Α3. Η υψηλή παραγωγικότητα των δέλτα των ποταμών οφείλεται στη/-ν:

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΚΥΡΙΑΚΗ 27/03/2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΝΤΕΚΑ (11) ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Τα πρώτα πρωτεύοντα που εμφανίστηκαν εξελίχθηκαν από τα: Α. μικρά πλακουντοφόρα θηλαστικά Β. μονοτρήματα θηλαστικά Γ. μαρσιποφόρα θηλαστικά Δ. ερπετά Α2. Στους δευτερογενείς ρύπους ανήκουν: Α. το όζον και το μονοξείδιο του άνθρακα Β. οι υδρογονάνθρακες Γ. τα οξείδια του αζώτου και το ΡΑΝ Δ. το όζον και το ΡΑΝ Α3. Η υψηλή παραγωγικότητα των δέλτα των ποταμών οφείλεται στη/-ν: Α. διαπνοή Β. επιφανειακή απορροή Γ. ατμοσφαιρική αζωτοδέσμευση Δ. φωτοσύνθεση ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Α4. Το φαινόμενο της βιοσυσσώρευσης μπορεί να προκληθεί από: Α. τα φωσφορικά και αζωτούχα λιπάσματα Β. τους χλωροφθοράνθρακες Γ. τα παρασιτοκτόνα και εντομοκτόνα Δ. την υπεριώδη ακτινοβολία Α5. Ασθένειες που είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν με αντιβιοτικά είναι: Α. το AIDS και η χολέρα Β. ο απλός έρπητας και η λοίμωξη από Candida Γ. η σύφιλη και η γονόρροια Δ. η ηπατίτιδα Β και η λοίμωξη από τριχομονάδα ΜΟΝΑΔΕΣ 25 Α1- Α, Α2- Δ, Α3- Β, Α4- Γ, Α5- Γ. ΘΕΜΑ Β Β1. Να περιγράψετε τα χαρακτηριστικά του Homo sapiens neanderthalensis. ΜΟΝΑΔΕΣ 5 O Homo sapiens neanderthalensis εμφανίστηκε πριν από 130.000 περίπου χρόνια και έζησε μέχρι πριν από 35.000 χρόνια. Ήταν πιο δυνατός σωματικά από το σύγχρονο άνθρωπο, με προτεταμένο μέτωπο, τονισμένα υπερόφρυα τόξα και δόντια μεγαλύτερα του σύγχρονου ανθρώπου. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 3 μονάδες για αυτή την απάντηση.) Ζούσε ομαδικά σε σπηλιές ή καλύβες και κατασκεύαζε και χρησιμοποιούσε εργαλεία. Έκανε χρήση της φωτιάς, ντυνόταν με προβιές, έθαβε τους νεκρούς του και έδωσε δείγματα της πρωτόγονης τέχνης του. Το γεγονός ότι μαζί με τους νεκρούς έθαβε και φαγητό, όπλα και άνθη υποδηλώνει ότι πίστευε στη μεταθανάτια ζωή. Σ αυτόν παρουσιάζονται τα πρώτα ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ στοιχεία συμβολικής σκέψης που χαρακτηρίζουν το σημερινό άνθρωπο. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 2 μονάδες για αυτή την απάντηση.) Β2. i. Να αναφέρετε τους παράγοντες που διαμορφώνουν την εξελικτική πορεία. ii. Να αναφέρετε τα δεδομένα που οδήγησαν στην επαναδιατύπωση της θεωρίας του Δαρβίνου. iii. Να περιγράψετε ένα μοντέλο ειδογένεσης. ΜΟΝΑΔΕΣ 9 (3+3+3) i. Σύμφωνα με τη νέα αντίληψη για την εξέλιξη, οι παράγοντες που διαμορφώνουν την εξελικτική πορεία είναι η ποικιλομορφία των κληρονομικών χαρακτηριστικών, η φυσική επιλογή και η γενετική απομόνωση. ii. iii. Η κατανόηση του τρόπου μεταβίβασης των κληρονομικών χαρακτηριστικών, η κατανόηση της σημασίας των μεταλλάξεων και η καθιέρωση ενός νέου κλάδου, της Γενετικής των Πληθυσμών, χάρη στην οποία η εξέλιξη συνδέθηκε με τις μεταβολές των συχνοτήτων των γονιδίων στους πληθυσμούς. Προϋπόθεση για την ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας είναι να απομονωθούν γενετικά οι πληθυσμοί του ίδιου είδους, ώστε να ακολουθήσουν διαφορετική εξελικτική πορεία που θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός νέου είδους. Από τους σημαντικότερους μηχανισμούς απομόνωσης είναι η γεωγραφική απομόνωση. Σ αυτήν ένας πληθυσμός χωρίζεται σε ομάδες λόγω κάποιου γεωγραφικού φραγμού (π.