Παρουσίαση αποτελεσμάτων Δείκτη Εμπιστοσύνης Συμβούλων Μάνατζμεντ - GMCCI για το β τρίμηνο του 216 Με την υποστήριξη των εταιρειών μελών του ΣΕΣΜΑ Ιούλιος 216
1 η τριμηνιαία έρευνα στις επιχειρήσεις-μέλη του Συνδέσμου Εταιρειών Συμβούλων Μάνατζμεντ Ελλάδος (ΣΕΣΜΑ) Α. Εισαγωγή Ο Σύνδεσμος Εταιρειών Συμβούλων Μάνατζμεντ Ελλάδος (ΣΕΣΜΑ) ιδρύθηκε το 1991 και αποτελεί τον επαγγελματικό συλλογικό φορέα των οργανωμένων εταιρειών συμβούλων επιχειρήσεων στην Ελλάδα, με 55 εταιρείες μέλη, στις οποίες απασχολούνται περισσότερα από 2.5 εξειδικευμένα στελέχη. Κύριος στόχος του ΣΕΣΜΑ είναι η ανάπτυξη και διεύρυνση της αγοράς συμβουλευτικών υπηρεσιών, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, καθώς και η ενίσχυση και παγίωση της αξιοπιστίας και της προστιθέμενης αξίας των συμβουλευτικών υπηρεσιών και της επιχειρηματικής υποστήριξης, τόσο στον δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Ο ΣΕΣΜΑ θεωρεί ότι η παρακολούθηση και αξιολόγηση όχι μόνο της οικονομικής συγκυρίας, αλλά και των μεσοπρόθεσμων τάσεων της οικονομίας είναι πολύ σημαντικές για το σχεδιασμό στρατηγικής από τις επιχειρήσεις και από το δημόσιο. Οι εκτιμήσεις και προσδοκίες των επιχειρήσεων για την πορεία της οικονομίας αντικατοπτρίζουν την τρέχουσα οικονομική πραγματικότητα και επηρεάζουν την επενδυτική ροπή. Η καταγραφή συνεπώς των απόψεων και προσδοκιών των ιθυνόντων των επιχειρήσεων είναι πολύ χρήσιμη για την ανάλυση της οικονομικής συγκυρίας βραχυχρονίως, καθώς και για τη χάραξη οικονομικής πολιτικής. Οι προσδοκίες των επιχειρήσεων καταγράφονται μέσω ειδικών δειγματοληπτικών ερευνών, από τα δεδομένα των οποίων δημιουργούνται δείκτες εμπιστοσύνης και επιχειρηματικού κλίματος. Οι εν λόγω δείκτες βασίζονται σε απαντήσεις διευθυντών επιχειρήσεων, κ.ά., οι οποίοι παρακολουθούν τη δική τους επιχείρηση και κλάδο, αλλά δεν έχουν γενικότερη εποπτεία διαφορετικών κλάδων και της οικονομίας εν συνόλω. Ο ΣΕΣΜΑ δημιούργησε ένα νέο δείκτη, το Δείκτη Εμπιστοσύνης Συμβούλων Μάνατζμεντ (Greek Management Consultants Confidence Index - GMCCI), ο οποίος αποτελείται από δύο συνιστώσες. Η πρώτη, GMCCI Οικονομική Συγκυρία, αποτυπώνει τις προσδοκίες των διευθυνόντων και στελεχών των επιχειρήσεων Συμβούλων Μάνατζμεντ για την πορεία των βασικών οικονομικών μεγεθών κατά το επόμενο δωδεκάμηνο. Η δεύτερη, GMCCI Παραγωγικοί Συντελεστές, καταγράφει τις εκτιμήσεις τους για τις μεταβολές στη διαθεσιμότητα και στην ποιότητα των βασικών παραγωγικών συντελεστών, ήτοι το ανθρώπινο δυναμικό, τις συνθήκες χρηματοδότησης, τις δημόσιες υποδομές, την επιχειρηματικότητα και το θεσμικό πλαίσιο. Η βελτίωση της παραγωγικότητας αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στην έξοδο από την ύφεση, στην επιχειρούμενη αλλαγή του προσανατολισμού και στη μακροχρόνια ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Έτσι η συνιστώσα αυτή του GMCCI έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Και οι δύο αυτοί δείκτες καταρτίζονται από δεδομένα που προέρχονται από τριμηνιαίες έρευνες στα