ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΥΔΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΥΔΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΥΔΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Αθανάσιος Λουκάς Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Π.Θ. Βασίλης Τσιχριντζής Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Δ.Π.Θ. Βλάσης Χρυσάνθου Καθηγητής Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Δ.Π.Θ. 2010

«Εκπαίδευση στην υδρολογία και στη διαχείριση υδατικών πόρων» Συντακτική ομάδα: Α. Λουκάς, Β. Τσιχριντζής, Β. Χρυσάνθου ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ: Εθνικό μη Κερδοσκοπικό Πανεπιστημιακό Δίκτυο Εκπαίδευσης, Έρευνας και Τεχνολογίας στην Υδρολογία και Περιβαλλοντική Διαχείριση Υδατικών Πόρων http://hydromedon.chi.civil.ntua.gr/

Πρόλογος Η παρούσα έρευνα αποτελεί το πρώτο εκτεταμένο επιστημονικό κείμενο που εκδίδεται από το Πανεπιστημιακό Δίκτυο Εκπαίδευσης, Έρευνας και Τεχνολογίας στην Υδρολογία και Περιβαλλοντική Διαχείριση Υδατικών Πόρων "ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ", που λειτουργεί από το 2004. Πρόκειται για την έκθεση των αποτελεσμάτων και την ανάλυση των στοιχείων που προέκυψαν από έρευνα ερωτηματολογίου, η οποία πραγματοποιήθηκε κατά το 2008-2009 σε 10 τμήματα 6 ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της χώρας, στα οποία ανήκουν τα εργαστήρια που απαρτίζουν το Δίκτυο. Στόχος της έρευνας ήταν η αναγνώριση και η συγκριτική ανάλυση των μαθημάτων υδρολογίας και διαχείρισης υδατικών πόρων που διδάσκονταν κατά την αντίστοιχη περίοδο στα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών των αντίστοιχων τμημάτων. Στις σελίδες που ακολουθούν παρουσιάζεται ένα πολύ ενδιαφέρον υλικό, σχετικό με τα διάφορα συστατικά στοιχεία της εκπαιδευτικής διαδικασίας για τους υδατικούς πόρους στη χώρα μας, όπως αυτή εφαρμόζεται σε ένα φάσμα σπουδών συναφών επιστημονικών ειδικοτήτων (πολιτικοί μηχανικοί, γεωπόνοι, μηχανικοί περιβάλλοντος και τοπογράφοι μηχανικοί). Επιθυμία και ελπίδα του Δικτύου είναι η έκδοση αυτή να αποτελέσει καταρχήν ένα αξιόλογο ενημερωτικό βοήθημα για τον καθένα από εκείνους που εμπλέκονται άμεσα στη διδασκαλία των συγκεκριμένων μαθημάτων και στη συνέχεια να συμβάλει θετικά σε έναν ολοκληρωμένο διάλογο ανάμεσα σε όλους αυτούς τους διδάσκοντες, με στόχο τη βελτίωση τόσο των προγραμμάτων σπουδών των επιμέρους εκπαιδευτικών μονάδων όσο και της συνολικά παρεχόμενης πανεπιστημιακής εκπαίδευσης για το νερό στην Ελλάδα. Περικλής Λατινόπουλος Πρόεδρος Δικτύου ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Εισαγωγή... 1 2. Στατιστική επεξεργασία ερωτηματολογίων... 3 2.1 Τεχνική Υδρολογία... 3 2.2 Υδρολογική Προσομοίωση... 23 2.3 Υπόγεια Υδρολογία Υδραυλική... 31 2.4 Διαχείριση Υδατικών Πόρων... 49 2.5 Συστήματα Υδατικών Πόρων... 62 3. Σύνοψη και συμπεράσματα... 71 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: Ερωτηματολόγιο Διδασκόντων... 75 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β: Ερωτηματολόγια από τη Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ... 80

Εισαγωγή 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανάλυση, που παρουσιάζεται στο παρόν κείμενο έχει ως κύριο σκοπό την έρευνα και διακρίβωση των στοιχείων της εκπαίδευσης στις Πανεπιστημιακές και Πολυτεχνικές Σχολές και Τμήματα στην Ελλάδα, στα γνωστικά αντικείμενα της Υδρολογίας και της Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων σε προπτυχιακό επίπεδο. Αφορά κυρίως σε πανεπιστημιακά τμήματα, εργαστήρια των οποίων συμμετέχουν στο Πανεπιστημιακό Δίκτυο για την Έρευνα και την Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στην Περιβαλλοντική Διαχείριση Υδατικών Πόρων «ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ». Κύριοι στόχοι της εργασίας είναι: 1. η σύγκριση των προγραμμάτων σπουδών μαθημάτων υδρολογίας και διαχείρισης υδατικών πόρων, 2. η διερεύνηση ομοιοτήτων και διαφορών των προγραμμάτων σπουδών των μαθημάτων αυτών σε ομοειδή τμήματα (διατμηματική και διεπιστημονική σύγκριση), και 3. η διαμόρφωση προτάσεων για: α) τη διδακτέα ύλη και τον προσανατολισμό για κάθε μάθημα και ειδικότητα και β) την οργάνωση και το πρόγραμμα σπουδών των μαθημάτων υδρολογίας και διαχείρισης υδατικών πόρων σε διαφορετικά τμήματα και επιστημονικές ειδικότητες. Η πρώτη φάση της έρευνας αφορά σε προπτυχιακά μαθήματα της υδρολογίας (επιφανειακών και υπόγειων υδάτων) και της διαχείρισης υδατικών πόρων. Η ανάλυση στηρίχθηκε στην κατανομή των μαθημάτων σε: Α. Τεχνική Υδρολογία (εισαγωγικό μάθημα υδρολογίας) Β. Υδρολογική Προσομοίωση (2 ο μάθημα υδρολογίας) Γ. Υπόγεια Υδρολογία Υδραυλική Δ. Διαχείριση Υδατικών Πόρων Ε. Συστήματα Υδατικών Πόρων Για την πραγματοποίηση της παραπάνω έρευνας συντάχθηκε από το Προεδρείο και την ομάδα εργασίας (συντακτική ομάδα της παρούσας έρευνας) ειδικό ερωτηματολόγιο, που παρουσιάζεται αυτούσιο στο Παράρτημα Α. Το ερωτηματολόγιο διακρίνεται σε τρία βασικά τμήματα. Το πρώτο τμήμα περιλαμβάνει γενικά στοιχεία του μαθήματος, το δεύτερο τμήμα περιλαμβάνει τα στοιχεία διδασκαλίας του μαθήματος, όπως τα γνωστικά αντικείμενα που καλύπτονται στο μάθημα, τα διδακτικά βοηθήματα και εγχειρίδια που χρησιμοποιούνται, καθώς και τον τρόπο και τα μέσα διδασκαλίας που υιοθετούνται και, τέλος, το τρίτο τμήμα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με τους τρόπους αξιολόγησης των φοιτητών καθώς και την αξιολόγηση του μαθήματος από τους διδάσκοντες. Στη συνέχεια το ερωτηματολόγιο διανεμήθηκε σε όλους τους διδάσκοντες των παραπάνω μαθημάτων στα Τμήματα, εργαστήρια των οποίων συμμετέχουν στο δίκτυο «Υδρομέδων» με την παράκληση να συμπληρωθεί και να επιστραφεί στη συντακτική ομάδα. Τα πρώτα ερωτηματολόγια συλλέχθηκαν τον Οκτώβριο 2008, ενώ η διαδικασία συλλογής περατώθηκε την άνοιξη του 2009. Συνολικά, συλλέχθηκαν ερωτηματολόγια από 10 πανεπιστημιακά τμήματα: Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 1

Εισαγωγή Α. Σχολές και Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών (ΠΜ) 1. Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 2. Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης 3. Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου 4. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας 5. Πανεπιστημίου Πατρών Β. Σχολές και Τμήματα Γεωπονικών Επιστημών (ΓΕ) 1. Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 2. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Γ. Σχολές και Τμήματα Μηχανικών Περιβάλλοντος (ΜΗΠΕΡ) 1. Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης 2. Πολυτεχνείου Κρήτης Δ. Σχολές και Τμήματα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών (ΑΤΜ) 1. Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Στη συνέχεια ακολούθησε η στατιστική επεξεργασία των ερωτηματολογίων των 10 πανεπιστημιακών τμημάτων, η οποία παρουσιάζεται στην παρούσα έκθεση. Tον Νοέμβριο 2010 στάλθηκαν συμπληρωμένα τα αντίστοιχα ερωτηματολόγια από τη Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Τα ερωτηματολόγια αυτά δεν έχουν περιληφθεί στη στατιστική ανάλυση λόγω του χρόνου κατάθεσής τους, παρουσιάζονται αυτοτελή στο Παράρτημα Β της έκθεσης και θα συμπεριληφθούν στη στατιστική ανάλυση της δεύτερης έκδοσης της έκθεσης μαζί με τα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια του Τμήματος Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής, τα οποία δεν είχαν σταλεί μέχρι την ολοκλήρωση της παρούσας έκθεσης. 2 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

2. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ Η στατιστική επεξεργασία των ερωτηματολογίων έγινε για κάθε μάθημα και ανά Σχολή ή Τμήμα, όπου αυτό ήταν στατιστικά εφικτό. Παρακάτω παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης των ερωτηματολογίων ανά μάθημα. 2.1 ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΔΡΟΛΟΓΙΑ Συνολικά, συλλέχθηκαν 10 ερωτηματολόγια για μαθήματα Υδρολογίας από τις ακόλουθες σχολές και τμήματα, με ομαδοποίηση κατά τις επιμέρους επιστημονικές κατευθύνσεις. Οι τίτλοι των μαθημάτων δίνονται σε παρένθεση. Επειδή χρησιμοποιούνται διαφορετικοί τίτλοι για το μάθημα στα διάφορα τμήματα, ο τίτλος Τεχνική Υδρολογία θα χρησιμοποιείται στην έκθεση αυτή. Επίσης, η ύπαρξη πέντε (5) τμημάτων και σχολών Πολιτικών Μηχανικών επιτρέπει στατιστική επεξεργασία των ερωτηματολογίων. Α. Σχολές και Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών (ΠΜ) 1. Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (2 μαθήματα Υπόγεια Υδραυλική/Υδρολογία και Υπολογιστική Υδρολογία) 2. Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (Τεχνική Υδρολογία) 3. Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (Τεχνική Υδρολογία) 4. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Υδρολογία) 5. Πανεπιστημίου Πατρών (Υδρολογία) Β. Σχολές και Τμήματα Γεωπονικών Επιστημών (ΓΕ) 1. Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Υδρολογία Επιφανειακών Υδάτων) 2. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Υδρολογία) Γ. Σχολές και Τμήματα Μηχανικών Περιβάλλοντος (ΜΗΠΕΡ) 1. Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (Τεχνική Υδρολογία) 2. Πολυτεχνείου Κρήτης (Υδρολογία) Δ. Σχολές και Τμήματα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών (ΑΤΜ) 1. Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Τεχνική Υδρολογία) Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της στατιστικής επεξεργασίας των ερωτηματολογίων ακολουθεί τη δομή ενοτήτων των ερωτηματολογίων (Παράρτημα Α). 2.1.1 Γενικά στοιχεία μαθήματος Α. Διδάσκοντες του μαθήματος Σε ποσοστό 91% τα μαθήματα διδάσκονται από μέλη ΔΕΠ, ενώ σε ποσοστό 9% διδάσκονται από μέλη ΔΕΠ σε συνδιδασκαλία με συμβασιούχους διδάσκοντες σύμφωνα με το Π.Δ.407/80 (Σχήμα 2.1.1). Όσον αφορά στις βαθμίδες των μελών ΔΕΠ που διδάσκουν τα μαθήματα της Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 3

«Τεχνικής Υδρολογίας», 63% είναι Καθηγητές/τριες, 21% είναι Αναπληρωτές Καθηγητές/τριες και 16% Λέκτορες (Σχήμα 2.1.2.) 9% ΔΕΠ ΔΕΠ + ΠΔ407/80 91% Σχήμα 2.1.1. Διδάσκοντες μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» 0,0% 15,8% KAΘΗΓΗΤΗΣ ΑΝ. ΚΑΘ. ΕΠ. ΚΑΘ. ΛΕΚΤΟΡΑΣ 21,0% 63,2% Σχήμα 2.1.2. Βαθμίδες διδασκόντων μελών ΔΕΠ του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Β. Εξάμηνο σπουδών του μαθήματος Το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» προσφέρεται κυρίως (σε ποσοστό μεγαλύτερο από 80%) στο τρίτο (3 ο ) έτος σπουδών (5 ο και 6 ο εξάμηνο σπουδών) ανεξάρτητα ειδικότητας. Σε πολύ μικρότερο ποσοστό (9%) το μάθημα προσφέρεται στο 4 ο και στο 7 ο εξάμηνο σπουδών. Αναλύοντας περισσότερο τα στοιχεία προκύπτουν: 1. Το πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. περιλαμβάνει δύο μαθήματα Υδρολογίας, ένα στο 5 ο εξάμηνο σπουδών και ένα στο 7 ο εξάμηνο σπουδών. 2. Στο πρόγραμμα σπουδών της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ. το μάθημα Υδρολογίας προσφέρεται εναλλακτικά στο 5 ο, 7 ο ή 9 ο εξάμηνο σπουδών. 3. Στο πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος του Π.Θ. το μάθημα Υδρολογίας προσφέρεται εναλλακτικά στο 4 ο εξάμηνο σπουδών. 4 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

9% 9% 4ο 5ο 6ο 7ο 36% 46% Σχήμα 2.1.3. Εξάμηνο σπουδών του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σύνολο Σχολών/Τμημάτων 17% 5ο 6ο 7ο 50% 33% Σχήμα 2.1.4. Εξάμηνο σπουδών του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών Γ. Είδος μαθήματος Το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» προσφέρεται ως μάθημα Υποχρεωτικό Κορμού σε ποσοστό 73% στο σύνολο των τμημάτων και 83% στις σχολές/τμήματα Πολιτικών Μηχανικών (Σχήματα 2.1.5 κα 2.1.6.). Σε πολύ μικρότερο ποσοστό (9%) το μάθημα προσφέρεται ως Υποχρεωτικό Τομέα, Επιλογής Κορμού και Επιλογής Τομέα. Αναλύοντας περισσότερο τα στοιχεία προκύπτουν: 1. Το πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. περιλαμβάνει δύο μαθήματα Υδρολογίας, το πρώτο, το οποίο είναι εισαγωγικό μάθημα στην υδρολογία και στην υπόγεια υδραυλική προσφέρεται ως Υποχρεωτικό Κορμού στο 5 ο εξάμηνο σπουδών και το δεύτερο μάθημα που αφορά στην υδρολογική προσομοίωση και είναι ουσιαστικά το μάθημα της Τεχνικής Υδρολογίας προσφέρεται ως μάθημα Υποχρεωτικό Τομέα στο 7 ο εξάμηνο σπουδών. 2. Στο πρόγραμμα σπουδών της Γεωπονικής Σχολής του Α.Π.Θ. το μάθημα Υδρολογίας προσφέρεται ως μάθημα Επιλογής Τομέα εναλλακτικά στο 5 ο, 7 ο ή 9 ο εξάμηνο σπουδών. 3. Σε όλα τις άλλες Σχολές και Τμήματα το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» προσφέρεται ως Υποχρεωτικό Κορμού. Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 5

9% 9% ΥΚ ΕΤ ΥΤ ΕΚ 9% 73% Σχήμα 2.1.5. Είδος μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σύνολο Σχολών/Τμημάτων 16,67% ΥΚ ΥΤ 83,33% Σχήμα 2.1.6. Είδος μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών Δ. Ώρες διδασκαλίας ανά εβδομάδα Το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» διδάσκεται, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%, 4 ώρες ανά εβδομάδα, ανεξάρτητα ειδικότητας (σχολής ή τμήματος) (Σχήματα 2.1.7 κα 2.1.8.). Σε ποσοστά 27% και 18% το μάθημα διδάσκεται 3 και 5 ώρες ανά εβδομάδα, αντίστοιχα στο σύνολο των σχολών/τμημάτων (17% και 33%, αντίστοιχα για τις σχολές/τμήματα Πολιτικών Μηχανικών). Αναλύοντας περισσότερο τα στοιχεία προκύπτουν: 1. Το πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. περιλαμβάνει δύο μαθήματα Υδρολογίας. Το πρώτο, το οποίο είναι εισαγωγικό μάθημα στην υδρολογία και στην υπόγεια υδραυλική, διδάσκεται 5 ώρες ανά εβδομάδα ως Υποχρεωτικό Κορμού στο 5 ο εξάμηνο σπουδών ενώ το δεύτερο, που αφορά στην υδρολογική προσομοίωση και είναι ουσιαστικά το μάθημα της Τεχνικής Υδρολογίας, διδάσκεται 3 ώρες ανά εβδομάδα ως μάθημα Υποχρεωτικό Τομέα στο 7 ο εξάμηνο. 2. Στο πρόγραμμα σπουδών της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π. το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» διδάσκεται 5 ώρες ανά εβδομάδα ως Υποχρεωτικό Κορμού στο 5 ο εξάμηνο σπουδών. 6 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

3. Στο πρόγραμμα σπουδών της Σχολής Μηχανικών Περιβάλλοντος του Π.Κ. και του Τμήματος Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του Α.Π.Θ. το μάθημα Υδρολογίας διδάσκεται 3 ώρες ανά εβδομάδα ως μάθημα Υποχρεωτικό Κορμού. 4. Σε όλα τα άλλα Σχολές και Τμήματα το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» διδάσκεται 4 ώρες ανά εβδομάδα. 18,18% 27,27% 3 ΩΑΕ 4 ΩΑΕ 5 ΩΑΕ 54,55% Σχήμα 2.1.7. Ώρες διδασκαλίας ανά εβδομάδα μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σύνολο Σχολών/Τμημάτων 33,33% 16,67% 3 ΩΑΕ 4 ΩΑΕ 5 ΩΑΕ 50,00% Σχήμα 2.1.8. Ώρες διδασκαλίας ανά εβδομάδα μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών Ε. Ιστοσελίδα Μαθήματος Το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» έχει ιδιαίτερη ιστοσελίδα σε ποσοστό 27% στο σύνολο των σχολών/τμημάτων, ενώ το ποσοστό αυξάνεται σε 50% στις σχολές/τμήματα (Σχήματα 2.1.9 και 2.1.10). Αναλύοντας περισσότερο τα στοιχεία προκύπτουν: 1. Οι Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. και Ε.Μ.Π. έχουν αναπτύξει ιστοσελίδες για τα μαθήματα Υδρολογίας. Η τάση αυτή φαίνεται να είναι γενική για τις παραπάνω σχολές/τμήματα για το σύνολο των προσφερομένων μαθημάτων. Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 7