χ. δημιουργία νησιών, σχηματισμός λιμνών, εμφάνιση βουνών, αλλαγές στις κλιματικές συνθήκες). Οι ομάδες αναπτύσσονται ξεχωριστά και δεν είναι δυνατή η διασταύρωση των μελών τους και επομένως η ανταλλαγή γονιδίων. Τα άτομα συνεχίζουν να εμφανίζουν αλλαγές στο γενετικό υλικό τους και να υφίστανται διαφορετικά τη δράση της φυσικής επιλογής. Αυτό σταδιακά οδηγεί σε διαφοροποιήσεις, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων ειδών. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 3 μονάδες για κάθε σωστή απάντηση.) Β3. Μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε ένα οικοσύστημα έδειξαν ότι η συγκέντρωση DDT στους ιστούς των καταναλωτών 2 ης τάξης ήταν 70mg/Kg. Να εξηγήσετε ποια θα είναι η αναμενόμενη συγκέντρωση DDT στους ιστούς των καταναλωτών 3 ης τάξης αυτού του οικοσυστήματος. ΜΟΝΑΔΕΣ 6 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Ο καταναλωτής 3 ης τάξης για να αυξήσει τη βιομάζα του κατά 1 κιλό θα πρέπει να καταναλώσει 10 κιλά καταναλωτών 2 ης τάξης, τα οποία θα περιέχουν 70 10 = 700mg της ουσίας. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 3 μονάδες για αυτή την απάντηση.) Δεδομένου ότι η ουσία δεν διασπάται, δεν απεκκρίνεται και δεν αποβάλλεται από τους καταναλωτές 3 ης τάξης, η συγκέντρωσή της στους ιστούς του θα είναι 700mg ανά κιλό. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 3 μονάδες για αυτή την απάντηση.) Β4. Είναι γνωστό ότι τα οικοσυστήματα διαθέτουν μηχανισμούς αυτορρύθμισης για να επαναφέρουν την ισορροπία κάθε φορά που αυτή διαταράσσεται. Να αναφέρετε 2 παραδείγματα μηχανισμών αυτορρύθμισης. ΜΟΝΑΔΕΣ 5 i. 1 ο παράδειγμα: Σε ισορροπία βρίσκεται για παράδειγμα ο αριθμός των φυτών που αναπτύσσονται σε ένα λιβάδι και των φυτοφάγων ζώων που ζουν σε αυτό. Μεταβολή στην ισορροπία είναι δυνατό να επιφέρει στο λιβάδι η εκδήλωση περιορισμένης πυρκαγιάς, που καταστρέφει μέρος των φυτών και μειώνει τη διαθεσιμότητα τροφής των φυτοφάγων. Η αποκατάσταση της ισορροπίας επέρχεται με την ανάλογη μείωση του πληθυσμού των φυτοφάγων ζώων, ώστε όσα απομένουν να εξασφαλίζουν επαρκή τροφή από το οικοσύστημα. ΘΕΜΑ Γ 2 ο παράδειγμα: Μετά την εκδήλωση πυρκαγιάς τα μεσογειακά οικοσυστήματα είναι δυνατό να επανακάμψουν σε λιγότερο από 10 χρόνια. Αυτό συμβαίνει διότι οι οργανισμοί που ζουν σ αυτά έχουν προσαρμοστεί στην περιοδική εμφάνιση της φωτιάς και έχουν αναπτύξει διάφορους μηχανισμούς αναγέννησης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων μηχανισμών αναγέννησης αποτελούν ο σχηματισμός νέων βλαστών και φύλλων των φυτών από υπόγειους οφθαλμούς και η αυξημένη φύτρωση των σπερμάτων που διασκορπίζονται λόγω της φωτιάς. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 2,5 μονάδες για κάθε σωστή περιγραφή παραδείγματος αυτορρύθμισης. ) Γ1. Το δέρμα καλύπτει την εξωτερική επιφάνεια του σώματος και συμβάλλει στη διατήρηση της υγείας του οργανισμού με πολλούς τρόπους. Να περιγράψετε δύο ρόλους του δέρματος στον ανθρώπινο οργανισμό. ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ 10 (5+5)