μέλη και στελέχη των επιχειρήσεων μελών του ΣΕΣΜΑ και προκύπτουν από τη διαφορά μεταξύ «θετικών» και «αρνητικών» απαντήσεων. Οι έρευνες καταγράφουν επίσης τα κυριότερα προσκόμματα στην επιχειρηματική δράση. Το τμήμα αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο γιατί απηχεί την εμπειρία συμβούλων που παρέχουν υποστήριξη σε ένα ευρύ φάσμα κλάδων και συνεπώς είναι σε θέση να γνωρίζουν τους κυριότερους ανασταλτικούς παράγοντες. Επιστημονικός υπεύθυνος είναι ο κ. Κωνσταντίνος Αϊβαλής και υπεύθυνος της έρευνας ο κ. Βασίλειος Ρεγκούζας, Πρόεδρος του ΔΣ του ΣΕΣΜΑ. GMCCI β τρίμηνο 216 2
Β. Η μεθοδολογία της έρευνας Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η έρευνα έχει τρία σκέλη: Πρώτον, την καταγραφή των προβλέψεων των συμβούλων για την οικονομική κατάσταση στο επόμενο δωδεκάμηνο. Δεύτερον, την αποτύπωση των προσδοκιών τους όσον αφορά στους παραγωγικούς συντελεστές στο ίδιο χρονικό διάστημα. Τέλος, την καταγραφή των κυριότερων εμποδίων στην επιχειρηματική ανάπτυξη. Οι έρευνες διεξάγονται ανά τρίμηνο και τα αποτελέσματά τους δημοσιοποιούνται κάθε Απρίλιο, Ιούλιο, Οκτώβριο και Ιανουάριο. Τον πληθυσμό αποτελούν οι εκπρόσωποι των 55 εταιρειών-μελών του ΣΕΣΜΑ, τα επίτιμα μέλη και οι πρώην πρόεδροι του ΣΕΣΜΑ. Οι εταιρείες-μέλη με προσωπικό περισσότερο από 5 άτομα εκπροσωπούνται στην έρευνα από δύο άτομα. Με τον τρόπο αυτό, το σύνολο του πληθυσμού αποτελείται από 7 άτομα. Η πρώτη έρευνα διεξήχθη στα τέλη Μαρτίου 214. H δέκατη πραγματοποιήθηκε από 15/6/216 έως 6/7/216 και κατέγραψε τις προσδοκίες που διαμορφώθηκαν στο δεύτερο τρίμηνο του 216. Συλλέχθηκαν 49 απαντήσεις και το ποσοστό ανταπόκρισης διαμορφώθηκε σε 7,%. Η μεθοδολογία κατάρτισης του δείκτη GMCCI έχει ως εξής: Υπολογίζονται τα ποσοστά «θετικών» και «αρνητικών» απαντήσεων για κάθε παράμετρο και υπολογίζεται η διαφορά τους (Δ = (Θ Α) x 1), η οποία λαμβάνει τιμές στο διάστημα από -1 έως +1. Ο δε δείκτης προκύπτει ως ο αριθμητικός μέσος όρος των πέντε παραμέτρων, οι οποίες εξετάζονται για κάθε συνιστώσα. Η βελτίωση των προσδοκιών θα εμφανιστεί ως αύξηση της διαφοράς και αντιστρόφως. Τέλος, για να προσδιορισθεί η σημασία κάθε παράγοντα που δρα ανασχετικά στην επιχειρηματική ανάπτυξη, υπολογίστηκε ένα σκορ. Ο υπολογισμός του για κάθε παράγοντα έγινε ως εξής: Ο κάθε βαθμός της κλίμακας Likert 1-5 πολλαπλασιάστηκε με τον αριθμό των απαντήσεων κάθε βαθμίδας. Το άθροισμα των επιμέρους γινομένων διαιρέθηκε εν συνεχεία με τον αριθμό των απαντημένων ερωτηματολογίων. Το σκορ αυτό κυμαίνεται μεταξύ και 5. Όσο υψηλότερο είναι το σκορ, τόσο μεγαλύτερη η σημασία που έχει ο κάθε παράγοντας. GMCCI β τρίμηνο 216 3
