3.3 Σύνταξη Πλαισίου Επιχειρησιακού Προγράμματος

3.3 Σύνταξη Πλαισίου Επιχειρησιακού Προγράμματος 3.3.1 Γενικά Το παρόν Πλαίσιο Επιχειρησιακού Προγράμματος συντάσσεται και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Β Σταδίου της «Μελέτης μορφολογικών κανόνων δόμησης και Αρχιτεκτονικής, στις περιοχές εντός και εκτός οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκων, της Περιφερειακής ενότητας Ξάνθης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης». Σύμφωνα με τις αναλυτικές προδιαγραφές των Μελετών μορφολογικών κανόνων δόμησης και Αρχιτεκτονικής, στις περιοχές εντός και εκτός οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκων, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα αποτελεί το πλαίσιο για την εκπόνηση ειδικών μελετών και άλλων μελετών-έργων αναπλάσεων σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας. 3.3.2 Θεσμικό Πλαίσιο Επιχειρησιακών Προγραμμάτων-Περιεχόμενο Με τα άρθρα 203-207 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (Ν. 3463/2006), θεσπίστηκε για πρώτη φορά, η υποχρέωση κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων από τους πρωτοβάθμιους Ο.Τ.Α. (Δήμοι). Με το άρθρο 266 Ν. 3852/2010 (Πρόγραμμα Καλλικράτης) επιβεβαιώνεται η υποχρέωση κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων από τους Ο.Τ.Α. α βαθμού. Η υποχρέωση κατάρτισης πενταετών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων από τους Ο.Τ.Α. β βαθμού (Περιφέρειες) θεσπίστηκε για πρώτη φορά με το άρθρο 268 του Ν. 3852/2010 (Πρόγραμμα Καλλικράτης). Σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας, που αποτελεί υποδιαίρεση των Ο.Τ.Α. β βαθμού, μέχρι την συγγραφή του παρόντος, δεν έχει θεσπιστεί η υποχρέωση κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων. Στα πλαίσια της «Μελέτης μορφολογικών κανόνων δόμησης και Αρχιτεκτονικής, στις περιοχές εντός και εκτός οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκων, της Περιφερειακής ενότητας Ξάνθης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης» και συγκεκριμένα στην παρ. 3.3 κρίνεται απαραίτητη η σύνταξη Πλαισίου Επιχειρησιακού Προγράμματος σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας. Λόγω της έλλειψης θεσμικού πλαισίου και αναλυτικών προδιαγραφών για την σύνταξη Επιχειρησιακού Προγράμματος στο συγκεκριμένο επίπεδο διοίκησης (Περιφερειακή Ενότητα), την μέχρι σήμερα εξέλιξη της «Μελέτης μορφολογικών κανόνων δόμησης και Αρχιτεκτονικής, στις περιοχές εντός και εκτός οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκων, της Περιφερειακής ενότητας Ξάνθης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης» (έχουν παραδοθεί τα Υποστάδια Ανάλυση- Αναγνώριση και Προκαταρκτική Πρόταση του Α Σταδίου) και τις ανάγκες της μελέτης, στα πλαίσια της οποίας συντάσσεται το παρόν Επιχειρησιακό Πρόγραμμα η δομή που θα ακολουθηθεί δεν 1

ταυτίζεται με αυτήν των Οδηγών Κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (Ο.Τ.Α. α και β βαθμού), αλλά αποτελεί σύνθεση αυτών, έτσι ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες της παρούσας μελέτης. 3.3.3 Στόχος Στόχος του Επιχειρησιακού Προγράμματος είναι η προώθηση της περιφερειακής και της εσωτερικής ανάπτυξης της Περιφέρειας, σε εναρμόνιση με τις κατευθύνσεις αναπτυξιακού σχεδιασμού σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, στα πλαίσια της «Μελέτης μορφολογικών κανόνων δόμησης και Αρχιτεκτονικής, στις περιοχές εντός και εκτός οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκων, της Περιφερειακής ενότητας Ξάνθης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης» το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα περιλαμβάνει τις ειδικές και άλλες μελέτες και τα έργα, που κρίνονται απαραίτητα, ύστερα από την