Χρονικό της `Ιδρυσης του Κολλεγίου Αθηνών 1920-1927 Το µικρό χρονικό της `Ιδρυσης του Κολλεγίου Αθηνών που ακολουθεί, αφιερώνεται στην µνήµη των ιδρυτών του Κολλεγίου µε την πίστη ότι τα έργα των αποφοίτων του Σχολείου µας θα δικαιώνουν το όραµά τους. Για το αφιέρωµα εργάστηκε το εκαπενταµελές Συµβούλιο της Μαθητικής Κοινότητας του Γυµνασίου του Κ.Α. του σχολικού έτους 2007-08 µε την καθοδήγηση της κας Βασιλικής Τλα. Παρουσιάστηκε στο Θέατρο του Κολλεγίου µε την ευκαιρία του εορτασµού της Ηµέρας των Ιδρυτών στις 18 Οκτωβρίου 2007.
Χρονικό της `Ιδρυσης του Κολλεγίου Αθηνών 1920-1927 Η τρίτη δεκαετία του 20 ου εξαιρετικά ταραγµένη εποχή. αιώνα είναι µια Η Ελλάδα, µέσα σε δικτατορίες, πολέµους και πολιτική αστάθεια, γιορτάζει τα πρώτα εκατό χρόνια της Εθνικής Ανεξαρτησίας (1821-1921). Όµως, πριν προλάβουν να τελειώσουν οι εορτασµοί, η εκστρατεία στην Μικρά Ασία παίρνει δραµατική τροπή, το µέτωπο καταρρέει, η Σµύρνη καίγεται και η Ελλάδα µέσα σε δραµατικές συνθήκες υποδέχεται ενάµισι εκατοµµύριο πρόσφυγες. Όµως η ζωή συνεχίζεται, καµιά φορά µε µεγαλύτερη ορµή και δηµιουργική διάθεση. `Ηδη από το 1922, µια οµάδα φωτισµένων ανθρώπων φτιάχνει µία επιτροπή για να ερευνήσει τις δυνατότητες για την ίδρυση ενός πρωτοποριακού σχολείου, το οποίο «µε το παράδειγµά του θα άνοιγε το δρόµο για µεταρρυθµίσεις στο Εκπαιδευτικό Σύστηµα της Ελλάδος». Τα µέλη της επιτροπής είναι άνθρωποι σηµαντικοί, µε κύρος και δυναµισµό: Ο Επαµεινώνδας Χαρίλαος, Πρόεδρος τότε του Εµπορικού και Βιοµηχανικού Επιµελητηρίου. Ο Bert Hill, διευθυντής της Αµερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
Ο Στέφανος έλτα, ταµίας τότε της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων. Ο Νικόλαος Κυριακίδης, εφοπλιστής και Πρόεδρος τότε του Συλλόγου Αποφοίτων της Ροβερτείου Σχολής. Ο Εµµανουήλ Μπενάκης, βουλευτής, υπουργός και Εθνικός Ευεργέτης. Η επιτροπή έκανε πολλές συναντήσεις και πολλές προσπάθειες να στήσει το σχολείο που οραµατίζονταν. Στις αρχές του 1925, ο Στέφανος έλτα δήλωσε πως η επιτροπή είχε ασχοληθεί αρκετά «µε λόγια» και ήταν καιρός «να προχωρήσει σε έργα». Μετά από αυτό οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές: Ο Στέφανος έλτα και ο Εµµανουήλ Μπενάκης δήλωσαν ότι ήταν έτοιµοι να στηρίξουν οικονοµικά ένα τέτοιο σχολείο. Η επιτροπή αναζητά οικονοµική στήριξη στις ΗΠΑ. Η επιτροπή φτάνει στο συµπέρασµα ότι «πρώτιστος όρος για να εµπνεύσωµε συµπάθειες και να εύρωµε υποστήριξη είναι να υπάρξωµε». `Ετσι, στις 25 Αυγούστου 1925, σε µία συνεδρίαση στο Ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας ιδρύεται Σωµατείο υπό την επωνυµία «Ελληνο-Αµερικανικόν Εκπαιδευτικόν `Ιδρυµα» και αποφασίζεται η άµεση έναρξη λειτουργίας του νέου σχολείου.
