Διδαγμένο κείμενο Αριστοτέλους Ἠθικά Νικομάχεια (Β 1, 5-8)

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ - ΝΕΟ & ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) Διδαγμένο κείμενο Αριστοτέλους Ἠθικά Νικομάχεια (Β 1, 5-8) Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καὶ τὸ μὲν βούλημα παντὸς νομοθέτου τοῦτ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης. Ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετὴ καὶ φθείρεται, ὁμοίως δὲ καὶ τέχνη ἐκ γὰρ τοῦ κιθαρίζειν καὶ οἱ ἀγαθοὶ καὶ κακοὶ γίνονται κιθαρισταί. Ἀνάλογον δὲ καὶ οἰκοδόμοι καὶ οἱ λοιποὶ πάντες ἐκ μὲν γὰρ τοῦ εὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθοὶ οἰκοδόμοι ἔσονται, ἐκ δὲ τοῦ κακῶς κακοί. Εἰ γὰρ μὴ οὕτως εἶχεν, οὐδὲν ἂν ἔδει τοῦ διδάξοντος, ἀλλὰ πάντες ἂν ἐγίνοντο ἀγαθοὶ ἢ κακοί. Οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν ἔχει πράττοντες γὰρ τὰ ἐν τοῖς συναλλάγμασι τοῖς πρὸς τοὺς ἀνθρώπους γινόμεθα οἳ μὲν δίκαιοι οἳ δὲ ἄδικοι, πράττοντες δὲ τὰ ἐν τοῖς δεινοῖς καὶ ἐθιζόμενοι φοβεῖσθαι ἢ θαρρεῖν οἳ μὲν ἀνδρεῖοι οἳ δὲ δειλοί. Ὁμοίως δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ἐπιθυμίας ἔχει καὶ τὰ περὶ τὰς ὀργάς οἳ μὲν γὰρ σώφρονες καὶ πρᾶοι γίνονται, οἳ δ ἀκόλαστοι καὶ ὀργίλοι, οἳ μὲν ἐκ τοῦ οὑτωσὶ ἐν αὐτοῖς ἀναστρέφεσθαι, οἳ δὲ ἐκ τοῦ οὑτωσί. Καὶ ἑνὶ δὴ λόγῳ ἐκ τῶν ὁμοίων ἐνεργειῶν αἱ ἕξεις γίνονται. Διὸ δεῖ τὰς ἐνεργείας ποιὰς ἀποδιδόναι κατὰ γὰρ τὰς τούτων διαφορὰς ἀκολουθοῦσιν αἱ ἕξεις. Οὐ μικρὸν οὖν διαφέρει τὸ οὕτως ἢ ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ - ΝΕΟ & ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ οὕτως εὐθὺς ἐκ νέων ἐθίζεσθαι, ἀλλὰ πάμπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν. Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἀνάλογον... ἀκολουθοῦσιν αἱ ἕξεις». Β1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των υπογραμμισμένων λέξεων ή φράσεων στις παρακάτω προτάσεις: «καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης» «καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετὴ καὶ φθείρεται» «ἐκ τῶν ὁμοίων ἐνεργειῶν αἱ ἕξεις γίνονται». Μονάδες 15 Β2. «Οὕτω δὴ... οὑτωσί»: Στηριζόμενοι σε αναφορές του αποσπάσματος αυτού να παρουσιάσετε α) τη συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο Αριστοτέλης (μονάδες 3) και β) τον τρόπο τεκμηρίωσης της άποψής του (μονάδες 12). Μονάδες 15 Β3. Ποια επίδραση άσκησε ο Εύδοξος από την Κνίδο στον νεαρό Αριστοτέλη; Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μια ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: γηγενής, ἐσθλός, μισαλλοδοξία, δέος, στρεβλός. Αδίδακτο κείμενο Πλάτωνος Εὐθύδημος 289d8-290a4 Στο κείμενο που ακολουθεί εξετάζεται η σχέση της τέχνης των ρητόρων και των μάγων Ἱκανόν μοι δοκεῖς, ἔφην ἐγώ, τεκμήριον λέγειν, ὅτι οὐχ αὕτη ἐστὶν ἡ τῶν λογοποιῶν τέχνη, ἣν ἂν κτησάμενός τις εὐδαίμων εἴη. καίτοι ἐγὼ ᾤμην ἐνταῦθά που φανήσεσθαι τὴν ἐπιστήμην ἣν δὴ πάλαι