2. Σε όλα τα άλλα Σχολές και Τμήματα το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» δεν έχει ιδιαίτερη ιστοσελίδα. ΌΧΙ ΝΑΙ 45,45% 54,55% Σχήμα 2.1.9. Ύπαρξη ιστοσελίδας μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σύνολο Σχολών/Τμημάτων ΌΧΙ ΝΑΙ 50,00% 50,00% Σχήμα 2.1.10. Ύπαρξη ιστοσελίδας μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών ΣΤ. Ύπαρξη προαπαιτούμενων μαθημάτων Σε καμία σχολή/τμήμα δεν υπάρχουν προαπαιτούμενα μαθήματα για τη λήψη του μαθήματος «Τεχνικής Υδρολογίας». Ζ. Απαίτηση προαπαιτούμενων μαθημάτων Σε ποσοστό περίπου 50%, οι διδάσκοντες του μαθήματος Υδρολογίας θα ήθελαν να υπάρχουν προαπαιτούμενα μαθήματα για τη λήψη του μαθήματος «Τεχνικής Υδρολογίας». Σύμφωνα με τις απαντήσεις των διδασκόντων, τα μαθήματα που πρέπει να απαιτούνται πριν τη λήψη του μαθήματος «Τεχνικής Υδρολογίας» είναι: Υδραυλική, Μηχανική Ρευστών, Στατιστική και Θεωρία Πιθανοτήτων. 8 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

2.1.2 Στοιχεία διδασκαλίας μαθήματος Α. Αντικείμενα διδασκαλίας Από την ανάλυση των αντικειμένων που διδάσκονται στα αντίστοιχα μαθήματα Υδρολογίας, προκύπτει (Πίνακας 2.1.1.) ότι καλύπτονται όλα τα βασικά αντικείμενα της επιφανειακής υδρολογίας. Ωστόσο, στο εισαγωγικό μάθημα Υδρολογίας στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ. καλύπτονται και αντικείμενα της Υπόγειας Υδρολογίας Υδραυλικής. Η κατανομή των ωρών διδασκαλίας ανά αντικείμενο διαφοροποιείται αισθητά σε διαφορετικά τμήματα. Η κατανομή είναι πιο ομοιόμορφη στις Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών (Πίνακας 2.1.2.). Β. Κύριο διδακτικό βοήθημα Το κύριο διδακτικό βοήθημα που διανέμεται στους φοιτητές στα μαθήματα «Τεχνικής Υδρολογίας» στο σύνολο των Σχολών/Τμημάτων είναι βιβλία εμπορίου σε ποσοστό 64%, ενώ σε ποσοστά 27% και 9% διανέμονται σημειώσεις διδασκόντων και βιβλία πανεπιστημιακών εκδόσεων, αντίστοιχα (Σχήματα 2.1.11 και 2.1.12). Όσον αφορά στις Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών ως κύριο διδακτικό βοήθημα διανέμονται βιβλία εμπορίου σε ποσοστό 66%, ενώ σε ποσοστά από 17% διανέμονται σημειώσεις διδασκόντων και βιβλία πανεπιστημιακών εκδόσεων, αντίστοιχα. Τα βιβλία που σε μεγαλύτερο ποσοστό διανέμονται στους φοιτητές είναι: α) Δ.Μ. Παπαμιχαήλ «Τεχνική Υδρολογία Επιφανειακών Υδάτων» και β) Γ. Τσακίρη «Υδατικοί Πόροι Ι. Τεχνική Υδρολογία». ΣΔ 27% ΣΑ 0% ΒΠ 9% ΒΕ 64% Σχήμα 2.1.11. Κύριο διδακτικό βοήθημα μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σύνολο Σχολών/Τμημάτων ΣΔ 17% ΣΑ 0% ΒΠ 17% ΒΕ 66% Σχήμα 2.1.12. Κύριο διδακτικό βοήθημα μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 9

Πίνακας 2.1.1. Αντικείμενα διδασκαλίας και μέση κατανομή ωρών διδασκαλίας ανά αντικείμενο για το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» Σύνολο Σχολών/Τμημάτων Κωδικός ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Ώρες Διάμεσος Διδασκαλίας κατανομής Ω.Δ. Σταθμισμένο % ΥΙ 1 Συλλογή και Επεξεργασία Υδρομετεωρολογικής και Υδρομετρικής Πληροφορίας 2 10 5 10,0 ΥΙ 2 Πιθανοθεωρητική Ανάλυση Βροχοπτώσεων και Παροχών 1 20 5 11,0 ΥΙ 3 Υδρολογικό Ισοζύγιο και Υδρολογικές Απώλειες 2 15 7 12,5 ΥΙ 4 Προσομοίωση Γεγονότων Βροχής Απορροής Εκτίμηση Πλημμυρικών Απορροών 6 12 10 14,8 ΥΙ 5 Διόδευση Πλημμυρών (μέσω ποτάμιου τμήματος και μέσω ταμιευτήρα) 2 8 6 9,8 ΥΙ 6 Υδρολογικές Εκτιμήσεις με Ανεπαρκή Δεδομένα 4 8 5 6,7 ΥΙ 7 Υδρολογικά Μοντέλα 4 8 6 10,5 ΥΙ 8 Προσδιοριστική Υδρολογική Προσομοίωση 0 4 3,5 4,7 ΥΠ 1 Βασικές Έννοιες Υπόγειας Ροής 0 3 0 0,8 ΥΠ 2 Μαθηματικά Ομοιώματα Υπόγειας Ροής 0 9 0 2,3 ΥΠ 3 Υπόγειες Ροές με Ελεύθερη Επιφάνεια και Υπό Πίεση 0 3 0 0,8 ΥΠ 4 Υδραυλική Επίλυση Φρεάτων και Συστημάτων Φρεάτων 0 3 0 0,8 ΥΠ 5 Επίλυση Μη μόνιμης Υπόγειας Ροής 0 3 0 0,8 ΓΕΝ 1 Εφαρμογές Παραδείγματα 2 26 5 13,0 ΓΕΝ 2 Άλλο αντικείμενο (Αντιπλημμυρικά Έργα) 0 4 1,5 1,6 ΣΥΝΟΛΟ 54 100 10 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

Πίνακας 2.1.2. Αντικείμενα διδασκαλίας και μέση κατανομή ωρών διδασκαλίας ανά αντικείμενο για το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών Κωδικός ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Ώρες Διάμεσος Διδασκαλίας κατανομής Ω.Δ. Σταθμισμένο % ΥΙ 1 Συλλογή και Επεξεργασία Υδρομετεωρολογικής και Υδρομετρικής Πληροφορίας 2 10 8 13,0 ΥΙ 2 Πιθανοθεωρητική Ανάλυση Βροχοπτώσεων και Παροχών 1 20 8,5 14,9 ΥΙ 3 Υδρολογικό Ισοζύγιο και Υδρολογικές Απώλειες 2 15 8 15,0 ΥΙ 4 Προσομοίωση Γεγονότων Βροχής Απορροής Εκτίμηση Πλημμυρικών Απορροών 6 12 12 16,9 ΥΙ 5 Διόδευση Πλημμυρών (μέσω ποτάμιου τμήματος και μέσω ταμιευτήρα) 2 8 6 9,9 ΥΙ 6 Υδρολογικές Εκτιμήσεις με Ανεπαρκή Δεδομένα 4 6 5 4,8 ΥΙ 7 Υδρολογικά Μοντέλα ΥΙ 8 Προσδιοριστική Υδρολογική Προσομοίωση ΥΠ 1 Βασικές Έννοιες Υπόγειας Ροής 0 3 0 1,3 ΥΠ 2 Μαθηματικά Ομοιώματα Υπόγειας Ροής 0 9 0 3,8 ΥΠ 3 Υπόγειες Ροές με Ελεύθερη Επιφάνεια και Υπό Πίεση 0 3 0 1,3 ΥΠ 4 Υδραυλική Επίλυση Φρεάτων και Συστημάτων Φρεάτων 0 3 0 1,3 ΥΠ 5 Επίλυση Μη μόνιμης Υπόγειας Ροής 0 3 0 1,3 ΓΕΝ 1 Εφαρμογές Παραδείγματα 0 12 5 13,7 ΓΕΝ 2 Άλλο αντικείμενο (Αντιπλημμυρικά Έργα) 0 4 0 2,8 ΣΥΝΟΛΟ 52,5 100 Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 11

Γ. Επικουρικό διδακτικό βοήθημα Το επικουρικό διδακτικό βοήθημα που διανέμεται στους φοιτητές στα μαθήματα «Τεχνικής Υδρολογίας» είναι συνήθως σημειώσεις των διδασκόντων σε ποσοστά 56% και 80% στο σύνολο των Σχολών/Τμημάτων και στις Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών, αντίστοιχα (Σχήματα 2.1.13 και 2.1.14). Επίσης, στους φοιτητές προτείνονται βιβλία εμπορίου σε ποσοστά 33% και 20% στο σύνολο των Σχολών/Τμημάτων και στις Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών, αντίστοιχα. ΣΑ 11% ΒΕ 33% ΣΔ 56% ΒΠ 0% Σχήμα 2.1.13. Επικουρικό διδακτικό βοήθημα μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σύνολο Σχολών/Τμημάτων ΣΑ 0% ΒΕ 20% ΒΠ 0% ΣΔ 80% Σχήμα 2.1.14. Επικουρικό διδακτικό βοήθημα μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σχολές/Τμήματα Πολ. Μηχ. Δ. Τρόπος διδασκαλίας Η διδασκαλία του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» γίνεται κυρίως με διαλέξεις (ποσοστό πάνω από 60%) ενώ η διδασκαλία συνεπικουρείται από φροντιστηριακές /εργαστηριακές ασκήσεις σε ποσοστό περίπου 40%. Τα αποτελέσματα αυτά είναι ανεξάρτητα της ειδικότητας (Σχήματα 2.1.15 και 2.1.16). Ε. Μέσα διδασκαλίας Η διδασκαλία του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» γίνεται χρησιμοποιώντας πίνακα (36%), βιντεοπροβολέα (22%), Η/Υ (19%) και διαφάνειες (15%) στο σύνολο των Σχολών/Τμημάτων (Σχήμα 2.1.17). Για τις Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών τα αντίστοιχα ποσοστά είναι πίνακα (47%), βιντεοπροβολέα (23%), Η/Υ (15%) και διαφάνειες (15%) (Σχήματα 2.1.18). 12 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

