Διαγώνισμα ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γενικής Παιδείας ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 15/3/2015 Να συμπληρωθεί το παρακάτω φυλλάδιο με βάση τις οδηγίες σε κάθε θέμα. Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις. Σας ευχόμαστε επιτυχία! ΘΕΜΑ Α Να αντιγράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς που αντιστοιχούν σε κάθε φράση ή πρόταση και δίπλα να σημειώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση που τις συμπληρώνει σωστά. Α.1. Ποιο από τα παρακάτω αποτελεί μηχανισμό που συμβάλλει στη διατήρηση της θερμοκρασίας του ανθρώπινου σώματος όταν η θερμοκρασία είναι μικρότερη από 36,6 ο C; α. η διαστολή των αιμοφόρων αγγείων του οργανισμού. β. η συστολή των αιμοφόρων αγγείων του οργανισμού. γ. η έκκριση ιδρώτα. δ. τίποτα από τα παραπάνω. Α. 2. Ποιο από τα παρακάτω δεν υπάρχει στη δομή των ιών; α. η κάψα. β. το καψίδιο. γ. το έλυτρο. δ. οι πρωτεΐνες. Α. 3. Αντισώματα παράγονται από: α. τα Β-λεμφοκύτταρα. β. τα πλασματοκύτταρα. γ. τα Β-λεμφοκύτταρα μνήμης. δ. όλα τα προηγούμενα. Α.4. Οι πυραμίδες βιομάζας: α. είναι δυνατόν να εμφανίζονται ανεστραμμένες όταν στο οικοσύστημα υπάρχουν παρασιτικές τροφικές σχέσεις. β. απεικονίζουν το βάρος κάθε οργανισμού σε ένα οικοσύστημα. γ. απεικονίζουν τη μεταβολή της βιομάζας. δ. απεικονίζουν τη βιομάζα των παραγωγών, των καταναλωτών και των αποικοδομητών. Α.5. Ο Λαμάρκ υποστήριξε ότι: α. τα είδη παραμένουν σταθερά και αμετάβλητα. β. τα όργανα που συμβάλλουν στην προσαρμογή των οργανισμών στο περιβάλλον τελικά αναπτύσσονται και μεγαλώνουν.
γ. τα επίκτητα χαρακτηριστικά κληρονομούνται. δ. τα β και γ είναι σωστά. Μονάδες 5 χ 5 = 25 ΘΕΜΑ Β Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις: Β.1. Η θεωρία της εξέλιξης είναι πλέον αποδεκτή από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας και αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις γενικεύσεις της επιστήμης της Βιολογίας. Τι ονομάζεται θεμελιώδης γενίκευση για την επιστήμη και ποιες είναι οι θεμελιώδεις γενικεύσεις της Βιολογίας; Μονάδες 5 Β.2. Γιατί οι εξελικτικές διαδικασίες προωθούνται στους πληθυσμούς και όχι στα μεμονωμένα άτομα; Μονάδες 7 Β.3. Κάτω από ποιες προϋποθέσεις ορισμένοι μικροοργανισμοί αποτελούν φυσιολογική μικροχλωρίδα για τον άνθρωπο; Ποιος είναι ο ρόλος της φυσιολογικής μικροχλωρίδας; Μονάδες 5 Β.4. Σε ένα λιμναίο οικοσύστημα καταλήγουν λιπάσματα από γειτονικούς αγρούς παρασυρόμενα από το νερό της βροχής. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της δραστηριότητας των αποικοδομητών σε αυτό το οικοσύστημα; Τι μπορείτε να πείτε για τη συγκέντρωση του οξυγόνου και της αμμωνίας στα νερά αυτής της λίμνης; Μονάδες 8 ΘΕΜΑ Γ Κάποιο παθογόνο βακτήριο καταφέρνει να εισέλθει μέσω του δέρματος στο αίμα ενός ανθρώπου και να προκαλέσει ασθένεια. Γ.1. Η ασθένεια αυτή μπορεί να θεωρηθεί λοιμώδης; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 6 Γ.2. Να περιγράψετε τη δομή ενός βακτηριακού κυττάρου. Μονάδες 4 Γ.3. Ποιος είναι ο ρόλος των μακροφάγων στην αντιμετώπιση του βακτηρίου; Μονάδες 6 Προκειμένου να χορηγηθεί στον ασθενή το κατάλληλο φάρμακο, οι γιατροί του παίρνουν αίμα, απομονώνουν το βακτήριο και το καλλιεργούν στο εργαστήριο, μέσα σε κατάλληλο θρεπτικό υλικό. Κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας
προστίθενται στο θρεπτικό υλικό τα αντιβιοτικά Χ και Ψ, τις χρονικές στιγμές που φαίνονται στο παρακάτω σχήμα. Γ.4. Να εξηγήσετε ποιο από τα δύο αντιβιοτικά θα χορηγήσουν οι γιατροί στον ασθενή. Μονάδες 9 ΘΕΜΑ Δ Χρησιμοποιώντας στοιχεία από το τροφικό πλέγμα που ακολουθεί και τον αντίστοιχο πίνακα να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις: Είδος Ποώδη φυτά Αφίδες Πληθυσμός Χιλιάδες Εκατοντάδες Σαλιγκάρια 80 Σκαθάρια 10 Γυμνοσάλιαγκες 30 Σαρανταποδαρούσες 20 Βάτραχοι 6 Δ.1. Να γράψετε τις τροφικές αλυσίδες που σχηματίζονται στο παραπάνω πλέγμα Μονάδες 2 Δ.2. Να κατατάξετε τους οργανισμούς σε όλα τα δυνατά τροφικά επίπεδα Μονάδες 2
Δ.3. Να σχεδιάσετε την τροφική πυραμίδα πληθυσμού των οργανισμών του οικοσυστήματος Μονάδες 2 Δ.4. Να επιλέξετε από τις ακόλουθες επιλογές τη μορφή που θα έχει η πυραμίδα ενέργειας του οικοσυστήματος. Να εξηγήσετε την επιλογή σας. Μονάδες 6 Δ.5. Εάν η ενέργεια που εμπεριέχεται στους βατράχους είναι 20 kj να υπολογίσετε την ενέργεια που εμπεριέχεται στα ποώδη φυτά του οικοσυστήματος (χωρίς αιτιολόγηση) Μονάδες 2 Δ.6. Να ορίσετε την έννοια της τροφικής πυραμίδας και του τροφικού επιπέδου. Δίνεται το παρακάτω σχεδιάγραμμα: Μονάδες 4 Δ.7. Να γράψετε τα ονόματα των διαδικασιών που αντιστοιχούν στις θέσεις Α, Β, Γ, Δ, Ε, Ζ και το όνομα του συστατικού του εδάφους που αντιστοιχεί στη θέση Ψ. Μονάδες 7
Διαγώνισμα προσομοίωσης ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ Λυκείου Γενικής Παιδείας 9-4-2015 ΟΝΟΜΑ... ΤΜΗΜΑ... ΕΠΩΝΥΜΟ... ΒΑΘΜΟΣ... ΘΕΜΑ Α Στισ παρακάτω ερωτιςεισ να ςθμειϊςετε με κφκλο το γράμμα που αντιςτοιχεί ςτθ ςωςτι απάντθςθ Α.1. Η ςτακερι περιοχι ενόσ αντιςϊματοσ... α. ζχει τθν ίδια αλλθλουχία ςτα αντιςϊματα που παράγονται εναντίον παρόμοιων αντιγόνων β. είναι διαφορετικι ςε κάκε κατθγορία αντιςωμάτων γ. είναι θ περιοχι ςφνδεςθσ με το αντιγόνο δ. ζχει τθν ίδια αλλθλουχία αμινοξζων ςε όλα τα αντιςϊματα Α.2. Τα βακτιρια... α. είναι μονοκφτταροι ι πολυκφτταροι