαλεπήβολο όµως οικιστικό σχέδιο για στέγαση των προσφύγων, ανέλαβε το Τµήµα Πολεοδοµίας και Οικήσεως από το 1975 και συνεχίζεται µέχρι σήµερα µε έργα συντήρησης και επιδιόρθωσης. Αυτό το σχέδιο χαρακτηρίζεται από διάφορες φάσεις και είναι γνωστό σαν Σχέδιο Στέγασης Εκτοπισθέντων σε Κυβερνητικούς Οικισµούς. Για το στεγαστικό αυτό σχέδιο δαπανήθηκε µέχρι σήµερα το ποσό των 98 εκ. και έχουν ανεγερθεί παγκύπρια 13.267 οικιστικές µονάδες οι οποίες στεγάζουν περίπου 56.000 κατοίκους και κατανέµονται κατά Επαρχία ως εξής: - Λευκωσία 6.835 µονάδες 30.000 κάτοικοι - Λεµεσός 2.714 " 12.000 " - Λάρνακα 3.505 " 14.000 " - Πάφος 117 " 500 " 3

Στην πρώτη του φάση, το στεγαστικό αυτό πρόγραµµα χαρακτηριζόταν από µεγάλους Οικισµούς (500-1000 κατοικίες περίπου). Σοβαρό ρόλο έπαιξε για την επιλογή τέτοιων µεγεθών η ανάγκη στέγασης όσο το δυνατό περισσότερων προσφύγων σε σύντοµο χρονικό διάστηµα και πάνω σε γη χαµηλής αξίας. Γι αυτό οι πρώτοι Οικισµοί τοποθετούνται σε περιοχές κοντά στις πόλεις ή περιαστικές περιοχές όπου η οικιστική ανάπτυξη ήταν διασπαρµένη ή υποτυπώδης. Οι Οικισµοί αυτοί λειτουργούν στην αρχή ως αυτόνοµοι πυρήνες που αποσκοπούν εκτός της στέγασης µεγάλου αριθµού προσφύγων και στην εξύψωση και συµπλήρωση της υπάρχουσας υποδοµής της περιοχής. Επίσης λειτουργούν ως πόλοι έλξης για την οικιστική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. Τέτοια παραδείγµατα µεγάλων οικισµών της πρώτης φάσης υπάρχουν στην επαρχία Λευκωσία, η Ανθούπολη στην Πάνω Λακατάµια και ο Αγιος Ελευθέριος στα Λατσιά. Η κατασκευή µεγάλων και αυτόνοµων οικισµών της πρώτης φάσης του στεγαστικού αυτού προγράµµατος ήταν αποτέλεσµα της πίεσης για άµεση και µαζική στέγαση. Οταν αµβλύνθηκε κατά κάποιο τρόπο η ανάγκη, αναθεωρήθηκε η πρακτική αυτή. Ετσι στη δεύτερη φάση κτίζονται µικροί σε κλίµακα οικισµοί (200-300 κατοικιών περίπου) οι οποίοι εύκολα εντάσσονται στην υφιστάµενη δοµή της περιοχής και σύντοµα αφοµοιώνονται αφού συµβάλλει σ αυτό και η ιδιωτική οικιστική ανάπτυξη. Με τον τρόπο αυτό περιορίζεται ή ακόµα εξαλείφεται ο κίνδυνος γκετοποίησης. Χαρακτηριστικό γνώρισµα της τρίτης φάσης του στεγαστικού αυτού προγράµµατος είναι η κατασκευή των κατοικιών µε ταχύρυθµα µη παραδοσιακά συστήµατα δόµησης. Οι λόγοι που επέβαλαν αυτή την επιλογή ήταν η σταδιακή επαναδραστηριοποίηση του ιδιωτικού τοµέα στην οικοδοµική βιοµηχανία που απασχολεί πλέον σηµαντικό µέρος του εργατικού δυναµικού. Αυτό είχε σαν αποτέλεσµα την αύξηση των ηµεροµισθίων και των υλικών που συνδέονται µε τον τοµέα των κατασκευών. Το γεγονός αυτό συνέτεινε στην επιβράδυνση της υλοποίησης του στεγαστικού προγράµµατος και οδήγησε την Κυβέρνηση στην αναζήτηση και υιοθέτηση νέων συστηµάτων