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Όταν ο άνθρωπος βρεθεί σε χώρο με θερμοκρασία μεγαλύτερη από τους 36,6 C, η θερμότητα που φθάνει συνεχώς από το περιβάλλον στο σώμα του τείνει να προκαλέσει αύξηση της θερμοκρασίας. Ωστόσο η αύξηση αυτή δε συμβαίνει, εξαιτίας μιας σειράς διαδοχικών αντιδράσεων στις οποίες κύριο ρόλο παίζει ο εγκέφαλος. Αρχικά οι θερμοϋποδοχείς του δέρματός, δηλαδή τα ειδικά νευρικά σωμάτια που ανιχνεύουν τις μεταβολές της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος, «ειδοποιούν» τον εγκέφαλο για την αύξηση της θερμοκρασίας με μηνύματα που αποστέλλουν στο κέντρο των γενικών αισθήσεων του εγκεφάλου. Στη συνέχεια το ειδικό κέντρο ρύθμισης της θερμοκρασίας, με μηνύματα που αποστέλλει στους ιδρωτοποιούς αδένες και στα αγγεία της επιφάνειας του δέρματος, προκαλεί έκκριση ιδρώτα και διαστολή των αγγείων αντίστοιχα. Ο συνδυασμός αυτών των δύο αντιδράσεων συμβάλλει στη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματός μας. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 5 μονάδες για αυτή την απάντηση.) Το δέρμα εμποδίζει αποτελεσματικά την είσοδο των μικροβίων στον οργανισμό και λόγω της δομής του και λόγω των ουσιών που παράγονται από τους σμηγματογόνους και τους ιδρωτοποιούς αδένες του. Η κεράτινη στιβάδα, που αποτελεί ένα στρώμα νεκρών κυττάρων της επιδερμίδας, λειτουργεί ως φραγμός στην είσοδο των μικροβίων, ενώ το γαλακτικό οξύ και η λυσοζύμη (ένζυμο που διασπά το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων), τα οποία περιέχονται στον ιδρώτα, και τα λιπαρά οξέα, τα οποία περιέχονται στο σμήγμα, δημιουργούν δυσμενές χημικό περιβάλλον για τα μικρόβια. Παράλληλα, στην επιφάνεια του δέρματός μας φιλοξενούνται μη παθογόνοι μικροοργανισμοί που ανταγωνίζονται τους παθογόνους και εμποδίζουν την εγκατάστασή τους σ αυτήν. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 5 μονάδες για αυτή την απάντηση.) Γ2. Να εξηγήσετε τον ρόλο του αντιγόνου ιστοσυμβατότητας στην άμυνα του ανθρώπινου οργανισμού και στις μεταμοσχεύσεις. ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ 8 Αρχικά, με την εμφάνιση του παθογόνου μικροοργανισμού, ενεργοποιούνται τα μακροφάγα. Τα κύτταρα αυτά, εκτός από τη δυνατότητα που έχουν να καταστρέφουν το μικρόβιο, έχουν και την ικανότητα να εκθέτουν στην επιφάνειά τους τμήματα του μικροβίου που έχουν εγκλωβίσει και καταστρέψει, λειτουργώντας έτσι ως αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα. Το τμήμα του μικροβίου που εκτίθεται συνδέεται με μια πρωτεΐνη της επιφάνειας των μακροφάγων, χαρακτηριστική για κάθε άτομο, η οποία ονομάζεται αντιγόνο ιστοσυμβατότητας. Τα κύτταρα που ενεργοποιούνται πρώτα μετά την παρουσίαση του αντιγόνου είναι τα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 4 μονάδες για αυτή την απάντηση.)

