Βασικά συμπεράσματα έρευνας β εξαμήνου 2013

Βασικά συμπεράσματα έρευνας β εξαμήνου 2013 1

Οι εξελίξεις στην οικονομία, με την ύφεση να συνεχίζει αμείωτη, αποτυπώνονται με σαφήνεια στα αποτελέσματα της μεταποιητικής παραγωγής. Οι μεταποιητικές επιχειρήσεις, υφιστάμενες άμεσα τις αρνητικές συνέπειες του ανερμάτιστου επιχειρηματικού περιβάλλοντος, συνεχίζουν να εξαντλούν κρίσιμα αποθέματα αντοχών, ώστε να καταφέρουν να αποφύγουν το απόλυτο περιθώριο. Η κόπωση, που είναι διάχυτη πλέον σε ολόκληρο τον εγχώριο παραγωγικό κορμό, οφείλεται σε τρεις βασικές παραμέτρους: Η πρώτη έχει να κάνει με την παντελή απουσία του πιστωτικού συστήματος στην χρηματοδότηση του προγραμματισμού της παραγωγικής λειτουργίας. Η δεύτερη αφορά στη συνέχιση της πτώσης της ζήτησης. Η τρίτη αφορά στο άθροισμα των πολιτικών, που παρά την ύφεση και την αναγκαιότητα τόνωσης της ανταγωνιστικότητας, αυξάνουν το κόστος παραγωγής. Οι παράμετροι αυτές, ενισχυόμενες από τον κύκλο της αβεβαιότητας, οδηγούν σε συνεχή περιορισμό της οικονομικής δραστηριότητας, δοκιμάζοντας όσες αντοχές έχουν απομείνει. Παρόμοια κατάσταση αποτυπώνεται στα στοιχεία της έρευνας του β εξαμήνου του 2013, αν και παρατηρείται μια σχετική σταθεροποίηση, διατηρώντας σε ισχύ τα σοβαρά ερωτηματικά για την ικανότητα του εγχώριου παραγωγικού δυναμικού να αντιμετωπίσει τις αρνητικές επιπτώσεις από την συνεχιζόμενη ύφεση. Η τακτική έρευνα, που πραγματοποιεί ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Θεσσαλίας & Κεντρικής Ελλάδος κάθε εξάμηνο, μεταξύ των επιχειρήσεων μελών του επιβεβαιώνει όχι μόνον την ένταση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις αλλά και το γεγονός ότι κλάδοι ολόκληροι συνεχίζουν να βρίσκονται σε φάση μακράς ύφεσης. Παρόλα αυτά για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια ένα μέρος των επιχειρήσεων εκφράζει μια συγκρατημένη αισιοδοξία, δηλώνοντας μια σταθεροποίηση της κατάστασης και μια πρόβλεψη ότι το β εξάμηνο του έτους κλείνει θετικότερα του α εξαμήνου. Τα συμπεράσματα από την έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε στην περίοδο από 20/12/13 έως 14/1/2014, και στην οποία συμμετείχαν 91 μεταποιητικές επιχειρήσεις των Νομών της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδος, περιέχουν όλα εκείνα τα συστατικά στοιχεία, που εξακολουθούν να επιβεβαιώνουν την αρνητική πορεία των παραγωγικών μεγεθών, τον σοβαρό σκεπτικισμό, που κυριαρχεί στην επιχειρηματική κοινότητα, αλλά και την αναγκαιότητα μεγαλύτερης αποφασιστικότητας στις πολιτικές για την ανάκαμψη της οικονομίας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με ερωτηματολόγιο πολλαπλών ερωτήσεων, και ταυτότητά της είναι η εξής: ANA NOMO ΜΑΓΝΗΣΙΑ-ΛΑΡΙΣΑ 29 ΚΑΡΔΙΤΣΑ 11 ΤΡΙΚΑΛΑ 11 ΕΥΒΟΙΑ 10 ΒΟΙΩΤΙΑ 16 ΦΘΙΩΤΙΔΑ-ΦΩΚΙΔΑ 14 ΣΥΝΟΛΟ 91 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ 51 ΣΤΕΡΕΑ 40 ΣΥΝΟΛΟ 91 ΑΓΑΘΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΑ 22 ΕΝΔΙΑΜΕΣΑ 28 ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΑ 41 ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ 2

