ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ «ΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΥΠΑΕΤΟΥ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ»

LIFE NATURE 2002 «ΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΥΠΑΕΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ» CONSERVATION ACTIONS FOR GYPAETUS BARBATUS AND BIODIVERSITY IN CRETE Ref. No.: LIFE02/NAT/GR/8492 REPORT ON: ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ «ΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΥΠΑΕΤΟΥ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ» Συντάκτες Αναφοράς: ρ Σταύρος Ξηρουχάκης, Επιστηµονικός Συντονιστής, Μ.Φ.Ι.Κ. ρ Μιχάλης Προµπονάς, Συντονιστής ράσεων Ενηµέρωσης, Μ.Φ.Ι.Κ. ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣ Η ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΣΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2004

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 2. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 3. ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΣΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6 4. ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 7 5. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 15 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ Α ΙΑ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ (29-31/03/2004) 19

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΥΠΑΕΤΟΥ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ» 1. Εισαγωγή Στο πλαίσιο του προγράµµατος LIFE ΦΥΣΗ 2002 µε θέµα: «ράσεις για τη ιατήρηση Προστασία του Γυπαετού και της Βιοποικιλότητας στην Κρήτη» [LIFE02/NAT/GR/8492], διοργανώθηκε στη αδιά του Νοµού Έβρου Συνάντηση Εργασίας (Workshop) µε θέµα: «ίκτυο για τη ιατήρηση Προστασία του Γυπαετού στα Βαλκάνια». Η Συνάντηση Εργασίας, που πραγµατοποιήθηκε την περίοδο 29-31/03/2004 σε συνεργασία µε το Παγκόσµιο Ταµείο για τη Φύση (WWF Ελλάς) Πρόγραµµα αδιάς, έγινε στο πλαίσιο της ράσης Ε.5 του προγράµµατος. Στη Συνάντηση Εργασίας συµµετείχαν εκπρόσωποι περιβαλλοντικών οργανώσεων και φορέων τόσο από την Ελλάδα [Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (Ε.Ο.Ε.), Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.), Εταιρεία για την Προστασία της Φύσης και την Οικοανάπτυξη (Ε.Π.Ο.), Περιβαλλοντική Οµάδα Αλµωπίας «Χρυσαετός»] όσο και από τα Βαλκάνια (Σερβία & Μαυροβούνιο, Π.Γ..Μ. και Βουλγαρία). Στόχος της Συνάντησης Εργασίας αποτελούσε αφενός η δηµιουργία ενός Βαλκανικού ικτύου για την προστασία του Γυπαετού και αφετέρου η ενίσχυση της έρευνας πεδίου για το είδος στα Βαλκάνια. Η Συνάντηση Εργασίας περιελάµβανε τις ακόλουθες θεµατικές ενότητες: α) κατάσταση, οικολογία και επανεισαγωγή των Γυπών στα Βαλκάνια, β) παρακολούθηση, διαχείριση και προστασία των Γυπών στα Βαλκάνια, και γ) δικτύωση, διασυνοριακή συνεργασία και βελτίωση των διαχειριστικών δράσεων για τους Γύπες στα Βαλκάνια. Έµφαση δόθηκε στη διατήρηση προστασία του Γυπαετού στα Βαλκάνια, καθώς και στις δυνατότητες συνεργασίας ανάµεσα στις περιβαλλοντικές οργανώσεις και τους φορείς της Ελλάδας και των χωρών των Βαλκανίων. Η Συνάντηση Εργασίας πραγµατοποιήθηκε στο Κέντρο Ενηµέρωσης του Οικοτουριστικού Κέντρου αδιάς. Τις πρώτες δύο ηµέρες, δηλαδή στις 29 και 30 Μαρτίου 2004, οι εργασίες της Συνάντησης Εργασίας επικεντρώθηκαν στην ανταλλαγή απόψεων και στη διαµόρφωση προτάσεων για τη δηµιουργία του Βαλκανικού ικτύου για την Προστασία του Γυπαετού. Την τελευταία ηµέρα, δηλαδή την Τετάρτη, 31/03/2004, πραγµατοποιήθηκε συνάντηση της Ελληνικής Οµάδας Εργασίας για τους Γύπες, δεδοµένου ότι βρίσκονταν ήδη συγκεντρωµένοι στη αδιά πολλοί από τους συµµετέχοντες στη συγκεκριµένη Οµάδας Εργασίας. Τέλος, στο πλαίσιο της ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για την προστασία των αρπακτικών πουλιών, το Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων (ΕΚΠΑΖ) απελευθέρωσε στην περιοχή της αδιάς έναν Βασιλαετό (Aquila heliaca), ένα Όρνιο (Gyps fulvus), ένα Μαυροπελαργό (Ciconia nigra) και µία Γερακίνα (Buteo buteo) που είχαν περιθαλφθεί στις εγκαταστάσεις του ΕΚΠΑΖ στην Αίγινα. Η απελευθέρωση πραγµατοποιήθηκε την Τετάρτη, 31/03/2004. 1

2. Πρόγραµµα Συνάντησης Εργασίας Το αναλυτικό πρόγραµµα της Συνάντησης Εργασίας αναφέρεται στη συνέχεια: ΚΥΡΙΑΚΗ, 28/03/2004 Άφιξη συµµετεχόντων στη αδιά και τακτοποίηση στον Ξενώνα του Οικοτουριστικού Κέντρου αδιάς. ΕΥΤΕΡΑ, 29/03/2004 09:30 Πρωινό 11:00 14:00 ΠΡΩΙΝΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑ: ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ, ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ KAI ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΥΠΩΝ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ 11:00 11:15 Ο Γυπαετός στην Βουλγαρία και την Π.Γ..Μ. Επανεκτίµηση της υπάρχουσας κατάστασης. The Bearded Vulture in Bulgaria and FYROM. An update. Emilian Stoynov Wild Flora & Fauna Fund / Bulgaria Tome Lisitchanets Wild Flora & Fauna Fund / F.Y.R.O.M. 11:15 11:30 ιασπορά, Κατανοµή και Πληθυσµιακή Κατάσταση των Γυπών στην Ελλάδα. Historical Range, Present Distribution and Population Status of Vultures in Greece. Στρατής Μπουρδάκης Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Γραφείο Αθήνας 11:30 11:45 Κατάσταση και Οικολογία του Γυπαετού στην Κρήτη. The Status and Ecology of the Bearded Vulture in Crete. Σταύρος Ξηρουχάκης Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης 11:45 12:00 Παρούσα Κατάσταση των Γυπών στη Σερβία και το Μαυροβούνιο. Present Status of Vultures in Serbia and Montenegro. Bratislav Grubač Institute for the Protection of Nature of Serbia / Serbia & Montenegro 12:00 12:15 υνατότητες Επανεισαγωγής του Γυπαετού στα Κεντρικά Βαλκάνια (Σερβία, Μαυροβούνιο, Π.Γ..Μ. και Βοσνία- Ερζεγοβίνη). Feasibility of Bearded Vulture Reintroduction in the Central Parts of the Balkan Peninsula (Serbia, Montenegro, F.Y.R.O.M. and Bosnia-Herzegovina). Bratislav Grubač Institute for the Protection of Nature of Serbia / Serbia & Montenegro 12:15 12:30 Κατάσταση του Γυπαετού στην Βουλγαρία και Συνθήκες για την Επανεισαγωγή του. The Status of the Bearded Vulture and Conditions for its Reintroduction in Bulgaria. Ivelin Ivanov & Simeon Marin Green Balkans / Bulgaria 2