κατασκευής που να περιορίζουν τη δαπάνη, το χρόνο κατασκευής και τις ανάγκες σε εργατικό δυναµικό. Για το σκοπό αυτό τελικά επιλέγηκε το σύστηµα "outinord" που βασιζόταν στη µέθοδο της συστηµατοποιηµένης κατασκευής µε θερµαινόµενο µπετόν µέσα σε µεταλλικό καλούπι. Για την οικονοµική και αποτελεσµατική εφαρµογή της µεθόδου αυτής, ήταν αναγκαίες οι συνθήκες µαζικής παραγωγής και έτσι το µέγεθος των οικισµών αυξάνεται και πάλι και ανέρχεται στις 400 περίπου οικιστικές µονάδες. Μετά τη συµπλήρωση των οικισµών της πρώτης και δεύτερης φάσης και της έναρξης των εργασιών ανέγερσης της τρίτης φάσης, το πρόβληµα της στέγασης των προσφύγων άρχισε να περιορίζεται παρόλο που εξακολουθούσε να είναι σοβαρό. Ετσι είναι πλέον εφαρµόσιµη η προσέγγιση σχετικά µε το µικρό µέγεθος, το βαθµό αυτονοµίας και τη διάρθρωση των οικισµών. Με τον τρόπο αυτό, γίνεται δυνατή η αξιοποίηση µικρών τεµαχίων κυβερνητικής γης και περιορίζεται έτσι η απαλλοτρίωση ιδιωτικής γης. Επίσης σαν αποτέλεσµα του µικρού µεγέθους των οικισµών αυτών είναι να µειώνονται σηµαντικά τα κόστα για έργα υποδοµής. Στην τέταρτη και Πέµπτη φάση συνεχίζεται η ανέγερση οικισµών µε µικρό αριθµό κατοικιών και παραδοσιακό σύστηµα δόµησης. 4

Η έκτη φάση εφαρµογής του στεγαστικού αυτού προγράµµατος, εκτός των πιο πάνω προσεγγίσεων και αφού το µεγαλύτερο µέρος των αναγκών σε στέγαση ικανοποιήθηκε, υιοθετεί τη στέγαση προσφύγων µέσα σε ιστορικούς πυρήνες των πόλεων. Η πρακτική αυτή, εφαρµόστηκε στην εντός των τειχών Λευκωσία, στην περιοχή Ταχτακαλά. Στην περίπτωση αυτή, δόθηκε έµφαση στην τυπολογία και µορφολογία των κατοικιών, αντλώντας εµπειρίες από τη Λευκωσιάτικη αστική αρχιτεκτονική. Επίσης, παρόµοιο εγχείρηµα εφαρµόστηκε στη Λεµεσό, στην περιοχή της Τουρκοκυπριακής συνοικίας "Τέσσερα Φανάρια" όπου και εδώ γίνεται προσπάθεια σεβασµού της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της περιοχής µε την ανέγερση 4 πολυκατοικιών. Μια καινοτοµία στο στεγαστικό αυτό πρόγραµµα, ενώ για τον ιδιωτικό τοµέα αποτελεί κοινή πρακτική, είναι η ανέγερση τριών πολυώροφων πολυκατοικιών στην περιοχή "Καθολική" Λεµεσού µε καταστήµατα στο ισόγειο και τέσσερις ορόφους διαµερισµάτων. Με τον τρόπο αυτό, τα κτίρια έχουν ενταχθεί και αφοµοιωθεί πλήρως στην υφιστάµενη ανάπτυξη, χωρίς να προκαλείται αίσθηµα κοινωνικού διαχωρισµού µεταξύ προσφύγων και µη προσφύγων. Βασικό µέληµα για την υλοποίηση του στεγαστικού προγράµµατος για τη στέγαση των προσφύγων σε Κυβερνητικούς Οικισµούς, είναι η επιλογή του κατάλληλου χώρου. Κύρια κριτήρια για το σκοπό αυτό είναι τα ακόλουθα: α) Σύνδεση µε τις κύριες αρτηρίες και το σύστηµα δηµόσιας κυκλοφορίας για εύκολη διακίνηση. β) Τοποθέτηση κοντά σε οργανωµένες