ανάλυση και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης στην Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης. Οι παραπάνω μελέτες και έργα επικεντρώνονται στο πλαίσιο των μορφολογικών κανόνων δόμησης. Αρμόδια αρχή για την υλοποίηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος που περιγράφεται στη συνέχεια είναι το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας. 3.3.4 Αξιολόγηση ανάλυσης υπάρχουσας κατάστασης Εντοπισμός προβλημάτων Ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός δεν έχει αναπτυχθεί-εφαρμοστεί στις υποκείμενες ενότητες της ΠΕ Ξάνθης. Μέχρι σήμερα εντός της περιοχής μελέτης έχει εγκριθεί μόνο ένα (1) ΓΠΣ, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.1337/1983, και το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία αναθεώρησης σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.2508/1997. Πρόκειται για το ΓΠΣ Ξάνθης στο οποίο περιλαμβάνονται οι οικισμοί Κιμμέρια, Π.Χρύσα, Ν.Χρύσα, Π.Μορσίνη, Ν.Μορσίνη, Λεύκη, Καλλιθέα, Πετροχώρι, Εύμοιρο, Λαμπρινό. Η έλλειψη χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού τοπικού επιπέδου, δυσχεραίνει την εφαρμογή των Ειδικών Πλαισίων, του Περιφερειακού και του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, καθώς δεν πραγματοποιείται εξειδίκευση των ρυθμίσεων και πολιτικών σε τοπικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να επικρατεί αναρχία και ασυμβατότητα σε επίπεδο χρήσεων γης, όρων δόμησης κτλ. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι το μεγαλύτερο τμήμα της ΠΕ Ξάνθης να μην υπόκειται σε χωροταξικόπολεοδομικό σχεδιασμό. Πρόσφατα η θέσπιση του Ν. 4269/2014 «Χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση Βιώσιμη ανάπτυξη», με τον οποίο καθορίζονται νέα επίπεδα χωροταξικού σχεδιασμού, όπως επίσης και νέες κατηγορίες χρήσεων γης, έφερε αρκετές αλλαγές σε θέματα χωροταξικού και πολεοδομικού. Κρίνεται απαραίτητη η εναρμόνιση με την νέα νομοθεσία, με την εκπόνηση των απαραίτητων μελετών (Τοπικά Χωρικά Σχέδια) που θα αφορούν στην αναθεώρηση των υπαρχόντων 2

ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, αλλά και στην εκπόνηση νέων στις περιοχές που δεν υφίσταται σχεδιασμού αυτού του επιπέδου. Η πολεοδόμηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων όπου αυτή πραγματοποιήθηκε, έγινε με δύο κατηγορίες μελετών: α/ τα ρυμοτομικά σχέδια τα οποία συντάχθηκαν από το Υπουργείο Γεωργίας και την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ), και β/ τις πολεοδομικές μελέτες σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.1337/1983. Στην περιοχή μελέτης, την ΠΕ Ξάνθης, υπάρχουν 178 οικισμοί με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων κατά την πρόσφατη απογραφή του 2011. Από αυτούς μόλις οι 59 είναι οριοθετημένοι (ποσοστό 33,1%). Οι υπόλοιποι οικισμοί δημιουργήθηκαν με συγκεντρώσεις πληθυσμών. Από τους οριοθετημένους οικισμούς 7 διαθέτουν εγκεκριμένη Πολεοδομική Μελέτη (Εύμοιρον, Σταυρούπολις, Διομήδεια, Πετεινός, Άβδηρα, Πόρτο Λάγος και Εύλαλον), 1 οικισμός διαθέτει εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο το οποίο αποτελεί κύρωση του ρυμοτομικού σχεδίου του Υπουργείου Γεωργίας (Κομνηνά) και 2 οικισμοί διαθέτουν πολεοδομική μελέτη η οποία αποτελεί μερική τροποποίηση του ρυμοτομικού τους σχεδίου του Υπουργείου Γεωργίας. H συνολική έκταση των οικισμών, της ΠΕ Ξάνθης, ανέρχεται σε 32.833 στρέμματα. Από αυτά, τα 22.191 στρέμ. δηλαδή το 68% βρίσκονται εντός θεσμοθετημένων ορίων. Πλέον αυτών, εκτός των ορίων οικισμών αλλά εντός ρυμοτομικών σχεδίων, βρίσκονται άλλα 1.421 στρέμ. ή το 4% του συνόλου. Συνεπώς σε 23.612 στρέμ. ή 72% της συνολικής έκτασης των οικισμών υπάρχει κάποιο καθεστώς ελέγχου της δόμησης, είτε ως προς ιδιαίτερους