Γ. Τα αποτελέσματα της έρευνας Γ.1. Οι προβλέψεις για τα βασικά οικονομικά μεγέθη το επόμενο δωδεκάμηνο. (GMCCI Οικονομική Συγκυρία) Η έρευνα κατέγραψε σημαντική βελτίωση των προσδοκιών των συμβούλων μάνατζμεντ για τα βασικά οικονομικά μεγέθη κατά το δεύτερο τρίμηνο του 216, τόσο έναντι του προηγούμενου, όσο και έναντι του δευτέρου τριμήνου του 215. Συγκεκριμένα, ο μέσος όρος του ισοζυγίου «θετικών» «αρνητικών» απαντήσεων για τα πέντε μεγέθη του GMCCI Οικονομική Συγκυρία, δηλαδή ρυθμός μεγέθυνσης, ανεργία, ιδιωτικές επενδύσεις, εξαγωγές και ρυθμός μεταβολής του γενικού επιπέδου των τιμών, παρέμενε μεν αρνητικός, αλλά περιορίστηκε στο -4,6%, έναντι -16,8% στο τέλος Μαρτίου 216 και -32,9% στο τέλος Ιουνίου 215. Η θετική αυτή εξέλιξη προφανώς σχετίζεται με την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης του τρέχοντος προγράμματος και τις προοπτικές για ελάφρυνση του δημόσιου χρέους, καθώς και με τις ευνοϊκότερες προβλέψεις για την πορεία της ελληνικής οικονομίας το δεύτερο εξάμηνο του έτους και εντεύθεν. Τις προσδοκίες των συμβούλων μάνατζμεντ επηρέασαν επίσης η ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης του ΟΛΠ και η προώθηση της επένδυσης στο Ελληνικό. Η άνοδος του δείκτη οφείλεται στη βελτίωση των προσδοκιών για όλα τα μεγέθη που περιλαμβάνει. Εξαίρεση αποτελούν οι εκτιμήσεις για την πορεία των εξαγωγών, όπως θα εξηγηθεί κατωτέρω. GMCCI Οικονομική Συγκυρία (μέσος όρος διαφοράς «θετικών» - «αρνητικών» απαντήσεων) 6 4 43, 48,7 36,9 2 3,8-6,6-2,8-4,6-2 -15,5-16,8-4 -32,9 I II III IV I ΙΙ ΙΙΙ IV I II 214 215 216 GMCCI β τρίμηνο 216 4
Οι προβλέψεις για το ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης 2,4% 4,8% 38,8% Υψηλότερος Ίδιος Χαμηλότερος 1 8 6 4 2-2 -4-6 -8 77,1 62, 48, -6,3-3, -56,5-12,5-1,2-3, -2,4 I II III IV I ΙΙ ΙΙΙ IV I II 214 215 216 Η σχετική διαφορά «θετικών» «αρνητικών» απαντήσεων που καταγράφηκε στο τέλος Ιουνίου περιορίστηκε στο -2,4% από -3,% που ήταν στο τέλος Μαρτίου. Η βελτίωση ήταν περισσότερο εντυπωσιακή σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του 215, όταν η διαφορά ήταν -56,5%. Υπογραμμίζεται εντούτοις ότι η σχετική πλειονότητα των συμβούλων εκτιμά ότι η ύφεση θα γίνει εντονότερη κατά το επόμενο δωδεκάμηνο. Οι προβλέψεις για την ανεργία 6 54,2 12,5% 22,9% 4 2 22, 26,5 17, 64,6% -2-4 -12,2-8,3-1,4-22, -36, Υψηλότερη Ίδια Χαμηλότερη -6-5, I II III IV I ΙΙ ΙΙΙ IV I II 214 215 216 Αντίστοιχη είναι και η εικόνα των προσδοκιών για την ανεργία. Είναι προφανές ότι οι προσδοκίες για την οικονομική μεγέθυνση συσχετίζονται με αυτές για την ανεργία, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος της οφείλεται στην ανεπαρκή ζήτηση. Έτσι, το «θετικό» - «αρνητικό» ισοζύγιο βελτιώθηκε από -36,% το πρώτο τρίμηνο σε -1,4% τον Ιούνιο. Ακόμα εντονότερη είναι η βελτίωση σε ετήσια βάση. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι η πλειονότητα των συμβούλων εκτιμά ότι το επόμενο δωδεκάμηνο το ποσοστό της ανεργίας θα παραμείνει στάσιμο. GMCCI β τρίμηνο 216 5
