ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΜΟΝΟ ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμίας από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και, δίπλα, το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση η οποία συμπληρώνει σωστά την ημιτελή πρόταση. Α1. Τα αστικά λύματα και τα βιομηχανικά (ανόργανα) λιπάσματα α. συμβάλλουν στη δημιουργία του φαινομένου της βιοσυσσώρευσης β. είναι πρωτογενείς ρύποι γ. συμβάλλουν στη δημιουργία του φαινομένου του ευτροφισμού δ. όλα τα παραπάνω. Μονάδες 5 Α2. Ένας ιός μπορεί να διαθέτει α. μαστίγιο β. RNA γ. πλασμίδια δ. υφές. Α3. Τα φυτά προσλαμβάνουν το άζωτο από το έδαφος με τη μορφή α. αμμωνίας β. νιτρικών ιόντων γ. μοριακού αζώτου δ. ουρικού οξέος. Μονάδες 5 Μονάδες 5 Α4. Για την εξελικτική θεωρία (θεωρία Δαρβίνου) η μικρότερη δυνατή μονάδα που μπορεί να εξελιχθεί είναι α. ένα μεμονωμένο άτομο β. ένας πληθυσμός γ. ένα είδος δ. μία κλάση. Μονάδες 5 ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΜΟΝΟ ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Α5. Το νιτρικό υπεροξυακετύλιο (PAN) σε υψηλές συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα συμβάλλει στη ΘΕΜΑ Β α. δημιουργία της όξινης βροχής β. δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου γ. δημιουργία του φωτοχημικού νέφους δ. εξασθένηση της στιβάδας του όζοντος. Μονάδες 5 Β1. Να αντιστοιχίσετε την κάθε πρόταση της στήλης Ι που αναφέρεται στις πεταλούδες Biston betularia, σε μία από τις θεωρίες Α (Δαρβίνου) ή Β (Λαμάρκ) της στήλης ΙΙ. Στήλη Ι 1. Στους πληθυσμούς των πεταλούδων είναι καθοριστικό ότι υπάρχει ποικιλομορφία ως προς το χρωματισμό των πτερύγων. 2. Οι πεταλούδες δημιουργήθηκαν από οργανισμούς κατώτερων βαθμίδων δια μέσου της φυσικής κλίμακας. 3. Με τη δράση της φυσικής επιλογής, επιλέγονται οι πεταλούδες με το χρωματισμό πτερύγων που τους προσδίδει τη δυνατότητα να αφήνουν περισσότερους απογόνους. Στήλη ΙΙ Α: Θεωρία Δαρβίνου 4. Μεταξύ των πεταλούδων υπάρχει αγώνας για επιβίωση. 5. Με τη βοήθεια μιας εσωτερικής δύναμης, ορισμένες πεταλούδες απέκτησαν σταδιακά πτέρυγες μαύρου χρωματισμού. 6. Σε συνθήκες βιομηχανικής ρύπανσης, ορισμένες πεταλούδες με άσπρο χρωματισμό πτερύγων απέκτησαν μαύρο χρώμα, σύμφωνα με την αρχή της χρήσης και της αχρησίας. 7. Όταν οι κορμοί των δέντρων μαύρισαν λόγω της βιομηχανικής ρύπανσης, οι πεταλούδες με ανοικτό χρώμα πτερύγων καταναλώνονταν περισσότερο από τα πουλιά και λιγόστευαν, ενώ οι μαύρες επικρατούσαν αριθμητικά. Β2. Να γράψετε τους ορισμούς: Α. Ρύπανση (μονάδες 4). Β. Μόλυνση (μονάδες 2). Β: Θεωρία Λαμάρκ Μονάδες 7 Μονάδες 6 ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΜΟΝΟ ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Β3. Να αναφέρετε δύο τρόπους μέσω των οποίων η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει οδηγήσει σε αύξηση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Μονάδες 4 Β4. Να αναφέρετε τις προφυλάξεις που πρέπει να λαμβάνονται ώστε να περιοριστεί η πιθανότητα μετάδοσης του AIDS. Μονάδες 8 ΘΕΜΑ Γ Στην Εικόνα 1 τα κεφαλαία γράμματα αντιστοιχούν σε οργανισμούς και τα βέλη δείχνουν τη μεταφορά ύλης και