όρους δόμησης είτε ως προς την ρυμοτομία. Τα υπόλοιπα 9.221 στρέμ. δηλαδή το 28%, δεν διαθέτουν οριοθέτηση, ούτε βρίσκονται εντός κάποιου εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου. Το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα υψηλό και επιπλέον διαφοροποιείται σημαντικά ανά Δημοτική Ενότητα, ξεκινώντας από 12%, που είναι το χαμηλότερο (ΔΕ Σταυρούπολης), και φθάνοντας μέχρι το απόλυτο 100% (ολόκληρος ο Δήμος Μύκης), ενώ και στην Δημοτική Ενότητα Σέλερου του Δήμου Αβδήρων το ποσοστό αυτό ξεπερνά το 40%. Η μέση πραγματική έκταση κάθε οικισμού, με βάση την πραγματική δόμηση ανεξάρτητα οριοθέτησης ή ρυμοτομικού σχεδίου, ανέρχεται σε 210 στρέμ.. Και σε αυτό το μέγεθος υπάρχει σημαντική απόκλιση ανά δημοτική ενότητα και κυμαίνεται από μόλις 4% του μ.ό. (ΔΕ Σατρών) μέχρι 201% του μ.ό. (ΔΕ Βιστωνίδας). Όσον αφορά τον υλοποιημένο Συντελεστή Δόμησης, αυτός σε επίπεδο περιοχής μελέτης λαμβάνει τιμές από 0,06 που είναι η ελάχιστη, μέχρι 0,62 που είναι η μέγιστη. Η μέγιστη τιμή αφορά τους μη οριοθετημένους οικισμούς οι οποίοι διαθέτουν μόνο συνεκτικά και καθόλου αραιοδομημένα ή 3

αδόμητα τμήματα. Σημειώνουμε ότι την μέγιστη τιμή 0,62 λαμβάνουν όλοι οι οικισμοί του Δήμου Μύκης. Οι ελεύθεροι δημόσιοι χώροι των οικισμών της Π.Ε. Ξάνθης δεν παρουσιάζουν αξιόλογες ιδιαιτερότητες. Χωρίζονται κατά κύριο λόγω σε πλατείες, δημόσιες κρήνες, διαμορφώσεις με σκοπό να αναδείξουν μνημεία, λιγοστές παιδικές χαρές, αύλειους χώρους σχολικών συγκροτημάτων, ναών, τζαμιών ή άλλων δημόσιων κτηρίων (κοινοτικά καταστήματα, δημαρχεία, μουσεία κα.), υπαίθρια γήπεδα ποδοσφαίρου ή μπάσκετ, νησίδες οδών, περιορισμένες διαμορφώσεις στις όχθες χειμάρρων ή ρεμάτων, όπως για παράδειγμα σε οικισμούς του Δήμου Μύκης, και αλσύλλια. Οι υποδομές τους περιορίζονται κυρίως σε συμβατικά καθιστικά, φωτιστικούς στύλους, μικρά κιόσκια, που στεγάζουν καθιστικά, και κατασκευές για παιχνίδι. Στην πλειονότητά τους οι διαμορφώσεις των δημόσιων ελεύθερων χώρων των οικισμών του νομού είναι αδιάφορες, με αποτέλεσμα να μην αναδεικνύεται η φυσιογνωμία της εκάστοτε τοποθεσίας. Επίσης, η έλλειψη συντήρησης τόσο των κατασκευών όσο και των φυτεύσεων καθιστά τους χώρους δυσλειτουργικούς και αφιλόξενους. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι στους ορεινούς πομακικούς και πεδινούς μουσουλμανικούς οικισμούς της Π.Ε. Ξάνθης οι δημόσιοι ελεύθεροι χώροι είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, με εξαίρεση αύλειους χώρους περιμετρικά των τζαμιών και τα μουσουλμανικά κοιμητήρια που εντοπίζονται σε κεντρικά σημεία των οικισμών. Από την μακροσκοπική έρευνα διαπιστώσαμε τα ακόλουθα ως προς την ποιότητα των κατοικιών που συνθέτουν τους οικισμούς της ΠΕ Ξάνθης. Συγκεκριμένα: Αριθμός παραδοσιακών κατοικιών οι οποίες έχουν συντηρηθεί συνεχίζουν να κατοικούνται από τους ιδιοκτήτες τους. Σε άλλες περιπτώσεις αυτοί μετακινήθηκαν σε διπλανή νεωτερική κατοικία και η παραδοσιακή κατοικία χρησιμοποιείται ως αποθηκευτικός χώρος. Η εν λόγω κατοικία-αποθηκευτικός χώρος υφίσταται την φθορά του χρόνου αφού παραμένει ασυντήρητη. Υπάρχει και αριθμός παραδοσιακών κατοικιών που βρίσκονται σε ερειπιώδη κατάσταση ή είναι πλέον ερείπια. Οι νεωτερικές κατοικίες που βρίσκονται ανάμεσα σε παραδοσιακές ή σε νεωτερικούς οικισμούς ακολουθούν την κατασκευαστική ποιότητα που παρατηρείται στους αγροτικούς οικισμούς όλης της χώρας. Είναι συνηθισμένες κατασκευές χωρίς ιδιαίτερες τεχνικές απαιτήσεις. Η προσπάθεια αντιγραφής της αστικής πολυώροφης κατοικίας είναι εμφανής όπου οι συνεχείς εξώστες και τα σιδερένια κιγκλιδώματα αποτελούν την προτεραιότητα στους χρήστες. Το ισχύον Θεσμικό πλαίσιο δεν εξασφαλίζει την ουσιαστική προστασία και ανάδειξη του δομημένου χώρου της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των οικισμών της ΠΕ Ξάνθης. Αν εξαιρέσουμε το κάτω Καρυόφυτο το οποίο χαρακτηρίστηκε παραδοσιακός οικισμός με το ΠΔ/19-10-78 (ΦΕΚ594/Δ/78) δεν υπάρχει άλλος χαρακτηρισμένος οικισμός ως παραδοσιακός. Κατά τη μακροσκοπική προσέγγιση των οικισμών της περιοχής μελέτης διαπιστώθηκαν μεγάλες αλλαγές στους οικισμούς 4