Οι προβλέψεις για τις ιδιωτικές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου 33,3% 41,7% 25,% 8 6 4 2-2 -4-6 -8 64, 67,3 52, -18,4-55,1-55,6-8,3-18,8-18, -36, I II III IV I ΙΙ ΙΙΙ IV I II Υψηλότερες Ίδιες Χαμηλότερες 214 215 216 Η μεγαλύτερη βελτίωση προσδοκιών κατεγράφη στις ιδιωτικές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Η διαφορά «θετικών» και «αρνητικών» απαντήσεων εξακολούθησε να είναι αρνητική, αλλά περιορίστηκε στο -8,3% το δεύτερο τρίμηνο του 216, το χαμηλότερο επίπεδο από το τέλος του 214. Η περαιτέρω βελτίωση των προσδοκιών αυτών είναι καθοριστική, καθώς οι επενδύσεις αποτελούν σημαντικότατο παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Η βελτίωσή τους πιθανώς να σημάνει το τέλος της ισχνής επενδυτικής δραστηριότητας των τελευταίων ετών. Οι προβλέψεις για τις εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών 16,3% 2,4% 75 6 45 3 15 59,2 46, 3,6 18,4, 28, 12,2 4,1 63,3% Υψηλότερες Ίδιες Χαμηλότερες -15-3 -6,1-23,9 I II III IV I ΙΙ ΙΙΙ IV I II 214 215 216 Το ποσοστό των συμβούλων που προβλέπει αύξηση εξαγωγών το επόμενο δωδεκάμηνο παρέμεινε μεγαλύτερο από εκείνο που προβλέπει μείωση. Ωστόσο, η διαφορά μειώθηκε από 12,2% στο τέλος Μαρτίου σε μόλις 4,1% το δεύτερο τρίμηνο. Οι περισσότεροι σύμβουλοι προβλέπουν στασιμότητα εξαγωγών. Παράλληλα, πρέπει να τονισθεί ότι η βελτίωση που αναφέρθηκε είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του 215, που το ισοζύγιο αισιοδοξίας ήταν αρνητικό. Οι εξελίξεις αυτές σχετίζονται με την πορεία του τουρισμού και των εξαγωγών αγαθών. GMCCI β τρίμηνο 216 6
Οι προβλέψεις για το ρυθμό μεταβολής των τιμών 6,1% 18,4% 3 26, 21,7 2 14,3 12, 12,2 75,5% 1 8, 8,3 6,4 8,3 6, Υψηλότερος Ίδιος Χαμηλότερος Βελτίωση υπήρξε επίσης όσον αφορά στις προβλέψεις για την εξέλιξη του ρυθμού μεταβολής του γενικού επιπέδου των τιμών. Η διαφορά μεταξύ των ποσοστών εκείνων που προβλέπουν αύξησή του και εκείνων που προβλέπουν συνέχιση του αποπληθωρισμού διευρύνθηκε στο 12,2%. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τις τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο των τιμών. Στην πλειονότητά τους πάντως οι σύμβουλοι εξακολουθούν να αναμένουν ότι ο αποπληθωρισμός θα συνεχιστεί και δεν φαίνεται να θεωρούν ότι οι νέοι έμμεσοι φόροι θα επηρεάσουν σημαντικά τις τιμές. GMCCI β τρίμηνο 216 7
Γ.2. Οι προβλέψεις για τους παραγωγικούς συντελεστές το επόμενο δωδεκάμηνο (GMCCI Παραγωγικοί Συντελεστές) Βελτίωση υπήρξε και όσον αφορά τις προσδοκίες για τους παραγωγικούς συντελεστές κατά το δεύτερο τρίμηνο. Ωστόσο, αυτή υπήρξε πολύ μικρότερη εκείνης που κατεγράφη όσον αφορά το δείκτη GMCCI Οικονομική Συγκυρία. Συγκεκριμένα, ο μέσος όρος της διαφοράς «θετικών» - «αρνητικών» απαντήσεων για τους παραγωγικούς συντελεστές ήταν -2,2% στο τέλος Ιουνίου, ενώ το προηγούμενο τρίμηνο ήταν -23,6%. Πολύ μεγαλύτερη βελτίωση προκύπτει από τη σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο του 215, όταν ο δείκτης είχε εκτιμηθεί σε -4,6%. Βελτίωση υπήρξε σε όλους τους συντελεστές, εξαιρουμένων των δημοσίων υποδομών για τις οποίες επικρατεί περισσότερη απαισιοδοξία. GMCCI Παραγωγικοί Συντελεστές (μέσος όρος διαφοράς «θετικών» - «αρνητικών» απαντήσεων) 4 34,6 33,1 29,7 2 1,6-7,6-2 -25, -14,2-23,6-2,2-4 -4,6-6 I II III IV I II III IV I II 214 215 216 GMCCI β τρίμηνο 216 8
