ΡΥΠΑΝΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ 1
Γιατί µας απασχολεί; Ο σύγχρονος άνθρωπος στο υτικό κόσµο ζει περίπου το 90% του χρόνου µέσα σε κτίρια Οι συγκεντρώσεις ορισµένων ρύπων είναι µεγαλύτερες στο εσωτερικό των κτιρίων Άρα, η έκθεση στους ρύπους των εσωτερικών χώρων είναι σηµαντική Γιατί αυξήθηκε η ρύπανση εσωτερικών χώρων; Κατασκευή στεγανών κτιρίων τα γυάλινα κτίρια Τεχνητός ή περιορισµένος εξαερισµός Χρήση συνθετικών υλικών και επίπλων Χρήση προϊόντων οικιακού καθαρισµού 2
Προέλευση ρύπων εσωτερικών χώρων Ρύποι µε εξωτερική προέλευση SO 2 O 3 Γύρη και σκόνη Ρύποι παραγόµενοι εσωτερικά και εξωτερικά NO 2, CO VOCs Ρύποι που παράγονται εσωτερικά Καπνός τσιγάρου Φορµαλδεΰδη Αµίαντος Ραδόνιο Παράγοντες ποιότητας αέρα εσωτερικών χώρων Ποιότητα εξωτερικού αέρα Ρυθµός ανανέωσης αέρα εσωτερικών χώρων Υλικά που υπάρχουν στο κτήριο Οι δραστηριότητες µέσα στο κτήριο 3
Παράγοντες επιβάρυνσης εσωτερικών χώρων Φυσικοί Θερµοκρασία και υγρασία Θόρυβος Γύρη, σκόνη, οσµές Ηλεκτροµαγνητικά πεδία Παράγοντες επιβάρυνσης εσωτερικών χώρων Χηµικοί Καπνός τσιγάρου Φορµαλδεΰδη VOCs CO και ΝΟ 2 Όζον Αµίαντος Ραδόνιο 4
Παράγοντες επιβάρυνσης εσωτερικών χώρων Βιολογικοί Μύκητες (Μούχλες) Βακτήρια Ακάρεα Πηγές ρύπων µέσα στο σπίτι Κάπνισµα Έπιπλα και χαλιά Εστίες φωτιάς µε φλόγα Κλιµατιστικά µηχανήµατα Προϊόντα οικιακής χρήσης Μηχανήµατα γραφείου 5
Ρύπανση από προϊόντα οικιακής χρήσης Ανάµιξη απορρυπαντικών Παρασιτοκτόνα Εντοµοκτόνα-Σκοροκτόνα-Κατσαριδοκτόνα Χρώµατα τοίχων Βερνίκια για πατώµατα ιαλύτες π.χ. Βενζίνη, ασετόν, διορθωτικό Χλωρίνη Το πιο διαδεδοµένο λευκαντικό και απολυµαντικό Όταν αναµιγνύεται µε απορρυπαντικά που περιέχουν φώσφορο εκλύεται αέριο χλώριο και υδροχλωρικό οξύ Ερεθισµός στο ανώτερο αναπνευστικό και ναυτία 6
Υποκατάστατα χλωρίνης: προϊόντα µε βάση το οξυζενέ προϊόντα που περιέχουν υπερβορικό νάτριο που απελευθερώνουν οξυγόνο Παρασιτοκτόνα Σκοροκτόνα, εντοµοκτόνα, κατσαριδοκτόνα Περιέχουν οργανοχλωριωµένες και οργανοφωσφορικές ενώσεις Είναι τοξικά για τον άνθρωπο Προκαλούν βλάβες στο συκώτι, τα µάτια, το δέρµα 7
Παρασιτοκτόνα Είναι ύποπτα για καρκινογένεση Είσοδος στον ανθρώπινο οργανισµό µέσω αναπνοής ή επαφής µε το δέρµα Μέτρα προστασίας Μάσκες, γάντια, πλύσιµο χεριών Πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs) Πηγές Χρώµατα, βερνίκια, διαλύτες Ρούχα από καθαριστήριο Επικίνδυνα τόσο κατά τη χρήση όσο και κατά την αποθήκευση Η συγκέντρωση των VOCs είναι 2-5 φορές υψηλότερη στους εσωτερικούς χώρους σε σχέση µε τους εξωτερικούς 8
Καπνός τσιγάρου Το αντικείµενο εκατοντάδων µελετών Είναι επαρκώς αποδεδειγµένο ότι ο καπνός από το τσιγάρο είναι η κύρια αιτία καρκίνου του πνεύµονα και βασικός συντελεστής καρδιαγγειακών παθήσεων Οι παθητικοί καπνιστές απειλούνται επίσης παρά την αραίωση των ρύπων Χηµική σύσταση καπνού 4.800 ενώσεις, εκ των οποίων δεκάδες καρκινογόνες Αποτελείται τόσο από αέρια όσο και σωµατίδια εκάδες τοξικά αέρια CO, NO 2, φορµαλδεΰδη Σωµατίδια (Πίσσα) - Εισπνεόµενα Νικοτίνη και βαρύτεροι VOCs 9