12:30 12:45 Αποτελεί η Ανατολική Ροδόπη την καταλληλότερη περιοχή για την επανεισαγωγή του Γυπαετού στην Βουλγαρία; Καταλληλότητα βιοτόπου και παρατηρήσεις τα τελευταία 15 χρόνια. Is the Eastern Rhodopes the best place for the Reintroduction of the Bearded Vulture in Bulgaria? Habitat suitability and observations over the last 15 years. Stoycho Stoychev & Stefan Avramov Bulgarian Society for the Protection of Birds (BirdLife Bulgaria) / Bulgaria 12:45 13:00 Μοντέλο Βιοτόπου για τους Μαυρόγυπες στο Καταφύγιο Αρπακτικών Πουλιών της αδιάς. Habitat Modelling for the Black Vulture in the Dadia Raptor Reserve. Κώστας Ποϊραζίδης Παγκόσµιο Ταµείο για την Φύση (WWF Ελλάς) 13:00 13:15 Ανάλυση εδοµένων από Παρατηρήσεις Γυπαετού στην Ορεινή Περιοχή της Αριδαίας. Data Analysis of Bearded Vulture Observations in the Mountain Range of Aridea. Πάνος Αζµάνης Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Γραφείο Θεσσαλονίκης 13:15 14:00 Συζήτηση 14:00 Γεύµα 17:00 20:00 ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑ: ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ, ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ KAI ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΓΥΠΩΝ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ 17:00 17:15 Παρακολούθηση και ιατήρηση του Μαυρόγυπα και του Όρνιου στην Ανατολική Ροδόπη. Σύγχρονες εκτιµήσεις για τον πληθυσµό τους και τις δράσεις προστασίας. Monitoring and Conservation of the Black and Griffon Vultures in the Eastern Rhodopes. Contemporary population size and conservation activities. Stoycho Stoychev & Hristo Hristov Bulgarian Society for the Protection of Birds (BirdLife Bulgaria) / Bulgaria 17:15 17:30 Μέθοδοι και Προκαταρκτικά Αποτελέσµατα του Πρώτου Εθνικού Προγράµµατος για την Παρακολούθηση και τη ιατήρηση του Ασπροπάρη στην Βουλγαρία. Methods and Preliminary Results of the First National-Wide Project on Monitoring and Conservation of the Egyptian Vulture in Bulgaria. Stoycho Stoychev & Marin Kurtev Bulgarian Society for the Protection of Birds (BirdLife Bulgaria) / Bulgaria 3

17:30 17:45 Βάση εδοµένων και Προοπτικές για την Ανάπτυξη του Πληθυσµού του Μαυρόγυπα στην Κοιλάδα του Ποταµού Byala Reka Ανατολική Ροδόπη. Achieved Database and Perspectives for the Development of the Population of the Black Vulture in the Valley of Byala Reka River Eastern Rhodopes. Ivelin Ivanov Green Balkans / Bulgaria 17:45 18:00 ιατήρηση Προστασία των Γυπών στην Βουλγαρία. Vulture Conservation in Bulgaria. Emilian Stoynov Wild Flora & Fauna Fund / Bulgaria 18:00 18:15 ιατήρηση Προστασία των Γυπών στο Νέστο. Vulture Conservation in Nestos Area. Hans Jerrentrup Εταιρεία για την Προστασία της Φύσης και την Οικοανάπτυξη 18:15 18:30 ιατήρηση Προστασία Αρπακτικών στο Καταφύγιο Αρπακτικών Πουλιών της αδιάς. Raptor Conservation in the Dadia Reserve. ώρα Σκαρτσή Παγκόσµιο Ταµείο για την Φύση (WWF Ελλάς) 18:30 18:45 ράσεις για τη ιατήρηση Προστασία του Γυπαετού στην Κρήτη. Actions for the Conservation of the Bearded Vulture in Crete. Μιχάλης Προµπονάς Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης 18:45 19:00 Προκαταρκτικά Αποτελέσµατα από την Παρακολούθηση Φωλιών Γυπαετού στην Κρήτη. Preliminary Results of Bearded Vulture Nest Monitoring in Crete. Κώστας Γρίβας Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης 19:00 20:00 Συζήτηση 21:00 είπνο ΤΡΙΤΗ, 30/03/2004 08:30 Πρωινό 10:00 13:45 ΠΡΩΙΝΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑ: ΙΚΤΥΩΣΗ, ΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΡΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΥΠΕΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ 10:00 10:15 Επόµενα Βήµατα για την Υλοποίηση του Βαλκανικού Σχεδίου ράσης για τους Γύπες στη Σερβία και το Μαυροβούνιο. Next Steps of Implementation of the Balkan Action Plan for Vultures in Serbia and Montenegro. Slobodan Pusovič National Institute for Nature Conservation / Serbia & Montenegro 4

10:15 10:30 ιασυνοριακή Συνεργασία για τη ιατήρηση Προστασία των Γυπών στην Περιοχή της Αριδαίας (Βόρεια Ελλάδα). Trans border cooperation for the conservation of vultures in Aridaia region North Greece. Λαυρέντης Σιδηρόπουλος Περιβαλλοντική Οµάδα Αλµωπίας «Χρυσαετός» 10:30 10:45 Νοµοθεσία για την Οριοθέτηση Ταϊστρών για Γύπες. Legislation for the Set-up of Vulture Restaurants. Παναγιώτης Αζµάνης Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Γραφείο Θεσσαλονίκης 10:45 11:00 Επισκόπηση και Αποτίµηση των Προγραµµάτων Τεχνητής Παροχής Τροφής στην Ελλάδα. Overview and Evaluation of the Artificial Feeding Programs in Greece. Χαράλαµπος Αλιβιζάτος Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Γραφείο Αθήνας 11:00 11:15 Αποτίµηση των Υλοποιούµενων Προγραµµάτων Τεχνητής Παροχής Τροφής στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) στα Μετέωρα και το Πίνοβο (2000-2003). Evaluation of the Ongoing Artificial Feeding Projects in Meteora and Pinovo SPA's (2000-2003). Ρήγας Τσιακίρης, Σάββας Καζαντζίδης & Σίσσυ Χατζηλάκου Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.) 11:15 11:30 Επιλογή Θέσης για Τεχνητή Ταΐστρα. Μια ειδική µελέτη για την Βόρεια Ελλάδα. Site Selection for Artificial Feeding. A case study in North Greece. Ρήγας Τσιακίρης Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.) 11:30 11:45 Συµπεριφορά Τροφοληψίας Γυπαετού και Εστιατόρια Γυπών στην Κρήτη. Bearded Vulture Foraging Behaviour and Vulture Restaurants in Crete. Σταύρος Ξηρουχάκης Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης 11:45 13:45 Συζήτηση 14:00 Γεύµα 16:00 20:00 ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑ: ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ 21:00 είπνο ΤΕΤΑΡΤΗ, 31/03/2004 10:00 15:00 Συνάντηση της «Ελληνικής Οµάδας Εργασίας για τους Γύπες». 15:00 16:00 Απελευθέρωση αρπακτικών πουλιών από το Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων (ΕΚΠΑΖ) στη αδιά. 5

3. Συµµετέχοντες στη Συνάντηση Εργασίας Στη Συνάντηση Εργασίας συµµετείχαν συνολικά 26 άτοµα, 9 από χώρες των Βαλκανίων (Σερβία & Μαυροβούνιο, Πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας [Π.Γ..Μ.] και Βουλγαρία) και 17 από την Ελλάδα. Από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης συµµετείχαν οι κ.κ. Παναγιώτης Γεωργιακάκης, Κωνσταντίνος Γρίβας, Σταύρος Ξηρουχάκης και Μιχάλης Προµπονάς. Συγκεκριµένα, στη Συνάντηση Εργασίας συµµετείχαν οι ακόλουθοι (Πίνακας 1): ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Α/Α ΟΝΟΜΑ ΦΟΡΕΑΣ / ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΧΩΡΑ 1 Grubač Bratislav Institute for the Protection of Nature of Serbia Σερβία & Μαυροβούνιο 2 Hallman Benjamin - Ελλάδα 3 Hristov Hristo Bulgarian Society for the Protection of Birds / Βουλγαρία BirdLife Bulgaria 4 Ivanov Ivelin Green Balkans / Bulgaria Βουλγαρία 5 Jerrentrup Hans Εταιρεία Προστασίας της Φύσης και Ελλάδα Οικοανάπτυξης (Ε.Π.Ο.) 6 Lisitchanets Tome Wild Flora & Fauna Fund / FYROM Π.Γ..Μ. 7 Marin Simeon Angelov Green Balkans / Bulgaria Βουλγαρία 8 Pusovič Slobodan National Institute for Nature Conservation of Serbia Σερβία & Μαυροβούνιο 9 Rolevski Dimitar Ministry of Environment and Physical Planning, Π.Γ..Μ. Division for Nature Protection / FYROM 10 Stoychev Stoycho Bulgarian Society for the Protection of Birds / Βουλγαρία BirdLife Bulgaria 11 Stoynov Emilian Wild Flora & Fauna Fund / Bulgaria Βουλγαρία 12 Αζµάνης Παναγιώτης Ελληνική Oρνιθολογική Εταιρεία, Γραφείο Ελλάδα Θεσσαλονίκης 13 Αλιβιζάτος Χαράλαµπος Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Γραφείο Αθήνας Ελλάδα 14 Γεωργιακάκης Παναγιώτης Πανεπιστήµιο Κρήτης Μουσείο Φυσικής Ελλάδα Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ) 15 Γρίβας Κωνσταντίνος Πανεπιστήµιο Κρήτης Μουσείο Φυσικής Ελλάδα Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ) 16 ραγούµης Φίλιππος Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων Ελλάδα (ΕΚΠΑΖ) 17 Κατσαδωράκης Γεώργιος Παγκόσµιο Ταµείο για την Φύση (WWF Ελλάς) Ελλάδα 18 Κωνσταντίνου Παντελής Περιβαλλοντική Οµάδα Αλµωπίας «Χρυσαετός» Ελλάδα 19 Μπουρδάκης Ευστράτιος Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Γραφείο Αθήνας Ελλάδα 20 Ξηρουχάκης Σταύρος Πανεπιστήµιο Κρήτης Μουσείο Φυσικής Ελλάδα Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ) 21 Ποϊραζίδης Κωνσταντίνος Παγκόσµιο Ταµείο για την Φύση (WWF Ελλάς) Ελλάδα 22 Προµπονάς Μιχάλης Πανεπιστήµιο Κρήτης Μουσείο Φυσικής Ελλάδα Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ) 23 Σιδηρόπουλος Λαυρέντης Περιβαλλοντική Οµάδα Αλµωπίας «Χρυσαετός» Ελλάδα 24 Σκαρτσή Θεοδώρα Παγκόσµιο Ταµείο για την Φύση (WWF Ελλάς) Ελλάδα 25 Τσιακίρης Ρήγας Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικών Ερευνών (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.) Ελλάδα 26 Τσουγκράκης Γιάννης Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Γραφείο Θεσσαλονίκης Ελλάδα 6