Οι προβλέψεις για την αποτελεσματικότητα του ανθρώπινου δυναμικού 6 14,3% 18,4% 4 44,9 4, 3,6 28,6 2 67,3% -2 2, 4, 4,1-2, -4,1-1,9 I II III IV I II III IV I II Καλύτερη Ίδια Χειρότερη 214 215 216 Οι προσδοκίες για την τάση της αποτελεσματικότητας του ανθρώπινου δυναμικού στην Ελλάδα παρέμειναν ουσιαστικά αμετάβλητες το δεύτερο τρίμηνο. Η διαφορά «θετικών» και «αρνητικών» απαντήσεων αυξήθηκε ελαφρά από 4,% σε 4,1%. Μεγάλη βελτίωση όμως υπήρξε έναντι του ίδιου τριμήνου του προηγουμένου έτους. Η μεγάλη πλειονότητα των συμβούλων εξακολουθούν να θεωρούν ότι η αποτελεσματικότητα θα παραμείνει στάσιμη. Οι εν λόγω προβλέψεις είναι ευθυγραμμισμένες με την άποψη των συμβούλων ότι το ανθρώπινο δυναμικό δεν δημιουργεί προσκόμματα στην επιχειρηματική δραστηριότητα (βλ. επόμενο τμήμα). Οι προβλέψεις για τις δημόσιες υποδομές 8,3% 2 6,3 8, 41,7% 5,% -2-4 -2, -6,1-22, -37,8-12, -28, -33,3 Καλύτερες Ίδιες Χειρότερες -6-52,2 I II III IV I II III IV I II 214 215 216 Η τάση επιδείνωσης των προσδοκιών για τις δημόσιες υποδομές που είχε ξεκινήσει το προηγούμενο τρίμηνο συνεχίστηκε. Η αρνητική διαφορά «θετικών» - «αρνητικών» απαντήσεων διευρύνθηκε από -28,% σε -33,3%. Ωστόσο, συγκρινόμενες με το δεύτερο τρίμηνο του 215, οι προσδοκίες είναι περισσότερο αισιόδοξες. Υπογραμμίζεται επίσης ότι οι μισοί σύμβουλοι εκτιμούν ότι η κατάσταση των δημόσιων υποδομών θα παραμείνει στάσιμη το επόμενο δωδεκάμηνο. GMCCI β τρίμηνο 216 9
Οι προβλέψεις για τις συνθήκες χρηματοδότησης των επιχειρήσεων 27,1% 22,9% 6 4 2 4,8 4, 34,, 4, 5,% -2-4 -6-1,2-44, -37, -22, -4,2 I II III IV I II III IV I II Καλύτερες Ίδιες Χειρότερες 214 215 216 Στον τομέα των προσδοκιών για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων σημειώθηκε βελτίωση. Το ισοζύγιο «αισιοδοξίας» - «απαισιοδοξίας» παρέμεινε μεν αρνητικό, αλλά η διαφορά περιορίστηκε από -22,% στο τέλος Μαρτίου σε μόλις -4,2% στο τέλος Ιουνίου. Η εξέλιξη αυτή πιθανώς είναι αποτέλεσμα της ολοκλήρωσης της πρώτης αξιολόγησης του προγράμματος και των θετικών αλλαγών που είχε για το τραπεζικό σύστημα. Η βελτίωση των προσδοκιών είναι μεγαλύτερη εάν γίνει σύγκριση του δευτέρου τριμήνου του τρέχοντος με αυτό του προηγουμένου έτους. Πρέπει όμως να υπογραμμισθεί ότι και πάλι η σχετική πλειονότητα των συμβούλων θεωρεί ότι οι συνθήκες χρηματοδότησης θα παραμείνουν αμετάβλητες. Οι προβλέψεις για την επιχειρηματικότητα 8,2% 8 6 52, 57,1 42,9% 49,% Καλύτερη Ίδια Χειρότερη 4 2-2 -4-6 -8 3,6-4,1-3, -56,5-1, -22,9-38, -34,7 I II III IV I II III IV I II 214 215 216 Αντίστοιχη είναι η εικόνα που προκύπτει για την ελληνική επιχειρηματικότητα το επόμενο δωδεκάμηνο. Η απαισιοδοξία περιορίστηκε το δεύτερο τρίμηνο του 216, τόσο σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, αλλά πολύ περισσότερο σε σχέση με το ίδιο τρίμηνο του 215. GMCCI β τρίμηνο 216 1