μικροοργανιςμοί β. είναι πάντα πακογόνα εφόςον παραςιτοφν ςε κάποιον οργανιςμό γ. είναι μονοκφτταροι ευκαρυωτικοί μικροοργανιςμοί δ. μπορεί να διακζτουν κάψα, μαςτίγια ι βλεφαρίδεσ Α.3. Το νερό απομακρφνεται από τθν ατμόςφαιρα: α. παράλλθλα με τθ δζςμευςθ του διοξειδίου του άνκρακα από τα φυτά β. με τισ κατακρθμνίςεισ, δθλ. τθ βροχι, το χιόνι κτλ. γ. μόνο όταν ζχει πολλι ηζςτθ δ. με τθ διαπνοι των ετερότροφων και τθν αναπνοι των αυτότροφων οργανιςμϊν ε. μόνο τα α και β είναι ςωςτά Α.4. Ζνα τροφικό επίπεδο: α. δείχνει τθ ροι τθσ ενζργειασ από τουσ παραγωγοφσ προσ τουσ αποικοδομθτζσ β. απεικονίηει τισ ποςοτικζσ τροφικζσ ςχζςεισ μεταξφ παραγωγϊν και καταναλωτϊν γ. απεικονίηει τον «αρικμό των βθμάτων» που απζχουν οι οργανιςμοί από τον ιλιο δ. όλα τα παραπάνω
Α.5. Ο Δαρβίνοσ ονόμαςε το κριτιριο τθσ επιβίωςθσ των ατόμων με τα ευνοϊκά χαρακτθριςτικά... α. τεχνθτι γονιμοποίθςθ β. φυςικι επιλογι γ. ποικιλομορφία των ειδϊν δ. τεχνθτι επιλογι ΘΕΜΑ Β Μονάδεσ 5 x 5 = 25 Β.1. Ποια είναι τα δευτερογενι λεμφικά όργανα; Ποια διαδικαςία πραγματοποιείται ς αυτά; Μονάδεσ 5 Β.2. Ζνασ άνκρωποσ μολφνεται από ζνα πακογόνο βακτιριο που παράγει μία εξωτοξίνθ. Στον άνκρωπο αυτό δεν εκδθλϊνεται αςκζνεια. Να εξθγιςετε τουσ πικανοφσ λόγουσ για τουσ οποίουσ ο άνκρωποσ αυτόσ δεν νοςεί. Μονάδεσ 9 Β.3. Τι είναι θ λυςοηφμθ και ποιοσ είναι ο ρόλοσ τθσ; Μονάδεσ 4 Β.4. Ποια είναι τα χαρακτθριςτικά του μεςογειακοφ οικοςυςτιματοσ (μονάδεσ 4); Πωσ ανακάμπτει ζνα μεςογειακό οικοςφςτθμα μετά τθ φωτιά (μονάδεσ 3); Μονάδεσ 7 ΘΕΜΑ Γ Σε ζνα αυτότροφο υδάτινο οικοςφςτθμα μελετικθκαν τζςςερα είδθ οργανιςμϊν Α, Β, Γ, Δ, οι οποίοι ςχθματίηουν μια τροφικι αλυςίδα. Κάκε ζνα από τα διαφορετικά είδθ οργανιςμϊν αποτελεί ζνα τροφικό επίπεδο. Η βιομάηα ςτο τροφικό επίπεδο των οργανιςμϊν Α είναι 1.000 kg, των οργανιςμϊν Β είναι 100.000kg, των οργανιςμϊν Γ είναι 1.000.000 kg και των οργανιςμϊν Δ είναι 10.000kg. Όλοι οι οργανιςμοί κάκε τροφικοφ επιπζδου τρζφονται αποκλειςτικά με οργανιςμοφσ του προθγοφμενου τροφικοφ επιπζδου. Από μετριςεισ που ζγιναν ςτο παραπάνω οικοςφςτθμα βρζκθκε μικρι ςυγκζντρωςθ του εντομοκτόνου DDT ςτο τροφικό επίπεδο των παραγωγϊν και πολφ μεγαλφτερθ ςυγκζντρωςθ DDT ςτο τροφικό επίπεδο των καταναλωτϊν τρίτθσ τάξθσ.