βιοµηχανικές περιοχές και άλλες περιοχές εργασίας για την ευκολότερη απορρόφηση του εργατικού δυναµικού. γ) Ευχάριστο φυσικό περιβάλλον µε προτίµηση σε εδάφη µε καλή αντοχή για σκοπούς θεµελίωσης, ικανοποιητική απορροφητικότητα και καλή απορροή των οµβρίων υδάτων νοουµένου ότι η κλίση του εδάφους δεν γίνεται αντιοικονοµική. δ) Υφιστάµενη υποδοµή και υπηρεσίες. Χαµηλή αξία απαλλοτριώσεως γης. Με βάση ορισµένες πολεοδοµικές παραδοχές, καταρτίστηκαν και τα σχέδια γενικής διάταξης των Κυβερνητικών Οικισµών. Γι αυτό οι Οικισµοί συνήθως παρουσιάζουν κοινά στοιχεία στη διάρθρωση τους. Οι παραδοχές αυτές είναι οι ακόλουθες: α) Παροχή των απαραίτητων εµπορικών λειτουργιών και υπηρεσιών για την ικανοποίηση των βασικών καταναλωτικών και άλλων αναγκών των κατοίκων. β) Υιοθέτηση µέσης πυκνότητας κατοικίας σε χαµηλή δόµηση (περίπου 30 οικιστικές µονάδες ανά εκτάριο). γ) Περιορισµένη χρήση τριώροφων µόνο πολυκατοικιών στο σύνολο των οικιστικών µονάδων. 5

δ) Ποικιλία τύπων κατοικίας για αποφυγή µονοτονίας και εξασφάλιση ανθρώπινης κλίµακας. ε) ηµιουργία της έννοιας της γειτονιάς. στ) Πρόβλεψη για αυλή µπροστά και πίσω για τις συνεχόµενες κατοικίες και κοινόχρηστοι ανοιχτοί χώροι για τις πολυκατοικίες. ζ) Κυκλοφοριακό σύστηµα για πεζούς και οχήµατα. η) Ιεράρχηση συστήµατος τροχαίας κίνησης σε δρόµους κύριας κυκλοφορίας που συνδέουν τον Οικισµό µε το αστικό οδικό δίκτυο σε συλλεκτήριους που αποτελούν το εσωτερικό δίκτυο και σε δρόµους προσπέλασης στις γειτονιές (αδιέξοδα). θ) Εξασφάλιση ικανοποιητικών συνθηκών ηλιασµού, αερισµού, θέας και µονώσεως ιδιωτικής ζωής. ι) Σύστηµα πρασίνου. Με βάση τα πιο πάνω, προσπαθήσαµε να τηρήσουµε τα ακόλουθα ποσοστά, επί του συνολικού Εµβαδού της γης κάθε οικισµού: 25% οικοδοµές 30% αυλές 30% δρόµοι και χώροι στάθµευσης 15% χώροι πρασίνου Κατοικίες χαµηλού κόστους Σε όλες τις φάσεις του στεγαστικού προγράµµατος για στέγαση των προσφύγων σε Κυβερνητικούς Οικισµούς, πλην των περιπτώσεων του Ταχτακαλά, των Τεσσάρων Φαναριών και της Καθολικής, όπου έγιναν ειδικές µελέτες, όλες οι άλλες οικιστικές µονάδες εντάσσονται στην κατηγορία των κατοικιών χαµηλού κόστους. Με τον όρο αυτό, εννοούµε κατοικίες που ποιοτικά δεν υστερούν του επιπέδου κατασκευής του ιδιωτικού τοµέα, αλλά το χαµηλό κόστος επιτυγχάνεται ως εξής: α) Με τη σωστή επιλογή χώρου, δηλαδή αποφυγή µεγάλων υψοµετρικών διαφορών και προβληµατικού υπεδάφους. β) Η συνεχόµενη δόµηση και η µαζικότητα των εργασιών ανέγερσης που δίνει τη δυνατότητα αποδοτικής οργάνωσης κατά την κατασκευή. 6

