ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΙΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΕΤΟΣ 2017

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΙΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΕΤΟΣ 2017

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΙΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΕΤΟΣ 2017 ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2016

ΙΕΡΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΚΥΠΡΟΥ 5 Ἰησοῦς Χριστὸς [φορητὴ εἰκών, ἔτους 1190, Παναγία τοῦ Ἄρακος].

Αἱ Ἁπαρχαὶ τοῦ Χριστιανισμοῦ εἰς τὴν Κύπρον Πράξεις ιγ 1-12 Ἦ σαν δέ τινες ἐν Ἀντιοχείᾳ κατὰ τὴν οὖσαν Ἐκκλησίαν προφῆται καὶ διδάσκαλοι, ὅ τε Βαρνάβας καὶ Συμεὼν ὁ ἐπικαλούμενος Νίγερ, καὶ Λούκιος ὁ Κυρηναῖος, Μαναήν τε Ἡρῴδου τοῦ τετράρχου σύντροφος καὶ Σαῦλος. Λειτουργούντων δὲ αὐτῶν τῷ Κυρίῳ καὶ νηστευόντων εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἀφορίσατε δή μοι τὸν Βαρνάβαν καὶ τὸν Σαῦλον εἰς τὸ ἔργον ὃ προσκέκλημαι αὐτούς. Τότε νηστεύσαντες καὶ προσευξάμενοι καὶ ἐπιθέντες αὐτοῖς τὰς χεῖρας ἀπέλυσαν. Οὗτοι μὲν οὖν ἐκπεμφθέντες ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου κατῆλθον εἰς τὴν Σελεύκειαν, ἐκεῖθέν τε ἀπέπλευσαν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ γενόμενοι ἐν Σαλαμῖνι κατήγγελλον τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ἐν ταῖς συναγωγαῖς τῶν Ἰουδαίων εἶχον δὲ καὶ Ἰωάννην ὑπηρέτην. Διελθόντες δὲ τὴν νῆσον ἄχρι Πάφου εὗρόν τινα μάγον ψευδοπροφήτην Ἰουδαῖον ᾧ ὄνομα Βαριησοῦς, ὃς ἦν σὺν τῷ ἀνθυπάτῳ Σεργίῳ Παύλῳ ἀνδρὶ συνετῷ οὗτος προσκαλεσάμενος Βαρνάβαν καὶ Σαῦλον ἐπεζήτησεν ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ἀνθίστατο δὲ αὐτοῖς Ἐλύμας ὁ μάγος - οὕτω γὰρ μεθερμηνεύεται τὸ ὄνομα αὐτοῦ - ζητῶν διαστρέψαι τὸν ἀνθύπατον ἀπὸ τῆς πίστεως. Σαῦλος δέ, ὁ καὶ Παῦλος, πλησθεὶς Πνεύματος Ἁγίου καὶ ἀτενίσας εἰς αὐτὸν εἶπεν ὦ πλήρης παντὸς δόλου καὶ πάσης ρᾳδιουργίας, υἱὲ διαβόλου, ἐχθρὲ πάσης δικαιοσύνης, οὐ παύσῃ διαστρέφων τὰς ὁδοὺς Κυρίου τὰς εὐθείας; Καὶ νῦν ἰδοὺ χεὶρ τοῦ Κυρίου ἐπὶ σέ, καὶ ἔσῃ τυφλὸς μὴ βλέπων τὸν ἥλιον ἄχρι καιροῦ. Παραχρῆμα δὲ ἔπεσεν ἐπ αὐτὸν ἀχλὺς καὶ σκότος, καὶ περιάγων ἐζήτει χειραγωγούς. Τότε ἰδὼν ὁ ἀνθύπατος τὸ γεγονὸς ἐπίστευσεν, ἐκπλησσόμενος ἐπὶ τῇ διδαχῇ τοῦ Κυρίου.