ΜΙΚΡΕΣ 51 607 ΜΕΣΑΙΕΣ 13 434 ΜΕΓΑΛΕΣ 27 3865 ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 4906 Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας είναι τα εξής: 1. Τα αποτελέσματα του β εξαμήνου του 2013 στον κλάδο των κεφαλαιουχικών αγαθών 1 οι εφτά στις δέκα επιχειρήσεις δηλώνουν ότι τα αποτελέσματά τους το β εξάμηνο του έτους θα είναι όμοια ή θετικότερα από τα αποτελέσματα του α εξαμήνου. Αποτελέσματα β εξαμήνου 2013 σε σχέση με το α εξάμηνο 2013 5 45% 4 35% 48,78% 3 25% 2 15% 36,36% 35,71% 36,36% 32,14% 39,02% 27,27% 32,14% 12,2 1 5% Θετικότερα Όμοια Χειρότερα Τα ίδια σχεδόν ποσοστά παρατηρούνται και στον κλάδο των ενδιάμεσων αγαθών, με λίγο υψηλότερο ποσοστό, για τις επιχειρήσεις που πιστεύουν ότι θα έχουν χειρότερα αποτελέσματα. Στον κλάδο των καταναλωτικών αγαθών τα αναμενόμενα θετικά αποτελέσματα εμφανίζουν εντυπωσιακά υψηλότερο ποσοστό, αγγίζοντας το 49%, με ένα επίσης υψηλό ποσοστό της τάξης του 39% που πιστεύει ότι τα αποτελέσματα θα παραμείνουν στο επίπεδο του α εξαμήνου του έτους και ένα χαμηλό ποσοστό της τάξης του 12% στη περιοχή των αρνητικών αποτελεσμάτων. 1 : 26 Κατασκευή άλλων προϊόντων από μη μεταλλικά ορυκτά, 27 Παραγωγή βασικών μετάλλων, 28 Κατασκευή μεταλλικών προϊόντων, με εξαίρεση τα μηχανήματα και τα είδη εξοπλισμού, 29 Κατασκευή μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού μ.α.κ., 34 Κατασκευή αυτοκίνητων οχημάτων κατασκευή ρυμουλκούμενων και ημιρυμουλκοΰμενων οχημάτων, 45 Κατασκευές : 13 Εξόρυξη μεταλλούχων μεταλλευμάτων, 14 Άλλες εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες, 17 Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών, 20 Βιομηχανία ξύλου και κατασκευή προϊόντων από ξύλο και φελλό, εκτός από τα έπιπλα. κατασκευή ειδών καλαθοποιίας και σπαρτοπλεχτικής, 21 Παραγωγή χαρτοπολτού, χαρτιού και προϊόντων από χαρτί, 36 Κατασκευή επίπλων λοιπές βιομηχανίες μ.α.κ. : 15 Βιομηχανία τροφίμων και ποτών, 22 Εκδόσεις, εκτυπώσεις και αναπαραγωγή προεγγεγραμμένων μέσων εγγραφής ήχου και εικόνας και μέσων πληροφορικής, 23 Παραγωγή οπτάνθρακα (κωκ), προϊόντων διύλισης πετρελαίου και πυρηνικών καυσίμων, 24 Παραγωγή χημικών ουσιών και προϊόντων, 25 Κατασκευή προϊόντων από ελαστικό (καουτσούκ) και πλαστικές ύλες 3

Α' Εξάμηνο 2011 Β Εξάμηνο 2011 Α Εξάμηνο 2012 Β' Εξάμηνο 2012 6 Α' Εξάμηνο 2013 Β Εξάμηνο 2013 5 4 3 2 19,09% 13,64% 9,9 28,0 31,71% 41,76% Αποτελέσματα επιχειρήσεων εξαμήνων 26,36% 32,73% 34,65% 34,0 28,05% 36,26% 54,55% 53,64% 55,45% 38,0 40,24% 21,98% 1 Θετικότερα Όμοια Χειρότερα Συγκρίνοντας, ωστόσο, τις καταγραφές προηγούμενων εξαμηνιαίων ερευνών με την τρέχουσα προκύπτει ότι η εικόνα παρουσιάζει σοβαρή βελτίωση. Τόσο στην περιοχή των θετικότερων αποτελεσμάτων όσο και της μη μεταβαλλόμενης κατάστασης αθροίζεται το μεγάλο ποσοστό των απαντήσεων, γεγονός, που θα πρέπει να ερμηνευτεί ως δείγμα θετικής μεταβολής σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Η αναζήτηση των συμπερασμάτων της εικόνας αυτής σε επίπεδο περιφερειακής ταξινόμησης μπορεί να οδηγήσει σε ενδιαφέρουσες εκτιμήσεις, και ειδικότερα σχετικά με την κατάσταση των επιχειρήσεων της Στερεάς Ελλάδος σε σχέση με εκείνες, που είναι εγκατεστημένες στην περιφέρεια της Θεσσαλίας. Όπως προκύπτει από το σχετικό διάγραμμα οι επιχειρήσεις της Στερεάς Ελλάδος φαίνεται να έχουν ένα εμφανέστατο υπερδιπλάσιο προβάδισμα στην περιοχή των θετικών αποτελεσμάτων συγκριτικά με τις θεσσαλικές επιχειρήσεις. Αποτελέσματα β εξαμήνου 2013 σε σχέση με το α' εξάμηνο 2013 ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ 7 62,5 6 5 45,1 4 3 25,49% 25,0 29,41% 2 12,5 1 Θετικότερα Όμοια Χειρότερα Η απόσταση που καταγράφεται είναι σαφής, όπως είναι σαφές και ότι οι επιχειρήσεις της Θεσσαλίας έχουν να επιδείξουν εκτιμήσεις για το β εξάμηνο του 2013 σωρευμένες στη διατήρηση σταθερής κατάστασης σε σχέση με το α εξάμηνο. 4