ενέργειας μεταξύ τους, σε τέσσερα διαφορετικά οικοσυστήματα (οικοσύστημα Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV). Εικόνα 1 Σε καθένα από αυτά τα οικοσυστήματα υπάρχει μια Βιοκοινότητα από τις παρακάτω: Βιοκοινότητα 1: Δύο Παραγωγοί, ένας Καταναλωτής 1 ης τάξης και ένας Αποικοδομητής. Βιοκοινότητα 2: Ένας Παραγωγός, ένας Καταναλωτής 1 ης τάξης, ένας Καταναλωτής 2 ης τάξης και ένας Αποικοδομητής. Βιοκοινότητα 3: Ένας Παραγωγός, δύο Καταναλωτές 1 ης τάξης και ένας Καταναλωτής 2 ης τάξης. Βιοκοινότητα 4: Δύο Παραγωγοί και δύο Καταναλωτές 1 ης τάξης. Γ1. Με βάση τα στοιχεία της Εικόνας 1 να αντιστοιχίσετε σωστά τα Οικοσυστήματα (Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV) με τις Βιοκοινότητες, γράφοντας στο τετράδιό σας τη βιοκοινότητα που αντιστοιχεί σε κάθε ένα από τα τέσσερα οικοσυστήματα. Μονάδες 4 Γ2. Στο Οικοσύστημα Ι να χαρακτηρίσετε τους οργανισμούς Α1, Β1, Γ1, Δ1. Μονάδες 4 Γ3. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας στο ερώτημα Γ2. Μονάδες 8 Γ4. Στην Εικόνα 2 βλέπετε ένα τμήμα ενός φυλογενετικού δέντρου που περιλαμβάνει 5 είδη που ζουν σήμερα (Αμφίβιο είδος 1, Πτηνό είδος 1, Πτηνό είδος 2, Θηλαστικό είδος 1, Θηλαστικό είδος 2). ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΜΟΝΟ ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Εικόνα 2 Γνωρίζουμε ότι: Πριν από περίπου 300 εκατομμύρια χρόνια διαχωρίστηκαν τα Πτηνά από τα Θηλαστικά. Το είδος Πτηνό 1 και το είδος Πτηνό 2 έχουν έναν κοινό πρόγονο που έζησε πριν από 100 εκατομμύρια χρόνια. Στην Εικόνα 3 φαίνονται τρία (3) φυλογενετικά δέντρα από τα οποία μόνο ένα (1) είναι σωστό και ολοκληρώνει το ημιτελές φυλογενετικό δέντρο της Εικόνας 2. Εικόνα 3 ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΜΟΝΟ ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Ποιο είναι το σωστό φυλογενετικό δέντρο (μονάδες 3); Να γράψετε τα είδη που αντιστοιχούν στα Α, Β, Γ (μονάδες 3). (Δεν απαιτείται αιτιολόγηση της απάντησής σας) Μονάδες 6 Γ5. Πότε έζησε ο κοινός πρόγονος των Θηλαστικών; Μονάδες 3 ΘΕΜΑ Δ Ο τέτανος είναι μία οξεία νόσος που προκαλείται από τοξίνες του κλωστηριδίου του τέτανου (Clostridium), βακτηρίου που αναπτύσσεται αναερόβια στην περιοχή του τραύματος. Το κλωστηρίδιο δεν κυκλοφορεί στον οργανισμό αλλά πολλαπλασιάζεται μόνο στο σημείο όπου εισέρχεται. Παράγει τις τοξίνες τετανοσπασμίνη και τετανολυσίνη που κυκλοφορούν στον οργανισμό μέσω του αίματος και της λέμφου. Εάν κάποιος τραυματιστεί και δεν είναι πλήρως καλυμμένος με εμβολιασμό, πρέπει να του χορηγηθεί ορός (παθητική ανοσία). Διασκευασμένο κείμενο από πληροφορίες στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων). Δ1. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι τοξίνες (μονάδες 2); Ποιος είναι ο τρόπος δράσης της κάθε κατηγορίας (μονάδες 6); Μονάδες 8 Δ2. Να εξηγήσετε σε ποια από τις κατηγορίες που αναφέρατε στο ερώτημα Δ1 κατατάσσονται οι ανωτέρω τοξίνες (τετανοσπασμίνη και τετανολυσίνη); Μονάδες 4 Δ3. Τι περιέχει ο ορός με τον οποίο επιτυγχάνεται η παθητική ανοσία που συνιστάται από το ΚΕΕΛΠΝΟ; Μονάδες 3 Δ4. Στα παρακάτω διαγράμματα εμφανίζονται οι συγκεντρώσεις των