ΕΡΓΑΣΤ. ΑΣΚ. ΥΠΑΙΘΡΟΥ 2% 0% ΦΡΟΝΤ. ΑΣΚ 36% ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ 62% Σχήμα 2.1.15. Τρόποι διδασκαλίας μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σύνολο Σχολών/Τμημάτων ΕΡΓΑΣΤ. 0% ΑΣΚ. ΥΠΑΙΘΡΟΥ 0% ΦΡΟΝΤ. ΑΣΚ 39% ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ 61% Σχήμα 2.1.16. Τρόποι διδασκαλίας μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ 15% ΠΙΝΑΚΑΣ 36% ΒΙΝΤΕΟΠΡΟΒ. 22% ΕΡΓ. ΟΡΓ. 4% SLIDES 4% Η/Υ 19% Σχήμα 2.1.17. Μέσα διδασκαλίας μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σύνολο Σχολών/Τμημάτων Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 13

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ 15% ΠΙΝΑΚΑΣ 47% ΒΙΝΤΕΟΠΡΟΒ. 23% ΕΡΓ. ΟΡΓ. 0% SLIDES 0% Η/Υ 15% Σχήμα 2.1.18. Μέσα διδασκαλίας μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Σχολές/Τμήματα Πολ. Μηχ. 2.1.3 Αξιολόγηση φοιτητών/μαθήματος Α. Τρόπος αξιολόγησης φοιτητών Σε όλες τις Σχολές/Τμήματα, οι φοιτητές αξιολογούνται κυρίως με τελικές εξετάσεις, ενώ τη συνολική αξιολόγησή τους συμπληρώνουν ασκήσεις (σε ποσοστά περίπου 50 60%), τεστ προόδου (σε ποσοστό περίπου 30%) και θέμα προόδου (σε ποσοστό περίπου 30%) (Σχήμα 2.1.19). Οι τελικές εξετάσεις έχουν την μεγαλύτερη βαρύτητα στην συνολική αξιολόγηση (ποσοστό περίπου 75%) ενώ οι συμπληρωματικοί τρόποι αξιολόγησης έχουν μέση βαρύτητα ως εξής: ασκήσεις (25%), τεστ προόδου (20%), θέμα (15%) (Σχήμα 2.1.20). Τα παραπάνω αποτελέσματα έχουν μικρή διαφοροποίηση στις διάφορες ειδικότητες. Β. Χαρακτήρας εκπαίδευσης Σύμφωνα με τις απαντήσεις των διδασκόντων των μαθημάτων «Τεχνική Υδρολογία» το μάθημα καλύπτει κυρίως τις ανάγκες σε γενική θεωρητική κατάρτιση στο υπόψη αντικείμενο, ενώ ακολουθεί η γενική πρακτική κατάρτιση. Τα αποτελέσματα αυτά είναι αναμενόμενα για ένα βασικό εισαγωγικό μάθημα. Οι διδάσκοντες των αντίστοιχων μαθημάτων Υδρολογίας στις Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών αξιολογούν το χαρακτήρα εκπαίδευσης των μαθημάτων με μικρότερο βαθμό από αυτό των διδασκόντων των άλλων ειδικοτήτων (Σχήμα 2.1.21). Γ. Ανάπτυξη δεξιοτήτων/ικανοτήτων φοιτητών Σύμφωνα με τις απαντήσεις των διδασκόντων των μαθημάτων «Τεχνική Υδρολογία» το μάθημα βοηθά αρκετά τους φοιτητές να αναπτύξουν μια σειρά από δεξιότητες και ικανότητες. Από τις ικανότητες που δεν υποβοηθούνται ή υποβοηθούνται λίγο είναι: α) η ικανότητα δημιουργίας νέων ιδεών (δημιουργικότητα), β) η ομαδική εργασία, γ) οι ηγετικές ικανότητες, δ) η δυνατότητα για εργασία σε διεπιστημονική και ε) η ανάπτυξη πρωτοβουλίας και επιχειρηματικού πνεύματος. Οι διδάσκοντες των αντίστοιχων μαθημάτων Υδρολογίας στις Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών αξιολογούν την υποβοήθηση ανάπτυξης δεξιοτήτων/ικανοτήτων φοιτητών με μικρότερο βαθμό από αυτό των διδασκόντων άλλων ειδικοτήτων (Σχήμα 2.1.22). 14 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

ΠΟΣΟΣΤΟ 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΑ ΠΜ ΘΕΜΑ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΣΚ. ΠΕΔΙΟΥ ΤΕΣΤ ΠΡΟΟΔΟΥ Σχήμα 2.1.19. Τρόπος αξιολόγησης φοιτητών μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» ΠΟΣΟΣΤΟ 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΑ ΠΜ ΘΕΜΑ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΣΚ. ΠΕΔΙΟΥ ΤΕΣΤ ΠΡΟΟΔΟΥ Σχήμα 2.1.20. Βαρύτητα τρόπου αξιολόγησης φοιτητών μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» 4,0 3,5 ΣΥΝΟΛΟ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΑ ΠΜ 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 Γενική θεωρητική κατάρτιση Γενική πρακτική κατάρτιση Διεπιστημονικός χαρακτήρας γνώσεων Γνώση σύγχρονων τεχνολογιών και μεθόδων Περιβαλλοντική ευαισθησία Σχήμα 2.1.21. Χαρακτήρας εκπαίδευσης μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 15

(α) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 ΣΥΝΟΛΟ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΑ ΠΜ 1,0 1. Ικανότητα για ανάλυση και σύνθεση 2. Ικανότητα για εφαρμογή των γνώσεων στην πράξη 3. Προγραμματισμός και διαχείριση χρόνου 4. Προφορική και γραπτή επικοινωνία στην ελληνική γλώσσα 5. Ικανοποιητικές δεξιότητες για χρήση Η/Υ 6. Δεξιότητα για διαχείριση πληροφοριών (εύρεση, αξιολόγηση, ανάλυση, χρήση) (β) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 ΣΥΝΟΛΟ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΑ ΠΜ 1,0 7. Ικανότητα δημιουργίας νέων ιδεών (δημιουργικότητα) 8. Επίλυση προβλημάτων 9. Λήψη αποφάσεων 10. Ομαδική εργασία 11. Ηγετικές ικανότητες 12. Δυνατότητα για εργασία σε διεπιστημονική ομάδα (γ) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 ΣΥΝΟΛΟ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΑ ΠΜ 1,0 13. Δυνατότητα επικοινωνίας με μηεμπειρογνώμονες του κλάδου 14. Δυνατότητα για εργασία σ ένα διεθνές πλαίσιο 15. Ανάπτυξη πρωτοβουλίας και επιχειρηματικού πνεύματος 16. Ηθική δέσμευση 17. Ενδιαφέρον για ποιότητα 18. Θέληση για επιτυχία Σχήμα 2.1.22 Ανάπτυξη δεξιοτήτων/ικανοτήτων μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» 2.1.4 Διατμηματική και διεπιστημονική σύγκριση των μαθημάτων «Τεχνικής Υδρολογίας» Από την στατιστική ανάλυση των ερωτηματολογίων των μαθημάτων της «Τεχνικής Υδρολογίας» προκύπτουν οι παρακάτω ομοιότητες και διαφορές: 16 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