ζητοῦμεν. καὶ γάρ μοι οἵ τε ἄνδρες ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ - ΝΕΟ & ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ αὐτοὶ οἱ λογοποιοί, ὅταν συγγένωμαι αὐτοῖς, ὑπέρσοφοι, ὦ Κλεινία, δοκοῦσιν εἶναι, καὶ αὐτὴ ἡ τέχνη αὐτῶν θεσπεσία τις καὶ ὑψηλή. καὶ μέντοι οὐδὲν θαυμαστόν ἔστι γὰρ τῆς τῶν ἐπῳδῶν τέχνης μόριον μικρῷ τε ἐκείνης ὑποδεεστέρα. ἡ μὲν γὰρ τῶν ἐπῳδῶν ἔχεών τε καὶ φαλαγγίων καὶ σκορπίων καὶ τῶν ἄλλων θηρίων τε καὶ νόσων κήλησίς ἐστιν, ἡ δὲ δικαστῶν τε καὶ ἐκκλησιαστῶν καὶ τῶν ἄλλων ὄχλων κήλησίς τε καὶ παραμυθία τυγχάνει οὖσα [ ]. ὁ ἐπῳδὸς=ο μάγος ἡ κήλησις=γήτεμα, γοητεία, σαγήνη Γ1.Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἔφην : το δεύτερο πρόσωπο πληθυντικού αριθμού προστακτικής ενεστώτα κτησάμενος : το δεύτερο πρόσωπο ενικού αριθμού οριστικής παρατατικού στη φωνή που βρίσκεται τις : τη γενική πληθυντικού αριθμού θηλυκού γένους εὐδαίμων : την κλητική ενικού αριθμού θηλυκού γένους ᾤμην : το τρίτο πρόσωπο ενικού αριθμού οριστικής αορίστου παθητικής φωνής φανήσεσθαι : το τρίτο πρόσωπο ενικού αριθμού προστακτικής παρακειμένου στην ίδια φωνή πάλαι : τον συγκριτικό βαθμό κήλησις : την κλητική ενικού αριθμού τυγχάνει : το τρίτο πρόσωπο πληθυντικού αριθμού ευκτικής β αορίστου στην ίδια φωνή οὖσα : τον ίδιο τύπο στη δοτική πληθυντικού αριθμού του μέλλοντα. ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ - ΝΕΟ & ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Γ3.α.Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: μοι (το πρώτο του κειμένου), εὐδαίμων, ἥν (το δεύτερο του κειμένου), ἐκείνης, οὖσα. μονάδες 5 Γ3.β. «κτησάμενος»: Να αναγνωριστεί το είδος της μετοχής (μονάδα 1), να αναλυθεί σε δευτερεύουσα πρόταση (μονάδες 2) και να αιτιολογηθεί η εκφορά της πρότασης που σχηματίζεται (μονάδες 2). μονάδες 5 ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά σας στοιχεία. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνωπάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων, αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας, να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει. 4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10.00 π.μ. ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2016 Α1. Μετάφραση Διδαγμένο Κείμενο Mε ανάλογο τρόπο και οι οικοδόμοι και όλοι οι άλλοι (τεχνίτες). Δηλαδή χτίζοντας με καλό τρόπο σπίτια θα γίνουν καλοί οικοδόμοι, όμως χτίζοντας με κακό τρόπο, κακοί. Γιατί, αν δεν ήταν έτσι τα πράγματα, καθόλου δεν θα χρειαζόταν ο δάσκαλος, αλλά όλοι θα ήταν καλοί ή κακοί από τη γέννησή τους. Το ίδιο λοιπόν συμβαίνει και με τις αρετές δηλαδή κάνοντας όσα συμβαίνουν στις συναλλαγές μας με τους άλλους ανθρώπους γινόμαστε άλλοι δίκαιοι και άλλοι άδικοι, κάνοντας όμως όσα έχουν μέσα τους το στοιχείο του φόβου και συνηθίζοντας να αισθανόμαστε φόβο ή θάρρος, άλλοι γινόμαστε ανδρείοι και άλλοι δειλοί. Το ίδιο συμβαίνει και με όσα έχουν