αντισωμάτων στο αίμα δύο ατόμων (Α και Β) που έχουν μολυνθεί από το βακτήριο του τετάνου. Το άτομο Α είναι πλήρως καλυμμένο με εμβολιασμό, ενώ στο άτομο Β χορηγήθηκε ορός. Σε ποιο άτομο ανήκει το διάγραμμα Ι και σε ποιο το διάγραμμα ΙΙ (μονάδες 4); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με βάση τη μορφή των καμπυλών (μονάδες 6). Μονάδες 10 ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΑΡΧΗ 6ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΜΟΝΟ ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Εικόνα 4 ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο εξώφυλλο του τετραδίου να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά στοιχεία μαθητή. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει. Μολύβι επιτρέπεται, μόνο αν το ζητάει η εκφώνηση, και μόνο για πίνακες, διαγράμματα κλπ. 4. Κάθε απάντηση επιστημονικά τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10.30 π.μ. ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 6ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΑΛΑΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. β Α3. β Α4. γ Α5. γ ΘΕΜΑ Β Β1. 1 Α 2 Β 3 Α 4 Α 5 Β 6 Β 7 Α

Β2. Ρύπανση είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος με κάθε παράγοντα (ρύπο) που έχει βλαπτικές επιδράσεις στους οργανισμούς. Στους ρύπους ανήκουν συγκεκριμένες χημικές ουσίες και διάφορες μορφές ενέργειας, όπως η θερμότητα, ο ήχος και οι ακτινοβολίες. Η είσοδος ενός παθογόνου μικροοργανισμού στον οργανισμό του ανθρώπου ονομάζεται μόλυνση. Β3. Με τη Βιομηχανική Επανάσταση (αρχές του 19 ου αιώνα) άρχισε η συστηματική χρήση ορυκτών καυσίμων (γαιανθράκων αρχικά, πετρελαίου και φυσικού αερίου στη συνέχεια). Από τα καύσιμα, τα οποία προέρχονται από το μετασχηματισμό οργανικής ύλης φυτικών και ζωικών οργανισμών του παρελθόντος, παρέμεναν για εκατομμύρια χρόνια στα έγκατα της Γης, αποτελώντας μία μεγάλη αποθήκη άνθρακα που έμενε αχρησιμοποίητη. Στη συνέχεια όμως οι αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες της βιομηχανίας και των μεταφορών επέβαλαν την εντατικής εξόρυξη του άνθρακα, η καύση του οποίου οδήγησε στην απελευθέρωση τεράστιων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Βέβαια το διοξείδιο του άνθρακα δεσμεύεται από τους παραγωγούς και χρησιμοποιείται στη φωτοσύνθεση. Η καταστροφή ωστόσο των δασών, είτε λόγω της υλοτόμησης που γίνεται με σκοπό την εκμετάλλευση των προϊόντων ξυλείας, είτε λόγω των εκχερσώσεων, που αποσκοπούν στην εξεύρεση νέων χώρων κατοικίας και καλλιέργειας, περιορίζει το συνολικό αριθμό των φωτοσυνθετικών οργανισμών του πλανήτη. Υπάρχει δηλαδή μία τάση για βαθμιαία αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, μία εξέλιξη που μπορεί να έχει δυσάρεστες συνέπειες για το κλίμα του πλανήτη. Β4. Οι προφυλάξεις που πρέπει να λαμβάνονται ώστε να περιοριστεί η πιθανότητα μετάδοσης της νόσου του AIDS είναι: Ο έλεγχος του αίματος που προορίζεται για μεταγγίσεις. Η χρησιμοποίηση συρίγγων μιας χρήσης και μόνο μία φορά από ένα άτομο. Η πλήρης αποστείρωση των χειρουργικών και των οδοντιατρικών εργαλείων. Η χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή.