4. Εισηγήσεις - Συζητήσεις στη Συνάντηση Εργασίας Στη συνέχεια αναφέρονται περιληπτικά τα σηµαντικότερα σηµεία από τις εισηγήσεις και τις συζητήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της Συνάντησης Εργασίας. Stratis Bourdakis: Historical Range, Present Distribution and Population Status of Vultures in Greece Ο κ. Μπουρδάκης παρουσίασε την κατάσταση των γυπών στην Ελλάδα. Συγκεκριµένα, το θέµα της οµιλίας του αφορούσε την ιστορική κατανοµή των τεσσάρων ειδών που απαντώνται στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Με βάση τα υπάρχοντα βιβλιογραφικά δεδοµένα αλλά και την εργασία πεδίου που έλαβε χώρα την τελευταία δεκαετία ετοίµασε χάρτες κατανοµής για τα είδη των γυπών και επιπλέον για το είδος του Χρυσαετού. Το κυριότερα συµπεράσµατα ήταν τα ακόλουθα: 1. Ο Γυπαετός έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί από τα περισσότερα βουνά στη χώρα µας, µε εξαίρεση την Κρήτη. 2. Ο Μαυρόγυπας έχει αποµείνει ουσιαστικά µόνο στο δάσος της αδιάς στο Νοµό Έβρου, ενώ ενδέχεται µεµονωµένα ζευγάρια να έχουν αναπαραχθεί στην οροσειρά της Ροδόπης, χωρίς ωστόσο να πρόκειται για σταθερή αποικία του είδους. 3. Το Όρνιο κατανέµεται κυρίως στη υτική και την Βόρεια Ελλάδα, καθώς και στα νησιά της Κρήτης και της Νάξου, ενώ έχει εξαφανιστεί από τη Στερεά Ελλάδα και τη Θεσσαλία. Οι πιο σηµαντικές αποικίες που παραµένουν ενεργές στην ηπειρωτική χώρα εντοπίζονται στα στενά του Νέστου στη Μακεδονία, καθώς και στη δυτική πλευρά της οροσειράς της Πίνδου στην Ήπειρο. 4. Ο Ασπροπάρης έχει µειωθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια µε βάση τις παρατηρήσεις στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και εντοπίζεται κυρίως στην Ήπειρο και τη Θράκη. Ωστόσο ο Ασπροπάρης αποτελεί το µόνο είδος που η κατάστασή του είναι η λιγότερο γνωστή και απαιτείται περισσότερη εργασία πεδίου τόσο για τον εντοπισµό του όσο και για την καταγραφή των αποικιών του. Bratislav Grubač: Present Status of Vultures in Serbia and Montenegro / Feasibility of Bearded Vulture Reintroduction in the Central Parts of the Balkan Peninsula (Serbia, Montenegro, FYROM and Bosnia-Herzegovina) O κ. Grubač παρουσίασε την κατάσταση των γυπών στη Σερβία και το Μαυροβούνιο, δίνοντας ιδιαίτερη έµφαση στον Γυπαετό. Παρέθεσε δεδοµένα για την ιστορική κατανοµή του είδους και τον πληθυσµό του, καθώς και τις περιοχές που θα µπορούσε να επανεισαχθεί το είδος στο µέλλον. Επίσης παρουσίασε τα προβλήµατα και τις απειλές για τα πτωµατοφάγα αρπακτικά που ισχύουν µέχρι σήµερα και τις υφιστάµενες διαχειριστικές πρακτικές. Τα βασικά συµπεράσµατα από την εισήγησή του ήταν τα ακόλουθα: 1. Ο κύριος λόγος εξαφάνισης του Γυπαετού από τη Σερβία συνεχίζει να υφίσταται, δηλαδή η χρήση δηλητηριασµένων δολωµάτων για την καταπολέµηση του λύκου. 7

2. Ο βιότοπος του είδους βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση, καθώς η διαθεσιµότητα τροφής (άγρια και ήµερα οπληφόρα) είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο και µπορεί ακόµα να συντηρηθεί ένας µικρός αριθµός ζευγαριών. 3. Η λειτουργία ταϊστρών αποτελεί το κύριο διαχειριστικό µέτρο, αλλά δεν µπορεί να αποδώσει σηµαντικά αποτελέσµατα λόγω της ασταθούς παροχής τροφής. Κύριο πρόβληµα αποτελεί η έλλειψη χρηµάτων για τη σταθερή λειτουργία τους. Emilian Stoynov: The Bearded Vulture in Bulgaria and Macedonia. An update / Vulture Conservation in Bulgaria Ο κ. Stoynov παρουσίασε σε χάρτη όλες τις διαθέσιµες παρατηρήσεις Γυπαετού στην Βουλγαρία και την Πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας (Π.Γ..Μ.). Το είδος έχει εξαφανιστεί ως φωλιάζων και από τις δύο χώρες, ενώ όλα τα δεδοµένα της τελευταίας δεκαετίας αφορούν παρατηρήσεις µεµονωµένων µόνο ατόµων. Τα άτοµα αυτά προφανώς είναι τα εναποµείναντα µέλη από κατεστραµµένα ζευγάρια, που κινούνται σε µεγάλες περιοχές προς αναζήτηση τροφής. Stavros Xirouchakis: The Status and Ecology of the Bearded Vulture in Crete / Bearded Vulture Foraging Behaviour and Vulture Restaurants in Crete Ο κ. Ξηρουχάκης παρουσίασε την κατάσταση του Γυπαετού στην Κρήτη, δηλαδή την κατανοµή του είδους, τον αριθµό των αναπαραγωγικών ζευγαριών, καθώς και τον εκτιµώµενο συνολικό αριθµό ατόµων. Επίσης παρέθεσε δεδοµένα σχετικά µε τη βιολογία αναπαραγωγής του είδους, τις οικολογικές ιδιαιτερότητες και προσαρµογές του στη Κρήτη, καθώς και τις κύριες απειλές και αιτίες θνησιµότητας. Τα κύρια συµπεράσµατα ήταν τα ακόλουθα: 1. Ο πληθυσµός του είδους αποτελείται από 24-27 άτοµα ή 4 αναπαραγωγικά ζευγάρια, εκ των οποίων µόνο δύο φωλιάζουν συστηµατικά. 2. Το είδος αναπαράγεται σε χαµηλό υψόµετρο, σε αντίθεση µε όλες τις υπόλοιπες περιοχές του κόσµου, γεγονός που το κάνει ευάλωτο σε ανθρωπογενείς πιέσεις. Η αιτία του φαινοµένου αυτού είναι η εξάρτησή του από τη νοµαδική κτηνοτροφία και η έλλειψη φυσικών πληθυσµών άγριων οπληφόρων που θα συντηρούσαν το είδος στην ορεινή ζώνη. 3. Κύριοι θνησιγόνοι παράγοντες του είδους αποτελούν η λαθροθηρία και η δηλητηρίαση. Επίσης ο κ. Ξηρουχάκης αναφέρθηκε στη συµπεριφορά του είδους κατά την αναζήτηση τροφής, καθώς και στα αποτελέσµατα της µεθόδου της τηλεµετρίας που εφαρµόζεται τα τελευταία 3 χρόνια σχετικά µε τις µετακινήσεις και την τροφική συµπεριφορά των νεαρών Γυπαετών. Τα κυριότερα συµπεράσµατα ήταν τα ακόλουθα: 1. Οι νεαροί Γυπαετοί περιπλανώνται σε µεγάλες αποστάσεις σε σχέση µε τη γενέθλια επικράτεια (π.χ. 150 km). 2. Παραµένουν σε µια περιοχή αν υπάρχει αφθονία τροφής, µέχρι αυτή να εξαντληθεί. 8