που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως παραδοσιακοί. Αποτέλεσμα του μη χαρακτηρισμού των οικισμών ως παραδοσιακών είναι σήμερα τα διατηρητέα παραδοσιακά κτίσματα να είναι εξαιρετικά λίγα σε σχέση με αυτά που υπάρχουν και συνεχίζουν να διατηρούν ιστορικά χαρακτηριστικά. Το φυσικό τοπίο της ΠΕ Ξάνθης προστατεύεται τόσο από εγχώρια όσο και από διεθνή μέτρα. Μεγάλα τμήματα ορεινών, δασικών, υγροτοπικών και αγροτικών οικοσυστημάτων του νομού ανήκουν στο Διεθνές Δίκτυο Φύση 2000, προστατεύονται από τη Σύμβαση Ραμσάρ ή έχουν κηρυχθεί Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους. Παρ όλα αυτά ο φυσικός πλούτος φαίνεται ότι υποβαθμίζεται λόγω ελλιπούς εφαρμογής μέτρων προστασίας αλλά και εξαιτίας της ελλιπούς ενημέρωσης των πολιτών. Από τα παραπάνω προβλήματα που εντοπίστηκαν κατά την ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης και την αξιολόγηση αυτών των προβλημάτων αλλά και τις επιτακτικές ανάγκες που προκύπτουν από τα υπερκείμενα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού προκύπτουν οι δράσεις που παρατίθενται στη συνέχεια. Πρόκειται για Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, το οποίο διατυπώνεται ως στρατηγική παρέμβαση με ενδεικτικές δράσεις σε Επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας και όχι αναλυτικά ανά οικισμό. Σε περιπτώσεις που η ομάδα μελέτης κρίνει απαραίτητο, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κάθε περιοχής, οι δράσεις που προτείνονται δύνανται να συγκεκριμενοποιούνται και σε επίπεδο οικισμού. 3.3.5 Άξονες και δράσεις Όπως προαναφέρθηκε σκοπός του παρόντος Πλαισίου Επιχειρησιακού Προγράμματος είναι η καταγραφή ενδεικτικών δράσεων, οι οποίες κρίνονται απαραίτητες για την προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των κατοίκων και αναδεικνύοντας την μορφολογία των και τις ιδιαιτερότητες των οικισμών της ΠΕ Ξάνθης. Άξονας 1: Περιβάλλον-Βιώσιμη Ανάπτυξη Τα μέτρα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος για τις ζώνες εντός και εκτός σχεδίου έχουν άμεση σχέση με τα αξιόλογα στοιχεία του φυσικού τοπίου της ΠΕ Ξάνθης και γενικότερα με την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής μελέτης. Πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ανάδειξη και προστασία φυσικών σχηματισμών στην άμεση και ευρύτερη περιοχή των οικισμών είναι η εφαρμογή ενός βιώσιμου πλαισίου διαχείρισης και ανάπτυξης όλων των αξιόλογων φυσικών ενοτήτων, με στόχο την ανάδειξη δυνατοτήτων εξέλιξης και ανασύνταξης της οικολογικής ισορροπίας τους. Δράση 1.1: Βελτίωση, προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξη φυσικού περιβάλλοντος Στην ΠΕ Ξάνθης, όπως έχει αναφερθεί στην Ανάλυση, συναντώνται πολλές περιοχές οι οποίες προστατεύονται από εθνικές και ευρωπαϊκές ρυθμίσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Οι περιοχές αυτές αποτελούν πολύ σημαντική κληρονομιά για το σύνολο του πληθυσμού και κυρίως 5