Ομοιότητες 1. Τα μαθήματα διδάσκονται συνήθως από μέλη ΔΕΠ σε μεγάλο ποσοστό (91%) ενώ μόνο ένα μικρό ποσοστό διδάσκεται με συνδιδασκαλία μελών ΔΕΠ και συμβασιούχων διδασκόντων σύμφωνα με το Π.Δ.407/80. Δεν παρατηρούνται διαφορές μεταξύ τμημάτων της ίδιας ειδικότητας ή τμημάτων διαφορετικών ειδικοτήτων. 2. Οι διδάσκοντες μέλη ΔΕΠ ανήκουν σε μεγάλο ποσοστό (περίπου 85%) στις υψηλότερες βαθμίδες (Καθηγητές/τριες και Αναπληρωτές Καθηγητές/τριες). 3. Το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» προσφέρεται κυρίως (σε ποσοστό μεγαλύτερο από 80%) στο τρίτο (3 ο ) έτος σπουδών (5 ο και 6 ο εξάμηνο σπουδών) ανεξάρτητα ειδικότητας. 4. Το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» προσφέρεται κυρίως ως μάθημα Υποχρεωτικό Κορμού σε ποσοστό 73% στο σύνολο των τμημάτων και 83% στις σχολές/τμήματα Πολιτικών Μηχανικών. Σε πολύ μικρότερο ποσοστό (9%) το μάθημα προσφέρεται ως Υποχρεωτικό Τομέα, Επιλογής Κορμού και Επιλογής Τομέα. 5. Το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» διδάσκεται, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%, 4 ώρες ανά εβδομάδα, ανεξάρτητα ειδικότητας (σχολής ή τμήματος). Σε ποσοστά 27% και 18% το μάθημα διδάσκεται 3 και 5 ώρες ανά εβδομάδα, αντίστοιχα στο σύνολο των σχολών/τμημάτων (17% και 33%, αντίστοιχα για τις σχολές/τμήματα Πολιτικών Μηχανικών). 6. Στις περισσότερες Σχολές και Τμήματα το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» δεν έχει ιδιαίτερη ιστοσελίδα. 7. Σε καμία σχολή/τμήμα δεν υπάρχουν προαπαιτούμενα μαθήματα για τη λήψη του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία». 8. Σε ποσοστό περίπου 50%, οι διδάσκοντες του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» θα ήθελαν να υπάρχουν προαπαιτούμενα μαθήματα για τη λήψη του μαθήματος. Σύμφωνα με τις απαντήσεις των διδασκόντων, τα μαθήματα που πρέπει να απαιτούνται πριν τη λήψη του μαθήματος «Τεχνικής Υδρολογίας» είναι: Υδραυλική, Μηχανική Ρευστών, Στατιστική και Θεωρία Πιθανοτήτων. 9. Από την ανάλυση προκύπτει ότι καλύπτονται όλα τα βασικά αντικείμενα της επιφανειακής υδρολογίας στα αντίστοιχα μαθήματα «Τεχνικής Υδρολογίας». Η κατανομή των ωρών διδασκαλίας φαίνεται να είναι πιο ομοιόμορφη στις Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών. 10. α. Το κύριο διδακτικό βοήθημα που διανέμεται στους φοιτητές στα μαθήματα «Τεχνική Υδρολογία» στο σύνολο των Σχολών/Τμημάτων είναι βιβλία εμπορίου σε ποσοστό 64%, ενώ σε ποσοστά 27% και 9% διανέμονται σημειώσεις διδασκόντων και βιβλία πανεπιστημιακών εκδόσεων, αντίστοιχα. Τα βιβλία που σε μεγαλύτερο ποσοστό διανέμονται στους φοιτητές είναι: α) Δ.Μ. Παπαμιχαήλ «Τεχνική Υδρολογία Επιφανειακών Υδάτων» και β) Γ. Τσακίρη «Υδατικοί Πόροι Ι. Τεχνική Υδρολογία». Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 17

β. Στις Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών, ως κύριο διδακτικό βοήθημα διανέμονται βιβλία εμπορίου σε ποσοστό 66%, ενώ σε ποσοστά από 17% διανέμονται σημειώσεις διδασκόντων και βιβλία πανεπιστημιακών εκδόσεων, αντίστοιχα. 11. Το επικουρικό διδακτικό βοήθημα που διανέμεται στους φοιτητές στα μαθήματα της «Τεχνικής Υδρολογίας» είναι συνήθως σημειώσεις των διδασκόντων σε ποσοστά 56% και 80% στο σύνολο των Σχολών/Τμημάτων και στις Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών, αντίστοιχα. 12. Η διδασκαλία του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» γίνεται κυρίως με διαλέξεις (ποσοστό πάνω από 60%) ενώ η διδασκαλία συνεπικουρείται από φροντιστηριακές /εργαστηριακές ασκήσεις σε ποσοστό περίπου 40%. Τα αποτελέσματα αυτά είναι ανεξάρτητα της ειδικότητας. 13. Η διδασκαλία του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» γίνεται χρησιμοποιώντας κυρίως πίνακα, βιντεοπροβολέα Η/Υ και διαφάνειες, ανεξάρτητα ειδικότητας. 14. Σε όλες τις Σχολές/Τμήματα, οι φοιτητές αξιολογούνται κυρίως με τελικές εξετάσεις, ενώ τη συνολική αξιολόγηση τους συμπληρώνουν ασκήσεις (σε ποσοστά περίπου 50 60%), τεστ προόδου (σε ποσοστό περίπου 30%) και θέμα προόδου (σε ποσοστό περίπου 30%). Οι τελικές εξετάσεις έχουν την μεγαλύτερη βαρύτητα στην συνολική αξιολόγηση (ποσοστό περίπου 75%) ενώ οι συμπληρωματικοί τρόποι αξιολόγησης έχουν μέση βαρύτητα ως εξής: ασκήσεις (25%), τεστ προόδου (20%), θέμα (15%) Τα παραπάνω αποτελέσματα έχουν μικρή διαφοροποίηση στις διάφορες ειδικότητες. 15. Τα μαθήματα της «Τεχνικής Υδρολογίας» καλύπτουν κυρίως τις ανάγκες σε γενική θεωρητική κατάρτιση στο αντικείμενο της υδρολογίας, ενώ ακολουθεί η γενική πρακτική κατάρτιση. Διαφορές 1. α. Το πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. περιλαμβάνει δύο μαθήματα Υδρολογίας, ένα στο 5ο εξάμηνο σπουδών και ένα στο 7ο εξάμηνο σπουδών. Το πρώτο μάθημα, το οποίο είναι εισαγωγικό μάθημα στην υδρολογία και στην υπόγεια υδραυλική προσφέρεται ως Υποχρεωτικό Κορμού στο 5 ο εξάμηνο σπουδών για 5 ώρες ανά εβδομάδα. Το δεύτερο μάθημα που αφορά στην υδρολογική προσομοίωση και είναι ουσιαστικά το μάθημα της Τεχνικής Υδρολογίας προσφέρεται ως μάθημα Υποχρεωτικό Τομέα στο 7 ο εξάμηνο σπουδών για 3 ώρες ανά εβδομάδα. β. Στο πρόγραμμα σπουδών της Σχολής Γεωπονίας του Α.Π.Θ. το μάθημα Υδρολογίας προσφέρεται εναλλακτικά στο 5 ο, 6 ο ή 7 ο εξάμηνο σπουδών. Το μάθημα προσφέρεται ως μάθημα Επιλογής Τομέα. γ. Στο πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος του Π.Θ. το μάθημα Υδρολογίας προσφέρεται εναλλακτικά στο 4 ο εξάμηνο σπουδών ως Υποχρεωτικό Κορμού. 18 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

2. α. Στο πρόγραμμα σπουδών της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π. το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» διδάσκεται 5 ώρες ανά εβδομάδα ως Υποχρεωτικό Κορμού στο 5ο εξάμηνο σπουδών. β. Στο πρόγραμμα σπουδών της Σχολής Μηχανικών Περιβάλλοντος του Π.Κ. και του Τμήματος Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών του Α.Π.Θ. το μάθημα Υδρολογίας διδάσκεται 3 ώρες ανά εβδομάδα ως μάθημα Υποχρεωτικό Κορμού. 3. α. Στο εισαγωγικό μάθημα Υδρολογίας στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ. καλύπτονται και αντικείμενα της Υπόγειας Υδρολογίας Υδραυλικής. β. Η κατανομή των ωρών διδασκαλίας ανά αντικείμενο διαφοροποιείται αισθητά σε διαφορετικά τμήματα. 2.1.5 Προτάσεις οργάνωσης μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» Οι προτάσεις που ακολουθούν αφορούν στην οργάνωση του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» ανεξάρτητα ειδικότητας. Στη συνέχεια θα ακολουθήσουν προτάσεις καθορισμού της διδασκόμενης ύλης και του προσανατολισμού του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» για κάθε μία ειδικότητα. Α. Γενικά στοιχεία μαθήματος Εξάμηνο σπουδών του μαθήματος Προτείνεται το εισαγωγικό μάθημα της Υδρολογίας να διδάσκεται στο 3 ο έτος σπουδών, στο 5 ο ή 6 ο εξάμηνο σπουδών. Η διδασκαλία του μαθήματος σε αυτά τα εξάμηνα σπουδών όλων των ειδικοτήτων επιβάλλεται ώστε να έχουν προηγηθεί μαθήματα που παρέχουν βασικές γνώσεις στους φοιτητές στην Υδραυλική και στην Στατιστική και τη Θεωρία των Πιθανοτήτων και προηγείται μαθημάτων που χρειάζονται γνώσεις υδρολογικού σχεδιασμού όπως Αποχετεύσεις (όμβριων υδάτων), Διευθετήσεις Ποταμών και Χειμάρρων, Εγγειοβελτιωτικά Έργα, Φράγματα και Ταμιευτήρες, κ.λ.π., καθώς και στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Είδος μαθήματος Το εισαγωγικό μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» θα πρέπει να είναι μάθημα Υποχρεωτικό Κορμού για όλες τις ειδικότητες. Αυτό κρίνεται απαραίτητο αφού οι βασικές και εισαγωγικές γνώσεις στην υδρολογία κρίνονται απαραίτητες τόσο για μαθήματα ειδίκευσης όσο και σε άλλα μαθήματα (π.χ. Οδοποιία). Ώρες διδασκαλίας ανά εβδομάδα Θεωρείται ότι το εισαγωγικό μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» μπορεί να διδάσκεται επαρκώς και ικανοποιητικά για 4 ώρες ανά εβδομάδα, ανεξάρτητα ειδικότητας (σχολής ή τμήματος). Ιστοσελίδα Μαθήματος Σήμερα θεωρείται ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει ιδιαίτερη ιστοσελίδα για κάθε μάθημα, όπου να περιλαμβάνονται όλες οι απαραίτητες αναφορές και πληροφορίες Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 19