Σε ένα νοικιασµένο αρχοντικό της οδού `Ανδρου 18 στην Κυψέλη, στις 18 Οκτωβρίου 1925, ηµέρα Κυριακή, γίνονται τα εγκαίνια της πρώτης λειτουργίας του Κολλεγίου. Τα µαθήµατα αρχίζουν την ευτέρα, µε 15 µαθητές και πριν τελειώσει το µήνας, ο αριθµός των παιδιών έχει διπλασιαστεί. Από αυτούς τους πρώτους µαθητές, 11 ήταν πρόσφυγες από τη Σµύρνη και την Κωνσταντινούπολη, 5 είχαν έρθει από το εξωτερικό και 9 από την ελληνική επαρχία. Την πρώτη εκείνη χρονιά, η ζωή στο Κολλέγιο ήταν σχεδόν οικογενειακή. Ολόκληρο το Οικοτροφείο όταν πήγαινε εκδροµή µαζί µε την Αγγλίδα Οικονόµο µπορούσε να χωρέσει σ ένα επταθέσιο ταξί. `Οµως το Κολλέγιο µεγαλώνει, όλο και περισσότερες οικογένειες πιέζουν για να γράψουν τα παιδιά τους στο νέο σχολείο και η ανάγκη να χτιστεί ένα διδακτήριο κατάλληλο για να στεγάσει ένα µεγάλο σχολείο γίνεται πια επιτακτική. Μαζί και η ανάγκη να βρεθούν τα απαραίτητα χρήµατα για ένα τόσο φιλόδοξο σχέδιο. Οι µεγάλες δωρεές προς το Κολλέγιο αρχίζουν ήδη από το 2 ο έτος της λειτουργία του. Ο Ευριπίδης Κεχαγιάς, `Ελληνας της Αµερικής και πρόεδρος της Standard Commercial Tabacco Co. προσφέρει $ 100.000 για να αποτελέσουν τον πυρήνα του κεφαλαίου προικοδότησης του σχολείου.
Η δωρεά αυτή δίνει την αφορµή να ιδρυθεί στη Νέα Υόρκη η Εφορία των Επιτρόπων «Board of Trustees» µε πρόεδρο τον γνωστό στο Πανελλήνιο από την δράση του στην αποκατάσταση των προσφύγων Charles Howland. Η ίδρυση του Board Of Trustees δηµοσιεύεται στους Times της Νέας Υόρκης στις 30 Αυγούστου του 1926. Ο Εµµανουήλ Μπενάκης ανταποκρίνεται άµεσα στην δωρεά Κεχαγιά, µε µια ισόποση κατάθεση 20000 στο λογαριασµό του Κολλεγίου. Ο Στέφανος έλτα, ο Κων/νος Χωρέµης, ο Επαµεινώνδας Χαρίλαος, ο Νικήτας Κυριακίδης, ο Αντώνης Μπενάκης, προσφέρουν µεγάλα χρηµατικά ποσά. Ακόµα και ο Ελευθέριος Βενιζέλος στέλνει προσωπικά 100 λίρες µαζί µε τις ευχές του για την ίδρυση του νέου σχολείου. Η αγορά µιας περιοχής 150 στρεµµάτων στο Ψυχικό για την ανέγερση του νέου διδακτηρίου είναι πλέον γεγονός!!! Η τελετή για την εκσκαφή των θεµελίων του σχολείου στο Ψυχικό έγινε στις 27 Μαρτίου του 1927. Ο ίδιος ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας Ναύαρχος Κουντουριώτης παραβρίσκεται στην τελετή, όπως επίσης ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστοµος και ο Αµερικανός Πρέσβης. Αξίζει να ακούσουµε την περιγραφή της επεισοδιακής εκείνης µέρας