για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Θα πρέπει αρχικά να εφαρμόζονται πιστά οι ρυθμίσεις προστασίας τους και στη συνέχεια, εντός του πλαισίου αυτών των ρυθμίσεων, να αναδεικνύονται ώστε να αποτελούν πόλο έλξης. Η παρούσα Δράση θα πρέπει εφαρμοστεί σε συνδυασμό με την Δράση 1.12: Διεξαγωγή προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και θα μπορούσε να συνδυαστεί με την Δράση 5.1: Ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Δράση 1.2: Περιβαλλοντική αναβάθμιση κτιριακού αποθέματος Η περιβαλλοντική αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος, αποτελεί πρωταρχικό στόχο τόσο για την προστασία του περιβάλλοντος, όσο και για την μακροπρόθεσμη εξοικονόμηση χρημάτων για τους ιδιοκτήτες των κτιρίων. Θα πρέπει να εφαρμόζεται πρωταρχικά σε κτίρια δημόσια και δημοτικά και να εξαπλώνεται και στις ιδιωτικές ιδιοκτησίες. Μπορεί μέσω ενδεικτικών ενεργειών που παρουσιάζονται παρακάτω: Αντικατάσταση κουφωμάτων με αντίστοιχα υψηλών προδιαγραφών. Αντικατάσταση υαλοστασίων. Εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών, σε βοηθητικούς χώρους. Εγκατάσταση ψυχρών οροφών. Μόνωση οροφής. Μόνωση πρόσοψης. Αντικατάστασης συμβατικών συστημάτων θέρμανσης. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω ενέργειες θα πρέπει να είναι σε συμφωνία με τις δράσεις του Άξονα 3-Αναβάθμιση του αστικού ιστού. Δράση 1.3: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Η χρήση και η εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ σε οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων αποτελεί ένα μείζον θέμα, ενώ ιδιαίτερα από την τελευταία πενταετία παρατηρείται η σταδιακή υποβάθμιση της εικόνας των μικρών οικισμών στη χώρα μας, αφενός από την άτακτη και χωρίς προγραμματισμό εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ, και αφετέρου την έλλειψη ελέγχου και τις ασάφειες της υφιστάμενης νομοθεσίας. Α. Παραδοσιακοί οικισμοί: απαγόρευση εγκατάστασης συστημάτων ΑΠΕ σε νέα και υφιστάμενα κτήρια, καθώς και στους υπαίθριους χώρους και γήπεδα των οικισμών αυτών. Η ανάγκη χρήσης των ΑΠΕ και η εναρμόνιση με τη νέα Ευρωπαϊκή οδηγία θα καλύπτεται μέσω των τοπικών ΟΤΑ, οι οποίοι θα είναι υποχρεωμένοι να ορίσουν κοινοτικές, μη καλλιεργήσιμες, μη δασικές και εκτός σχεδίου εκτάσεις, ως «Εκτάσεις Κοινού Ενεργειακού Οφέλους» (ΕΚΕΟ). Οι ΕΚΕΟ θα περιλαμβάνουν την εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ ώστε να καλύπτουν τις ενεργειακές ανάγκες του συνόλου του οικισμού για τον οποίο προορίζονται. 6

Β. Υπόλοιποι οικισμοί (κάτω των 2000 κατοίκων) που δεν προτείνεται ο χαρακτηρισμός τους ως παραδοσιακοί: επιτρέπεται η χρήση ΑΠΕ σύμφωνα με κανονισμούς. Εφαρμογή ΕΚΕΟ όπως παραπάνω. Γ. Χώρος εκτός σχεδίου: επιτρέπεται η χρήση και εγκατάσταση ΑΠΕ όπως στην ανωτέρω κατηγορία Β. Σε όλες τις κατηγορίες οικισμών, δεν επιτρέπεται η χρήση και η εγκατάσταση ΑΠΕ σε εκτάσεις που είναι χαρακτηρισμένες ως καλλιεργήσιμη γη, δασικές, σε ρέματα και σε περιοχές που περιλαμβάνονται στο δίκτυο NATURA 2000. Δράση 1.4: Μελέτη απομάκρυνσης-αντικατάστασης ηλιακών θερμοσιφώνων και φωτοβολταϊκών πάνελ Οι ηλιοθερμοσίφωνες και τα φωτοβολταϊκά που προβάλλουν στη στέγη υποβαθμίζουν την αισθητική ποιότητα της κατοικίας και του συνόλου. Βέβαια στην ΠΕ Ξάνθης συναντώνται σε περιορισμένο βαθμό, θα πρέπει όμως να τεθούν περιορισμοί για την μελλοντική ανάπτυξή τους. Μέσω ειδικών μελετών, να βρεθούν διαφορετικοί τρόποι εγκατάστασης του απαραίτητου εξοπλισμού για την αξιοποίηση των εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Η συγκεκριμένη δράση κατατάσσεται κυρίως στον Άξονα 3-Αναβάθμιση του αστικού ιστού. Δράση 1.5: Μελέτη αντιμετώπισης «αυθαίρετης» τοποθέτησης φωτοβολταϊκών εντός και εκτός ορίων οικισμών Σε συνέχεια της Δράσης 1.2 και σε συνδυασμό με την σημασία της αγροτικής γης της ΠΕ Ξάνθης, θα πρέπει μέσω ειδικής μελέτης να καθοριστούν περιοχές στις οποίες θα επιτρέπεται η εγκατάσταση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, πέρα από τις περιοχές ΕΚΕΟ, με στόχο την προστασία τόσο της καλλιεργούμενης γης, όσο και της αισθητικής του τοπίου. Άλλες δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος είναι: Δράση 1.6: Απαγόρευση