καθώς και να διευκολύνεται η επικοινωνία διδασκόντων και φοιτητών. Επίσης, άλλοι εναλλακτικοί τρόποι μπορούν να διερευνηθούν. Προαπαιτούμενα Μαθήματα Τα μαθήματα Υδραυλικής και Στατιστικής και Θεωρίας των Πιθανοτήτων και σε μικρότερο βαθμό Μηχανικής Ρευστών πρέπει να προηγούνται και να απαιτούνται για την επιτυχή διδασκαλία του εισαγωγικού μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία». Β. Στοιχεία διδασκαλίας μαθήματος Διδακτικά Βοηθήματα Σήμερα υπάρχουν αρκετά διδακτικά βιβλία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διδασκαλία των βασικών αντικειμένων του εισαγωγικού μαθήματος της Υδρολογίας. Οι επιμέρους διδακτικές ανάγκες, όπως καθορίζονται από τον προσανατολισμό του μαθήματος ανά ειδικότητα, θα μπορούν να καλυφθούν από σημειώσεις του διδάσκοντα ή από νέα εξειδικευμένα συγγράμματα ανά ειδικότητα. Τρόπος διδασκαλίας Η διδασκαλία του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» πρέπει να γίνεται κυρίως με διαλέξεις και να συνεπικουρείται από φροντιστηριακές /εργαστηριακές ασκήσεις ή/και επιδείξεις μετρήσεων/ασκήσεις πεδίου όπου αυτό είναι εφικτό. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να συνδυαστεί η θεωρητική γνώση με την πρακτική εφαρμογή και γνώση. Η προτεινόμενη αναλογία θα μπορούσε να είναι 70 80% διαλέξεις, 10% 20% ασκήσεις και 10% ασκήσεις πεδίου/μετρήσεις. Μέσα διδασκαλίας Το βασικό εποπτικό μέσο διδασκαλίας για ένα εισαγωγικό μάθημα μπορεί να είναι ο πίνακας, οι διαφάνειες και ο βιντεοπροβολέας και σε δεύτερο επίπεδο ο Η/Υ. Γ. Αξιολόγηση φοιτητών Χαρακτήρας Εκπαίδευσης Τρόπος αξιολόγησης φοιτητών Όπως σε κάθε εισαγωγικό μάθημα, οι φοιτητές στα μαθήματα «Τεχνικής Υδρολογίας» θα πρέπει να αξιολογούνται με τελικές εξαμηνιαίες εξετάσεις. Ωστόσο οι εξετάσεις θα πρέπει να μην αποτελούν το μόνο τρόπο αξιολόγησης των φοιτητών. Εναλλακτικοί και συμπληρωματικοί τρόποι αξιολόγησης μπορούν να είναι οι ασκήσεις, το ενδιάμεσο τεστ προόδου, και το εξαμηνιαίο θέμα. Η βαρύτητα των διάφορων τρόπων αξιολόγησης στη συνολική αξιολόγηση θα πρέπει να είναι: Τελικές εξετάσεις 60 80%, Ασκήσεις 10 20%, Τεστ Προόδου 10 20% και Εξαμηνιαίο Θέμα 20 30%. Χαρακτήρας εκπαίδευσης Το εισαγωγικό μάθημα της Υδρολογίας θα πρέπει να στοχεύει κύρια στη θεωρητική και στην πρακτική κατάρτιση των φοιτητών και σε δεύτερο επίπεδο να τονίζεται ο διεπιστημονικός χαρακτήρας της επιστήμης της υδρολογίας, να δίνονται εναύσματα για τις σύγχρονες τεχνολογίες και μέθοδοι στην υδρολογία και να προάγεται η περιβαλλοντική ευαισθησία. 20 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

Ανάπτυξη δεξιοτήτων/ικανοτήτων φοιτητών Το εισαγωγικό μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» θα πρέπει να στοχεύει κύρια στην ανάπτυξη της ικανότητας για ανάλυση, σύνθεση και για πρακτική εφαρμογή των γνώσεων και επίλυση προβλημάτων από τους φοιτητές. Σε δεύτερο επίπεδο μπορεί να επιδιωχθεί και η ανάπτυξη και άλλων ικανοτήτων από μέρους των φοιτητών όπως η ομαδική εργασία, κλπ. 2.1.6 Καθορισμός ύλης/κατεύθυνσης μαθήματος «Τεχνικής Υδρολογίας» ανά ειδικότητα Το μάθημα της «Τεχνικής Υδρολογίας» ως εισαγωγικό μάθημα στην Επιφανειακή Υδρολογία στο πρόγραμμα σπουδών κάθε ειδικότητας θα πρέπει να περιλαμβάνει τα βασικά γνωστικά αντικείμενα (διδασκόμενη ύλη), ανεξάρτητα ειδικότητας. Στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 2.1.3) έχει γίνει προσπάθεια να καθορισθούν αυτά τα αντικείμενα καθώς και οι ώρες διδασκαλίας που θα πρέπει να τους αναλογούν. Πίνακας 2.1.3. Αντικείμενα διδασκαλίας ανά αντικείμενο για το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» Κωδικός ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Ώρες Διδασκαλίας Ποσοστό Χρόνου (%) ΓΕΝ 1 Εισαγωγή Υδρολογικός Κύκλος 2 3,6 ΥΙ 1 ΥΙ 2 Συλλογή και Επεξεργασία Υδρομετεωρολογικής και Υδρομετρικής Πληροφορίας Πιθανοθεωρητική Ανάλυση Βροχοπτώσεων και Παροχών 6 10,7 8 14,3 ΥΙ 3 Υδρολογικό Ισοζύγιο και Υδρολογικές Απώλειες 6 10,7 ΥΙ 4 ΥΙ 5 Προσομοίωση Γεγονότων Βροχής Απορροής Εκτίμηση Πλημμυρικών Απορροών Διόδευση Πλημμυρών (μέσω ποτάμιου τμήματος και μέσω ταμιευτήρα) 10 17,9 6 10,7 ΥΙ 6 Υδρολογικές Εκτιμήσεις με Ανεπαρκή Δεδομένα 4 7,1 ΥΙ 7 Υδρολογικά Μοντέλα 2 3,6 ΓΕΝ 2 Εφαρμογές Παραδείγματα 12 21,4 ΣΥΝΟΛΟ 56 100 Διαφοροποιήσεις ως προς τη κατεύθυνση και προσανατολισμό του εισαγωγικού μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» μπορούν να προταθούν για κάθε ειδικότητα, οι οποίες προκύπτουν από τη φύση της κάθε επιστημονικής ειδικότητας. Παρόλα αυτά είναι αρκετά δύσκολο να καθορισθούν τα όρια και η έκταση των αντικειμένων αφού η ίδια η επιστήμη της υδρολογίας καλύπτει περισσότερες της μιας ειδικότητας. Α. Πολιτικού Μηχανικού Ο προσανατολισμός του μαθήματος της «Τεχνικής Υδρολογίας» στην επιστήμη του Πολιτικού Μηχανικού θα πρέπει να στοχεύει στην κατανόηση των υδρολογικών Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 21

φαινομένων και των μεθόδων/τεχνικών για την εκτίμηση υδρολογικών παραμέτρων σχεδιασμού κυρίως υδροτεχνικών έργων και άλλων έργων. Η εστίαση θα πρέπει να είναι στην εκτίμηση ελάχιστων και μέγιστων παροχών σχεδιασμού που θα αποτελέσουν τη βάση του υδρολογικού σχεδιασμού έργων όπως φραγμάτων και ταμιευτήρων, αποχέτευσης ομβρίων, συγκοινωνιακών έργων και γεφυρών, διευθετήσεων ποταμών και χειμάρρων. Β. Αγρονόμου και Τοπογράφου Μηχανικού Ο προσανατολισμός του μαθήματος «Τεχνική Υδρολογία» στην επιστήμη του Αγρονόμου και Τοπογράφου Μηχανικού θα πρέπει να στοχεύει στην κατανόηση των υδρολογικών φαινομένων και των μεθόδων/τεχνικών για την εκτίμηση υδρολογικών παραμέτρων σχεδιασμού κυρίως υδροτεχνικών έργων και έργων υποδομής. Η εστίαση θα πρέπει να αφορά στη χρήση εργαλείων χωρικής ανάλυσης και εκτίμησης, όπως γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών (Γ.Σ.Π. G.I.S.) και τηλεπισκόπησης στην εκτίμηση γεωμορφολογικών παραμέτρων, ελάχιστων και μέγιστων παροχών σχεδιασμού που θα βοηθούν στην εκτίμηση παραμέτρων σχεδιασμού για τον σχεδιασμό υδροτεχνικών έργων (π.χ. φράγματα και ταμιευτήρες, συγκοινωνιακά έργα και γέφυρες, διευθετήσεις ποταμών και χειμάρρων) και έργων υποδομής (π.χ. αποχέτευση όμβριων, έργα οδοποιίας, εγγειοβελτιωτικά έργα). Γ. Μηχανικού Περιβάλλοντος Ο προσανατολισμός του μαθήματος της «Τεχνικής Υδρολογίας» στην επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος θα πρέπει να στοχεύει στην κατανόηση των υδρολογικών φαινομένων και των μεθόδων/τεχνικών για την εκτίμηση υδρολογικών παραμέτρων για τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό και την προστασία του περιβάλλοντος. Δ. Γεωπόνου Γεωργικού Μηχανικού Ο προσανατολισμός του μαθήματος της «Τεχνικής Υδρολογίας» στην επιστήμη του Γεωπόνου Γεωργικού Μηχανικού θα πρέπει να στοχεύει στην κατανόηση των υδρολογικών φαινομένων και των μεθόδων/τεχνικών για την εκτίμηση υδρολογικών παραμέτρων για τον υδρολογικό σχεδιασμό και υδρολογική διαστασιολόγηση διαφόρων έργων αποθήκευσης νερού για αρδευτικούς σκοπούς (π.χ. εγγειοβελτιωτικά έργα, λιμνοδεξαμενές). 22 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