3. Συχνά ακολουθούν άλλα πτωµατοφάγα αρπακτικά και κυρίως Όρνια, λόγω απειρίας στον εντοπισµό της τροφής. 4. Οι ενήλικοι Γυπαετοί έχουν την τάση να διασπείρονται και να αναζητούν τροφή σε ολόκληρη την επικράτειά τους, γεγονός που τους κάνει ευάλωτους στα δηλητηριασµένα δολώµατα και σε άλλες ανθρωπογενείς αιτίες θνησιµότητας. Η λειτουργία ταϊστρών δεν εξασφαλίζει την παραµονή των πουλιών εντός προστατευµένων ή «ασφαλών» περιοχών, ενώ ειδικά τους καλοκαιρινούς µήνες τα ενήλικα άτοµα ελάχιστα τις χρησιµοποιούν. 5. Οι ταΐστρες που ιδρύονται µε στόχο τους Γυπαετούς θα πρέπει να χωροθετούνται σε περιοχές µεσαίου υψοµέτρου και όχι σε αλπικά λιβάδια. Αν και το είδος είναι ορεσίβιο, την περίοδο του χειµώνα συχνάζει στην περιφέρεια των ορεινών όγκων κάτω της ισοϋψούς των 1.000 m. 6. Μαζί µε κόκαλα, σκόπιµο είναι να χρησιµοποιούνται στις ταΐστρες και ολόκληρα πτώµατα ζώων, τα οποία προσελκύουν Όρνια και κατ επέκταση και νεαρά άτοµα Γυπαετών. Costas Grivas: Preliminary Results of Bearded Vulture Nest Monitoring in Crete Ο κ. Γρίβας παρουσίασε την δράση του ΜΦΙΚ στα πλαίσια του προγράµµατος LIFE, που αφορά στην παρακολούθηση της αναπαραγωγικής δραστηριότητας του Γυπαετού µε την τοποθέτηση µικροκάµερας σε µια φωλιά του είδους. Τα κυριότερα αποτελέσµατα της τεχνικής αυτής ήταν τα ακόλουθα: 1. Ακριβής καταγραφή όλων των φάσεων του αναπαραγωγικού κύκλου του είδους και ότι αυτό συνεπάγεται (δηλαδή σωστή εκτίµηση των ηµεροµηνιών γέννησης, εκκόλαψης των αυγών και πτέρωσης του νεοσσού, µε αποτέλεσµα την παροχή τροφής και το µαρκάρισµά του την κατάλληλη περίοδο). 2. Παρακολούθηση της συµπεριφοράς των γονιών και εκτίµηση της περιόδου όπου η διαθεσιµότητα τροφής είναι χαµηλή. 3. Συλλογή δεδοµένων για τον αριθµό των αυγών, την εκκολαψιµότητά τους, καθώς και προσδιορισµός του θανάτου του δεύτερου νεοσσού ο οποίος δεν επιβιώνει ποτέ στη φύση. Ivelin Ivanov: The Status of the Bearded Vulture and Conditions for its Reintroduction in Bulgaria / Achieved Data Base and Perspectives for the Development of the Population of the Black Vulture in the Valley of Byala Reka River Eastern Rhodopes O κ. Ivanov αναφέρθηκε στον πληθυσµό του Μαυρόγυπα στην Ανατολική Ροδόπη, ο οποίος αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια µε 40-60 άτοµα, αρκετά από τα οποία προέρχονται από την αποικία της αδιάς, ενώ τουλάχιστον 1-2 ζευγάρια πιθανολογείται ότι έχουν φωλιάσει στην περιοχή. Οι σηµαντικότερες δράσεις που υλοποιεί η οργάνωσή του (δηλαδή οι Green Balkans) στην περιοχή της Ροδόπης, περιλαµβάνουν: 1. Κατασκευή και τοποθέτηση ενηµερωτικών πινακίδων. 2. Κατασκευή και λειτουργία ταΐστρας. 3. Κατασκευή ενός κλωβού περίθαλψης και αποκατάστασης τραυµατισµένων και δηλητηριασµένων αρπακτικών. 9

4. Κατασκευή τεχνητών φωλιών (nest platforms) για Μαυρόγυπες. 5. ιανοµή ποιµενικών σκύλων για την αποτελεσµατική φύλαξη των κοπαδιών από τα µεγάλα σαρκοφάγα θηλαστικά. 6. Εκπαιδευτικά προγράµµατα σε σχολεία. Επίσης παρουσίασε την κατάσταση του βιοτόπου (όσον αφορά στις θέσεις φωλιάσµατος και τη διαθεσιµότητα τροφής) σε δύο περιοχές της Βουλγαρίας, στην Ανατολική Ροδόπη και στα Ανατολικά Βαλκανικά Όρη (Eastern Balkan Mountains), καταλήγοντας πως είναι οι καταλληλότερες περιοχές για την επανεισαγωγή του Γυπαετού. Costas Poirazides: Habitat Modelling for the Black Vulture in the Dadia Raptor Reserve Ο κ. Ποϊραζίδης παρουσίασε ένα µοντέλο επιλογής βιοτόπου αναπαραγωγής για το είδος του Μαυρόγυπα, σύµφωνα µε το οποίο δίνεται η δυνατότητα εκτίµησης των κατάλληλων και πιθανών θέσεων φωλιάσµατος στο µέλλον. Τα κυριότερα συµπεράσµατα της µελέτης ήταν τα ακόλουθα: 1. Υπάρχουν αρκετές διαθέσιµες θέσεις για φώλιασµα (δηλαδή κατάλληλες δασικές συστάδες αλλά και µεµονωµένα δέντρα) σε περίπτωση αύξησης του πληθυσµού του είδους. 2. Οι θέσεις φωλιάσµατος δεν αποτελούν περιοριστικό παράγοντα για το είδος και η στασιµότητα που παρατηρείται στο πληθυσµό του δεν οφείλεται στον ανταγωνισµό µεταξύ των αναπαραγωγικών ζευγαριών. 3. Σε περίπτωση αύξησης του πληθυσµού, οι περιοχές φωλιάσµατος του είδους αναµένεται να επεκταθούν εκτός των πυρήνων της προστατευόµενης περιοχής, γεγονός που θα απαιτήσει την εφαρµογή επιπλέον διαχειριστικών µέτρων (π.χ. ελέγχου πρόσβασης, περιορισµός υλοτοµίας κ.ά.). Hans Jerrentrup: Vulture Conservation in Nestos area Ο κ. Jerrentrup παρουσίασε το πρόγραµµα LIFE, που υλοποιείται στην περιοχή του Νέστου από την Εταιρεία για την Προστασία της Φύσης και την Οικοανάπτυξη (Ε.Π.Ο.) και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι σπουδαιότερες δράσεις που αφορούν τα πτωµατοφάγα αρπακτικά είναι οι ακόλουθες: 1. Παρακολούθηση της αποικίας των Όρνιων στα στενά του Νέστου, η οποία σηµειωτέον είναι η µεγαλύτερη στην Ελλάδα όσον αφορά στον αριθµό φωλεαζόντων ζευγαριών. 2. ράσεις ενηµέρωσης της τοπικής κοινωνίας. 3. Λειτουργία ταΐστρας για γύπες, η οποία θα ενταχθεί σε ένα γενικότερο σχέδιο διαχείρισης και οικοτουριστικής ανάπτυξης της περιοχής. Ήδη Όρνια µαρκαρισµένα στην περιοχή της αδιάς στα πλαίσια του αντίστοιχου προγράµµατος LIFE παρατηρούνται να τρέφονται στην ταΐστρα, ενώ ένα από αυτά έχει φωλιάσει στην αποικία. 10