Επιπτώσεις του καπνού Η συγκέντρωση ορισµένων τοξικών ενώσεων λόγω ατελούς καύσης είναι µεγαλύτερη κατά τη διάρκεια της «αναµονής» γιατί τότε η θερµοκρασία της καύσης είναι χαµηλότερη Ερεθισµός µατιών από φορµαλδεΰδη, ακετόνη, τολουόλιο, αµµωνία που επίσης προκαλούν τη µυρωδιά Η έκθεση στον καπνό προκαλεί κρίση σε ανθρώπους που πάσχουν από άσθµα Το παθητικό κάπνισµα µπορεί να προκαλέσει βρογχίτιδα, πνευµονία ακόµα και ξαφνικό θάνατο στα βρέφη 10
Φορµαλδεΰδη Ο πιο σηµαντικός ρύπος εσωτερικών χώρων Άχρωµο αέριο µε χαρακτηριστική οσµή Βασική πρώτη ύλη για την παραγωγή συγκολλητικών ουσιών στη βιοµηχανία ξύλου Πηγές φορµαλδεΰδης στο σπίτι Καπνός τσιγάρου Είδη οικιακής χρήσεως Συνθετικά δοµικά υλικά Κόλλα σε µοριοσανίδες Βαφή και κόλληση συνθετικών µοκετών Μονωτικά υλικά Τροχόσπιτα 11
Ρυθµός εκποµπής φορµαλδεΰδης Μεγάλος ρυθµός εκποµπής για τα νέα προϊόντα Όταν η θερµοκρασία ή η υγρασία είναι υψηλές τότε οι εκποµπές είναι µεγαλύτερες Επιπτώσεις στον άνθρωπο Αποδεδειγµένο καρκινογόνο στα ζώα Για συγκεντρώσεις > 1 ppm αναφέρονται ερεθισµοί: Μάτια (ιδιαίτερα όταν υπάρχουν φακοί επαφής) Μύτη Λαιµό έρµα Σε υψηλές συγκεντρώσεις (που αντιστοιχούν σε επαγγελµατικούς χώρους) δυσκολεύει η αναπνοή 12
Ίσως προκαλεί αναπνευστικά προβλήµατα, άσθµα και αλλεργίες σε παιδιά Κατατάσσεται ως πιθανό καρκινογόνο για τον άνθρωπο από το 1987 (ΕΡΑ) Το αναπνευστικό σύστηµα (συµπεριλαµβανοµένης της µύτης) είναι το πιο πιθανό σηµείο εκδήλωσης του καρκίνου ιοξείδιο του αζώτου (NO 2 ) Σχηµατισµός παρουσία φλόγας Οι εσωτερικές συγκεντρώσεις ΝΟ 2 ξεπερνούν τις εξωτερικές σε σπίτια µε τζάκια, ξυλόσοµπες, µαγκάλια, συσκευές µε φυσικό αέριο, κηροζίνη Οι συγκεντρώσεις του αναµένονται να είναι αυξηµένες µε τη διείσδυση του φυσικού αερίου στον οικιακό χώρο 13
Επιπτώσεις στον άνθρωπο από το ΝΟ 2 ιαλύεται στους βιολογικούς ιστούς και είναι οξειδωτικό Έχει επιπτώσεις στο αναπνευστικό σύστηµα Είναι το µοναδικό οξείδιο του αζώτου το οποίο είναι βλαβερό για τον άνθρωπο στα επίπεδα συγκεντρώσεων των εσωτερικών χώρων Παιδιά και πάσχοντες από άσθµα είναι οι πιο ευάλωτες οµάδες στην έκθεση σε ΝΟ 2 Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) Άχρωµο, άοσµο αέριο, παραπροϊόν της ατελούς καύσης καυσίµων που περιέχουν C Αποτέλεσµα δυσλειτουργίας των συσκευών καύσης Γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνο όταν χρησιµοποιούνται καύσιµα από βιοµάζα Π.χ. Ξύλο, κάρβουνο 14
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό CO Η ικανότητα του CO όταν εισπνέεται να συµπλοκοποιείται µε την αιµογλοβίνη του αίµατος µειώνοντας έτσι την ικανότητά της να µεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς Κατά µ.ο οι καπνιστές έχουν διπλάσιο ποσοστό δεσµευµένης αιµογλοβίνης στο αίµα τους Επιπτώσεις στον άνθρωπο από το CΟ Έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις CO οδηγεί σε πονοκέφαλο, κούραση, απώλεια συνείδησης, ασφυξία, ακόµα και σε θάνατο Βρέφη, ηλικιωµένοι και άνθρωποι µε αναιµία είναι πιο ευάλωτοι στην έκθεση σε CO 15