2.2 ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ Συνολικά, συλλέχθηκαν δύο (2) ερωτηματολόγια για μαθήματα Υδρολογικής Προσομοίωσης από (σε παρένθεση ο τίτλος του μαθήματος): Σχολές και Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών (ΠΜ) 1. Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Υδρολογική Σύνθεση) 2. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Στοχαστική Υδρολογία) Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της στατιστικής επεξεργασίας των ερωτηματολογίων ακολουθεί τη δομή ενοτήτων των ερωτηματολογίων (Παράρτημα Α). 2.2.1. Γενικά στοιχεία μαθήματος Α. Διδάσκοντες του μαθήματος Τα μαθήματα διδάσκονται από μέλη ΔΕΠ στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή. Β. Εξάμηνο σπουδών του μαθήματος Τα δύο μαθήματα προσφέρονται στο 8 ο εξάμηνο σπουδών. Γ. Είδος μαθήματος Το μάθημα «Υδρολογική Προσομοίωση» προσφέρεται ως μάθημα Επιλογής Κορμού στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ., ενώ στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. προσφέρεται ως μάθημα Υποχρεωτικό Τομέα. Δ. Ώρες διδασκαλίας ανά εβδομάδα Το μάθημα «Υδρολογική Προσομοίωση» διδάσκεται 3 ώρες ανά εβδομάδα στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. και 4 ώρες ανά εβδομάδα στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. Ε. Ιστοσελίδα Μαθήματος Το μάθημα «Υδρολογική Προσομοίωση» έχει ιδιαίτερη ιστοσελίδα μόνο στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ., ενώ στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. δεν υπάρχει ιδιαίτερη ιστοσελίδα του μαθήματος, αλλά υλικό διδασκαλίας διανέμεται μέσω της ιστοσελίδας του τμήματος. ΣΤ. Ύπαρξη προαπαιτούμενων μαθημάτων Σε καμία σχολή/τμήμα δεν υπάρχουν προαπαιτούμενα μαθήματα για τη λήψη του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση». Ζ. Απαίτηση προαπαιτούμενων μαθημάτων Ο διδάσκων του μαθήματος στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. εκτιμά ότι θα έπρεπε να απαιτούνται πριν τη λήψη του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» είναι: Υδρολογία, Στατιστική και Θεωρία Πιθανοτήτων. Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 23

2.2.2. Στοιχεία διδασκαλίας μαθήματος Α. Αντικείμενα διδασκαλίας Από την ανάλυση των αντικειμένων που διδάσκονται στα μαθήματα Υδρολογικής Προσομοίωσης, προκύπτει ότι καλύπτονται αντικείμενα υδρολογικής προσομοίωσης και πρόγνωσης (Πίνακας 2.2.1.). Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δύο μαθημάτων. Το μάθημα στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. καλύπτονται κυρίως τα αντικείμενα της υδρολογικής πρόγνωσης και χωρικής ανάλυσης, ενώ στο αντίστοιχο μάθημα στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ., εκτός του αντικειμένου της υδρολογικής πρόγνωσης, καλύπτονται τα αντικείμενα της υδρολογικής προσομοίωσης, της πιθανοθεωρητικής ανάλυσης και του υδρολογικού σχεδιασμού με περιορισμένα και ελλιπή δεδομένα. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. το αντίστοιχο μάθημα είναι το τρίτο μάθημα που αφορά στην Υδρολογία και τα προηγούμενα αντικείμενα έχουν καλυφθεί στα δύο προηγούμενα μαθήματα (Υπόγεια Υδραυλική/Υδρολογία και Υπολογιστική Υδρολογία). Πίνακας 2.2.1. Αντικείμενα διδασκαλίας και μέση κατανομή ωρών διδασκαλίας ανά αντικείμενο για το μάθημα «Τεχνική Υδρολογία» Κωδικοί ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΩΡΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Α.Π.Θ. Π.Θ. ΥΙ 2 Πιθανοθεωρητική Ανάλυση Βροχοπτώσεων και Παροχών 4 ΥΙ 6 Υδρολογικές Εκτιμήσεις με Ανεπαρκή Δεδομένα 6 ΥΙ 7 Υδρολογικά Μοντέλα 3 8 ΥΙ 8 Προσδιοριστική Υδρολογική Προσομοίωση 1 8 ΥΙ 9 Ανάλυση Χρονοσειρών 2 8 ΥΙ 10 Στοχαστική Υδρολογική Προσομοίωση 6 8 ΥΙ 11 Υδρολογική Πρόγνωση 6 8 ΓΕΝ 1 Εφαρμογές Παραδείγματα 12 6 ΓΕΝ 2 Άλλο αντικείμενο (Χωρική Ανάλυση) 3 ΣΥΝΟΛΟ 33 56 Β. Κύριο διδακτικό βοήθημα Στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. διανέμονται στους φοιτητές σημειώσεις του διδάσκοντα, ενώ στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. διανέμονται βιβλίο εμπορίου (Μ. Α. Μιμίκου «Τεχνολογία Υδατικών Πόρων») και σημειώσεις του διδάσκοντα. Γ. Επικουρικό διδακτικό βοήθημα Σημειώσεις των διδασκόντων διανέμονται στους φοιτητές ως επικουρικό διδακτικό βοήθημα στα μαθήματα «Υδρολογικής Προσομοίωσης». 24 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

Δ. Τρόπος διδασκαλίας Η διδασκαλία του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» γίνεται κυρίως με διαλέξεις (2 ώρες ανά εβδομάδα στο Α.Π.Θ. και 3 ώρες ανά εβδομάδα στο Π.Θ.), ενώ η διδασκαλία συνεπικουρείται από φροντιστηριακές /εργαστηριακές (από 1 ώρα ανά εβδομάδα στο Α.Π.Θ. και Π.Θ.). Ε. Μέσα διδασκαλίας Η διδασκαλία του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» γίνεται χρησιμοποιώντας κυρίως πίνακα και βιντεοπροβολέα, ενώ στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. χρησιμοποιούνται επίσης Η/Υ και διαφάνειες. 2.2.3. Αξιολόγηση φοιτητών/μαθήματος Α. Τρόπος αξιολόγησης φοιτητών Στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ., οι φοιτητές αξιολογούνται μόνο με τελικές εξετάσεις. Αντίθετα, οι φοιτητές στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. αξιολογούνται με γραπτή και προφορική παρουσίαση τεσσάρων θεμάτων που καλύπτουν την ύλη διδασκαλίας του μαθήματος. Β. Χαρακτήρας εκπαίδευσης Σύμφωνα με τις απαντήσεις των διδασκόντων, το μάθημα καλύπτει πολύ καλά τις ανάγκες σε γενική θεωρητική κατάρτιση, γνώση σύγχρονων τεχνολογιών και μεθόδων και περιβαλλοντική ευαισθησία. Ο διδάσκων του μαθήματος στο Π.Θ. θεωρεί ότι το μάθημα καλύπτει πολύ καλά τη γενική πρακτική κατάρτιση και το διεπιστημονικό χαρακτήρα των γνώσεων, ενώ ο διδάσκων του αντίστοιχου μαθήματος στο Α.Π.Θ. θεωρεί ότι το μάθημα καλύπτει αρκετά καλά τα παραπάνω αντικείμενα (Σχήμα 2.2.1). 4 ΑΠΘ ΠΘ 3,5 3 2,5 2 1,5 1 Γενική θεωρητική κατάρτιση Γενική πρακτική κατάρτιση Διεπιστημονικός χαρακτήρας γνώσεων Γνώση σύγχρονων τεχνολογιών και μεθόδων Περιβαλλοντική ευαισθησία Σχήμα 2.2.1. Χαρακτήρας εκπαίδευσης μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 25

Γ. Ανάπτυξη δεξιοτήτων/ικανοτήτων φοιτητών Σύμφωνα με τις απαντήσεις των διδασκόντων, το μάθημα βοηθά πολύ ή αρκετά τους φοιτητές στο να αναπτύξουν μια σειρά από δεξιότητες/ικανότητες, χωρίς να υπάρχουν κάποιες στις οποίες να υστερούν (Σχήμα 2.2.2). (α) 3,5 4 2,5 3 1,5 2 1 1. Ικανότητα για ανάλυση και σύνθεση 2. Ικανότητα για εφαρμογή των γνώσεων στην πράξη ΑΠΘ ΠΘ 3. Προγραμματισμός και διαχείριση χρόνου 4. Προφορική και γραπτή επικοινωνία στην ελληνική γλώσσα 5. Ικανοποιητικές δεξιότητες για χρήση Η/Υ 6. Δεξιότητα για διαχείριση πληροφοριών (εύρεση, αξιολόγηση, ανάλυση, χρήση) (β) ΑΠΘ ΠΘ 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 7. Ικανότητα δημιουργίας νέων ιδεών (δημιουργικότητα) 8. Επίλυση προβλημάτων 9. Λήψη αποφάσεων 10. Ομαδική εργασία 11. Ηγετικές ικανότητες 12. Δυνατότητα για εργασία σε διεπιστημονική ομάδα (γ) ΑΠΘ ΠΘ 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 13. Δυνατότητα επ ι κοι νωνί ας με μηεμπειρογνώμονες του κλάδου 14. Δυνατότητα γι α εργασία σ ένα δι εθνές πλαίσιο 15. Ανάπτυξη πρωτοβουλί ας και επιχειρηματικού πνεύματος 16. Ηθι κή δέσμευση 17. Ενδι αφέρον γι α ποι ότητα 18. Θέληση γι α επιτυχία Σχήμα 2.2.2. Ανάπτυξη δεξιοτήτων/ικανοτήτων μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» 26 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