2. Η εξέλιξη του 2013 σε σχέση με το 2012, όπως την προδιαγράφουν τα τρέχοντα αποτελέσματα των επιχειρήσεων του δείγματος παρουσιάζει μεικτή εικόνα. Πώς αναμένετε να κλείσει το 2013 σε σχέση με το 2012 5 45% 4 35% 27,27% 46,43% 48,78% 31,82% 3 25% 40,91% 39,29% 36,59% 2 14,63% 15% 1 5% Θετικότερα Όμοια Χειρότερα Ο μεν κλάδος των κεφαλαιουχικών αγαθών είναι ο μόνος που υπερτερεί στην αρνητική εκτίμηση της εξέλιξης του, οι δε δύο άλλοι κλάδοι των ενδιάμεσων και των καταναλωτικών αγαθών δηλώνουν σε ποσοστό 46%-48% θετικές προβλέψεις για το κλείσιμο του έτους, σε σχέση με το προηγούμενο. Πώς αναμένετε να κλείσει το 2013 σε σχέση με το 2012 ΜΙΚΡΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΜΕΧΡΙ 20 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΠΌ 21 ΕΩΣ 50 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΑΠΌ 51 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ 8 7 76,92% 6 5 48,15% 52,94% 4 31,37% 3 2 15,69% 15,38% 25,93% 25,93% 1 7,69% Θετικότερα Όμοια Χειρότερα Προσεγγίζοντας την εκτίμηση αυτή με βάση το μέγεθος απασχόλησης των επιχειρήσεων, γίνεται σαφές ότι οι μεσαίες επιχειρήσεις δηλώνουν περισσότερο αισιόδοξες από τις υπόλοιπες επιχειρήσεις, ακολουθούν οι μεγάλες επιχειρήσεις ενώ οι μικρές είναι με ποσοστό πάνω από 5 απαισιόδοξες. Συγκρίνοντας την άποψη των επιχειρήσεων για τα αναμενόμενα αποτελέσματα κατά το κλείσιμο του εξαμήνου παρατηρείται ότι για πρώτη φορά από την έναρξη 5

καταγραφής των αποτελεσμάτων το ποσοστό των θετικών απαντήσεων υπερτερεί των άλλων δυο κατηγοριών εμφανίζοντας τιμή 42,86% Α' Εξάμηνο 2011 Β Εξάμηνο 2011 Α Εξάμηνο 2012 Β' Εξάμηνο 2012 Α' Εξάμηνο 2013 Β Εξάμηνο 2013 Πώς αναμένετε να κλείσει το εξάμηνο 7 6 5 4 3 2 20,91% 14,55% 28,0 26,83% 42,86% 31,82% 21,82% 34,65% 19,0 36,59% 18,68% 47,27% 62,73% 58,42% 53,0 36,59% 38,46% 1 6,93% Θετικότερα Όμοια Χειρότερα 3. Οι προβλέψεις των επιχειρήσεων για την πορεία τους μέσα στο 2014 διαφοροποιείται ανά κλάδο. Ο κλάδος των καταναλωτικών προϊόντων παρουσιάζει το ίδιο υψηλό ποσοστό του 46,34% στα θετικότερα και στα ίδια με το 2013 αποτελέσματα. Παρόμοια είναι και η άποψη των επιχειρήσεων με κεφαλαιουχικά αγαθά με χαμηλότερα αντίστοιχα ποσοστά. Διαφορετικά είναι τα αποτελέσματα για τον κλάδο των ενδιάμεσων αγαθών όπου το ποσοστό των επιχειρήσεων που προβλέπει χειρότερα αποτελέσματα κατά το 2014 ανέρχεται σε 42,86%. Πώς προβλέπετε οτι θα εξελιχθεί το 2014 5 45% 4 35% 3 25% 36,36% 46,34% 40,91% 35,71% 46,34% 42,86% 2 15% 21,43% 22,73% 7,32% 1 5% Θετικότερα Όμοια Χειρότερα Εξετάζοντας τις απαντήσεις των επιχειρήσεων ως προς μέγεθός τους τα αναμενόμενα θετικότερα αποτελέσματα προέρχονται από τις μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις και ακολουθούν οι μεγάλες επιχειρήσεις. 6