Γ.1. Ποιο είδοσ οργανιςμϊν είναι παραγωγοί, καταναλωτζσ πρϊτθσ τάξθσ, καταναλωτζσ δεφτερθσ τάξθσ και καταναλωτζσ τρίτθσ τάξθσ; (Μονάδεσ 4). Να αιτιολογιςετε τθν απάντθςι ςασ (Μονάδεσ 4) Μονάδεσ 8 Γ.2. Εάν θ ενζργεια που περιζχεται ςτο τροφικό επίπεδο των παραγωγϊν είναι 4.10 8 kj, να υπολογίςετε τθν ενζργεια που χάνεται μεταξφ δεφτερου και τρίτου τροφικοφ επιπζδου (Μονάδεσ 5), αναφζροντασ τουσ λόγουσ ςτουσ οποίουσ οφείλονται οι απϊλειεσ αυτισ τθσ ενζργειασ (Μονάδεσ 6) Μονάδεσ 11 Γ.3. Πωσ εξθγείται θ αφξθςθ ςτθ ςυγκζντρωςθ του DDT ςτο τροφικό επίπεδο των καταναλωτϊν τρίτθσ τάξθσ ςε ςχζςθ με τθ μικρι ςυγκζντρωςθ του DDT ςτο τροφικό επίπεδο των παραγωγϊν; Μονάδεσ 6 Μονάδεσ 25 ΘΕΜΑ Δ Σε µια βραχονθςίδα του Αιγαίου, ζνασ πλθκυςµόσ από αγριοκάτςικα διατθρεί ςτακερό τον αρικµό των ατόµων του παρά το γεγονόσ ότι κάκε χρόνο γεννιοφνται πολλά νζα άτοµα. Δ.1. Πϊσ εξθγείτε, µε βάςθ τθ κεωρία του αρβίνου, τθ διατιρθςθ των ατόµων του πλθκυςµοφ ςε ςτακερό αρικµό; Μονάδεσ 8 Δ.2. Τι παρατθρείτε ςτον πλθκυςµό των αγριοκάτςικων όςον αφορά τθν οµοιοµορφία των ατόµων και πϊσ ςχετίηετε τθν παρατιρθςι ςασ µε τισ διαδικαςίεσ τθσ φυςικισ επιλογισ; Μονάδεσ 8 Δ.3. Ο βαςικόσ περιοριςτικόσ παράγοντασ ςτθ παραπάνω βραχονθςίδα, είναι θ ξθραςία. Τα ηϊα που δεν αντζχουν ςε ςυνκικεσ ζλλειψθσ νεροφ δεν επιβιϊνουν ςτθ βραχονθςίδα. Μια φιλοηωικι οργάνωςθ εγκακιςτά ςτο νθςί ποτίςτρεσ και µεταφζρει τακτικά ς' αυτζσ γλυκό νερό. Τι κα ςυµβεί -βραχυπρόκεςµα και µακροπρόκεςµα- ςτον αρικµό των ατόµων του πλθκυςµοφ και γιατί; Μονάδεσ 9 Μονάδεσ 25
ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Δπαναληπηικό Γιαγώνιζμα ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γενικής Παιδείας ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 26/4/2015 ΘΕΜΑ Α Στισ παρακάτω ερωτιςεισ να ςθμειώςετε με κφκλο το γράμμα που αντιςτοιχεί ςτθ ςωςτι απάντθςθ Α.1. Τα κφτταρα του αίματοσ παράγονται: α. Στο δζρμα β. Στον νωτιαίο μυελό γ. Στθν καρδιά δ. Στα οςτά Α.2. Μετά τθν πρώτθ επαφι του οργανιςμοφ με ζναν ιό ςχθματίηονται τα παρακάτω κφτταρα μνιμθσ: α. Β-λεμφοκφτταρα μνιμθσ, Τ-βοθκθτικά μνιμθσ και Τ-κυτταροτοξικά μνιμθσ. β. Βοθκθτικά Τ- λεμφοκφτταρα μνιμθσ και Β-λεμφοκφτταρα μνιμθσ. γ. Μόνο Β-λεμφοκφτταρα μνιμθσ. δ. Μόνο Τ-βοθκθτικά μνιμθσ και Τ-κυτταροτοξικά μνιμθσ. Α.3.Στα τροφικά επίπεδα μιασ τροφικισ πυραμίδασ εμπεριζχονται: α. όλοι οι αυτότροφοι οργανιςμοί του οικοςυςτιματοσ. β. όλοι οι ετερότροφοι οργανιςμοί του οικοςυςτιματοσ. γ. όλοι οι αυτότροφοι και οι ετερότροφοι οργανιςμοί του οικοςυςτιματοσ. δ. όλοι οι αυτότροφοι οργανιςμοί και οι καταναλωτζσ του οικοςυςτιματοσ. Α.4.Κατά τθν κυτταρικι αναπνοι, από τα ςτόματα των φφλλων ενόσ φυτοφ αποβάλλεται ςτθν ατμόςφαιρα: α. διοξείδιο του άνκρακα. β. οξυγόνο. γ. ενζργεια. δ. νιτρικά ιόντα. Α.5.Η κεωρία του Δαρβίνου ςτθρίηεται: α. ςτθ δυνατότθτα μεταβολισ και βελτίωςθσ των ειδών που προιλκαν από τθν άβια φλθ. β. ςτθν αρχι τθσ επιβίωςθσ του καλφτερα προςαρμοςμζνου. γ. ςτθν κλθρονόμθςθ επίκτθτων ιδιοτιτων. δ. ςε όλα τα παραπάνω. Μονάδεσ 25