σχέση με τις επιθυμίες και με την οργή (μας) άλλοι δηλαδή γίνονται σώφρονες και πράοι, ενώ άλλοι ακόλαστοι και οργίλοι, άλλοι με το να συμπεριφέρονται σ αυτά με αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο και άλλοι με τον αντίθετο τρόπο. Και με έναν λόγο λοιπόν από όμοιες ενέργειες διαμορφώνονται τα μόνιμα στοιχεία του χαρακτήρα μας. Β1. «Καί διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθή φαύλης»: ο Αριστοτέλης κάνει συνήθως διάκριση ανάμεσα στα ορθά πολιτεύματα και τις παρεκβάσεις τους, δηλαδή στις εκτροπές από αυτά. Στο σημείο αυτό ο Αριστοτέλης συνδέει την αξία των πολιτευμάτων με την αρετή των πολιτών, την οποία αποκτούν ανάλογα με το αν είναι επιτυχές ή όχι το έργο των νομοθετών. Εδώ προϋποτίθεται ότι ο νομοθέτης επιδιώκει σε κάθε περίπτωση το καλό των πολιτών. Απλώς μπορεί να μην έχει πάντοτε επιτυχία στον στόχο του. Η αποτυχία του έργου του νομοθέτη καθιστά το πολίτευμα φαύλο (φαύλη πολιτεία). Η σημασία της λέξης φαύλης στο κείμενο διαφέρει από την κανονική (φαύλος = ευτελής, ασήμαντοις, κακός). Ο Αριστοτέλης δεν εννοεί το κακό πολίτευμα, αλλά το λιγότερο κακό, το κατώτερο. Σε άλλο χωρίο των Ηθικών Νικομαχείων ο Αριστοτέλης κάνει λόγο για νόμο που είναι κείμενος ὀρθῶς και έχει 1

επιτυχία, και για νόμο ἀπεσχεδιασμένον (δηλαδή προχειροφτιαγμένο), που δεν έχει επιτυχία. «Και δια τῶν αὐτῶν καί γίνεται πᾶσα ἀρετή καί φθείρεται»: Η ανάπτυξη του συλλογισμού του Αριστοτέλη στο σημείο αυτό γίνεται μέσα από μία αντίθεση με τα ρήματα «γίνεται» και «φθείρεται». Οι έννοιες γένεσις και φθορά αποτελούν θεμελιώδες αντιθετικό ζεύγος ήδη από τις απαρχές της φιλοσοφικής σκέψης. Εξάλλου ο Αριστοτέλης έχει γράψει και ένα έργο με τίτλο: Περὶ γενέσεως καὶ φθορὰς. Στο πλαίσιο της θέσης ότι για την κατάκτηση της ηθικής προηγείται η πράξη (επανάληψη, άσκηση, εθισμός), ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι κάθε μορφή ηθικής αρετής κινείται ανάμεσα στη γένεση και τη φθορά. Είναι προϊόν εθισμού και η ποιότητά της εξαρτάται από την ποιότητα του εθισμού που την προκαλεί. Η δημιουργία και ο εκφυλισμός της επίκτητης ιδιότητας προκύπτουν από αντίστοιχους λόγους και ποιότητα εθισμού. Έτσι για συγκεκριμένους λόγους και με την κατάλληλη άσκηση οι άνθρωποι κατακτούν την αρετή και ακριβώς για τους αντίθετους λόγους και με την ακατάλληλη άσκηση η αρετή εκφυλίζεται. «ἐκ τῶν ὁμοίων ἐνεργειῶν αἱ ἕξεις γίνονται»: Η λέξη ἕξις παράγεται από το θέμα του ρήματος ἔχω και συγκεκριμένα από το θέμα σεχ- > hεχ- > εχ- + παραγωγική κατάληξη -σις, η οποία δηλώνει ενέργεια. Η αρχική σημασία στα αρχαία ελληνικά της λέξης ἕξις είναι: το να έχει ή να κατέχει κανείς συνέχεια κάτι που το έχει αποκτήσει, δηλαδή σήμαινε την κατοχή (πβ. τη γνωστή φράση ἕξις δευτέρα φύσις = η ιδιότητα που αποκτήθηκε με τον εθισμό είναι μόνιμη και σταθερή, σαν να υπάρχει από τη φύση) ή καλύτερα σήμαινε την προσπάθεια, τις ενέργειες για την απόκτηση. Αργότερα η λέξη