Theodora Skartsi: Raptor Conservation in the Dadia Reserve Η κα. Σκαρτσή παρουσίασε το πρόγραµµα LIFE που υλοποιείται από το Παγκόσµιο Ταµείο για την Φύση (WWF Ελλάς) στη αδιά και αφορά στον πληθυσµό του Μαυρόγυπα στην προστατευόµενη περιοχή του άσους Σουφλίου αδιάς Λευκίµης. Τα σηµαντικότερα αναµενόµενα αποτελέσµατα από την υλοποίηση του προγράµµατος είναι τα ακόλουθα: 1. ιερεύνηση των περιοχών αναζήτησης τροφής του είδους µε τη µέθοδο της τηλεµετρίας και του µαρκαρίσµατος ατόµων. 2. Έρευνα σχετικά µε τη γενετική ποικιλοµορφία του πληθυσµού. 3. Σχέση µεταξύ γειτονικών πληθυσµών και οι αλληλεπιδράσεις τους, η οποία διερευνάται µε το µαρκάρισµα πουλιών και τη συντονισµένη παρακολούθηση ταϊστρών σε Ελλάδα και Βουλγαρία. 4. Λειτουργία επιπλέον ταϊστρών, εκτός της παλιάς παραδοσιακής θέσης, µε στόχο την παροχή εναλλακτικών θέσεων διατροφής και τη µείωση του ανταγωνισµού µεταξύ των ατόµων. 5. Εφαρµογή δασοπονικής διαχείρισης, που προέβλεπε η ειδική διαχειριστική µελέτη της περιοχής και στόχευε στη διατήρηση των αρπακτικών ειδών προτεραιότητας. Michalis Probonas: Actions for the Conservation of the Bearded Vulture in Crete Ο κ. Προµπονάς παρουσίασε συνοπτικά το πρόγραµµα LIFE ΦΥΣΗ 2002 που υλοποιείται στην Κρήτη από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης, σε συνεργασία µε την Περιφέρεια Κρήτης ιεύθυνση ασών και το ήµο Ινναχωρίου. Τα κυριότερα αναµενόµενα αποτελέσµατα του προγράµµατος είναι τα ακόλουθα: 1. Η δυνατότητα δηµιουργίας αναπαραγωγικού αποθέµατος που θα δηµιουργηθεί από τους νεοσσούς που θα σωθούν και θα σταλθούν σε κέντρα αναπαραγωγής της Ευρώπης. 2. Η κατασκευή δύο οργανωµένων ταϊστρών για γύπες, τη λειτουργία των οποίων θα αναλάβει η Τοπική Αυτοδιοίκηση σε συνεργασία µε τις ασικές Υπηρεσίες. 3. Η προώθηση µέτρων διαχείρισης και ανάπτυξης ορεινών οικοσυστηµάτων και κοινοτήτων αντίστοιχα, µε προτεραιότητες τη διατήρηση του Γυπαετού και την προώθηση του δικτύου NATURA 2000. Slobodan Pusovič: Next Steps of Implementation of the Balkan Action Plan for Vultures in Serbia and Montenegro O κ. Pusovič παρουσίασε τα µέτρα διαχείρισης που σκοπεύει να υλοποιήσει το Εθνικό Ινστιτούτο Προστασίας της Φύσης στη Σερβία και το Μαυροβούνιο για τη διατήρηση των πτωµατοφάγων αρπακτικών, καθώς και αυτά που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Τα σηµαντικότερα µέτρα διαχείρισης είναι τα ακόλουθα: 1. Θεσµικό πλαίσιο προστασίας, µε την ανακήρυξη όλων των περιοχών που έχει παρατηρηθεί ιστορική κατανοµή του Γυπαετού, τις τρεις τελευταίες ενεργές 11

αποικίες Όρνιων και τα δύο αναπαραγωγικά ζευγάρια Ασπροπάρη ως προστατευόµενες περιοχές. 2. Παρακολούθηση των πληθυσµών σε ετήσια βάση. 3. Λειτουργία ταϊστρών (2 µε σταθερή παροχή τροφής και 2-4 περιστασιακά), ενώ έχει προταθεί η δηµιουργία ενός δικτύου που θα καλύπτει ολόκληρη τη χώρα. 4. Ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Panagiotis Azmanis: Legislation for the Set-up of Vulture Restaurants / Data Analysis of Bearded Vulture Observations in Mountain Range of Aridea O κ. Αζµάνης παρουσίασε το νοµικό πλαίσιο λειτουργίας ταϊστρών, όπως αυτό καθορίστηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Οδηγία για τη διάθεση των υπολειµµάτων σφαγείων καθώς και των ζωικών υποπροϊόντων. Τα κύρια συµπεράσµατα ήταν τα ακόλουθα: 1. Για την ίδρυση και λειτουργία ταΐστρας θα πρέπει να έχει αποδειχθεί πως για την επιβίωση συγκεκριµένων ειδών που προστατεύονται από την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ είναι απαραίτητη η πρόσθετη παροχή τροφής από τον άνθρωπο. 2. Οι ταΐστρες δεν πρέπει σε καµία περίπτωση να αποτελέσουν εναλλακτικούς τρόπους διάθεσης των υπολειµµάτων σφαγείων. 3. Απαιτούνται συγκεκριµένες προδιαγραφές για την εγκατάστασή τους, καθώς και ένας υπεύθυνος φορέας για τη λειτουργία και τη διαχείρισή τους. Επίσης αναφέρθηκε στη συνεργασία της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Χρυσαετός» µε ορνιθολόγους που δραστηριοποιούνται την Π.Γ..Μ., για την κοινή παρακολούθηση των πληθυσµών των αρπακτικών του ορεινού όγκου Τζένας-Πινόβου, καθώς και στη συντονισµένη λειτουργία ταϊστρών εκατέρωθεν των συνόρων. Rigas Tsiakiris: Evaluation of the Ongoing Artificial Feeding Projects in Meteora and Pinovo SPA s (2000-2003) / Site Selection for Artificial Feeding. A case study in North Greece Ο κ. Τσιακίρης παρουσίασε τα προγράµµατα παροχής τροφής σε αρπακτικά σε δύο περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας (Μετέωρα και Πίνοβο), καθώς και το σύστηµα παρακολούθησής τους. Τα σηµαντικότερα συµπεράσµατα σχετικά µε τις ταΐστρες της Τζένας και των Μετεώρων ήταν τα ακόλουθα: 1. Οι ταΐστρες θεωρούνται επιτυχηµένες, αφού προσέλκυσαν µέχρι και 15 διαφορετικά είδη αρπακτικών. 2. Παραµένουν σηµαντικά λειτουργικά προβλήµατα όπως η θέση του παρατηρητηρίου στα Μετέωρα, το οποίο βρίσκεται αρκετά κοντά στην ταΐστρα, καθώς και η εύρεση ολόκληρων πτωµάτων για την τροφοδοσία της. 3. Θα πρέπει να λειτουργήσουν και εναλλακτικές θέσεις στο µέλλον, όπου περιστασιακά θα παρέχεται τροφή στα αρπακτικά. 4. Χρειάζονται συνεχής παρακολούθηση και συλλογή δεδοµένων, όπως η ποσότητα και ο όγκος της παρεχόµενης τροφής, η συµπεριφορά και οι 12