Τὸ Αὐτοκέφαλον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου Κανὼν 8ος τῆς Γ Οἰκουμενικῆς Συνόδου Πρᾶγμα παρὰ τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς θεσμοὺς καὶ τοὺς κανόνας τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καινοτομούμενον, καὶ τῆς πάντων ἐλευθερίας ἁπτόμενον, προσήγγειλεν ὁ θεοφιλέστατος συνεπίσκοπος Ῥηγῖνος, καὶ οἱ σὺν αὐτῷ θεοφιλέστατοι ἐπίσκοποι τῆς Κυπρίων ἐπαρχίας, Ζήνων καὶ Εὐάγριος. Ὅθεν, ἐπειδὴ τὰ κοινὰ πάθη μείζονος δεῖται τῆς θεραπείας, ὡς καὶ μείζονα τὴν βλάβην φέροντα, καὶ μάλιστα εἰ μηδὲ ἔθος ἀρχαῖον παρηκολούθησεν, ὥστε τὸν ἐπίσκοπον τῆς Ἀντιοχέων πόλεως τὰς ἐν Κύπρῳ προεῖσθαι χειροτονίας, καθὰ διὰ τῶν λιβέλλων καὶ τῶν οἰκείων φωνῶν ἐδίδαξαν οἱ εὐλαβέστατοι ἄνδρες, οἱ τὴν πρόσοδον τῇ ἁγίᾳ συνόδῳ ποιησάμενοι, ἕξουσι τὸ ἀνεπηρέαστον καὶ ἀβίαστον οἱ τῶν ἁγίων ἐκκλησιῶν, τῶν κατὰ τὴν Κύπρον, προεστῶτες, κατὰ τοὺς κανόνας τῶν ὁσίων Πατέρων, καὶ τὴν ἀρχαίαν συνήθειαν, δι ἑαυτῶν τὰς χειροτονίας τῶν εὐλαβεστάτων ἐπισκόπων ποιούμενοι, τὸ δὲ αὐτὸ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων διοικήσεων καὶ τῶν ἁπανταχοῦ ἐπαρχιῶν παραφυλαχθήσεται, ὥστε μηδένα τῶν θεοφιλεστάτων ἐπισκόπων ἐπαρχίαν ἑτέραν, οὐκ οὖσαν ἄνωθεν καὶ ἐξ ἀρχῆς ὑπὸ τὴν αὐτοῦ, ἢ γοῦν τῶν πρὸ αὐτοῦ χεῖρα καταλαμβάνειν, ἀλλὰ καί τις κατέλαβε, καὶ ὑφ ἑαυτὸν πεποίηται, βιασάμενος, ταύτην ἀποδιδόναι, ἵνα μὴ τῶν Πατέρων οἱ κανόνες παραβαίνωνται, μηδὲ ἐν ἱερουργίας προσχήματι, ἐξουσίας τύφος κοσμικῆς παρεισδύηται, μηδὲ λάθωμεν τὴν ἐλευθερίαν κατὰ μικρὸν ἀπολέσαντες, ἣν ἡμῖν ἐδωρήσατο τῷ ἰδίῳ αἵματι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὁ πάντων ἀνθρώπων ἐλευθερωτής. Ἔδοξε τοίνυν τῇ ἁγίᾳ καὶ οἰκουμενικῇ συνόδῳ, σῴζεσθαι ἑκάστῃ ἐπαρχίᾳ καθαρὰ καὶ ἀβίαστα τὰ αὐτῇ προσόντα δίκαια ἐξ ἀρχῆς καὶ ἄνωθεν, κατὰ τὸ πάλαι κρατῆσαν ἔθος, ἄδειαν ἔχοντος ἑκάστου μητροπολίτου τὰ ἴσα τῶν πεπραγμένων πρὸς τὸ οἰκεῖον ἀσφαλὲς ἐκλαβεῖν. Εἰ δέ τις μαχόμενον τύπον τοῖς νῦν ὡρισμένοις προσκομίσοι, ἄκυρον τοῦτον εἶναι ἔδοξε τῇ ἁγίᾳ πάσῃ καὶ οἰκουμενικῇ συνόδῳ.