σήμαινε την ιδιότητα που απέκτησε κάποιος μετά από επανάληψη. Η λέξη χρησιμοποιήθηκε από τον Αριστοτέλη για να δηλώσει τα μόνιμα στοιχεία του χαρακτήρα ενός ανθρώπου, που αποκτώνται με την επανάληψη. Σήμερα η λέξη έχει αποκτήσει ψυχολογικό περιεχόμενο και είναι η συνήθεια ως αποτέλεσμα επανάληψης. Β2. Στο δοθέν χωρίο αναφερόμενος στην κοινωνική διάσταση της αρετής ενισχύει τη θέση ότι αυτή αποκτάται με την ηθική πράξη. α) Πιο συγκεκριμένα το νέο επιχείρημα του Αριστοτέλη συνδέεται με τα προηγούμενα και παράλληλα εισάγεται, με τις λέξεις οὕτω δὴ καί. Το 2

τροπικό επίρρημα οὕτω ολοκληρώνει τα προηγούμενα υποδηλώνοντας και αναλογία (ανάλογα με τα προηγούμενα το ίδιο συμβαίνει ), ενώ το καθαρά συμπερασματικό δή ανακεφαλαιώνει. Τέλος, ο προσθετικός καί εισάγει το νέο επιχείρημα. Η διαδικασία για την απόκτηση των ηθικών αρετών είναι ανάλογη με εκείνη των τεχνών. Όπως κάποιος μαθαίνει μια τέχνη με τη συνεχή άσκηση, έτσι μαθαίνει και την αρετή επαναλαμβάνοντας «όμοιες ενέργειες». Αυτή η επανάληψη όμοιων ενεργειών δημιουργεί τις έξεις, τα μόνιμα στοιχεία του χαρακτήρα μας. Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος λοιπόν εφαρμόζει με αναλογικό τρόπο το συμπέρασμα του συλλογισμού σχετικά με τις τέχνες στο πεδίο της ηθικής δράσης («Οὕτω δή καί ἐπί τῶν ἀρετῶν ἔχει») και των ψυχικών καταστάσεων («ὁμοίως δέ καί τά περί τάς ἐπιθυμίας ἔχει καί τά περί τάς ὀργάς»). β) Ο τρόπος που επιλέγει για να τεκμηριώσει την άποψή του είναι με τη χρήση παραδειγμάτων που αντλεί από την εμπειρία και αναφέρονται σε διάφορες περιστάσεις της καθημερινής ζωής. Τα παραδείγματα αναφέρονται σε αρετές που συνδέονται με τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι: 1. συναλλάσσονται μεταξύ τους στις κοινωνικές τους σχέσεις: («πράττοντες γάρ οἵ δέ ἄδικοι») ο δίκαιος ή άδικος τρόπος συναλλαγής καθιστά τους ανθρώπους αντίστοιχα δίκαιους ή άδικους. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ηθική αρετή του Αριστοτέλη προσδιορίζεται σε σχέση με τους άλλους, έχει δηλαδή σαφώς κοινωνικό χαρακτήρα. Η κοινωνία άλλωστε είναι αυτή που θα κρίνει και θα αξιολογήσει ποια πράξη ή ποιος άνθρωπος είναι ηθικός. 2. αντιμετωπίζουν τις δύσκολες καταστάσεις της ζωής τους :(«πράττοντες τὰ ἐν τοῖς δεινοῖς οἵ δέ δειλοὶ»). Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις δύσκολες και αντίξοες καταστάσεις στη ζωή τους, διαμορφώνει τη στάση και τη συμπεριφορά τους. Έτσι, αν μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν ψύχραιμα και με σθένος τις δυσκολίες χωρίς να αγνοούν τους κινδύνους, γίνονται ανδρείοι, αν όχι, δειλοί. 3. διαχειρίζονται τις επιθυμίες τους: («Ὁμοίως δὲ καὶ ἔχει ἐκ τοῦ οὑτωσί»). Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι τον ίδιο τον εαυτό τους και μάλιστα τις επιθυμίες και τις ορμές τους, καθορίζει τον χαρακτήρα τους. Αν μαθαίνουν να τιθασεύουν και να εκλογικεύουν τις επιθυμίες και τις ορμές τους, γίνονται συνετοί και πράοι, αν όχι, ασύδοτοι και οξύθυμοι. 3