ΘΕΜΑ Γ Γ1. Οικοσύστημα Ι = Βιοκοινότητα 2 Οικοσύστημα ΙΙ = Βιοκοινότητα 4 Οικοσύστημα ΙΙΙ = Βιοκοινότητα 3 Οικοσύστημα ΙV = Βιοκοινότητα 1 Γ2. Στο Οικοσύστημα 1: Α1 = Καταναλωτής 2 ης τάξης Β1 = Καταναλωτής 1 ης τάξης Γ1 = Παραγωγός Δ1 = Αποικοδομητές Γ3. Οι παραγωγοί είναι οι οργανισμοί που φωτοσυνθέτουν, έχουν δηλαδή την ικανότητα να δεσμεύουν την ηλιακή ενέργεια και να την αξιοποιούν για την παραγωγή γλυκόζης και άλλων υδατανθράκων από απλά ανόργανα μόρια (διοξείδιο του άνθρακα και νερό). Στους παραγωγούς, που χαρακτηρίζονται και ως αυτότροφοι οργανισμοί, διότι παράγουν οι ίδιοι τις χημικές ουσίες από τις οποίες εξασφαλίζεται η απαραίτητη ενέργεια για την επιβίωσή τους, υπάγονται οι πολυκύτταροι φυτικοί οργανισμοί, τα φύκη και τα κυανοβακτήρια. Όλοι οι άλλοι οργανισμοί των οικοσυστημάτων, οι οποίοι δε φωτοσυνθέτουν, χαρακτηρίζονται ως ετερότροφοι, γιατί παραλαμβάνουν με την τροφή τους χημικές ουσίες που είναι απαραίτητες για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους. Οι ετερότροφοι οργανισμοί διακρίνονται σε καταναλωτές και αποικοδομητές. Στους καταναλωτές, τους οργανισμούς δηλαδή που τρέφονται με φυτικούς ή άλλους ζωικούς οργανισμούς, ανήκουν οι μονοκύτταροι και οι πολυκύτταροι ζωικοί οργανισμοί. Οι καταναλωτές, ανάλογα με τον «αριθμό των βημάτων» που τους χωρίζουν από τους παραγωγούς, διακρίνονται σε: καταναλωτές πρώτης τάξης, που είναι τα φυτοφάγα ζώα, καταναλωτές δεύτερης τάξης, που είναι τα σαρκοφάγα ζώα τα οποία τρέφονται με φυτοφάγα, καταναλωτές τρίτης ή μεγαλύτερης τάξης, που είναι τα σαρκοφάγα τα οποία τρέφονται με άλλα σαρκοφάγα.

Στους αποικοδομητές ανήκουν ορισμένα βακτήρια και μύκητες που τρέφονται με τη νεκρή οργανική ύλη (φύλλα, καρπούς, απεκκρίσεις, τρίχες, σώματα νεκρών οργανισμών). Οι αποικοδομητές παίζουν σπουδαίο ρόλο στη λειτουργία του οικοσυστήματος, καθώς μετατρέπουν την οργανική ύλη σε ανόργανη, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί εκ νέου από τους φυτικούς οργανισμούς. Γ4. Το σωστό φυλογενετικό δένδρο είναι το (1), καθώς σε αυτό υπάρχει σημείο τομής 2 ειδών οργανισμών (των Α και Β), πριν από 100 εκατομμύρια χρόνια, δηλαδή ανήκουν σε κοινή οικογένεια. Επίσης, το σημείο τομής των εξελικτικών κλάδων των δύο αυτών ειδών πτηνών, με τα δύο είδη θηλαστικών, όντως βρίσκεται πριν από 300 εκατομμύρια χρόνια. Δηλαδή τα 4 αυτά είδη ζώων (2 είδη πτηνών και 2 είδη θηλαστικών) ανήκουν σε κοινή κλάση. Α Πτηνό είδος 1 (ή 2) Β Πτηνό είδος 2 (ή 1) Γ Θηλαστικό είδος 2 Ο κοινός πρόγονος των δύο αυτών ειδών θηλαστικών έζησε πριν από 50 εκατομμύρια χρόνια, δηλαδή σήμερα αυτά τα δύο είδη θηλαστικών ανήκουν σε κοινό γένος. ΘΕΜΑ Δ Δ1. Πολλά βακτήρια απειλούν την υγεία μας μέσω των ουσιών που παράγουν. Οι ουσίες αυτές ονομάζονται τοξίνες και διακρίνονται σε ενδοτοξίνες και εξωτοξίνες. Οι ενδοτοξίνες βρίσκονται στο κυτταρικό τοίχωμα ορισμένων παθογόνων βακτηρίων και είναι υπεύθυνες για συμπτώματα όπως ο πυρετός και ή πτώση της πίεσης του αίματος, κ.ά. Οι εξωτοξίνες εκκρίνονται από τα παθογόνα βακτήρια και με την κυκλοφορία του αίματος διασπείρονται στο εσωτερικό του ανθρώπινου οργανισμού και προσβάλλουν ανάλογα με τη φύση τους, συγκεκριμένα όργανα.