Η τελετή άρχισε µε ευλογία του Κολλεγίου από τον Αρχιεπίσκοπο ακολούθησαν σύντοµ οι λόγοι, και έπειτα έγινε η διάνοιξη των θεµελίων στο βραχώδες έδαφος. Χρησιµ οποιήθηκα ν τρεις δέσµες δυν αµίτιδας, που η καθεµία επυροδοτείτο µε την πίεση ξεχωριστού κουµπιού. Ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας πίεσε το πρώτο κουµπ ί, ο Πρέσβυς της Αµερικής το δεύτερο, και το τρίτο η Αλεξάνδρα έλτα ως εκπρόσωπος του παππού της Εµµανουήλ Μπενάκη. Η δεύτερη έκρηξη ήταν πιο ισχυρή από την πρώτη. Η Τρίτη όµως, εκείνη που πυροδοτήθηκε από την εσποινίδα έλτα, λίγο έλειψε να προσλάβη δραµατικό χαρακτήρα. `Όπως φαίνεται, στην τρίτη και τελευταία δέσµη οι εργάτες αποφάσισαν να τοποθετήσουν διπλάσια ποσότητα διναµίτιδας από εκείνη που είχε ορίσει ο µηχανικός, θέλοντας ίσως να δηλώσουν µ αυτόν τον τρόπο όλον το δυναµισµό που έκλεινε µέσα του το νέο σχολείο. Η πίεση του τρίτου κουµπιού προκάλεσε ακαριαία µια πραγµατικά ηφαιστειώδη έκρηξη. Ξαφνικά, ένα σύννεφο από χώµατα και ένας καταιγισµός από κοµµάτια βράχων εκσφενδονίστηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις και άρχισαν να πέφτουν βροχηδόν στη στέγη του περιπτέρου στο οποίο βρίσκονταν ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας και οι άλλοι επίσηµοι. Ως εκ θαύµατος δεν έπαθε κανένας τίποτε. «Καθώς αποχωρούσαν οι ξένοι,» γράφει ο `Οµηρος Ντέϊβις στο έργο του The story of Athens College, «τα συγχαρητήρια επί τη διασώσει ήταν ανάµεικτα µε ευχές για το στέργιωµα και την προκοπή του νέου σχολείου. Θα ήταν, φαίνεται, γραφτό του Κολλεγίου η καλή τύχη που παρουσιάσθηκε στην κρίσιµη στιγµή να το συνοδεύη πάντα στη µελλοντική του πορεία.»
Τρεις Αθηναίοι αρχιτέκτονες (Κυριακίδης, Σγούτας και Σούλης), εκπόνησαν τα σχέδια του µεγάλου κτιρίου που θα κυριαρχούσε στο λόφο του Ψυχικού. Τα σχέδια εγκρίθηκαν σε γενικές γραµµές, αλλά για τις προσόψεις υπήρξαν βασικές αντιρρήσεις. Το ιοικητικό συµβούλιο ζήτησε να γίνουν νέα σχέδια προσόψεων «απλούστερα και καθαρότερης µορφής» τα οποία τελικά εγκρίθηκαν και άρχισε η ανέγερση. Σύµφωνα µε τους αρχικούς υπολογισµούς, το νέο οικοδόµηµα θα έπρεπε να είχε συµπληρωθεί σε βαθµό που θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί το φθινόπωρο του 1928. `Όµως µία φοβερή επιδηµία δάγγειου πυρετού, που προσέβαλε το 85% των κατοίκων της Αθήνας, επιβράδυνε σηµαντικά τις εργασίες. Ευτυχώς για το Κολλέγιο, η Κυβέρνηση βρέθηκε στην ανάγκη, λόγω της επιδηµίας, να αναβάλει την έναρξη των µαθηµάτων του σχολικού έτους για την πρώτη Νοεµβρίου, χορηγώντας έτσι στο Κολλέγιο έναν αναπάντεχο µήνα χάριτος. Τα µαθήµατα στο Μπενάκειο ιδακτήριο άρχισαν στις 12 Νοεµβρίου 1928, ενώ ακόµα συνεχίζονταν οι οικοδοµικές εργασίες. Εκείνη την πρώτη ηµέρα ο Πρωθυπουργός και η κα Βενιζέλου επισκέφθηκαν το Κολλέγιο για να ευχηθούν τα καλορίζικα. Η έναρξη λειτουργίας στο Μπενάκειο, µε περισσότερους από 250 µαθητές και το περισσότερο από το διδακτικό και διοικητικό προσωπικό να αποτελείται από ανθρώπους νεοπροσληφθέντες, σε ένα οίκηµα ηµιτελές και ανεπαρκώς εξοπλισµένο, µε τεράστια ανοίγµατα εκεί που επρόκειτο να τοποθετηθούν παράθυρα, πόρτες και σκάλες, ήταν αναντίρρητα µεγάλο τόλµηµα. εν υπήρχε ούτε τρεχούµενο νερό, ούτε ηλεκτροφωτισµός, ούτε θέρµανση και, το χειρότερο, έπεφταν καταρρακτώδεις βροχές