αλληλεπιδράσεις των ειδών, το ηµερήσιο και εποχιακό πρότυπο χρήσης των ταϊστρών κ.ά. Επίσης ανέπτυξε ένα από τα βασικά παραδοτέα υλικά του προγράµµατος LIFE των 7 SPA (που υλοποιήθηκε από το ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.), δηλαδή τη βάση δεδοµένων για την παρακολούθηση προστατευόµενων περιοχών (η οποία σηµειωτέον περιλαµβάνει και πρωτόκολλα παρατήρησης αρπακτικών σε ταΐστρες). Τέλος, πρότεινε ένα αποτελεσµατικό τρόπο επιλογής θέσεων ταϊστρών µε βάση ορισµένα κριτήρια. Η προτεινόµενη µεθοδολογίας ελέγχθηκε στην περιοχή της Τζένας, µε τη λειτουργία πολλών εναλλακτικών θέσεων και τη χρήση τους από τα πουλιά. Η µέθοδος κατάφερε να προβλέψει τις πιο επιτυχηµένες θέσεις για την ίδρυση ταϊστρών. Haralambos Alivizatos: Overview and Evaluation of the Artificial Feeding Programs in Greece O κ. Αλιβιζάτος παρουσίασε τις υπάρχουσες ταΐστρες στην Ελλάδα και τα αρπακτικά είδη που στοχεύει η λειτουργία τους. Ειδικότερα αναφέρθηκε στην ύπαρξη οκτώ ταϊστρών για πτωµατοφάγα αρπακτικά, καθώς και για την ιδιάζουσα περίπτωση της παροχής τροφής για τον Γυπαετό στην Κρήτη (δηλαδή πολλές µικρές µη περιφραγµένες θέσεις απόθεσης τροφής), και ανέπτυξε την υπάρχουσα κατάσταση δηλαδή φορέας, πλαίσιο προγράµµατος, ιστορικό ίδρυσης και περιγραφή. Τέλος, έκανε µια σύντοµη αξιολόγηση και αναφέρθηκε στις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη λειτουργία ταϊστρών στο µέλλον. Τα κυριότερα συµπεράσµατα της εισήγησής του ήταν τα ακόλουθα: 1. Γενικά, τα προγράµµατα παροχής τροφής στα πτωµατοφάγα αρπακτικά στην Ελλάδα θεωρούνται επιτυχηµένα. Έχει παρατηρηθεί αύξηση του αριθµού ατόµων αλλά και του αριθµού ειδών που χρησιµοποιούν την πλειοψηφία των ταϊστρών που λειτουργούν, καθώς και σηµάδια ανάκαµψης ορισµένων πληθυσµών σπάνιων ή προστατευόµενων ειδών. 2. Το σηµαντικότερο πρόβληµα στην αποτυχία ορισµένων ταϊστρών είναι η χωροθέτησή τους, αφού αυτές έχουν κατασκευαστεί κοντά σε δρόµους ή στα παρατηρητήρια που κατασκευάστηκαν για την παρακολούθησή τους, ενώ σε ορισµένες έχει καταστραφεί η περίφραξη. 3. Η παροχή τροφής θα αποτελέσει βασικό διαχειριστικό µέτρο στη διατήρηση των πτωµατοφάγων αρπακτικών στο µέλλον, όπως συµβαίνει ήδη στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθηθούν για την ίδρυση και λειτουργία ταϊστρών είναι συνοπτικά οι ακόλουθες: Τεκµηρίωση της ανάγκης ίδρυσης δικτύου ταϊστρών σε µια περιοχή. Αξιολόγηση των κατάλληλων θέσεων. Εξασφάλιση θεσµικής προστασίας και ουσιαστικής φύλαξης. Έγκριση τοπικών και περιφερειακών αρχών και αρµόδιων Υπουργείων. Ενηµέρωση του ντόπιου πληθυσµού, µε έµφαση στις οµάδες που δρουν στην ύπαιθρο. Συνεργασία µε αρµόδιες κτηνιατρικές αρχές. Κατασκευές (περίφραξη και παρατηρητήριο). Λειτουργία. Παρακολούθηση της χρήσης των ταϊστρών και του πληθυσµού των ειδών για τα οποία ιδρύθηκαν. 13

Παρακολούθηση, έλεγχος, αξιολόγηση της λειτουργίας του συνολικού προγράµµατος παροχής πρόσθετης τροφής και προτάσεις για τυχόν τροποποίηση και βελτίωσή του. Συνεχής ενηµέρωση ευαισθητοποίηση του κοινού και δηµοσιοποίηση στοιχείων. Lavrentis Sideropoulos: Trans Border Cooperation for the Conservation of Vultures in Aridaia Region, North Greece Ο κ. Σιδηρόπουλος παρουσίασε τις διασυνοριακές δράσεις ανάµεσα στην περιβαλλοντική οργάνωση «Χρυσαετός» και τη ασική Υπηρεσία της Π.Γ..Μ. στο ορεινό τόξο της Αριδαίας. Συγκεκριµένα, στην περιοχή υλοποιούνται δύο προγράµµατα, ένα µε εθνική χρηµατοδότηση από το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε και ένα δεύτερο από τη Ζωολογική Εταιρεία της Φρανκφούρτης. Οι σηµαντικότερες δράσεις των προγραµµάτων αυτών, τα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη, είναι: 1. Ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσµού µέσω της παραγωγής ενηµερωτικού υλικού (βιντεοταινία µε θέµα τα αρπακτικά, φυλλάδια, σεµινάρια σε σχολεία, εκπαιδευτικό υλικό για µαθητές κ.ά.). 2. Σταθερή λειτουργία της ταΐστρας στον ορεινό όγκο της Τζένας, η οποία κατασκευάστηκε στα πλαίσια προγράµµατος LIFE, µε τη δηµιουργία δικτύου παροχής µε τη συνεργασία του Κτηνοτροφικού Συνεταιρισµού της περιοχής. 3. Μελέτη για την εκτίµηση της διαθεσιµότητας τροφής στην ευρύτερη περιοχή της Αριδαίας. 4. Εργασία πεδίου στο γειτονικό ορεινό όγκο του Καϊµακτσαλάν και λειτουργία εποχιακής ταΐστρας για τον Γυπαετό (δηλαδή παροχή τροφής στα αλπικά λιβάδια). 5. Κατασκευή παρατηρητηρίου για αρπακτικά και τοποθέτηση ενηµερωτικών πινακίδων. 6. Παρακολούθηση των πληθυσµών των αρπακτικών που χρησιµοποιούν την ταΐστρα. 7. Κοινή και συντονισµένη εργασία πεδίου µε τη ασική Υπηρεσία της Π.Γ..Μ. Stoycho Stoychev: Is the Eastern Rhodopes the best place for the Reintroduction of the Bearded Vulture in Bulgaria? Habitat suitability and observations over the last 15 years / Monitoring and Conservation of the Black and Griffon Vultures in the Eastern Rhodopes. Contemporary population size and conservation activities / Methods and Preliminary Results of the First National-Wide Project on Monitoring and Conservation of the Egyptian Vulture in Bulgaria Ο κ. Stoychev στις παρουσιάσεις του µίλησε για την κατάσταση των γυπών στην Βουλγαρία, δηλαδή την ιστορική και σύγχρονη κατανοµή τους, καθώς και το µέγεθος των πληθυσµών. Επίσης αναφέρθηκε στις κυριότερες απειλές και στις διαχειριστικές δράσεις που υλοποιεί η Ορνιθολογική Εταιρεία της Βουλγαρίας, ενώ τέλος παρουσίασε τις περιοχές όπου θα µπορούσε να γίνει επανεισαγωγή του Γυπαετού, µε έµφαση στην περιοχή της Ανατολικής Ροδόπης. Ειδικότερα, τα σηµαντικότερα σηµεία των εισηγήσεών του ήταν τα ακόλουθα: 14

1. Εξαιρουµένου του Γυπαετού, ο οποίος έχει εξαφανιστεί ως φωλιάζων είδος από την Βουλγαρία, τα υπόλοιπα τρία είδη γυπών παρουσιάζουν µικρή αλλά σταθερή αύξηση. 2. Το Όρνιο παρουσιάζει ανοδική τάση, µε ένα σταθερό αριθµό ζευγαριών (29) να αναπαράγονται κάθε χρόνο. 3. Η παρουσία του Μαυρόγυπα είναι επίσης σταθερή στην Ανατολική Ροδόπη, ενώ το 2003 παρατηρήθηκε και ένα ζευγάρι µε νεαρό σε µια ταΐστρα της περιοχής. Ο πληθυσµός της Βουλγαρίας εκτιµάται ότι προήλθε από την γειτονική αποικία του είδους στη αδιά του Νοµού Έβρου στην Ελλάδα. 4. Ο Ασπροπάρης αριθµεί 70-85 αναπαραγωγικά ζευγάρια σύµφωνα µε την πιο πρόσφατη εθνική απογραφή, εκ των οποίων το 75% φωλιάζει κοντά στις υπάρχουσες ταΐστρες της Ανατολικής Ροδόπης. 5. Οι παρατηρήσεις Γυπαετού στην Ανατολική Ροδόπη αφορούν ανώριµα άτοµα πιθανόν προερχόµενα από τη γειτονική Τουρκία όπου το είδος αναπαράγεται στα βουνά Uludag. 6. Η παρακµή της νοµαδικής κτηνοτροφίας και η κατάρρευση των πληθυσµών των άγριων οπληφόρων λόγω υπερθήρευσης (που εκτιµάται ότι χρειάζεται µια δεκαετία για να επανέλθουν) αποτελούν µαζί µε την παρουσία του λύκου (και κατ επέκταση τη χρήση δηλητηρίων) τα σηµαντικότερα προβλήµατα για τη διατήρηση προστασία των γυπών. 7. Τρεις ταΐστρες λειτουργούν στην Ανατολική Ροδόπη, όπου παρέχονται ετησίως από τη Βουλγαρική Ορνιθολογική Εταιρεία 10-14 τόνοι τροφής. 8. Η Ανατολική Ροδόπη αποτελεί το πιο κατάλληλο µέρος για την επανεισαγωγή του Γυπαετού στην Βουλγαρία από άποψη θεσµικού καθεστώτος προστασίας, τροφικής διαθεσιµότητας και βιοτόπου φωλιάσµατος. Η περιοχή εκτιµάται ότι θα µπορούσε να συντηρήσει 2-5 ζευγάρια. 9. Ένα µελλοντικό πρόγραµµα επανεισαγωγής θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία µε γειτονικές χώρες, κυρίως µε την Ελλάδα. 5. Συζήτηση Συµπεράσµατα Μετά την ολοκλήρωση των εισηγήσεων από τους συµµετέχοντες στη Συνάντηση Εργασίας ακολούθησε συζήτηση για τα ακόλουθα θέµατα: Κατάσταση του Γυπαετού στα Βαλκάνια. Καταγραφή των κύριων οµάδων / οργανώσεων σε Σερβία, Π.Γ..Μ., Βουλγαρία και Ελλάδα και χώρος δραστηριοποίησης καθεµιάς από αυτές. Υφιστάµενες διασυνοριακές συνεργασίες. Μελλοντική πιθανότητα για συντονισµένη εργασία πεδίου και δυνατότητα κοινών εξορµήσεων. ηµιουργία κοινού πρωτοκόλλου στην παρακολούθηση των ταϊστρών. Επικοινωνία µεταξύ των οργανώσεων και ανταλλαγή δεδοµένων. Εκπαίδευση και βελτίωση της µεθοδολογίας στην παρακολούθηση των πληθυσµών και των αλληλεπιδράσεών τους στις όµορες χώρες. Σχέδιο δράσης για τη διατήρηση των γυπών στα Βαλκάνια. 15