Δ2. Τόσο η τετανοσπασμίνη όσο και η τετανολυσίνη ανήκουν στις εξωτοξίνες καθώς εκκρίνονται από το κλωστηρίδιο του τετάνου και κυκλοφορούν μέσω του αίματος και της λέμφου στο εσωτερικό του ανθρώπινου οργανισμού, προσβάλλοντας συγκεκριμένους ιστούς του. Δ3. Στην παθητική ανοσία χορηγούνται στον οργανισμό έτοιμα αντισώματα που έχουν παραχθεί από άλλο οργανισμό. Σε ένα ενήλικο άτομο παθητική ανοσία μπορεί να επιτευχθεί τεχνητά με τη χορήγηση ορού που περιέχει έτοιμα αντισώματα τα οποία έχουν παραχθεί σε κάποιο άλλο άτομο ή ζώο. Η δράση της παθητικής ανοσίας είναι άμεση αλλά η διάρκειά της είναι παροδική. Δ4. Το διάγραμμα Ι αφορά το άτομο Β (που είχε δεχθεί αντιτετανικό ορό αντισωμάτων), ενώ το διάγραμμα ΙΙ αφορά το άτομο Α (που ήταν εμβολιασμένο με αντιτετανικό εμβόλιο). Όπως βλέπουμε στο διάγραμμα Ι, η καμπύλη των χορηγούμενων αντισωμάτων ξεκινά από ψηλά και χαρακτηρίζεται από πτωτική τάση, καθώς τα έτοιμα αντισώματα που δέχεται το άτομο, είναι πρωτεΐνες, οι οποίες βεβαίως δεν πολλαπλασιάζονται. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο Β είχε τεχνητή παθητική ανοσία. Η σύνδεση αντιγόνου-αντισώματος έχουν ως αποτέλεσμα: 1. την ενεργοποίηση του συμπληρώματος, 2. την αδρανοποίηση των παραγόμενων τοξινών, 3. την αναγνώριση του μικροοργανισμού από τα μακροφάγα με σκοπό την ολοκληρωτική του καταστροφή. 4. Την εξουδετέρωση του αντιγόνου. Αντίθετα στο διάγραμμα ΙΙ, βλέπουμε ότι τα αντισώματα ξεκινούν από μία αρχική συγκέντρωση, γεγονός που σημαίνει ότι αυτό οφείλεται στα λεμφοκύτταρα μνήμης (βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης και Β-λεμφοκύτταρα μνήμης) που είχαν σχηματιστεί λίγες ημέρες μετά τον εμβολισμό του ατόμου. Δηλαδή το άτομο Α είχε τεχνητή ενεργητική ανοσία. Στην ενεργητική ανοσία ο οργανισμός μπορεί να ενεργοποιηθεί με δύο τρόπους: Σε αυτήν το άτομο που πρόκειται να εμβολιαστεί δέχεται μία ποσότητα εμβολίου το οποίο περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς ή τμήματά τους (τεχνητός τρόπος). Το εμβόλιο, όπως θα έκανε και ο ίδιος ο μικροοργανισμός,

ενεργοποιεί τον ανοσοβιολογικό μηχανισμό, για να παράγει αντισώματα και κύτταρα μνήμης. Το άτομο που εμβολιάζεται δεν εμφανίζει συνήθως τα συμπτώματα της ασθένειας και φυσικά δεν τη μεταδίδει. Επιμέλεια Καθηγητών Φροντιστηρίων Βακάλη