Πώς προβλέπετε οτι θα εξελιχθεί το 2014 ΜΙΚΡΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΜΕΧΡΙ 20 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΠΌ 21 ΕΩΣ 50 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΑΠΌ 51 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ 8 7 76,92% 6 5 4 31,37% 40,74% 41,18% 40,74% 27,45% 3 2 15,38% 7,69% 18,52% 1 Θετικότερα Όμοια Χειρότερα 4. Οι επιχειρήσεις ορίζουν με σαφή τρόπο τις βασικές εστίες των προβλημάτων Πού εντοπίζονται τα μεγαλύτερα προβλήματα του β εξαμήνου 2013 9 8 7 6 5 4 3 2 68,18% 85,71% 65,85% 31,82% 34,15% 72,73% 75,0 63,41% 27,27% 25,0 36,59% 45,45% 35,71% 41,46% 54,55% 64,29% 58,54% 1 ΜΕΙΩΣΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ - ΝΑΙ ΜΕΙΩΣΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ - ΌΧΙ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ - ΝΑΙ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ - ΌΧΙ ΑΥΞΗΣΗ ΑΚΑΛΥΠΤΩΝ ΕΠΙΤΑΓΩΝ - ΝΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΑΚΑΛΥΠΤΩΝ ΕΠΙΤΑΓΩΝ - ΌΧΙ που θεωρούν ως κρίσιμα και τα οποία επαναλαμβάνονται σε όλη την διάρκεια της κρίσης και μάλιστα με την ίδια ή επιδεινούμενη την έντασή τους. Στην κατηγορία υψηλής έντασης προβλημάτων ανήκουν τόσο η ανύπαρκτη τραπεζική χρηματοδότηση όσο και η ιδιαίτερα υποτονική ζήτηση. Τα δυο αυτά πεδία επηρεάζουν εντονότερα τον κλάδο των ενδιάμεσων αγαθών αλλά και οι άλλες δύο ομάδες κλάδων αισθάνονται έντονη την απουσία της οικονομικής ρευστότητας. Αντίθετα, σε διαρκή υποχώρηση βρίσκεται το πρόβλημα των ακάλυπτων επιταγών, 7

γεγονός που σημαίνει ότι η αγορά τουλάχιστον σ αυτή την παθογένεια προσαρμόζεται σταδιακά. 5. Στο τρέχον διάγραμμα αποτυπώνεται ο ρυθμός συρρίκνωσης παραγγελιών και παραγωγής, που καταγράφεται στις τρεις μεγάλες ομάδες κλάδων. Τρέχουσα κατάσταση της επιχείρησής σας Μείωση των παραγγελιών και της παραγωγής 7 6 5 4 50,0 39,29% 63,41% 3 2 1 18,18% 25,0 17,07% 9,09% 10,71% 7,32% 18,18% 7,14% 4,88% 4,55% 3,57% 4,88% 0,0 2,44% 1-3 3-4 4-5 5-6 6 - + ΌΧΙ Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, ο κλάδος των ενδιαμέσων αγαθών συγκεντρώνει την περισσότερο ανησυχητική εξέλιξη, δεδομένου ότι το 25% των επιχειρήσεων του κλάδου που πήραν μέρος στην έρευνα, εμφανίζει πτώση παραγγελιών σε ποσοστό από 1 έως 3, ενώ ένα ποσοστό 14% των υπό εξέταση επιχειρήσεων του κλάδου εμφανίζει πτώση παραγγελιών πάνω από 6. Ανησυχητικό επίσης είναι το γεγονός, ότι στον κλάδο των κεφαλαιουχικών αγαθών, το 18% των υπό εξέταση επιχειρήσεων εμφανίζει πτώση παραγγελιών 4-5. Αντίθετα, αντοχές εμφανίζει ο κλάδος των καταναλωτικών αγαθών, στοιχείο που είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο. Τρέχουσα κατάσταση της επιχείρησής σας Μείωση των παραγγελιών και της παραγωγής ΜΙΚΡΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΜΕΧΡΙ 20 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΠΌ 21 ΕΩΣ 50 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΑΠΌ 51 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ 9 8 7 84,62% 6 5 4 3 2 1 15,69% 15,38% 29,63% 11,76% 0,0 7,41% 11,76% 0,0 7,41% 7,84% 0,0 0,0 9,8 0,0 0,0 43,14% 1-3 3-4 4-5 5-6 6 - + ΌΧΙ 55,56% Προσεγγίζοντας την εικόνα με βάση το μέγεθος των επιχειρήσεων του δείγματος είναι εμφανές ότι οι επιχειρήσεις με τις μεγαλύτερες μειώσεις παραγγελιών είναι οι 8

μικρές, αν και ένα ικανό ποσοστό τους, της τάξης του 43% δηλώνει ότι δεν έχει υποστεί σημαντικές αρνητικές μεταβολές. 6. Εξετάζοντας τον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων παρατηρείται ότι σε ποσοστό 45%-46% στα κεφαλαιουχικά και στα ενδιάμεσα αγαθά και κατά 63,41% στα καταναλωτικά δεν παρατηρείται μείωση του κύκλου εργασιών. Το πιο ανησυχητικό ποσοστό είναι ότι το των επιχειρήσεων των ενδιάμεσων αγαθών παρουσιάζει μείωση πάνω από 6. Τρέχουσα κατάσταση της επιχείρησής σας Μείωση του κύκλου εργασιών 7 63,41% 6 5 4 3 2 1 40,91% 45,45% 46,43% 25,0 17,07% 4,55% 7,14% 7,32% 4,55% 3,57% 4,88% 4,55% 3,57% 4,88% 0,0 2,44% 1-3 3-4 4-5 5-6 6 - + ΌΧΙ Συγκρίνοντας την πορεία της μείωσης του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων, κατά τα τελευταία 6 εξάμηνα, παρατηρείται ότι το β εξάμηνο του 2013 το ποσοστό των επιχειρήσεων που δεν εμφάνισαν περαιτέρω μείωση αυξήθηκε σε 53,85% από το 42,68% που εμφάνιζε το α εξάμηνο του έτους. 6 Α' Εξάμηνο 2011 Β Εξάμηνο 2011 Α Εξάμηνο 2012 Β' Εξάμηνο 2012 Α' Εξάμηνο 2013 Β Εξάμηνο 2013 Τρέχουσα κατάσταση της επιχείρησής σας Μείωση του κύκλου εργασιών 53,85% 5 4 3 41,82% 33,64% 43,56% 33,0 30,49% 25,27% 34,55% 31,82% 37,62% 43,0 42,68% 2 1 11,82% 11,82% 6,93% 13,0 13,41% 6,59% 8,18% 7,27% 5,94% 5,0 4,88% 4,4 2,73% 7,27% 1,98% 2,0 4,88% 4,4 0,0 4,55% 2,97% 3,0 3,66% 5,49% 1-3 3-4 4-5 5-6 6 - + ΌΧΙ 9