Τα κυριότερα συµπεράσµατα ήταν τα εξής: Ο πληθυσµός του Γυπαετού στα Βαλκάνια δεν ξεπερνά τα 10 άτοµα, τα οποία βρίσκονται διασκορπισµένα και αποµονωµένα σε µια εκτεταµένη ορεινή περιοχή, κατά µήκος των συνόρων. Τα νεαρά άτοµα που έχουν παρατηρηθεί κατά καιρούς, ειδικά κοντά σε ταΐστρες, αφορούν µάλλον περιπλανώµενα άτοµα από την Τουρκία. H επανάκαµψη του Γυπαετού στην Βαλκανική Χερσόνησο είναι εφικτή µόνο µε την επανεισαγωγή του είδους στις περιοχές όπου υπήρχε. Οι θέσεις φωλιάσµατος δεν αποτελούν περιοριστικό παράγοντα, ενώ όσον αφορά τις τροφικές πηγές κρίνεται απαραίτητη η λειτουργία ταϊστρών ώστε να παρέχεται στα νεαρά άτοµα «καθαρή» τροφή από δηλητήρια. Ωστόσο, ένα τέτοιο πρόγραµµα απαιτεί τη συνεργασία όλων των χωρών, αφού η ιστορική κατανοµή του είδους περιλαµβάνει διασυνοριακούς ορεινούς όγκους. Ειδικά οι περιοχές της νότιας Π.Γ..Μ. και της Βουλγαρίας «µοιράζονται» επικράτειες του είδους µε τη Βόρεια Ελλάδα. Εννέα ταΐστρες λειτουργούν στη Νότια Σερβία (2), στην Π.Γ..Μ. (1), στη Βόρεια Ελλάδα (3) και την Βουλγαρία (3), οι οποίες πιστεύεται ότι εξυπηρετούν τον ίδιο πληθυσµό πτωµατοφάγων αρπακτικών. Οι περιοχές όπου θα µπορούσε να υπάρξει συντονισµένη παροχή τροφής αλλά και παρακολούθηση ταϊστρών είναι τρεις: α) αδιά, Θράκη (Ελλάδα) & Madjarovo / Byala Reka, Ανατολική Ροδόπη (Βουλγαρία), β) Στενά Νέστου, Θράκη (Ελλάδα) & Studen Kladenetz, Ανατολική Ροδόπη (Βουλγαρία), γ) Τζένα Πίνοβο, υτική Μακεδονία (Ελλάδα) & Kavadartzi (Π.Γ..Μ.). Ο φορέας που διαχειρίζεται την ταΐστρα της αδιάς συνεργάζεται ήδη µε τον αντίστοιχο φορέα της ταΐστρας στο Madjarovo. Επίσης ο φορέας διαχείρισης της ταΐστρας της Τζένας συνεργάζεται µε το φορέα στο Kavadartzi (Π.Γ..Μ.). Κοινή εργασία πεδίου πραγµατοποιείται µεταξύ της οικολογικής οµάδας «Χρυσαετός» στην Αριδαία και την οργάνωση Wild Flora & Fauna Fund (F.W.F.F.) της Π.Γ..Μ. Οι επαφές αυτές θα συνεχιστούν και στο µέλλον στο πλαίσιο µικρών προγραµµάτων και χρηµατοδοτήσεων. Η οµάδα της αδιάς σχεδιάζει µαζί µε Βούλγαρους ορνιθολόγους του BirdLife κοινή εργασία πεδίου, που θα αφορά τη σύλληψη και το µαρκάρισµα γυπών. Απώτερος στόχος είναι η µελέτη των µετακινήσεων και των αλληλεπιδράσεων των πληθυσµών των γυπών στον Έβρο και την Ανατολική Ροδόπη. Σηµαντικό πρόβληµα παραµένει η εξεύρεση πόρων ειδικά για τη συστηµατική λειτουργία των ταϊστρών. Σε ορισµένες περιπτώσεις οι ταΐστρες που λειτουργούν περιστασιακά ή υπολειτουργούν (π.χ. χωρίς περίφραξη, λόγω έλλειψης χρηµάτων) έχουν το αντίθετο αποτέλεσµα από το αναµενόµενο. Συγκεκριµένα προσελκύουν ένα µεγάλο αριθµό αρπακτικών αλλά και σαρκοφάγων θηλαστικών, µε τελική κατάληξη την έξαρση της χρήσης των δηλητηρίων και τις γνωστές αρνητικές επιπτώσεις στην πανίδα. Η δηµιουργία ενός Βαλκανικού ικτύου αποφασίστηκε να οργανωθεί στα πλαίσια της Βαλκανικής Πρωτοβουλίας (Balkan Initiative) και να ακολουθήσει το Σχέδιο ράσης που έχει εκπονηθεί για τη διατήρηση των γυπών από τις οργανώσεις που συµµετέχουν σε αυτή. Η συνεργασία των Βουλγαρικών οργανώσεων (οι οποίες είναι πολυάριθµες και δραστηριοποιούνται στις ίδιες σχεδόν περιοχές) θα πρέπει να ενισχυθεί διοικητικά και οικονοµικά. Υπάρχει ένα πολύ αξιόλογο δυναµικό νεαρών ορνιθολόγων και 16