γ) Με τον περιορισµό του εµβαδού στα απαραίτητα πλαίσια για χρήσιµους χώρους και τη µείωση ή την κατάργηση του εµβαδού σε άχρηστους χώρους όπως διάδροµοι. δ) Με την απλοποίηση της αρχιτεκτονικής και στατικής λύσης µε τρόπο που να επιτυγχάνονται οικονοµικά ανοίγµατα πλάκας και δοκών και την αποφυγή αχρείαστων προεξοχών και εξεζητηµένων διακοσµητικών στοιχείων. ε) Τυποποίηση στο µέγιστο δυνατό βαθµό σε βασικά στοιχεία της οικοδοµής, όπως ξυλουργικά, µεταλλικές κατασκευές κ.α. στ) Με τη χρήση επιτόπιων υλικών όπου είναι δυνατό. ζ) Με τη συγκέντρωση των σηµείων ύδρευσης και αποχέτευσης και την οµαδική διευθέτηση του συστήµατος αποχετεύσεων. Εχοντας υπόψη τα πιο πάνω, σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν καθόλη τη διάρκεια της υλοποίησης του στεγαστικού αυτού προγράµµατος στους διάφορους Οικισµούς, περί τους 30 διαφορετικούς τύπους κατοικιών και τριώροφων πολυκατοικιών χαµηλού κόστους. Οι τύποι αυτοί των κατοικιών, κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες, µε βάση τον αριθµό των ορόφων και των υπνοδωµατίων τους: α) Ισόγειες κατοικίες ενός, δύο και τριών υπνοδωµατίων. β) ιώροφες κατοικίες δύο και τριών υπνοδωµατίων. γ) Τριώροφες πολυκατοικίες µε έξι έως δώδεκα διαµερίσµατα τους ενός, των δύο και τριών υπνοδωµατίων. Για τη διαµόρφωση των διαφόρων τύπων κατοικίας, λήφθηκε σοβαρά υπόψη η σύσταση και η κοινωνική δοµή της κυπριακής οικογένειας καθώς και διεθνή πρότυπα τα οποία προσαρµόστηκαν στις ειδικές συνθήκες της Κύπρου. Υπολογίζεται µέσος όρος κατοικήσιµου εµβαδού ανά άτοµο, περίπου 20 m² και πυκνότητα 120 κάτοικοι ανά εκτάριο. Ολοι οι τύποι κατοικιών, ανεξάρτητα από τον αριθµό των υπνοδωµατίων, διαθέτουν χώρο καθιστικού και τραπεζαρίας, κουζίνα, µπάνιο και καλυµµένες βεράντες. Τα εµβαδά τους κυµαίνονται για µεν τις ισόγειες κατοικίες: ενός υπνοδωµατίου 45-50 Μ² δύο υπνοδωµατίου 80-95 Μ² τριών υπνοδωµατίου 95-105 Μ² για τις διώροφες κατοικίες: δύο υπνοδωµατίων 100-110 Μ² τριών υπνοδωµατίων 110-120 Μ² 7

Αναδόµηση Ριζική Βελτίωση και Ανακαίνιση Κυβερνητικών Οικισµών Με την αποπεράτωση των πρώτων φάσεων στους Κυβερνητικούς Οικισµούς το Τµήµα Πολεοδοµίας και Οικήσεως σύστησε ειδικό Κλάδο για την διαχείριση και την συντήρηση των Οικισµών. Στα πρώτα χρόνια τα κονδύλια για συντήρηση ήταν πολύ περιορισµένα σε σύγκριση µε τα σηµερινά ποσά τα οποία ήταν αναγκαία να αυξηθούν λόγω γήρανσης των Οικισµών. Πέραν της συνήθους συντήρησης των Κυβερνητικών Οικισµών η οποία εφαρµόζεται όπου παρουσιάζονται προβλήµατα για τα οποία απαιτείται άµεση αντιµετώπιση, επιβάλλετο, κάτω από τις σηµερινές συνθήκες, η αναδόµηση των Οικισµών αυτών η οποία άρχισε το 1993 µε έργα υποδοµής και ανέγερση 800 νέων µονάδων. Αφού προηγήθηκε σχετική έρευνα, καταρτίστηκε πρόγραµµα Αναδόµησης, Επισκευής/Ενίσχυσης και Ριζικής Βελτίωσης επτά Κυβερνητικών Οικισµών (Ανθούπολη, Αγ. Παύλος και Στρόβολος