7. Η αποτύπωση των αλλαγών στις εργασιακές σχέσεις, που έχουν επέλθει στο β εξάμηνο του 13, παρατίθεται στο τρέχον διάγραμμα. Τρέχουσα κατάσταση της επιχείρησής σας Αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις 7 6 60,44% 5 4 3 2 15,38% 20,88% 1 8,79% 9,89% 1,1 Κατάργηση βάρδιας Κατάργηση υπερωριών Μείωση ημερών & ωρών/αμοιβών Εφαρμογή Διαθεσιμότητα Αναγκαστικές Άδειες Ατομικές συμβάσεις Απολύσεις ΌΧΙ Όπως προκύπτει, οι βασικές επιλογές των επιχειρήσεων αναφέρονται σε πολιτικές προσαρμογής αμοιβής και χρόνου εργασίας, σύναψη ατομικών συμβάσεων, μείωση προσωπικού στο 14% των επιχειρήσεων του δείγματος, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων του δείγματος δηλώνει ότι δεν έχει προβεί σε περαιτέρω αλλαγές. Τρέχουσα κατάσταση της επιχείρησής σας Αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις 8 7 6 5 4 31,82% 36,36% 45,45% 57,14% 70,73% 3 2 1 22,73% 3,57% 4,88% 17,86% 4,88% 17,07% Κατάργηση βάρδιας Κατάργηση υπερωριών Μείωση ημερών & ωρών/αμοιβών 4,55% 0,0 0,0 22,73% 9,76% 0,0 17,86% 9,76% 22,73% 9,76% Εφαρμογή Διαθεσιμότητα Αναγκαστικές Άδειες Ατομικές συμβάσεις Απολύσεις ΌΧΙ Εξετάζοντας τις εργασιακές αλλαγές στους κλάδους, διαπιστώνεται ότι η μεγάλη κινητικότητα εντοπίζεται στα κεφαλαιουχικά αγαθά, μικρότερη στα ενδιάμεσα αγαθά, ενώ στα καταναλωτικά αγαθά οι αλλαγές είναι ιδιαίτερα περιορισμένες. 10

8. Η διερεύνηση του κατά πόσο οι επιχειρήσεις πραγματοποίησαν επενδύσεις μέσα στο 13 παραπέμπει σε ένα αρκετά θετικό αποτέλεσμα αφού περίπου το 58% των μονάδων δηλώνει ότι εκτέλεσε κάποιο επενδυτικό σχέδιο. Πραγματοποίησε η επιχείρησή σας επενδύσεις μέσα στο 2013 6 5 4 3 50,0 42,86% 48,78% 50,0 57,14% 51,22% 2 1 ΝΑΙ ΌΧΙ Σε ό,τι αφορά στην κλαδική αναζήτηση της επενδυτικής πρωτοβουλίας, προκύπτει ότι οι επιχειρήσεις των κεφαλαιουχικών αγαθών έχουν ένα σταθερό προβάδισμα και ακολουθούν εκείνες των καταναλωτικών. Συγκρίνοντας το θέμα των επενδύσεων για τα τελευταία 3 χρόνια, παρατηρείται ότι παρόλη την έλλειψη ρευστότητας, κατά το έτος 2013, το ποσοστό των επιχειρήσεων που έλαβαν μέρος στην έρευνα και πραγματοποίησαν επενδύσεις αυξήθηκε, από το 34% το 2012 σε 47,24% το 2013. Πραγματοποίησε η επιχείρησή σας επενδύσεις 2011 2012 2013 7 6 62,0 66,0 52,75% 5 47,25% 4 38,0 34,0 3 2 1 ΝΑΙ ΌΧΙ 9. Το θέμα των εξαγωγών των ελληνικών επιχειρήσεων είναι από τα πλέον συζητήσιμα τα τελευταία χρόνια. Από τα αποτελέσματα της διενεργούμενης έρευνας προκύπτει ότι ένα υψηλό ποσοστό των επιχειρήσεων που έλαβαν μέρος 11