10 ΙΕΡΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΚΥΠΡΟΥ

ΙΕΡΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΚΥΠΡΟΥ 11 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ Α.Μ. ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Χάριτι Θεοῦ ἐκδίδομεν τὴν τε «Διοικητικὴν συγκρότησιν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου» καὶ τὰς «Τυπικὰς Διατάξεις τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν» τοῦ σωτηρίου ἔτους 2017. Εἴμεθα πεπεισμένοι ὅτι, αἱ διὰ τοῦ Α τόμου παρεχόμεναι πληροφορίαι περὶ τῆς διοικητικῆς συγκροτήσεως, τόσον τῆς καθ ἡμᾶς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας ὅσον καὶ τῶν λοιπῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, διευκο λύνουσι μεγάλως τὴν λειτουργικότητα τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως, καὶ προά γουσι τὴν σύσφιγξιν τῶν δεσμῶν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος μετὰ τῆς Διοι κούσης Ἐκκλησίας. Ὡσαύτως, αἱ διαλαμβανόμεναι εἰς τὰς τυπικὰς διατάξεις τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν πληροφορίαι αἵτινες ἀφορῶσιν εἴς τε τὰς Κυριακὰς καὶ εἰς τὰς λοιπὰς ἑορτὰς τοῦ Ἑορτολογίου τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας, βοηθοῦσι τὰ μέγιστα τοὺς τε αἰδεσιμωτάτους Ἐφη μερίους, τοὺς ἐλλογίμους Ἱεροψάλτας καὶ τοὺς ἐντίμους ἐκκλησιαστικοὺς Ἐπι τρόπους τῶν ἱερῶν ἡμῶν ναῶν. Αἱ «Τυπικαὶ Διατάξεις» διὰ τῶν ἐπιχειρουμένων βελτιώσεων καὶ ἐπὶ τὸ σαφέστερον ρυθμίσεων ἐξειδικευμένων θεμάτων τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξεως καὶ παραδόσεως, τῆς παλαιόθεν ἰσχυούσης ἐν τῇ νήσῳ ἡμῶν, ἥτις οὐδόλως ἀφίσταται τοῦ λειτουργικοῦ τύπου τοῦ τηρουμένου ἐν τῇ Ἁγίᾳ τοῦ Χριστοῦ Μεγάλῃ Ἐκκλησίᾳ, συμβάλλουσιν εἰς τὴν «ἐν μιᾷ ψυχῇ καὶ καρδίᾳ» προσφορὰν τῆς «λογικῆς λατρείας ἡμῶν» τῆς ἀναφερομένης εἰς τὸ «ὑπερουράνιον Θυσιαστήριον» καὶ διερχομένης τοὺς οὐρανοὺς ὡς «φωνῆς ὑδάτων πολλῶν» πρὸς ἀνύμνησιν τοῦ ὀνόματος τοῦ ἐν Τριάδι ἡμῶν Θεοῦ. Θερμῶς συγχαίρομεν τὴν συντακτικὴν ἐπιτροπὴν διὰ τοὺς κόπους καὶ τὴν ἐπιμέλειαν τῆς συντάξεως καὶ τῆς κατὰ τὸ δυνατὸν ἀρτίας παρουσιάσεως τοῦ ὅλου ἔργου. Ὡσαύτως ἀπονέμομεν εἰς αὐτὴν τὸν δίκαιον ἔπαινον ἡμῶν καὶ τῆς περὶ ἡμᾶς Ἁγίας καὶ Ἱερᾶς Συνόδου διὰ τὴν ἀπόφασιν, ὅπως ἀφιερώσῃ τὴν παροῦσαν ἔκδοσιν εἰς τὴν ἐν Κρήτῃ