ΙΙ στη Λευκωσία, Μακάριος ΙΙΙ, Αγ. Αθανάσιος και Λινόπετρα στη Λεµεσό και Αγ. Ανάργυροι Ι στη Λάρνακα). Για τον καθορισµό επιπέδων ασφάλειας των κτιρίων των Κυβερνητικών Οικισµών ορίστηκε τεχνική επιτροπή η οποία ετοίµασε σχετικό κώδικα µε τίτλο " Ελεγχος ασφάλειας των Κτιρίων σε Προσφυγικούς Οικισµούς - Στόχοι και επιδιώξεις των Επιδιορθώσεων - Μεθοδολογίες ενισχύσεων και Αναβάθµιση της Ασφάλειας". Στα πλαίσια του προγράµµατος αυτού, µετά από έρευνα που έγινε σε κάθε ένα από τους οικισµούς αυτούς και εφαρµόζοντας το πιο πάνω κώδικα, οι οικιστικές µονάδες κρίθηκαν είτε ως επισκευάσιµες οπότε και επιδιορθώνονται και όπου απαιτείται ενισχύεται ο στατικός φορέας, είτε ως µη επισκευάσιµες οπότε κατεδαφίζονται και ανεγείρονται νέες (κατοικίες και πολυκατοικίες). Επίσης πέραν από την αναβάθµιση της στατικής και αντισεισµικής επάρκειας των οικοδοµών περιλαµβάνονται και εργασίες ανακαίνισης και ριζικής βελτίωσης τόσο των οικοδοµών όσο και των εξωτερικών χώρων µε στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων των οικισµών. Για το πρόγραµµα αυτό έχουν δαπανηθεί µέχρι σήµερα περίπου 18εκ και για δε τη συµπλήρωση του θα απαιτηθούν άλλα 60 εκ. περίπου. Αποτελέσµατα της προσπάθειας για τη στέγαση των εκτοπισθέντων Ως θετικά σηµεία της όλης προσπάθειας για το τεράστιο έργο της στέγασης των εκτοπισθέντων µπορούν να καταγραφούν τα ακόλουθα: α) Σε σχετικά ικανοποιητικό χρόνο στεγάστηκαν 200 χιλιάδες πρόσφυγες µε όλα τα πιο πάνω στεγαστικά προγράµµατα καθώς και µε τη συµβολή και συνεισφορά του ιδιωτικού τοµέα που δεν πρέπει να παραγνωρίζεται β) Στον οικοδοµικό τοµέα εισήχθηκαν νέα συστήµατα δόµησης, λόγω των αναγκών που προέκυψαν για µεγάλες οργανωµένες αναπτύξεις. (συνεχής δόµηση, ταχύριθµα συστήµατα δόµησης κ.λ.π) 8

γ) ραστηριοποιήθηκε µεγάλη µάζα εργαζοµένων στον τοµέα των οικοδοµών και άλλων επαγγελµάτων τα πρώτα χρόνια µετά τη Τουρκική εισβολή και κατοχή όταν το µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού απώλεσε τη εργασία του. Κυβερνητικά Στεγαστικά Σχέδια από τα οποία µπορούν να τύχουν βοήθειας και µη εκτοπισθέντες Η Κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια για να καλύψει τις στεγαστικές ανάγκες και µη εκτοπισθέντων προσώπων εφαρµόζει σειρά ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕ ΙΩΝ όπως τα ακόλουθα: 1. Σχέδιο Παραχώρησης Κρατικών Οικοπέδων σε πτωχές Οικογένειες Εφαρµόζεται από τις οικείες Επαρχιακές ιοικήσεις. Παραχωρείται κρατικό οικόπεδο σε δικαιούχους βάσει εισοδηµατικών κριτηρίων. 