στην έρευνα πραγματοποίησε εξαγωγές κατά την χρονική διάρκεια 2010-2013. Το υψηλότερο ποσοστό 70,73%, όπως ήταν αναμενόμενο, εμφανίζει ο κλάδος των καταναλωτικών αγαθών και ακολουθούν οι κλάδοι των κεφαλαιουχικών και των ενδιάμεσων αγαθών. Πραγματοποίησε η επιχείρησή σας την περίοδο 2010-2013 εξαγωγές 8 7 6 5 4 63,64% 57,14% 70,73% 36,36% 42,86% 29,27% 3 2 1 ΝΑΙ ΌΧΙ Σε επίπεδο περιφέρειας παρατηρείται ότι η Στερεά Ελλάδα εμφανίζει πολύ υψηλότερο ποσοστό εξαγωγών, για το διάστημα 2010-2013, αγγίζοντας το 85% των επιχειρήσεων του δείγματος ενώ στην περιφέρεια Θεσσαλίας για την οποία οι επιχειρήσεις εμφανίζουν εξαγωγές σε ποσοστό 49% για το χρονικό διάστημα 2010-2013. Πραγματοποίησε η επιχείρησή σας την περίοδο 2010 2013 εξαγωγές ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ 9 85,0 8 7 6 5 49,02% 50,98% 4 3 2 15,0 1 ΝΑΙ ΌΧΙ 10. Το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις αναζητούν αγορές στο εξωτερικό για την ισοσκέλιση των απωλειών από την μειωμένη εσωτερική ζήτηση είναι μία 12

Πραγματοποίησε η επιχείρησή σας εξαγωγές στο β εξάμηνο του 2013 7 6 5 4 54,55% 53,57% 60,98% 45,45% 46,43% 39,02% 3 2 1 ΝΑΙ ΌΧΙ γενική διαπίστωση που ισχύει για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις του δείγματος συμπεριφέρονται αναλόγως. Παρατηρείται ότι οι επιχειρήσεις των καταναλωτικών αγαθών δηλώνουν εξαγωγική δραστηριότητα σε ένα ποσοστό γύρω στο 6, για το β εξάμηνο του 2013 ακολουθούμενες από σχεδόν ισόποσα ποσοστά γύρω στο 53%-54% από τις επιχειρήσεις των δύο άλλων κλάδων. Πραγματοποίησε η επιχείρησή σας εξαγωγές στο β' εξάμηνο 2013 ΚΑΡΔΙΤΣΑ ΜΑΓΝΗΣΙΑ ΤΡΙΚΑΛΑ ΦΘΙΩΤΙΔΑ-ΦΩΚΙΔΑ ΒΟΙΩΤΙΑ ΕΥΒΟΙΑ 10 9 8 7 63,64% 71,43% 87,5 100,0 81,82% 68,97% 6 5 4 3 2 18,18% 31,03% 36,36% 28,57% 12,5 1 0,0 ΝΑΙ ΌΧΙ Επιχειρώντας μία γεωγραφική αποτύπωση της εξαγωγικής δραστηριότητας, προκύπτει ότι οι επιχειρήσεις των νομών Εύβοιας και της Βοιωτίας είναι εξαιρετικά εξωστρεφείς και ακολουθούν οι επιχειρήσεις των νομών Φθιώτιδας Φωκίδας, Τρικάλων και Μαγνησίας. 11. Οι επιχειρήσεις αξιολογούν και επιλέγουν προτάσεις σε θέματα τα οποία αποτελούν μείζονα εμπόδια στην εύρυθμη λειτουργία και στην ανταγωνιστικότητά τους. 13

Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις βοηθούν την επιχείρησή σας 10 93,41% 9 8 74,73% 80,22% 85,71% 79,12% 72,53% 7 64,84% 6 57,14% 5 48,35% 4 37,36% 3 29,67% 2 1 Ταχεία ενεργοποίηση των παρεμβάσεων για την ενίσχυση της ρευστότητας στις επιχειρήσεις και στις αγορές Άμεση εφαρμογή προγραμμάτων ΕΣΠΑ Απελευθέρωση των απολύσεων Εφαρμογή πολιτικών για την ενίσχυση των εξαγωγών Μείωση φορολογικών συντελεστών Μείωση ασφαλιστικών εισφορών Μείωση του κόστους της ενέργειας Ταχεία εφαρμογή του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων Γρήγορη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών Δραστική μείωση της γραφειοκρατίας Εξόφληση των χρεών του κράτους προς τις επιχειρήσεις (ΦΠΑ, επιχορηγήσεις, κρατικές προμήθειες) Όπως προκύπτει από το διάγραμμα η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, η μείωση του ενεργειακού κόστους, καθώς και η μείωση της φορολογίας αποτελούν προτάσεις που υλοποιούμενες ενδυναμώνουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Ανάλογη είναι και η συμβολή της μείωσης της γραφειοκρατίας, η ενίσχυση της ρευστότητας, η εξόφληση των χρεών του κράτους προς τις επιχειρήσεις καθώς και η υποστήριξη της εξαγωγικής προσπάθειας των επιχειρήσεων. Τα δεδομένα αυτά καταδεικνύουν ότι το θέμα που απασχολεί έντονα τις επιχειρήσεις είναι το αυξημένο κόστος λειτουργίας τους και η έλλειψη ρευστότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι επιχειρήσεις επιλέγουν ως τελευταία επιλογή την απελευθέρωση των απολύσεων και αναζητούν πλέον λύσεις πέρα από αυτή, σε πεδία που καθορίζουν σημαντικά την ανταγωνιστικότητά τους και την ικανότητά τους να συνεχίσουν να λειτουργούν. Συγκρίνοντας τις απαντήσεις των επιχειρήσεων σε επίπεδο περιφέρειας παρατηρείται ότι στη περιφέρεια Θεσσαλίας το ποσοστό των επιχειρήσεων που θεωρεί ότι η ταχεία ενεργοποίηση των παρεμβάσεων για την ενίσχυση της ρευστότητας, η άμεση εφαρμογή των προγραμμάτων ΕΣΠΑ και η μείωση των φορολογικών συντελεστών είναι πολύ υψηλότερο, καταδεικνύοντας ότι οι επιχειρήσεις της Θεσσαλίας βρίσκονται σε δυσμενέστερη κατάσταση από άποψη ρευστότητας σε σχέση με τις επιχειρήσεις της Στερεάς Ελλάδας. 14

Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις βοηθούν την επιχείρησή σας ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ 12 10 86,27% 90,2 96,08% 90,0 86,27% 85,0 87,5 8 66,67% 72,5 67,5 72,55% 74,51% 70,0 6 60,0 58,82% 52,5 4 45,0 31,37% 27,5 40,0 35,29% 45,1 2 Ταχεία ενεργοποίηση των παρεμβάσεων για την ενίσχυση της ρευστότητας στις επιχειρήσεις και στις αγορές Άμεση εφαρμογή προγραμμάτων ΕΣΠΑ Απελευθέρωση των απολύσεων Εφαρμογή πολιτικών για την ενίσχυση των εξαγωγών Μείωση φορολογικών συντελεστών Μείωση ασφαλιστικών εισφορών Μείωση του κόστους της ενέργειας Ταχεία εφαρμογή του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων Γρήγορη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών Δραστική μείωση της γραφειοκρατίας Εξόφληση των χρεών του κράτους προς τις επιχειρήσεις (ΦΠΑ, επιχορηγήσεις, κρα τικές προμήθειες) 12. Παρά το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις αναγνωρίζουν ως μείζον πρόβλημά τους την αρνητική πιστωτική επέκταση καθώς και την εξαιρετικά μειωμένη ζήτηση, θεωρούν ότι η έξοδος της χώρας από την κρίση δεν είναι η εξασφάλιση αδιευκρίνιστης προέλευσης ρευστότητας στην αγορά. Με ποια διαδικασία η χώρα θα επανέλθει σε ρυθμούς ανάπτυξης 10 9 8 81,32% 85,71% 7 6 60,44% 5 4 3 2 12,09% 1 Πιστή εφαρμογή του Μνημονίου Ισχυρό εμπροστοβαρές αναπτυξιακό πρόγραμμα Εισαγωγή τομών και μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και το κράτος Εφαρμογή με την δημοσιονομική και ισχυρές αναπτυξιακές πολιτικές 0,0 Απ ευθείας επιστροφή σε εθνικό νόμισμα Η μεγάλη πλειοψηφία των επιχειρήσεων του δείγματος θεωρεί ότι η έξοδος της χώρας από την κρίση θα πρέπει να προέλθει από την εισαγωγή τομών και 15

μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και το κράτος, καθώς επίσης και με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός ισχυρού εμπροσθοβαρούς αναπτυξιακού προγράμματος για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων και ότι μαζί με την εφαρμογή- των πολιτικών δημοσιονομικής προσαρμογής χρειάζεται να προωθούνται σοβαρές αναπτυξιακές πολιτικές. 13. Σε ό,τι αφορά στην πορεία που θα έχει η ελληνική οικονομία την επόμενη 2ετία. Ποια πιστεύετε οτι θα είναι η πορεία της οικονομίας την επόμενη 2ετία 9 8 80,22% 7 6 5 4 3 2 1 13,19% 10,99% Αύξηση της αναπτυξιακής ταχύτητας με ορατά αποτελέσματα Σταδιακή δημοσιονομική προσαρμογή και δειλά αναπτυξιακά ανοίγματα Συνέχιση της ύφεσης εντός της ευρωζώνης και σταδιακή έξοδος από αυτή 1,1 Άμεση έξοδος από την ευρωζώνη και μετάβαση σε εθνικό νόμισμα Το σενάριο που επιλέγει η μεγάλη πλειοψηφία των επιχειρήσεων του δείγματος είναι αυτό της σταδιακής δημοσιονομικής προσαρμογής με δειλά αναπτυξιακά ανοίγματα. 14. Τέλος, στην ερώτηση που έχει να κάνει με τον προσδιορισμό του χρόνου εξόδου της ελληνικής οικονομίας από την κρίση, οι απαντήσεις δεν εκπέμπουν αισιόδοξο μήνυμα. Θεωρείτε ότι η έξοδος από την κρίση της ελληνικής οικονομίας θα αρχίσει 10 9 86,81% 8 7 6 5 4 3 2 1 13,19% Μέσα στο 2014 Μετά το 2014 Ειδικότερα, όπως φαίνεται στο διάγραμμα η συντριπτική πλειοψηφία προσδιορίζει ότι μετά το 2014 θα υπάρχουν βάσιμα αποτελέσματα ανάπτυξης. 16