12 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ συνελθοῦσαν κατὰ τὸν μῆνα Ἰούνιον τοῦ λήγοντος ἔτους Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Σύνοδον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὅπως ἀναφέρεται εἰς τὸ ἐκδοθὲν αὐτῆς μήνυμα «πρὸς τὸν Ὀρθόδοξο λαὸ καὶ κάθε ἄνθρωπο καλῆς θελήσεως», «Ἀκολουθώντας πιστὰ τὸ παράδειγμα τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν θεοφόρων Πατέρων» (σ.σ.ἐμελέτησε) «καὶ πάλιν τὸ Εὐαγγέλιον τῆς ἐλευθερίας «ᾗ Χριστὸς ἡμᾶς ἠλευθέρωσε» (Γαλ. 5,1). Θεμέλιο τῶν θεολογικῶν (σ.σ. αὐτῆς) ἀναζητήσεων ὑπῆρξε ἡ βεβαιότητα ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν ζεῖ γιὰ τὸν ἑαυτό της. Μεταδίδει τὴ μαρτυρία τοῦ Εὐαγγελίου τῆς χάριτος καὶ τῆς ἀληθείας καὶ προσφέρει σὲ ὅλη τὴν οἰκουμένη τὰ δῶρα τοῦ Θεοῦ: τὴν ἀγάπη, τὴν εἰρήνη, τὴν δικαιοσύνη, τὴν καταλλαγή, τὴν δύναμη τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεως καὶ τὴν προσδοκία τῆς αἰωνιότητος». Ὅθεν ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου προτρέπεται πάντας ἡμᾶς, «ὅπως ἀναλογιστοῦμε τὶς εὐθύνες μας μέσα στὴν ὅλη δημιουργία τοῦ Θεοῦ καὶ ἰδιαίτερα μέσα στὴν Ἐκκλησία. Ἀποδεχόμενοι τὶς ἀποφάσεις τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου ὡς ὁδοδεῖκτες γιὰ τὴ ζωή μας, καλούμαστε νὰ γίνουμε ὑπηρέτες τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καὶ συνεργοί Του στὴν οἰκοδομὴ τῆς Ἐκκλησίας». Παραδίδοντες τὴν παροῦσαν ἔκδοσιν πρὸς χρῆσιν, εἰς περίοδον ἐξόχως κρίσιμον διὰ τὴν δοκιμαζομένην καὶ ἀδικουμένην πατρίδα ἡμῶν Κύπρον, προτρε πό μεθα πάντας, κλῆρον τε καὶ λαὸν, ὅπως τηρῶσι μετ ἀκριβείας τὰς ἐν αὐτῇ παρεχο μένας ὁδηγίας καὶ διατάξεις, ὥστε «τὰ πάντα» νὰ γίνωνται «εὐσχημόνως καὶ κατὰ τάξιν». Διὰ τοῦ τρόπου αὐτοῦ πιστεύομεν ἀκραδάντως ὅτι αἱ ἱκετήριοι προσευχαὶ πάντων ἡμῶν θὰ κάμψωσι τὴν Θείαν ἀγάπην καὶ θὰ ἑλκύσωσι πλούσιον τὸ τοῦ Θεοῦ ἔλεος πρὸς δικαίωσιν τοῦ λαοῦ ἡμῶν καὶ ἐπάνοδον εἰς τὰς πατρογονικὰς αὐτοῦ ἑστίας. Ἐν τῇ Ἱερᾷ Ἀρχιεπισκοπῇ Κύπρου, βιιστ Νοεμβρίου ιγ Εὐχέτης πρὸς Κύριον

ΑΦΙΕΡΟΥΤΑΙ ΤΗι ΑΓΙΑι ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗι ΣΥΝΟΔΩι ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΕΠΙ ΤΗι ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕΙ ΑΥΤΗΣ ΕΝ ΚΡΗΤΗι ΤΗι ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗι ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 2016