2. Σχέδιο Ενθάρρυνσης Ζευγαριών να Εγκατασταθούν σε Κοινότητες που γειτνιάζουν µε τη Γραµµή Αντιπαράθεσης Εφαρµόζεται από τις οικείες Επαρχιακές ιοικήσεις σε συνεργασία µε τον Οργανισµό Χρηµατοδοτήσεως Στέγης. Το Σχέδιο εφαρµόζεται για καθορισµένες Κοινότητες που βρίσκονται πλησίον της γραµµής αντιπαράθεσης. Μέσω του Σχεδίου παρέχεται χαµηλότοκο δάνεια, και χορηγία (σε καθορισµένες Κοινότητες) για την ανέγερση κατοικίας σε ιδιόκτητο οικόπεδο ή για ουσιαστική βελτίωση υφιστάµενης κατοικίας. 3. Σχέδιο Στέγασης Αγροτικών Περιοχών Εφαρµόζεται από τον Οργανισµό Χρηµατοδοτήσεως Στέγης. Καλύπτει πέραν των 200 Κοινοτήτων παγκύπρια, κυρίως σε ορεινές περιοχές. Παραχωρούνται χαµηλότοκα δάνεια για την ανέγερση, βελτίωση ή επέκταση υφιστάµενης κατοικίας σε δικαιούχους, βάσει εισοδηµατικού κριτηρίου. 4. Σχέδιο Στέγασης Πολυτέκνων Εφαρµόζεται από τον Οργανισµό Χρηµατοδοτήσεως Στέγης. Παραχωρείται χαµηλότοκα δάνειο για την ανέγερση, βελτίωση ή επέκταση υφιστάµενης κατοικίας σε δικαιούχους µε βάση εισοδηµατικά κριτήρια. 5. Σχέδιο του Προγράµµατος Αναζωογόνησης των Περιοχών της Πράσινης Γραµµής στη Λευκωσία ( ήµοι Λευκωσίας και Αγίου οµετίου) 9

Εφαρµόζεται από την Επαρχιακή ιοίκηση Λευκωσίας, σε συνεργασία µε τον Οργανισµό Χρηµατοδοτήσεως Στέγης. Το Σχέδιο καλύπτει καθορισµένες περιοχές των ήµων Λευκωσίας και Αγίου οµετίου. Παραχωρείται δάνειο και χορηγία ανάλογα µε τα εισοδήµατα του αιτητή. ικαιούχοι θεωρούνται ζευγάρια ή οικογένειες που δεν κατέχουν άλλη ιδιόκτητη κατοικία. 6. Στεγαστικό Σχέδιο Χαµηλά Αµειβοµένων Εφαρµόζεται από τον Κυπριακό Οργανισµό Αναπτύξεως Γης. Το Σχέδιο προσφέρει ετοιµοπαράδοτες οικιστικές µονάδες. Στους δικαιούχους παραχωρείται σηµαντική κρατική χορηγία και µακροχρόνιο δάνειο µε επιδοτηµένο επιτόκιο ανάλογα µε τα εισοδήµατα και τη σύνθεση της οικογένειας. Το Σχέδιο εφαρµόζεται και σε ορεινές αποµακρυσµένες περιοχές της υπαίθρου. 7. Επιχορήγηση Ενοικίου Εφαρµόζεται από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και δικαιούχοι είναι οι λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος, οι οποίοι καταβάλλουν ενοίκιο. 8. Σχέδιο παροχής Κοινωνικής Αρωγής για Βελτίωση των Συνθηκών Στέγασης Εφαρµόζεται από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και δικαιούχοι είναι λήπτες δηµοσίου βοηθήµατος µε ιδιόκτητη κατοικία. 9. Σχέδιο Επιδότησης Ενοικίου Εκτοπισθέντων και Παθόντων Εφαρµόζεται από το Υπουργείο ικαιοσύνης και ηµοσίας Τάξεως. Το ύψος της επιδότησης του ενοικίου και οι δικαιούχοι (παθόντες, κα) καθορίζονται µε βάση το Νόµο και τους Κανονισµούς. 10. Σχέδιο Επιδότησης Ενοικίου Επαναπατρισθέντων Εφαρµόζεται από το Υπουργείο ικαιοσύνης και ηµοσίας Τάξεως. Το ύψος της επιδότησης του ενοικίου και οι δικαιούχοι (επαναπατρισθέντες) καθορίζονται µε βάση Απόφαση του Υπουργικού Συµβουλίου. Η παρούσα βοήθεια παραχωρείται για ένα χρόνο ανεξάρτητα από το εισόδηµα του δικαιούχου. 10