Συμπερασματικά, η εικόνα του β εξαμήνου του 13, αλλά και ολόκληρου του προηγούμενου δωδεκαμήνου, συνεχίζει να υπογραμμίζει τις δύσκολες συνθήκες, και την αβεβαιότητα υπό την οποία λειτουργούν οι παραγωγικές επιχειρήσεις της χώρας, αν και αρχίζουν να παρουσιάζονται κάποια σημάδια αν όχι βελτίωσης τουλάχιστον σταθεροποίησης της κατάστασης. Από τα δεδομένα που καθορίζουν τα βασικά προβλήματα των επιχειρήσεων, κυρίαρχο είναι αυτό της απουσίας οικονομικής ρευστότητας, το οποίο προκύπτει από το γεγονός ότι η εγχώρια παραγωγική κοινότητα λειτουργεί απούσης της τραπεζικής χρηματοδότησης. Είναι πρωτοφανές το γεγονός ότι εξακολουθεί να υπάρχει εγχώρια αγορά, να πραγματοποιούνται εξαγωγές να εκτελούνται επενδυτικές πρωτοβουλίες, με τις χρηματοδοτικές στρόφιγγες των τραπεζών σχεδόν κλειστές και με τις υποχρεώσεις του κράτους απέναντι στις επιχειρήσεις να εξοφλούνται με το σταγονόμετρο. Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων, και κυρίως αυτών που ανήκουν στους κλάδους των κεφαλαιουχικών και των ενδιάμεσων αγαθών, φαίνεται πως σταδιακά χάνουν δυνάμεις, και στρέφουν το βλέμμα τους στις πολιτικές των μεταρρυθμίσεων, που θα τις απαλλάξουν από βάρη που χρόνια τώρα καθηλώνουν την ανταγωνιστικότητα του παραγόμενου προϊόντος. Η επιδρομή έκτακτων, ανερμάτιστων και καταστροφικών φορολογικών επιβαρύνσεων ανατρέπει κάθε λογική στήριξης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων αλλά και προστασίας της όποιας ρευστότητας παραπέμπει στην ανάγκη σοβαρών φορολογικών μεταρρυθμίσεων που δεν έχουν να κάνουν αποκλειστικά και μόνον με την μείωση των φορολογικών συντελεστών, αλλά με όλο το πλέγμα των άμεσων και έμμεσων φορολογικών επιβαρύνσεων βαρύνουν όχι τα κέρδη αλλά κυρίως το κεφάλαιο. Η ακαταστασία και οι τραγικές επιλογές του παρελθόντος, που αύξησαν υπέρμετρα του μη μισθολογικού κόστους απαιτεί σοβαρές μεταρρυθμίσεις που θα μειώσουν το κόστος των ασφαλιστικών εισφορών, που είναι από τις υψηλότερες μεταξύ των χωρών μελών του ΟΟΣΑ, Η κοντόφθαλμη πολιτική τιμών στην ενέργεια λησμονεί διαρκώς ότι η υπέρμετρη επιβάρυνση αμβλύνει την ικανότητα των επιχειρήσεων να ανταγωνιστούν ξένα προϊόντα στις διεθνείς αγορές και επιβάλλεται να γίνει κατανοητό ότι όσο θα κόβεται η ανταγωνιστικότητα μαζί της θα κόβονται και θέσεις εργασίας, που θα αναζωπυρώνει την ανεργία. Όσο γραφειοκρατία, και η παράλυση της δημόσιας διοίκησης θα παραμένουν ανέγγιχτα πεδία, το κόστος στην οικονομία και τις επιχειρήσεις θα διογκώνεται και θα καθυστερεί κάθε προοπτική εκσυγχρονισμού της χώρας. Αυτά είναι ορισμένα από τα πεδία από την βελτίωση των οποίων οι επιχειρήσεις προσδοκούν βοήθειες, που όμως προς το παρόν αγνοούνται. Το πόσο αποθαρρυντικό είναι το εφαρμοζόμενο μίγμα πολιτικής φαίνεται και από τις αξιολογήσεις των κυβερνητικών πολιτικών. Κρίνεται ιδιαίτερα αυστηρά το γεγονός ότι το πρόγραμμα προσαρμογής έχει μοναδικό προσανατολισμό στο δημοσιονομικό του τμήμα ενώ είναι εξαιρετικά ασαφές, ασπόνδυλο και χωρίς στόχους στο αναπτυξιακό του σκέλος. Η αξιολόγηση αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για να καθορίσει και την αισιοδοξία των επιχειρήσεων του δείγματος, οι οποίες εκτιμούν ότι η ανάκαμψη της πραγματικής οικονομίας θα αρχίσει να έχει εμφανή παρουσία μετά το 2014. 17