Όζον Σχηµατισµός παρουσία φωτός Πηγές Φωτοτυπικά µηχανήµατα Εκτυπωτές laser Αµίαντος Οικογένεια 6 φυσικών ορυκτών του πυριτίου Λευκό στερεό µε σπειροειδείς ίνες Παρουσιάζει ιδιαίτερη αντοχή στη θερµότητα Έχει σχετικά χαµηλό κόστος Χρησιµοποιείται για πυρίµαχα υλικά και ρούχα και ως δοµικό υλικό 16
Αµίαντος Είναι αποδεδειγµένα καρκινογόνο στον άνθρωπο δια της αναπνευστικής οδού Προκαλεί µεσοθηλίωµα, µια ανίατη µορφή καρκίνου των πνευµόνων Ο αµίαντος και ο καπνός του τσιγάρου δρουν συνεργιστικά Μέτρα πρόληψης Απαγόρευση χρήσης αµιάντου Προσεκτική κατεδάφιση κτιρίων µε υλικά από αµίαντο Το ραδιενεργό ραδόνιο (Rn) Προϊόν της ραδιενεργούς διάσπασης του ραδίου Το ράδιο ανήκει στην οµάδα του ουρανίου, το οποίο είναι φυσικό συστατικό του στερεού φλοιού της γης Πηγές: πετρώµατα και έδαφος Οι γρανίτες είναι ιδιαιτέρως επιβαρυντικοί Όχι τα ασβεστολιθικά πετρώµατα Είναι αέριο και έτσι διαφεύγει στην ατµόσφαιρα Τα αµµώδη πετρώµατα ευνοούν τη µέγιστη διαφυγή 17
Ιδιότητες του ραδονίου Εισέρχεται στα υπόγεια των κτισµάτων µέσω ρωγµών ιαλύεται στα αρτεσιανά νερά Χηµικά αδρανές σε θερµοκρασία περιβάλλοντος Έχει χαµηλή διαλυτότητα στο αίµα Ο χρόνος παραµονής του στους πνεύµονες είναι πρακτικά πολύ µικρός Στοιχεία για το ραδόνιο Υπάρχει σε υψηλές συγκεντρώσεις στο 7% των κτιρίων στις ΗΠΑ Στην Ελλάδα δεν είναι ιδιαίτερο πρόβληµα λόγω των ασβεστολιθικών εδαφών Μέτρα προστασίας: στεγανοποίηση κτισµάτων 18
Πηγές βιολογικών ρύπων Σηµεία µε αυξηµένη υγρασία (π.χ. τουαλέτες) Σκόνη σπιτιού Κατοικίδια ζώα Μαξιλάρια, στρώµατα και κλινοσκεπάσµατα Χαλιά και µοκέτες Κλιµατιστικά Είδη βιολογικών ρύπων Μύκητες Κυριότερος εκπρόσωπος: Μούχλα Βακτήρια Κυριότερο: Λεγεωνέλλα Σωµατίδια από τριχωτά κατοικίδια Ζωύφια της οικιακής σκόνης Ακάρεα: χαλιά, µοκέτες, υφάσµατα 19
Αρνητικά περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των κλιµατιστικών Είναι εξαιρετικά ενεργοβόρες συσκευές Χρήση CFCs ως ψυκτικών φαινόµενο του θερµοκηπίου τρύπα του όζοντος Αποβάλουν θερµότητα προς το περιβάλλον αστική θερµονησίδα Κίνδυνος εκδήλωσης νόσου των Λεγεωναρίων Όχι στα οικιακά συστήµατα Αντιµετώπιση ρύπανσης από κλιµατιστικά Συστηµατικός καθαρισµός φίλτρων και αντικατάσταση όταν χρειάζεται Ανθρώπινη υγεία Εξοικονόµηση ενέργειας Τακτικός καθαρισµός της µπροστινής γρίλιας Καλός αερισµός του χώρου µετά τη χρήση του κλιµατιστικού Συµπλήρωση ψυκτικού µέσου όταν χρειάζεται 20
Ακάρεα Συγγενείς αραχνών και σκορπιών Ζουν σε µέρη µε υψηλή υγρασία (~75-80%) Τρέφονται µε υπολείµµατα δέρµατος Ζουν ~3 µήνες Είναι αλλεργιογόνα Επιπτώσεις βιολογικών ρύπων Αλλεργικές αντιδράσεις Ερεθισµοί ανώτερου αναπνευστικού Άσθµα Πυρετός Γρίπη Μολυσµατικές ασθένειες 21
Αντιµετώπιση βιολογικών ρύπων Αποφυγή υγρασίας µέσω καλού αερισµού Σχολαστικός καθαρισµός χαλιών, µοκετών, στρωµάτων, µαξιλαριών Τακτική συντήρηση των κλιµατιστικών Αντιµετώπιση ρύπανσης εσωτερικών χώρων Πρόληψη της ρύπανσης - Αποµάκρυνση πηγών εκποµπής ρύπων Καλός αερισµός των χώρων! ιατήρηση θερµοκρασίας και υγρασίας σε µέτρια επίπεδα Ενηµέρωση για τα δοµικά υλικά 22