Οι προβλέψεις για το θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο 4,1% 6 4 36, 38,8 3, 36,7% 2, 59,2% Καλύτερο Ίδιο Χειρότερο -2-4 -6-12,5-16, -27,1-34,-32,7-46,7 I II III IV I II III IV I II 214 215 216 Βελτίωση καταγράφηκε στις προσδοκίες για το θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο κατά το επόμενο δωδεκάμηνο. Η διαφορά «θετικών» - «αρνητικών» προσδοκιών μειώθηκε ελαφρά από -34,% το πρώτο τρίμηνο σε -32,7% το δεύτερο. Σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του 215 η καταγραφόμενη βελτίωση ήταν σημαντικότερη. Οι εξελίξεις αυτές πρέπει επίσης να σχετίζονται με την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης. GMCCI β τρίμηνο 216 11
Γ.3. Οι ανασχετικοί παράγοντες στην επιχειρηματική δράση Οι απόψεις των συμβούλων μάνατζμεντ σχετικά με τους ανασχετικούς παράγοντες στην επιχειρηματική δράση δεν μεταβλήθηκαν ουσιωδώς μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου 216. Τα δύο σημαντικότερα προσκόμματα συνδέονται με τη φορολογία. Το μεγαλύτερο παραμένει η μεταβλητότητα του φορολογικού συστήματος. Ακολουθεί με ίσο σχεδόν σκορ η υψηλή φορολογία. Όπως είχαμε επισημάνει σε προηγούμενες εκθέσεις το σκορ του παράγοντα αυτού έχει αυξηθεί σταδιακά το 215 και κατά το τρέχον έτος, αντανακλώντας τις ανησυχίες για αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης που μάλιστα επιβεβαιώθηκαν. Τρίτες στην κατάταξη των προσκομμάτων είναι οι δυσκολίες χρηματοδότησης που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις και οι οποίες αντικατοπτρίζουν τα προβλήματα του τραπεζικού συστήματος και τις απαισιόδοξες επιχειρηματικές προσδοκίες που δυσχεραίνουν την εύρεση ιδίων κεφαλαίων. Τα υπόλοιπα εμπόδια με σκορ μεγαλύτερο του 4, σε κλίμακα 1-5, προέρχονται από τη λειτουργία του κράτους. Πρόκειται για την ασυνέχεια της λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού, τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, το σύστημα απονομής δικαιοσύνης και τη χαμηλή παραγωγικότητα του κράτους στην παραγωγή δημόσιων αγαθών. Από την άλλη πλευρά, οι ελλείψεις σε καταλλήλως εκπαιδευμένο προσωπικό εξακολουθούν να μη δημιουργούν σημαντικές δυσκολίες στην επιχειρηματική δράση. Ο παράγων αυτός είχε σκορ χαμηλότερο του 3,. Οι ανασχετικοί παράγοντες στην επιχειρηματική δράση Η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας 1,8 Η έλλειψη κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού 2,41 Τα εμπόδια εισόδου σε πολλούς κλάδους και επαγγέλματα Οι κρατικές παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας Οι κρατικές παρεμβάσεις στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών Η διαφθορά Οι κρατικές παρεμβάσεις στις αγορές κεφαλαίων Οι αδειοδοτήσεις και η εγκατάσταση επιχειρήσεων Η παραγωγικότητα του δημόσιου τομέα στην παροχή βασικών δημόσιων και οιονεί δημόσιων αγαθών Το σύστημα απονομής δικαιοσύνης Η λειτουργία της δημόσιας διοίκησης Η έλλειψη συνέχειας της λειτουργίας του κράτους Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση (μέσω δανείων και προσέλκυσης κεφαλαίων) Η υψηλή φορολογία Η έλλειψη σταθερότητας του φορολογικού συστήματος 3,8 3,35 3,43 3,54 3,55 3,72 4, 4,2 4,33 4,33 4,47 4,64 4,69 1 2 3 4 5 GMCCI β τρίμηνο 216 12
Με την υποστήριξη των εταιρειών μελών του ΣΕΣΜΑ GMCCI β τρίμηνο 216 13