ΑΦΙΕΡΩΣΙΣ «Μὲ τὴ Xάρη τοῦ παναγάθου Θεοῦ καὶ Πατρός, μὲ τὴ συνέργεια τοῦ Κυρίου Ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, κεφαλῆς τῆς Ἐκκλησίας, καὶ μὲ τὸ φωτισμὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ γιὰ περισσότερο ἀπὸ πέντε δεκαετίες προετοιμαζόμενη Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος ἔγινε πραγματικότητα καὶ ἀποτελεῖ πλέον σημαντικὸ ἱστορικὸ γεγονὸς καὶ ἐμπειρία τῆς ζωῆς τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὅπως καὶ γιὰ ἕνα ἕκαστο τῶν Ὀρθοδόξων πιστῶν. Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ συνέχεια τῶν ἑπτὰ Οἰκουμενικῶν Συνόδων, καθὼς καὶ ἄλλων μεγάλων τοπικῶν Συνόδων ποὺ ἀκολούθησαν, μερικὲς ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἔχουν τὸ κύρος τῶν Οἰκουμενικῶν. Τέτοιες εἶναι ἡ ἐπὶ Μεγάλου Φωτίου συνελθούσα, ἡ ὁποία καταδίκασε τὴν αἱρετικὴ προσθήκη τοῦ «Filioque» στὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως, καὶ οἱ ἐπὶ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, οἱ ὁποῖες διευκρίνισαν τὴ διάκριση μεταξὺ θείας οὐσίας καὶ ἀκτίστων θείων ἐνεργειῶν στὴ Θεότητα. Ἡ σύγκληση τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου ἦταν ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία γιὰ πολλοὺς λόγους: θὰ ἔπρεπε, πρῶτα, νὰ διακηρυχθεῖ μὲ σαφήνεια ὅτι, παρὰ τὶς ἀντιξοότητες ποὺ προέκυψαν κατὰ τὴ δεύτερη χιλιετία τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία παραμένει ἡ Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, ἡ ὁποία κατέχει καὶ διαφυλάσσει τὸ πλήρωμα τῆς Ἀληθείας, ὅπως τὸ παρέλαβε ἀπὸ τὸν Χριστὸ καὶ τοὺς Ἀποστόλους. Θὰ ἔπρεπε, ὕστερα, νὰ διευκρινιστεῖ σὲ ὅλους ὅτι ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας δὲν διαταράσσεται ἀπὸ τὴ διοικητικὴ διάρθρωσή της σὲ δεκατέσσερις τοπικὲς Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες, ἀλλὰ δηλώνεται μὲ τὴν κοινὴ ὁμολογία τῆς Πίστεως καὶ τὴν τέλεση τῆς Θείας Εὐχαριστίας καὶ τῶν ἄλλων μυστηρίων. Καὶ τέλος, θὰ ἔπρεπε νὰ καταστεῖ σαφὲς ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μπορεῖ νὰ συλλαμβάνει τὰ μηνύματα καὶ τὰ προβλήματα τῶν καιρῶν καὶ νὰ ὑποδεικνύει λύσεις σὲ αὐτά».

ΑΦΙΕΡΩΣΙΣ 17 Λόγω τῆς σπουδαιότητας καὶ σημαντικότητας τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου γιὰ ὅλη τὴν Ὀρθοδοξία, κρίναμε ἀπαραίτητο νὰ ἀφιερώσουμε σὲ αὐτὴν τὸ «Ἑορτολόγιο 2017». Ἡ προσεκτικὴ μελέτη, κατανόηση καὶ ἀφομοίωση τῶν κειμένων-ἀποφάσεων τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου θά μᾶς βοηθήσουν -κληρικούς καὶ λαϊκοὺς διακονοῦμε στὰ ἔργα τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νὰ γίνουμε καταστοῦμε ἀκριβέστεροι ὑπηρέτες τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καὶ μάρτυρες τῆς ἀγάπης του γιὰ τὴν οἰκοδομὴ τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, κάτι ποὺ ζητεὶ ἀπὸ ἐμᾶς ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος. Ἀμήν. Σημ. Ὅλα τὰ σχετικά κείμενα γιὰ τὴν Ἁγία και Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Ἀπόστολος Βαρνάβας» τεῦχος Μαΐου- Ἰουνίου 2016.

IΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΦΟΥ 19 Η ΑΓΙΩΤΑΤΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

20 IΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΦΟΥ

IΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΦΟΥ 21 ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ Ἀνδρέα Ν. Μιτσίδη ( 2013) ΟΠΩΣ ΜΑΣ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ΟΙ «Πράξεις τῶν Ἀποστόλων», οἱ Κύπριοι ἦταν ἀπὸ τοὺς πρώτους ποὺ δέχτηκαν τὸ Χριστιανισµὸ καὶ ποὺ δίδαξαν αὐτὸν ἔξω ἀπὸ τὴν Ἱερουσαλήµ. «Ἦσαν δέ τινες ἐξ αὐτῶν ἄνδρες Κύπριοι...». Σ αὐτοὺς συγκαταλέγονταν καὶ ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας καὶ ὁ ἀνεψιός του Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης - Μάρκος. Τὸ 45 µ.χ., ὁ Παῦλος, ὁ Βαρνάβας καὶ ὁ Μάρκος δίδαξαν τὸ Χριστιανισµὸ καὶ στὴν Κύπρο. Ἀποβιβάσθηκαν στὴ Σαλαµίνα καὶ διέσχισαν τὴ νῆσο µέχρι τὴν Πάφο, κηρύττοντας τὴ νέα Θρησκεία. Ἄξιο παρατήρησης εἶναι ὅτι στὴν Πάφο ἔγινε χριστιανὸς ὁ πρῶτος ἐπίσηµος Ρωµαῖος, ὁ Ἀνθύπατος Σέργιος Παῦλος. Τὸ 50 µ.χ., ὁ Βαρνάβας ἐπέστρεψε στὴν Κύπρο μὲ τὸν ἀνεψιό του Μάρκο καὶ ἔχοντας ὡς ἕδρα του τὴ Σαλαµίνα ἐπέβλεψε τὴν ἐξάπλωση τοῦ Χριστιανισµοῦ σ ὅλες σχεδὸν τὶς πόλεις καὶ τὶς κοινότητες τῆς Κύπρου. Ὁ Βαρνάβας, ὁ ὁποῖος θεωρεῖται καὶ ὁ πρῶτος Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου, λιθοβολήθηκε ἀπὸ τοὺς Ἑβραίους καὶ πέθανε τὸ 57 µ.χ. ὀλίγο ἔξω ἀπὸ τὴ Σαλαµίνα, ὅπου σώζεται ὁ τάφος του. Ἔτσι ἔγινε ἕνας ἀπὸ τοὺς πρώτους µάρτυρες τοῦ Χριστοῦ. Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς παραµονῆς τῶν Ἀποστόλων Παύλου, Βαρνάβα καὶ Μάρκου στὴν Κύπρο χειροτονήθηκαν ὁ φίλος τοῦ Χριστοῦ Λάζαρος, ὁ ὁποῖος μετὰ τὸ διωγµὸ ποὺ κήρυξαν οἱ Ἰουδαῖοι κατὰ τῶν χριστιανῶν ἦλθε στὴν Κύπρο, ὡς Ἐπίσκοπος Κιτίου, καὶ ὁ Ἡρακλείδιος ὡς Ἐπίσκοπος Ταµασοῦ. Αὐτοὶ καὶ οἱ Ἐπίσκοποι Νεαπόλεως Τυχικός, Κουρίου Φιλάγριος καὶ Φιλωνίδης, Ταµασοῦ Μνάσων καὶ Ρόδων, Σόλων Αὐξίβιος καὶ Κυρηνείας Θεόδοτος, καθὼς καὶ οἱ Τίµων, Ἀρίστων, Ἀριστοκλειανός, Ἐπαφρᾶς καὶ Νικάνωρ συνέβαλαν στὴ διάδοση καὶ ἑδραίωση τοῦ Χριστιανισµοῦ στὴν Κύπρο. Μερικοὶ ἀπὸ αὐτούς, ὅπως καὶ οἱ Ἀθανάσιος, ηµητριανός, ίδυµος, ιοµήδης, Κόνων, Λούκιος, Νεµέσιος, Ποτάµιος καὶ ἄλλοι πολλοί, ὁµολόγησαν τὸ Χριστὸ θαρραλέα κατὰ τὴ διάρκεια τῶν διωγµῶν καὶ ὑπέστησαν µαρτυρικὸ θάνατο. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου µετέσχε σ ὅλους τοὺς ἀγῶνες ἐνάντια στὶς αἱρέ-