Αριθμός αντισωμάτων ΑΡΧΗ 6ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Στην επιφάνεια ορισμένης κατηγορίας κυττάρων (π.χ. των μακροφάγων) υπάρχουν πρωτεΐνες που ονομάζονται αντιγόνα ιστοσυμβατότητας, ο συνδυασμός των οποίων είναι χαρακτηριστικός και μοναδικός για κάθε άτομο. Σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις κρίνεται απαραίτητη η μεταμόσχευση ιστών ή οργάνων για την επιβίωση ενός ατόμου. Ωστόσο, στην περίπτωση που τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας των μοσχευμάτων (ιστών ή οργάνων) του δότη παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές με αυτά του δέκτη, τότε ενεργοποιείται το ανοσοβιολογικό σύστημα του δέκτη και απορρίπτει το μόσχευμα. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 4 μονάδες για αυτή την απάντηση.) Γ3. Στο διάγραμμα που ακολουθεί απεικονίζεται η μεταβολή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων στο αίμα ενός ατόμου το οποίο εμβολιάστηκε για το μικρόβιο της χολέρας. Την ίδια χρονική στιγμή (t=0) στο άτομο χορηγήθηκε ορός αντισωμάτων κατά του μικροβίου του τετάνου. α β 0 4 8 12 Χρόνος (ημέρες) i. Να γράψετε 2 διαφορές των εμβολίων και των ορών αντισωμάτων. ii. Να εξηγήσετε ποια καμπύλη (α, β) αντιστοιχεί στα αντισώματα κατά του τετάνου και ποια στα αντισώματα κατά του βακτηρίου της χολέρας στον οργανισμό αυτού του ατόμου. ΜΟΝΑΔΕΣ 7 (4+3) ΤΕΛΟΣ 6ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 7ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΜΒΟΛΙΑ Προσδίδουν ενεργητική ανοσία καθώς ενεργοποιείται το ανοσοβιολογικό σύστημα και ο οργανισμός παράγει μόνος του αντισώματα. Προσδίδουν μόνιμη ανοσία διότι δημιουργούνται κύτταρα μνήμης. Αποτελούν προληπτική μέθοδο καθώς χορηγούνται πριν από τη μόλυνση. Περιέχουν μικροοργανισμούς ή τμήματά τους που παράγονται με κατάλληλη επεξεργασία. Η ανοσία που προσδίδουν απαιτεί περισσότερο χρόνο την πρώτη φορά. ΟΡΟΙ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ Προσδίδουν παθητική ανοσία, δεν ενεργοποιείται το ανοσοβιολογικό σύστημα διότι τα αντισώματα παρέχονται έτοιμα στον οργανισμό. Προσδίδουν παροδική ανοσία διότι δεν δημιουργούνται κύτταρα μνήμης. Αποτελούν μέθοδο θεραπείας ασθενειών καθώς χορηγούνται μετά από πιθανή μόλυνση. Περιέχουν έτοιμα αντισώματα που παράγονται και απομονώνονται από τον οργανισμό άλλων ατόμων ή ζώων. Η ανοσία που προσδίδουν είναι άμεση. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 2 μονάδες για οποιαδήποτε από αυτές τις διαφορές περιγράψει σωστά.) Η καμπύλη α αντιστοιχεί στα αντισώματα του ορού, διότι εμφανίζονται μετά τη χορήγησή του και δν παράγονται από αυτόν, καθώς ο ορός αποτελεί παθητική ανοσία. Συνεπώς, τα αντισώματα που παράγει ο οργανισμός μετά τον εμβολιασμό του για το μικρόβιο της χολέρας αντιστοιχούν στην καμπύλη β (η οποία επιπλέον δείχνει πρωτογενή ανοσοβιολογική αντίδραση). (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 3 μονάδες για αυτή την απάντηση.) ΘΕΜΑ Δ Δ1. Στον πίνακα αναφέρεται η συστηματική ταξινόμηση των ειδών: άνθρωπος, σκύλος (Canis familiaris), λύκος (Canis lupus), κροκόδειλος (Crocodilus niloticus). ΤΕΛΟΣ 7ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 8ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Είδος Homo sapiens Canis familiaris Canis lupus Crocodilus niloticus Γένος Homo Canis Canis Crocodilus Οικογένεια Ανθρωπίδες Canidae Canidae Crocodylidae Τάξη Πρωτεύοντα Σαρκοφάγα Σαρκοφάγα Κροκοδείλια Κλάση Θηλαστικά Θηλαστικά Θηλαστικά Ερπετά Φύλο Χορδωτά Χορδωτά Χορδωτά Χορδωτά Να σχεδιάσετε το φυλογενετικό δένδρο για τα τέσσερα αυτά είδη. ΜΟΝΑΔΕΣ 4 Άνθρωπος Σκύλος Λύκος Κροκόδειλος (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 4 μονάδες για τον σωστό σχεδιασμό του δένδρου.) Δ2. Να γράψετε τρεις διαφορές της θεωρίας του Λαμάρκ από τη θεωρία του Δαρβίνου. ΜΟΝΑΔΕΣ 6 ΤΕΛΟΣ 8ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 9ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Θεωρία Δαρβίνου Κάθε είδος προέρχεται από προϋπάρχον είδος. Θεωρία Λαμάρκ Η άβια ύλη παράγει ατελείς μορφές ζωής Κινητήρια δύναμη της εξέλιξης είναι η φυσική επιλογή. Κινητήρια δύναμη της εξέλιξης είναι η «εσωτερική δύναμη». Μέσω της φυσικής επιλογής τα ευνοϊκά χαρακτηριστικά επικρατούν. Η πορεία της εξέλιξης των οργανισμών μπορεί να παρασταθεί με το φυλογενετικό δένδρο. Οι οργανισμοί εξαφανίζονται διότι αδυνατούν να προσαρμοστούν σε καινούργιες συνθήκες. Η αρχή της χρήσης και της αχρησίας είναι αιτία για την εμφάνιση γνωρισμάτων στα άτομα. Οι οργανισμοί στην πορεία της εξέλιξής τους ανεβαίνουν μια «φυσική κλίμακα». Οι οργανισμοί εξαφανίζονται διότι μεταβαίνουν από πρωτόγονες σε εξελιγμένες μορφές. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 2 μονάδες για οποιαδήποτε διαφορά από αυτές περιγράψει σωστά.) Δ3. Σε ένα οικοσύστημα παρατηρείται η τροφική αλυσίδα: Χορτάρι γρύλος βάτραχος φίδι αλεπού i. Να ονομάσετε τους παραγωγούς και τους καταναλωτές 3 ης τάξης της αλυσίδας αυτής. ii. Να γράψετε ποιος από τους πληθυσμούς των ειδών που αναφέρονται στην αλυσίδα έχει τη μικρότερη βιομάζα και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. iii. Ένα σμήνος μεταναστευτικών πτηνών κατανάλωσε μεγάλο αριθμό βατράχων της αλυσίδας και ο πληθυσμός τους μειώθηκε σημαντικά. Να εξηγήσετε τι θα συμβεί στον πληθυσμό των γρύλων και των φιδιών. ΜΟΝΑΔΕΣ 5 (1+2+2) i. Παραγωγός είναι το χορτάρι και καταναλωτής 3 ης τάξης είναι το φίδι. ii. Μικρότερη βιομάζα έχει ο πληθυσμός των αλεπούδων. Αυτό συμβαίνει διότι: ΤΕΛΟΣ 9ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 10ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Οι υπολογισμοί της μεταβολής της ενέργειας από ένα τροφικό επίπεδο στο επόμενο δείχνουν ότι μόνο το 10% της ενέργειας κάθε τροφικού επιπέδου μεταβιβάζεται στο επόμενο, ενώ το 90% της ενέργειας χάνεται. Αυτό συμβαίνει διότι: 1. Ένα μέρος της χημικής ενέργειας που εμπεριέχεται στην τροφή των οργανισμών μετατρέπεται με την κυτταρική αναπνοή σε μη αξιοποιήσιμες μορφές, όπως είναι η θερμότητα, και χάνεται στο περιβάλλον. 2. Δεν τρώγονται όλοι οι οργανισμοί. 3. Ορισμένοι οργανισμοί πεθαίνουν και η ενέργεια που εμπεριέχεται σε αυτούς μεταφέρεται στους αποικοδομητές. 