της αυθαίρετης επέκτασης των οικισμών σε βάρος των φυσικών σχηματισμών. Δράση 1.7: Ακριβής χαρτογράφηση όλων των οικοτόπων, ώστε να διευκολύνεται ο εντοπισμός τυχών αλλοιώσεων. Δράση 1.8: Λεπτομερής καταγραφή της πανίδας και των ενδιαιτημάτων της εντός των φυσικών ενοτήτων. Δράση 1.9: Περιβαλλοντική και αισθητική αποκατάσταση διαταραγμένων και υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων. Δράση 1.10: Οριοθέτηση διευθέτηση και καθαρισμός των υδατορεμάτων. Δράση 1.11: Προώθηση βιολογικών μεθόδων καλλιέργειας, απαγόρευση εντατικών μεθόδων καλλιέργειας με επικίνδυνα χημικά φυτοφάρμακα που καταλήγουν στους υπόγειους 7

υδροφορείς και στους υγροτόπους της περιοχής καθώς και η διατήρηση, αναβάθμιση και εμπλουτισμός των οικοσυστημάτων. Δράση 1.12: Προσδιορισμός της φέρουσας ικανότητας των δασικών εκτάσεων με στόχο την ανάπτυξη υποδομών αναψυχής στους ορεινούς οικισμούς, Δράση 1.13: Διεξαγωγή προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για την ενημέρωση των κατοίκων σχετικά με τις αξίες λειτουργίες, υπηρεσίες αγαθά που προσφέρουν τα φυσικά οικοσυστήματα στους ίδιους και στις τοπικές κοινωνίες. Δράση 1.14: Διαφύλαξη της φυσιογνωμίας φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου. Άξονας 2: Πολεοδομία-Χωροταξία Δράση 2.1: Οριοθέτηση μη οριοθετημένων οικισμών / Τροποποίηση-Επανακαθορισμός ορίων οικισμών (θεσμοθετημένα / πραγματικά όρια) Κρίνεται αναγκαία η οριοθέτηση των μη οριοθετημένων οικισμών της ΠΕ Ξάνθης. Όπως προαναφέρθηκε από τους 178 οικισμούς μόλις οι 59 έχουν οριοθετηθεί. Το σύνολο των μουσουλμανικών οικισμών είναι μη οριοθετημένοι. Επίσης κατά την ανάλυση και επιτόπια έρευνα διαπιστώθηκε διαφορά μεταξύ των θεσμοθετημένων ορίων οικισμών και των πραγματικών ορίων αυτών. Θα πρέπει να πραγματοποιηθεί έλεγχος και επανακαθορισμός των ορίων των οικισμών, κυρίως στις περιοχές όπου υπάρχει διαφορά μεταξύ ορίου εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου και θεσμοθετημένου ορίου οικισμού (π.χ. Διομήδια, Πετεινός, Μέλισσα, Μάγγανα) καθώς και σε οικισμούς όπου υπάρχει διαφορά μεταξύ του θεσμοθετημένου ορίου οικισμού και του πραγματικού ορίου είναι ιδιαίτερα μεγάλη (π.χ. Νέον Εράσμιο-Ζηλωτής ). Δράση 2.2: Αναθεώρηση υφιστάμενων ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ / Εκπόνηση Τοπικών Χωρικών Σχεδίων Κρίνεται απαραίτητη η εκπόνηση Τοπικών Χωρικών Σχεδίων σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, έτσι ώστε να υπάρχουν θεσμοθετημένες χρήσεις γης και όροι δόμησης σε ολόκληρη την κτηματική περιφέρεια της ΠΕ Ξάνθης. Επίσης το μοναδικό ΓΠΣ (ΓΠΣ Ξάνθης) που έχει εκπονηθεί, θα πρέπει να εναρμονιστεί με την πρόσφατα θεσμοθετημένη νομοθεσία. Δράση 2.3: Εκπόνηση Πολεοδομικών Μελετών και Πράξεων Εφαρμογής Για την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού της περιοχής μελέτης κρίνεται απαραίτητη η εκπόνηση Πολεοδομικών Μελετών και Πράξεων Εφαρμογής, σταδιακά με στόχο μελλοντικά να καλυφθεί πλήρως η ΠΕ Ξάνθης με ρυθμίσεις πολεοδομικού σχεδιασμού. Δράση 2.5: Χαρακτηρισμός παραδοσιακών οικισμών Προτείνεται να χαρακτηριστούν περισσότεροι παραδοσιακοί οικισμοί στην ΠΕ Ξάνθης, καθώς διαθέτουν τα απαραίτητα στοιχεία για να γίνει αυτό. Με την συγκεκριμένη Δράση θα αντιμετωπιστεί η τάση για εξαφάνιση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. 8