ΘΕΜΑ Β Β.1. Τι είναι θ ερθμοποίθςθ; (μονάδεσ 2) Να εξθγιςετε γιατί ερθμοποιοφνται οικοςυςτιματα ςε περιοχζσ με ζντονθ βιομθχανικι δραςτθριότθτα. (μονάδεσ 3) Μονάδεσ 5 Β.2. Πωσ το όηον ςυμβάλλει ςτθ διατιρθςθ τθσ ηωισ ςτον πλανιτθ; Μονάδεσ 5 Σ ζνα οικοςφςτθμα καταγράφθκαν 10 6 παραγωγοί, 250.000 καταναλωτζσ 1 θσ,1000 καταναλωτζσ 2 θσ και 50 καταναλωτζσ 3 θσ τάξθσ. Αν το μζςο (ξθρό) βάροσ ενόσ καταναλωτι τρίτθσ τάξθσ είναι 200 γραμμάρια, Β.3. να απεικονίςετε ποςοτικά τισ παραπάνω τροφικζσ ςχζςεισ καταςκευάηοντασ τισ αντίςτοιχεσ πυραμίδεσ πλθκυςμοφ και βιομάηασ. Μονάδεσ 3 Β.4. Τι παρατθρείτε ςχετικά με τθ μορφι των πυραμίδων; Μονάδεσ 2 Αν θ ενζργεια του επιπζδου των καταναλωτών 2 θσ υπολογιςτεί θ ενζργεια: Β.5. των άλλων τροφικών επιπζδων, τάξθσ είναι 50000 KJ, να Μονάδεσ 4 Β.6. θ οποία χάνεται διαμζςου τθσ τροφικισ πυραμίδασ και να εξθγιςετε τουσ λόγουσ για τουσ οποίουσ παρατθροφνται οι απώλειεσ αυτζσ. Μονάδεσ 6
ΘΕΜΑ Γ Ο Νίκοσ και θ Δανάθ, μακθτζσ τθσ Γ Λυκείου, μολφνονται από τον ίδιο πακογόνο μικροοργανιςμό. Η Εικόνα 1 παρουςιάηει τισ μεταβολζσ ςτισ ςυγκεντρώςεισ των αντιγόνων και των αντιςωμάτων ςτον Νίκο και θ Εικόνα 2 τισ αντίςτοιχεσ μεταβολζσ ςτθν Δανάθ. Γ1. Να προςδιορίςετε ποια από τισ καμπφλεσ Α και Β ςτθν Εικόνα 1 αντιςτοιχεί ςτα αντιγόνα και ποια ςτα αντιςώματα. (μονάδεσ 2) Να προςδιορίςετε ποια από τισ καμπφλεσ Γ και Δ ςτθν Εικόνα 2 αντιςτοιχεί ςτα αντιγόνα και ποια ςτα αντιςώματα. (μονάδεσ 2) Μονάδεσ 4 Γ2. Ποιοσ είναι ο τφποσ τθσ ανοςίασ (ενεργθτικι ι πακθτικι), που παρουςιάηει ο Νίκοσ (Εικόνα 1) και ποιοσ είναι ο τφποσ τθσ ανοςίασ που παρουςιάηει θ Δανάθ; (Εικόνα 2) Να αιτιολογιςετε τθν απάντθςι ςασ. Μονάδεσ 6 Γ3. Να εξθγιςετε τουσ πικανοφσ τρόπουσ με τουσ οποίουσ ζχει επιτευχκεί ο τφποσ ανοςίασ τθσ Δανάθσ, όπωσ τον προςδιορίςατε ςτο ερώτθμα Γ2. Μονάδεσ 6 Γ4. Ποιοσ τφποσ ανοςοβιολογικισ απόκριςθσ ενεργοποιείται ςτθ Δανάθ; (μονάδεσ 1) Να αιτιολογιςετε τθν απάντθςι ςασ, ςφμφωνα με τθν Εικόνα 2. (μονάδεσ 4) Μονάδεσ 5 Γ5. Στθν περίπτωςθ που θ Δανάθ μολυνκεί από ιό, να ονομάςετε τα κφτταρα που ενεργοποιοφνται κατά τθν ανοςοβιολογικι τθσ απόκριςθ. Μονάδεσ 4
ΘΕΜΑ Δ Δίνεται το παρακάτω φυλογενετικό δζντρο: Δ1. Ποιοι οργανιςμοί είναι οι πιο ςυγγενικοί; Εξθγείςτε Δ2. Ποιοσ είναι ο κοινόσ πρόγονοσ του Ε και του Β; Μονάδεσ 6 Μονάδεσ 3 Δ3. Ποιοι οργανιςμοί ανικουν ςτθν ίδια οικογζνεια και ποιοι ςτθν ίδια κλάςθ ; Μονάδεσ 4 Δ4. Πόςα διαφορετικά γζνθ και πόςεσ διαφορετικζσ οικογζνειεσ απεικονίηονται ςτο παραπάνω φυλογενετικό δζντρο; Μονάδεσ 2 Δ5. Πώσ κα εξθγοφςε ο Λαμάρκ και πώσ ο Δαρβίνοσ τθν ανκεκτικότθτα που ζχει αναπτφξει το βακτιριο Staphylococcus aureus ςτθν πενικιλίνθ; Μονάδεσ 10