εκείνον τον εξαιρετικά παγερό χειµώνα, και τα νερά της βροχής έτρεχαν από την τσιµεντένια σκεπή που δεν είχε ακόµη καλυφθεί µε κεραµίδια, πληµµυρίζοντας την σοφίτα και καθιστώντα ς ολόκληρο το κτίριο κάθε άλλο παρά άνετο. Καθηγητές και µαθητές κάθονταν στις αίθουσες κουκουλωµένοι µε κασκόλ και επανωφόρια. Ωστόσο οι εργασίες συνεχίστηκαν µε γρήγορο ρυθµό, και το κτίριο ολοκληρώθηκε εκτός από την δυτική πτέρυγα, η οποία δεν συµπληρώθηκε παρά µόνο ύστερα από τον εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο. Τα εγκαίνεια του Μπενακείου έγιναν στις 25 Μαϊου του 1929, στο χώρο που σήµερα συγκεντρωνόµαστε για τον Αγιασµό, µπροστά στο Μπενάκειο. Η τελετή είχε µεγάλη επι σηµότητα. Ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας, ο Πρωθυπουργός, ο Αρχιεπίσκοπος, πολλοί Υπουργοί, επιτετραµµένοι των ΗΠΑ, καθηγητές, µαθητές και γονείς συγκεντρώθηκαν για την µεγάλη µέρα. Ξεχωρίζουµε λίγες φράσεις από την οµιλία του Στεφάνου έλτα: «Αρχίσαµε µε µηδέν στο ενεργητικό µας. Τον τέταρτο αυτό χρόνο εφθάσαµε σ αυτά που βλέπετε. εν νοµίζετε και σεις ότι µας επιτρέπεται να κοιτάζουµε εµπρός µας µε την πίστη ότι θα συµπληρωθε ί το έργο που αρχίσαµε;» Και πράγµατι, ο χρόνος απάντησε θετικά στο ερώτηµα του Στεφάνου έλτα, του πατέρα του Κολλεγίου. Το 1929 γίνεται αποφοίτηση των πρώτων 6 µαθητών του σχολείου.
Ο Στέφανος και η Πηνελόπη έλτα ιδρύουν το Ταµείο Υποτροφιών µε µία σηµαντική χορηγία τους. Το 1932 µε δωρεά του Κων/νου Χωρέµη αποπερατώνεται η µεγάλη αίθουσα συγκεντρώσεων, το γνωστό µας Χωρέµειο. Στη σκηνή αυτού του θεάτρου ο Κάρολος Κουν, ένας νεαρός τότε καθηγητής που είχε αποφοιτήσει από τη Ροβέρτειο, ανεβάζει έργα του Αριστοφάνη και του Ευριπίδη. Με την πάροδο του χρόνου ο λόφος του Ψυχικού αλλά και το µεγάλο campus στην Κάντζα γεµίζουν µε τα κτίρια και τις εγκαταστάσεις τα οποία και εµείς σήµερα χρησιµοποιούµε. Επί πολλά χρόνια µετά την εγκατάσταση του Σχολείου στο Ψυχικό, η γύρω του περιοχή ήταν γυµνή και άδενδρη. Χάρη στην `Οµηρο Davis, τον ιευθυντή και οργανωτή του Κολλεγίου από το 1930 έως το 1960, δηµιουργήθηκε το φυσικό περιβάλλον που σήµερα απολαµβάνουµε. Σας διαβάζω ένα απόσπασµα από ψήφισµα της Εφορίας Επιτρόπων στη Νέα Υόρκη, µε αφορµή την αποχώρηση του Οµήρου Davis από την προεδρεία του Κολλεγίου, τον Ιούνιο του 1960. «Η ευγνωµοσύνη που χρωστά στον `Οµηρο Ντέϊβις το Κολλέγιο Αθηνών ζει στις καρδιές των αποφοίτων και στους χυµούς των δέντρων της περιοχής που και αυτά µε τη δική του στοργή µεγάλωσαν».