Η Δράση αυτή θα λειτουργήσει σε συνδυασμό με τις Δράσεις του Άξονα 3: Αναβάθμιση αστικού ιστού. Δράση 2.6: Εισαγωγή-Χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS) στον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό Η αποτύπωση όλων των ρυθμίσεων του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού και η εισαγωγή αυτών σε ένα Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών κρίνεται αναγκαία για την ΠΕ Ξάνθης, καθώς θα δημιουργηθεί ένα πολύτιμο εργαλείο για τις υπηρεσίες της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης, που θα διευκολύνει, θα απλουστεύσει και θα επισπεύσει τις χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδοτήσεων, γνωμοδοτήσεων κτλ. Δράση 2.7: Ειδικά Σχέδια Περιβαλλοντικής Αναβάθμισης και Ανάπτυξης (ΕΣΠΕΡΑΑ) Σύμφωνα με το άρθρο 17 του Ν. 4280/14 (ΦΕΚ-159/Α/8-8-14) ορίζονται οι εγκαταλελειμμένοι και μικροί και φθίνοντες οικισμοί. Σύμφωνα με τις διατάξεις του ίδιου Νόμου τίθεται το πλαίσιο για την εκπόνηση Ειδικών Σχεδίων Περιβαλλοντικής Αναβάθμισης και Ανάπτυξης (ΕΣΠΕΡΑΑ). Τα ΕΣΠΕΡΑΑ κρίνονται απαραίτητα για την βιώσιμη ανάπτυξη εγκαταλελειμμένων και μικρών και φθινόντων οικισμών. Προτείνεται η εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων για την έκδοση ΕΣΠΕΡΑΑ, στους οικισμούς της ΠΕ Ξάνθης που πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις. Δράση 2.8: Περιοχές Περιβαλλοντικής Αναβάθμισης και Ιδιωτικής Πολεοδόμησης (ΠΠΑΙΠ) Σύμφωνα με το Ν. 4280/14 (ΦΕΚ-159/Α/8-8-14) σε εδαφικές εκτάσεις με ελάχιστη έκταση 50 στρέμματα, εκτός ορίων οικισμών και σχεδίων πόλεων είναι δυνατός, υπό προϋποθέσεις, ο καθορισμός Περιοχών Περιβαλλοντικής Αναβάθμισης και Ιδιωτικής Πολεοδόμησης (ΠΠΑΙΠ). Προτείνεται η εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης, σε περιοχές όπου υπάρχει ενδιαφέρον για οργανωμένη πολεοδόμηση, εκτός οικιστικών υποδοχέων. Άξονας 3: Αναβάθμιση αστικού ιστού Πολλοί οικισμοί διαθέτουν ενδιαφέροντα πολεοδομικά περιγράμματα αφού αυτά δεν έχουν χάσει τον παραδοσιακό ιστό που συγκροτούν. Πρόκειται για τεθλασμένα περιγράμματα τα οποία προκύπτουν από τη φύση του χώρου αλλά και ηθελημένα, που τα επιβάλουν οι συνθήκες της εποχής. Πραγματικά οι τεθλασμένοι δρόμοι (ζικ-ζακ), οι απότομες κλίσεις των δρόμων προς τα αριστερά ή δεξιά, τα διαβατικά, τα αδιέξοδα, υπάκουαν σε πανάρχαιους κανόνες που πήγασαν από την ανάγκη ασφάλειας των οικισμών και γενικότερα του οικισμού. Επομένως η διατήρησή τους κάτω από όποιο κυκλοφοριακό κόστος επιβάλλεται γιατί αποτελεί τον πρώτο κανόνα διατήρησης τόσο του οικιστικού αποθέματος όσο και του χαρακτήρα του οικισμού. Δράση 3.1: Εντοπισμός-Καθορισμός-Ανάδειξη συγκεκριμένων τύπων κατοικιών σε κάθε οικισμό που θα χρησιμοποιούνται ως πρότυπα κατοικίας Σε όσους από τους οικισμούς της ΠΕ Ξάνθης συναντώνται συγκεκριμένοι τύποι κατοικίας, οι οποίοι είτε είναι παλιές παραδοσιακές κατοικίες είτε νέες, που κατασκευάστηκαν με σεβασμό στην 9

μορφολογία των προγενέστερων κατοικιών και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κάθε οικισμού. Οι κατοικίες αυτές θα πρέπει να αποτελέσουν πρότυπα για τις νέες που πρόκειται να κατασκευαστούν. Η συγκεκριμένη Δράση κρίνεται απαραίτητη για τους οικισμούς που προτείνονται να χαρακτηριστούν ως παραδοσιακοί. Δράση 3.2: Συντήρηση κτιρίων που αποτελούν την πολιτιστική-ιστορική ταυτότητα των οικισμών και έχουν εγκαταλειφθεί Τα κτίρια που αποτελούν την πολιτιστική-ιστορική ταυτότητα του κάθε οικισμού και έχουν εγκαταλειφθεί, πρέπει να συντηρούνται και σε συνδυασμό με την παραπάνω Δράση να αποτελούν πρότυπα για τις νέες κατοικίες που πρόκειται να κατασκευαστούν. Επίσης σε περιπτώσεις όπου είναι δυνατή η απόκτηση τέτοιων κτιρίων από την τοπική αυτοδιοίκηση προτείνεται η αναπαλαίωση τους και η στέγαση σε αυτά δημοτικών/περιφερειακών υπηρεσιών. Δράση 3.3: Μελέτη απομάκρυνσης-αντικατάστασης ηλιακών θερμοσιφώνων και φωτοβολταϊκών πάνελ Οι ηλιοθερμοσίφωνες και τα φωτοβολταϊκά που προβάλλουν στη στέγη υποβαθμίζουν την αισθητική ποιότητα της κατοικίας και του συνόλου. Αν και το συγκεκριμένο φαινόμενο δεν είναι ιδιαίτερα εκτενές στην ΠΕ Ξάνθης, θα πρέπει, μέσω ειδικών μελετών, να βρεθούν διαφορετικοί