2.2.4. Διατμηματική και διεπιστημονική σύγκριση των μαθημάτων «Yδρολογική Προσομοίωση» Από την στατιστική ανάλυση των ερωτηματολογίων του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» προκύπτουν οι παρακάτω ομοιότητες και διαφορές: Ομοιότητες Διαφορές 1. Τα μαθήματα διδάσκονται μόνο σε Σχολές/Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ και του ΠΘ. 2. Τα μαθήματα διδάσκονται από μέλη ΔΕΠ που ανήκουν στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή. 3. Το μάθημα «Υδρολογική Προσομοίωση» προσφέρεται στο τέταρτο (4 ο ) έτος σπουδών (8 ο εξάμηνο σπουδών). 4. Το μάθημα «Υδρολογική Προσομοίωση» προσφέρεται ως μάθημα Επιλογής Κορμού στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ., ενώ στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. προσφέρεται ως μάθημα Υποχρεωτικό Τομέα. 5. Το μάθημα «Υδρολογική Προσομοίωση» διδάσκεται 3 ώρες ανά εβδομάδα στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. και 4 ώρες ανά εβδομάδα στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. 6. Το μάθημα «Υδρολογική Προσομοίωση» έχει ιδιαίτερη ιστοσελίδα μόνο στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ., ενώ στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. δεν υπάρχει ιδιαίτερη ιστοσελίδα του μαθήματος, αλλά υλικό διδασκαλίας διανέμεται μέσω της ιστοσελίδας του τμήματος. 7. Σε καμία σχολή/τμήμα δεν υπάρχουν προαπαιτούμενα μαθήματα για τη λήψη του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση». 8. Σύμφωνα με τις απαντήσεις των διδασκόντων, τα μαθήματα που πρέπει να απαιτούνται πριν τη λήψη του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» είναι: Υδρολογία (Τεχνική Υδρολογία), Στατιστική και Θεωρία Πιθανοτήτων. 9. Το μάθημα στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. καλύπτονται κυρίως τα αντικείμενα της υδρολογικής πρόγνωσης και χωρικής ανάλυσης, ενώ στο αντίστοιχο μάθημα στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ., εκτός του αντικειμένου της υδρολογικής πρόγνωσης, καλύπτονται τα αντικείμενα της υδρολογικής προσομοίωσης, της πιθανοθεωρητικής ανάλυσης και του υδρολογικού σχεδιασμού με περιορισμένα και ελλιπή δεδομένα. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. το αντίστοιχο μάθημα είναι το τρίτο μάθημα που αφορά στην Υδρολογία και τα προηγούμενα αντικείμενα έχουν καλυφθεί στα δύο προηγούμενα μαθήματα (Υπόγεια Υδραυλική/Υδρολογία και Υπολογιστική Υδρολογία). 10. Στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ. διανέμονται στους φοιτητές σημειώσεις του διδάσκοντα, ενώ στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. διανέμονται βιβλίο εμπορίου (Μ. Α. Μιμίκου «Τεχνολογία Υδατικών Πόρων») και σημειώσεις του διδάσκοντα. Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 27

11. Σημειώσεις των διδασκόντων διανέμονται στους φοιτητές ως επικουρικό διδακτικό βοήθημα στα μαθήματα «Υδρολογική Προσομοίωση». 12. Η διδασκαλία του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» γίνεται κυρίως με διαλέξεις (2 ώρες ανά εβδομάδα στο Α.Π.Θ. και 3 ώρες ανά εβδομάδα στο Π.Θ.) ενώ η διδασκαλία συνεπικουρείται από φροντιστηριακές /εργαστηριακές (από 1 ώρα ανά εβδομάδα στο Α.Π.Θ. και Π.Θ.). 13. Η διδασκαλία του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» γίνεται με τη χρήση κυρίως πίνακα και βιντεοπροβολέα, ενώ στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. χρησιμοποιούνται επίσης Η/Υ και διαφάνειες. 14. Στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ., οι φοιτητές αξιολογούνται μόνο με τελικές εξετάσεις. Αντίθετα, οι φοιτητές στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Π.Θ. αξιολογούνται με γραπτή και προφορική παρουσίαση τεσσάρων θεμάτων που καλύπτουν την ύλη διδασκαλίας του μαθήματος. 15. Το μάθημα καλύπτει πολύ έως αρκετά καλά τις ανάγκες σε γενική θεωρητική κατάρτιση, γνώση σύγχρονων τεχνολογιών και μεθόδων, περιβαλλοντική ευαισθησία, γενική πρακτική κατάρτιση και διεπιστημονικό χαρακτήρα των γνώσεων. 2.2.5. Προτάσεις οργάνωσης μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» Οι προτάσεις που ακολουθούν αφορούν στην οργάνωση του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση». Α. Γενικά στοιχεία μαθήματος Εξάμηνο σπουδών του μαθήματος Προτείνεται το εισαγωγικό μάθημα της Υδρολογικής Προσομοίωσης να διδάσκεται στο 4 ο έτος σπουδών, στο 7 ο ή 8 ο εξάμηνο σπουδών. Η διδασκαλία του μαθήματος σε αυτά τα εξάμηνα σπουδών επιβάλλεται ώστε να έχουν προηγηθεί μαθήματα που παρέχουν βασικές γνώσεις στους φοιτητές στην Υδρολογία Τεχνική Υδρολογία και στη Στατιστική και τη Θεωρία των Πιθανοτήτων και έχει το χαρακτήρα μεταπτυχιακού μαθήματος σπουδών (στο πλαίσιο των προσπαθειών για αναγνώριση του Διπλώματος Μηχανικού ως μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών). Είδος μαθήματος Το μάθημα της Υδρολογικής Προσομοίωσης θα πρέπει να είναι μάθημα Τομέα Κατεύθυνσης (Υποχρεωτικό ή Επιλογής ανάλογα με το δομή του προγράμματος σπουδών και την ειδικότητα). Ώρες διδασκαλίας ανά εβδομάδα Θεωρείται ότι το μάθημα της Υδρολογικής Προσομοίωσης μπορεί να διδάσκεται επαρκώς και ικανοποιητικά για 4 ώρες ανά εβδομάδα. 28 ΥΔΡΟΜΕΔΩΝ 2010

Ιστοσελίδα Μαθήματος Σήμερα θεωρείται ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει ιδιαίτερη ιστοσελίδα για κάθε μάθημα στο οποίο περιλαμβάνονται όλες οι απαραίτητες και σχετικές αναφορές και πληροφορίες καθώς και να διευκολύνεται η επικοινωνία διδασκόντων φοιτητών. Προαπαιτούμενα Μαθήματα Οι διδάσκοντες θεωρούν ότι τα μαθήματα της Υδρολογίας και της Στατιστικής και Θεωρίας των Πιθανοτήτων θα πρέπει να προηγούνται και να απαιτούνται για την επιτυχή διδασκαλία του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση». Β. Στοιχεία διδασκαλίας μαθήματος Διδακτικά Βοηθήματα Σήμερα δεν υπάρχουν επαρκή και ενημερωμένα διδακτικά βιβλία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διδασκαλία των βασικών αντικειμένων του εισαγωγικού μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση». Οι διδακτικές ανάγκες, όπως καθορίζονται από τον προσανατολισμό του μαθήματος, θα μπορούν να καλυφθούν από σημειώσεις του διδάσκοντα ή από νέα εξειδικευμένα συγγράμματα. Τρόπος διδασκαλίας Η διδασκαλία του μαθήματος «Υδρολογική Προσομοίωση» πρέπει να γίνεται με διαλέξεις και να συνεπικουρείται από εργαστηριακές ασκήσεις. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να συνδυαστεί η θεωρητική γνώση με την πρακτική εφαρμογή και γνώση. Η προτεινόμενη αναλογία θα μπορούσε να είναι 50% διαλέξεις και 50% εργαστηριακές ασκήσεις. Μέσα διδασκαλίας Το βασικό εποπτικό μέσο διδασκαλίας για ένα εισαγωγικό μάθημα θα πρέπει να είναι κλασικά μέσα (πίνακας, διαφάνειες ή βιντεοπροβολέας) και οπωσδήποτε Η/Υ. Γ. Αξιολόγηση φοιτητών Χαρακτήρας Εκπαίδευσης Τρόπος αξιολόγησης φοιτητών Για ένα προχωρημένο μάθημα προσομοίωσης όπως η «Υδρολογική Προσομοίωση» θα πρέπει οι φοιτητές να αξιολογούνται με εργασίες/θέματα. Η συνολική αξιολόγηση μπορεί να συνεπικουρείται από τελικές εξετάσεις. Η βαρύτητα των διάφορων τρόπων αξιολόγησης στη συνολική αξιολόγηση θα πρέπει να είναι: Τελικές εξετάσεις 0 30%και Εξαμηνιαίο Θέμα Θέματα/Ασκήσεις 100 70%. Χαρακτήρας εκπαίδευσης Στο προχωρημένο μάθημα «Υδρολογική Προσομοίωση» θα πρέπει να στοχεύει στη θεωρητική και στην πρακτική κατάρτιση των φοιτητών και στο διεπιστημονικό χαρακτήρα της επιστήμης της υδρολογίας, στις σύγχρονες τεχνολογίες και μεθόδους προσομοίωσης στην υδρολογία και να προάγεται η περιβαλλοντική ευαισθησία. Εκπαίδευση στην Υδρολογία και στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 29