ένα εκτεταµένο δίκτυο εθελοντών που κάνουν σηµαντική δουλειά (µε ελάχιστα µέσα), χωρίς όµως συντονισµένη δράση ή ιδιαίτερη επικοινωνία µεταξύ τους. Η επικοινωνία όλων των συµµετεχόντων στη Συνάντηση Εργασίας θα συνεχίσει να γίνεται από το δίκτυο του EGVWG (East European Griffon Vulture Working Group) όσον αφορά τα Όρνια. Επίσης δεν θεωρήθηκε σκόπιµο να φτιαχτεί ένα νέο δίκτυο και να προστεθεί µια νέα οµάδα ηλεκτρονικής επικοινωνίας (mail group) για τους γύπες στα Βαλκάνια. Αποφασίστηκε να υιοθετηθεί αυτό που θα φτιαχτεί στα πλαίσια της Βαλκανικής Πρωτοβουλίας (Balkan Initiative) από το BirdLife Bulgaria, το οποίο θα κοινοποιηθεί και στις Ελληνικές οργανώσεις. Η επόµενη συνάντηση θα γίνει στα πλαίσια του προγράµµατος LIFE που υλοποιείται στην Κρήτη, όπου θα κληθούν ορισµένοι από τους συµµετέχοντες στο δίκτυο της Βαλκανικής Πρωτοβουλίας (Balkan Initiative) να παρουσιάσουν την πρόοδο των δράσεών τους. Την Τετάρτη, 31/03/2004, διοργανώθηκε συνάντηση των µελών της «Ελληνικής Οµάδας Εργασίας για τους Γύπες», µε την ευκαιρία της συµµετοχής αρκετών από αυτούς στη Συνάντηση Εργασίας για το Βαλκανικό ίκτυο για την Προστασία του Γυπαετού. Οι θεµατικές ενότητες της προαναφερόµενης συνάντησης ήταν οι ακόλουθες: Αναγκαιότητα και δυνατότητα απογραφής των πληθυσµών των γυπών σε εθνικό επίπεδο. Καταγραφή και αξιολόγηση των ταϊστρών που ήδη λειτουργούν στην Ελλάδα. Κριτήρια και προϋποθέσεις για τη λειτουργία ταϊστρών στο µέλλον. Υπάρχουσα νοµοθεσία για την ίδρυση ταϊστρών. Περιοχές προτεραιότητας για µελλοντικά προγράµµατα παροχής τροφής για τα πτωµατοφάγα αρπακτικά. Παραγωγή ενηµερωτικού υλικού που θα αναφέρεται σε όλη την Ελλάδα, το οποίο θα παρέχει τη δυνατότητα τροποποίησης ανάλογα µε την κάθε περιοχή και τα προβλήµατά της. Οι σηµαντικότερες αποφάσεις από τη συνάντηση της Ελληνικής Οµάδας Εργασίας για τους Γύπες ήταν οι ακόλουθες: ηµιουργία ενός δικτύου ενηµέρωσης και επικοινωνίας, που θα περιλαµβάνει όλους όσους εργάζονται µε τα πτωµατοφάγα αρπακτικά στην Ελλάδα. Επίσης κοινοποιήθηκαν / ανταλλάχθηκαν οι διευθύνσεις των δικτυακών τόπων των προγραµµάτων LIFE που βρίσκονται σε εξέλιξη, δηλαδή της Κρήτης, του Νέστου και της αδιάς. Η οµάδα του EGVWG παραµένει το κύριο µέσο επικοινωνίας όσον αφορά στο Όρνιο στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, αφού µέχρι σήµερα λειτουργεί αποτελεσµατικά. Για τα Βαλκάνια, οι Ελληνικές οργανώσεις θα ακολουθήσουν τη Βαλκανική Πρωτοβουλία (Balkan Initiative), στην οποία η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία συµµετείχε µε δεδοµένα στην εκπόνηση του Βαλκανικού Σχεδίου ράσης (Balkan Action Plan) για τους γύπες και θα επικοινωνεί µέσω του δικτυακού τόπου του BirdLife Bulgaria. Η δηµιουργία ταϊστρών αναµένεται να παίξει πρωταρχικό ρόλο στη διατήρηση των πτωµατοφάγων αρπακτικών στην Ελλάδα. Ωστόσο, η ανεξέλεγκτη ίδρυσή 17

τους µπορεί να οδηγήσει σε εντελώς αντίθετα αποτελέσµατα µε αρνητικές συνέπειες. Αυτό που χρειάζεται να γίνει άµεσα είναι να σταθεροποιηθεί η λειτουργία των ήδη υπαρχόντων και να τεθούν κριτήρια και προϋποθέσεις (µε βάση την εµπειρία που θα αποκτηθεί) στη λειτουργία νέων. Επίσης η γεωγραφική τους χωροθέτηση απαιτεί µελέτη σκοπιµότητας. Συµφωνήθηκε πως όλοι οι ορνιθολόγοι, οι οργανώσεις και τα προγράµµατα µε αντικείµενο τη διατήρηση των πτωµατοφάγων αρπακτικών θα προσδιορίσουν σε µελλοντική συνάντηση τον αριθµό και τις περιοχές της Ελλάδας που πρέπει να ιδρυθούν ταΐστρες, ώστε να υπάρχει ένα εκτεταµένο δίκτυο παροχής τροφής σε εθνική κλίµακα. Θα πρέπει να διοργανωθεί στο µέλλον µια συνάντηση όπου θα τεθεί το πρόβληµα των δηλητηρίων και το θεσµικό πλαίσιο καταπολέµησης των σαρκοφάγων θηλαστικών. Επίσης θα πρέπει να κληθούν ειδικοί επιστήµονες (π.χ. θηλαστικολόγοι και νοµικοί), ώστε να βρεθεί µια αποτελεσµατική και νοµικά αποδεκτή λύση. Επίσης συµφωνήθηκε να κοινοποιηθεί όλο το υλικό (δηλαδή χάρτες, ερωτηµατολόγια, αναφορές κ.λ.π.) που έχουν εκπονηθεί σχετικά µε το θέµα στα µέλη του δικτύου. Τα αιολικά πάρκα θα αποτελέσουν επίσης σοβαρή απειλή στο µέλλον για τα µεγάλα αρπακτικά και θα πρέπει να εκπονηθεί ένα σχέδιο παρακολούθησης των επιπτώσεων, καθώς και µια δέσµη κριτηρίων για τη χωροθέτηση των πάρκων. Πολλά από τα παραπάνω θέµατα (προδιαγραφές ταϊστρών, αιολικά πάρκα κ.ά.) τα επεξεργάζονται οµάδες εργασίας της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και θα κοινοποιηθούν στα µέλη του δικτύου το συντοµότερο δυνατό. Επίσης όλοι δεσµεύτηκαν πως µέχρι τα κοινοποιηθούν οι προδιαγραφές λειτουργίας ταϊστρών δεν θα συµµετέχουν σε προγράµµατα (π.χ. δήµων, νοµαρχιών ή αναπτυξιακών εταιρειών) που αφορούν στην παροχή τροφής για αρπακτικά αν κληθούν ως ειδικοί σύµβουλοι ή επιστήµονες. Τα προγράµµατα LIFE συµφώνησαν να ανταλλάζουν όποιο ενηµερωτικό και εκπαιδευτικό υλικό παράγουν, καθώς και να προωθήσουν την από κοινού παραγωγή συγκεκριµένων προϊόντων όπως αφίσες και σχετικά φυλλάδια για τα πτωµατοφάγα αρπακτικά και τον οικολογικό τους ρόλο. Αναφορικά µε τους πληθυσµούς των γυπών, τα δεδοµένα για το Μαυρόγυπα είναι ικανοποιητικά. Αντίθετα για το Όρνιο χρειάζεται µια λεπτοµερής καταγραφή των αποικιών του (ενεργών και εγκαταλειµµένων). Για τον Ασπροπάρη, τα δεδοµένα µας είναι ανεπαρκή, µε τα περισσότερα κενά να υπάρχουν στη γνώση για το µέγεθος του πληθυσµού του και την κατανοµή του. Συνεπώς, για το συγκεκριµένο είδος χρειάζεται πανελλαδικά εντατική και συστηµατική εργασία πεδίου. Τέλος, για τον Γυπαετό τρία βουνά δεν έχουν καλυφθεί µέχρι σήµερα επαρκώς, δηλαδή τα Τζουµέρκα, τα Νότια Άγραφα και η Νεµέρτσικα (ή Μουργκάνα) στα σύνορα µε την Νότια Αλβανία. Οι περιοχές αυτές αποτελούν περιοχές προτεραιότητας για µελλοντικές επισκέψεις. Στο Παράρτηµα Α υπάρχει φωτογραφική τεκµηρίωση της Συνάντησης Εργασίας στη αδιά. 18

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ Α ΙΑ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ (29-31/03/2004) 19

Συνέντευξη κ. Μιχάλη Προµπονά σε τοπικό τηλεοπτικό σταθµό του Νοµού Έβρου (29/03/2004). Εισήγηση κ. Tome Lisitchanets (FYROM) στη Συνάντηση Εργασίας (29/03/2004). 20

Εισήγηση κ. Bratislav Grubač (Σερβία & Μαυροβούνιο) στη Συνάντηση Εργασίας (29/03/2004). Εισήγηση κ. Simeon Marin (Βουλγαρία) στη Συνάντηση Εργασίας (29/03/2004). 21

Συζήτηση κατά τη διάρκεια της Πρωινής Συνεδρίας της Συνάντησης Εργασίας (29/03/2004). Εισήγηση κας. ώρας Σκαρτσή (WWF Ελλάς) στη Συνάντηση Εργασίας (29/03/2004). 22

Εισήγηση κ. Slobodan Pusovič (Σερβία & Μαυροβούνιο) στη Συνάντηση Εργασίας (30/03/2004). Εισήγηση κ. Ρήγα Τσιακίρη (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Ιωάννινα) στη Συνάντηση Εργασίας (30/03/2004). 23

Απελευθέρωση Βασιλαετού (Aquila heliaca) στη αδιά από το Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων (31/03/2004). Απελευθέρωση Μαυροπελαργού (Ciconia nigra) στη αδιά από το Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων (31/03/2004). 24

Απελευθέρωση Όρνιου (Gyps fulvus) στη αδιά από το Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων (31/03/2004). Απελευθέρωση αρπακτικών πουλιών στη αδιά από το Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων (31/03/2004). 25