τρόποι εγκατάστασης του απαραίτητου εξοπλισμού για την αξιοποίηση των εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Η συγκεκριμένη δράση κατατάσσεται κυρίως στον Άξονα 1-Περιβάλλον-Βιώσιμη Ανάπτυξη. Δράση 3.4: Ανάπλαση ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων με ανάδειξη των βασικών στοιχείων του κάθε οικισμού Οι διαμορφώσεις των δημόσιων ελεύθερων χώρων των οικισμών της ΠΕ Ξάνθης είναι αδιάφορες, με αποτέλεσμα να μην αναδεικνύεται η φυσιογνωμία της εκάστοτε τοποθεσίας. Οι χώροι αυτοί πρέπει να αναπλαστούν, ξεκινώντας από τους μεγαλύτερους πληθυσμιακά οικισμούς, έτσι ώστε να αποτελέσουν πόλο έλξης για τους κατοίκους, τους επισκέπτες των οικισμών. Μέσω των αναπλάσεων θα επιτευχθεί και η ανάδειξη των σημαντικών μνημείων/σημείων του κάθε οικισμού. Δράση 3.5: Προγράμματα αποκατάστασης προσόψεων κτιρίων Προτείνεται η αποκατάσταση των προσόψεων των κτιρίων των οικισμών που παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στους οικισμούς της ΠΕ Ξάνθης. Στόχος είναι η αισθητική αναβάθμιση της εικόνας των οικισμών της περιοχής μελέτης, αλλά και η ταυτόχρονη περιβαλλοντική αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος (Δράση 1.1). Δράση 3.6: Αποκατάσταση κτισμάτων στα οποία υπήρχε ή υπάρχει παραγωγική δραστηριότητα Παραδοσιακά αγροτικά κτίσματα και στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς στα οποία υπήρχε ή υπάρχει παραγωγική δραστηριότητα, μπορούν να ανακαινισθούν συνολικά (κτιριακά και 10

κεφαλαιουχικός εξοπλισμός) με τη χρήση παραδοσιακών υλικών αναγκαίων για τη διατήρηση των στοιχείων της κληρονομιάς του κτίσματος, με την προϋπόθεση όμως ότι μετά την ανακαίνισή τους δεν θα υπάρχει αύξηση της παραγωγικής τους ικανότητας. Δράση 3.7: Προστασία και ανάδειξη αξιόλογων αρχιτεκτονικών στοιχείων της αγροτικής υπαίθρου Στη δράση αυτή περιλαμβάνονται έργα για την προστασία αποκατάσταση και ανάδειξη αξιόλογων αρχιτεκτονικών στοιχείων της αγροτικής υπαίθρου τα οποία έχουν αισθητική και ιστορική σημασία. Άξονας 4: Υποδομές Οι παρακάτω δράσεις αφορούν σε προτάσεις για βελτίωση, επέκταση ή δημιουργία νέων βασικών δικτύων υποδομής στους τομείς των μεταφορικών δικτύων, της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών, της ύδρευσης, της αποχέτευσης και της διαχείρισης απορριμμάτων. Δράση 4.1: Συντήρηση και επισκευή οδικού δικτύου. Δράση 4.2: Ολοκληρωμένη διαχείριση αποβλήτων (εκσυγχρονισμός - επέκταση ΧΥΤΑ κτλ.) Δράση 4.3: Βελτίωση, επέκταση και εκσυγχρονισμός δικτύου ύδρευσης. Δράση 4.4: Βελτίωση, επέκταση και εκσυγχρονισμός δικτύου αποχέτευσης. Άξονας 5: Τουρισμός Η ανάπτυξη διαφόρων μορφών τουρισμού στην ΠΕ Ξάνθης θα ενδυναμώσει την οικονομική και κοινωνική κατάσταση της περιοχής. Επίσης σε συνδυασμό με τις Δράσεις του Άξονα 1 θα αναδειχθεί και θα προστατευτεί το φυσικό τοπίο. Δράση 5.1: Ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Δράση 5.2: Αξιοποίηση και ανάπτυξη τουριστικών υποδομών στο παραλιακό μέτωπο Δράση 5.3: Προγράμματα προβολής του φυσικού περιβάλλοντος. Δράση 5.4: Προγράμματα προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς 3.3.6 Επίλογος Το παρόν Πλαίσιο Επιχειρησιακού Προγράμματος δίνει κάποιες κατευθυντήριες και ενδεικτικές δράσεις που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν, με βάση τα προβλήματα, τις ανάγκες και τις προοπτικές που διαπιστώθηκαν κατά το Α Στάδιο της «Μελέτης μορφολογικών κανόνων δόμησης και Αρχιτεκτονικής, στις περιοχές εντός και εκτός οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκων, της Περιφερειακής ενότητας Ξάνθης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης». Επισυνάπτεται Πίνακας με τους Άξονες και τις Δράσεις στον οποίο γίνεται κατάταξη με βάση τον βαθμό προτεραιότητας της κάθε Δράσης. 11