4. Ένα μέρος της οργανικής ύλης που δεσμεύουν οι οργανισμοί με την τροφή τους αποβάλλεται με τις απεκκρίσεις τους στο περιβάλλον, όπου και αποικοδομούνται από τους αποικοδομητές. Η πτωτική τάση της τάξης του 90% που παρατηρείται στις τροφικές πυραμίδες ενέργειας παρουσιάζεται και στις πυραμίδες βιομάζας. Αυτό είναι αναμενόμενο, διότι όταν μειώνεται η ενέργεια που προσλαμβάνει κάθε τροφικό επίπεδο από το προηγούμενό του, μειώνεται ανάλογα και η ποσότητα της οργανικής ύλης που συνθέτουν οι οργανισμοί, συνεπώς και η βιομάζα του. iii. Οι γρύλοι θα αυξηθούν διότι δεν θα καταναλώνονται από κανέναν θηρευτή και τα φίδια θα μειωθούν διότι θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα εξεύρεσης τροφής. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 1, 2, 2 μονάδες για κάθε υποερώτημα.) Δ4. Να περιγράψετε τον ρόλο των αποικοδομητών στον βιογεωχημικό κύκλο του αζώτου και στον κύκλο του άνθρακα. ΤΕΛΟΣ 10ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ 5 Κύκλος άνθρακα: Η οργανική ύλη που συνέθεσαν οι παραγωγοί και δεν διασπάστηκε από τους ίδιους ή δεν μεταβιβάστηκε στους καταναλωτές καταλήγει ως νεκρή οργανική ύλη στο έδαφος και γίνεται τροφή για τους αποικοδομητές. Μέρος της οργανικής ύλης που προσλαμβάνεται από τους καταναλωτές καταλήγει στους αποικοδομητές ως νεκρή οργανική ύλη ζωικής προέλευσης, όπως νεκρά σώματα ζώων, απεκκρίσεις κ.ά. Οι αποικοδομητές δεσμεύουν τη νεκρή οργανική ύλη τόσο φυτικής όσο και ζωικής προέλευσης και με την κυτταρική τους αναπνοή παράγουν διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο ελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα και κλείνει ο κύκλος του άνθρακα. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 3 μονάδες για αυτή την απάντηση.)

ΑΡΧΗ 11ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Κύκλος αζώτου: Φυτά και ζώα εγκαταλείπουν στο έδαφος νεκρή οργανική ύλη (καρπούς, φύλλα, νεκρά σώματα, τρίχωμα) που περιέχει άζωτο. Τα ζώα επιπλέον αποβάλλουν αζωτούχα προϊόντα του μεταβολισμού τους, όπως η ουρία, το ουρικό οξύ και τα περιττώματα. Όλες αυτές οι ουσίες διασπώνται από τους αποικοδομητές του εδάφους και παράγεται αμμωνία. Η αμμωνία που συγκεντρώνεται στο έδαφος, υφιστάμενη τη δράση των νιτροποιητικών βακτηρίων, μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα που παραλαμβάνονται από τα φυτά και κλείνει ένας κύκλος αζώτου στο εσωτερικό του οικοσυστήματος. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 2 μονάδες για αυτή την απάντηση.) Δ5. Να αναφέρετε τα φαινόμενα ατμοσφαιρικής ρύπανσης που προκαλούνται από τη δράση των οξειδίων του αζώτου και να εξηγήσετε τις συνέπειες στην υγεία του ανθρώπου από την παρουσία των οξειδίων αυτών στην ατμόσφαιρα. Φωτοχημικό νέφος και όξινη βροχή. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 2 μονάδες για αυτή την απάντηση.) ΜΟΝΑΔΕΣ 5 (2+3) Στο φωτοχημικό νέφος τα οξείδια του αζώτου αποτελούν πρωτογενείς ρύπους και προκαλούν καταστροφές στους ιστούς των πνευμόνων και εξασθένιση της αντίστασης του οργανισμού στην πνευμονία. Η έκθεση του ανθρώπου για μεγάλο χρονικό διάστημα σε χαμηλές συγκεντρώσεις είναι υπεύθυνη για την πρόκληση εμφυσήματος. (Ο υποψήφιος βαθμολογείται με 3 μονάδες για αυτή την απάντηση.) ΤΕΛΟΣ 11ΗΣ ΑΠΟ 11 ΣΕΛΙΔΕΣ