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι δύο είναι οι τρόποι με τους οποίους συμπεριφερόμαστε στον καθένα από τους διάφορους τομείς ή στην καθεμιά από τις διάφορες περιστάσεις της καθημερινής ζωής. Με τον ένα τρόπο αποκτούμε αρετές (γινόμαστε δίκαιοι, ανδρείοι, σώφρονες και πράοι), ενώ με τον άλλο όχι (γινόμαστε άδικοι, δειλοί, ακόλαστοι και οργίλοι). Αυτή η διάκριση της στάσης σε δύο τρόπους εκφράζεται στο κείμενο χαρακτηριστικά με τα πολλά αντιθετικά ζεύγη (το ζεύγος των αντιθετικών συνδέσμων μέν-δέ το βρίσκουμε στο απόσπασμα τέσσερις φορές) καθώς και με τα δύο οὑτωσί, που αναφέρονται το πρώτο στο ζεύγος σώφρονες και πρᾶοι και το δεύτερο στο ἀκόλαστοι και ὀργίλοι. Β3. Ερώτηση εισαγωγής: σχολικό βιβλίο 128, «Ένας λόγιος τον οποίο έχει την τύχη να συναντήσει ο Αριστοτέλης στην Ακαδημία (τέτοια ήταν κατά βάση η ψυχοσύνθεση του Πλάτωνα)». Β4. γηγενής: γινόμενον, γίνεται, γίνονται, γινόμεθα ἐσθλός: ἐστίν, ἔσονται μισαλλοδοξία: συναλλάγμασι δέος: δεινοῖς στρεβλός: ἀναστρέφεσθαι Αδίδακτο Κείμενο Πλάτωνος Ευθύδημος 289d8-290a4 Γ1. Μετάφραση Μου φαίνεται, είπα εγώ, ότι παρουσιάζεις ικανοποιητική απόδειξη, ότι δηλαδή δεν είναι αυτή η τέχνη των ρητόρων, την οποία κάποιος αν αποκτήσει θα μπορούσε να γίνει ευτυχισμένος. Κι όμως εγώ πίστευα ότι κάπου εδώ θα γίνει φανερή η (ακριβής) γνώση την οποία από παλιά αναζητούμε. Διότι πράγματι οι ίδιοι οι άνδρες που είναι ρήτορες, όταν τους συναναστρέφομαι, μου δίνουν την εντύπωση, Κλεινία, ότι είναι πολύ σοφοί και η ίδια η τέχνη τους αποτελεί κάποια θεσπέσια και υψηλή (τέχνη). Κι όμως αυτό δεν είναι καθόλου αξιοπερίεργο διότι (αυτή) είναι μέρος της τέχνης των μάγων αλλά λίγο κατώτερη από εκείνη. Διότι η (τέχνη) των μάγων είναι σαγήνη για τα φίδια και τις 4

αράχνες και τους σκορπιούς και τα άλλα θηρία καθώς και για τις αρρώστιες, ενώ η άλλη τυχαίνει να είναι γοητεία και παρηγοριά για τους δικαστές και τα μέλη της Εκκλησίας του δήμου και τα άλλα πλήθη. Γ2. ἔφην φάτε κτησάμενος ἐκτῶ τις τινῶν εὐδαίμων (ὦ) εὒδαιμον ᾤμην ᾠήθη φανήσεσθαι πεφάνθω πάλαι παλαίτερον κήλησις (ὦ) κήλησι τυγχάνει τύχοιεν οὖσα ἐσομέναις Γ3. α. μοι: δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου στο ρήμα δοκεῖς εὐδαίμων: κατηγορούμενο στο υποκείμενο τίς μέσω του συνδετικού ρήματος εἲη ἄν ἥν: αντικείμενο στο ρήμα ζητοῦμεν ἐκείνης: ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική συγκριτική από το επίθετο ὑποδεεστέρα οὖσα: κατηγορηματική μετοχή, εξαρτάται από το ρήμα τυγχάνει και αναφέρεται στο υποκείμενο ἡ δέ (τέχνη) Γ3. β. Η μετοχή «κτησάμενος» είναι επιρρηματική υποθετική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο τις. Βρίσκεται δίπλα στη δυνητική ευκτική ἄν εἲη και γι αυτό αναλύεται σε υποθετική πρόταση: εἰ τίς κτήσαιτο (ταύτην), ἄν εἲη εὐδαίμων Σχηματίζεται ένας λανθάνων υποθετικός λόγος που δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος. 5