22 ΑΝΔΡΕΑ Ν. ΜΙΤΣΙΔΗ σεις. Θεήλατοι Ἐπίσκοποι τὴν ἐξεπροσώπησαν σ ὅλες τὶς Οἰκουµενικὲς Συνόδους: Στὴν Α οἱ Ἐπίσκοποι Πάφου Κύριλλος ἢ Κυριακός, Σαλαµῖνος Γελάσιος καὶ Τριµυθοῦντος Σπυρίδων ὁ θαυµατουργός στὴ Β οἱ Ἐπίσκοποι Πάφου Ἰούλιος, Τριθυµοῦντος Θεόποµπος, Ταµασοῦ Τύχων καὶ Κιτίου Μνήµιος στὴν Γ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντίας Ρηγῖνος, οἱ Ἐπίσκοποι Πάφου Σαπρίκιος, Κουρίου Ζήνων καὶ Σόλων Εὐάγριος καὶ ὁ Χωρεπίσκοπος Καισάριος στὴν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντίας Ὀλύµπιος, οἱ Ἐπίσκοποι Σόλων Ἐπιφάνιος, Θεοδοσιανῆς (= Νεαπόλεως;) Σωτήρ, Ταµασοῦ Ἐπαφρόδιτος καὶ Ἀµαθοῦντος Θεοδόσιος καὶ ὁ ιάκονος ιονύσιος στὴν ΣΤ οἱ Ἐπίσκοποι Σόλων Στρατόνικος, Κιτίου Τύχων καὶ Τριµυθοῦντος Θεόδωρος καὶ στὴν Ζ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντίας Κωνσταντῖνος, οἱ Ἐπίσκοποι Κύθρων Σπυρίδων, Σόλων Εὐστάθιος, Κιτίου Θεόδωρος, Τριµυθοῦντος Γεώργιος καὶ Ἀµαθοῦντος Ἀλέξανδρος καὶ ὁ Ἡγούµενος Κάλλιστος. Περὶ τὸ τέλος τοῦ 4ου αἰώνα, ἡ ἐπικράτηση τοῦ Χριστιανισµοῦ σ ὅλη τὴ νῆσο ἦταν πιὰ ὁριστική. Ἐπιφανὴς Ἀρχιεπίσκοπος τῆς περιόδου αὐτῆς μὲ ἕδρα τὴ Σαλαµίνα, ποὺ µετονοµάστηκε σὲ Κωνσταντία, ἦταν ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος, ποὺ διακρινόταν γιὰ τὴν εὐρυµάθειά του, τὴ βαθύτητα τῆς σκέψεώς του καὶ τὸν ὀρθόδοξο ζῆλο του. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου εἶναι µιὰ ἀπὸ τὶς ἀρχαιότερες αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες. Ὅταν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀντιοχείας, στὸ Θέµα τῆς ὁποίας πολιτικὰ ὑπαγόταν ἡ Κύπρος, ἐπεδίωξε νὰ καταργήσει τὸ αὐτοκέφαλό της, οἱ Κύπριοι Ἀρχιερεῖς κατήγγειλαν τὴν ἐπέµβαση στὴν Γ Οἰκουµενικὴ Σύνοδο, ποὺ συνῆλθε τὸ 431 µ.χ. στὴν Ἔφεσο. Ἡ Οἰκουµενικὴ αὐτὴ Σύνοδος κατοχύρωσε τὸ αὐτοκέφαλο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου μὲ τὸν 8ο κανόνα της. Τὸ 478 µ.χ., ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου Ἀνθέµιος κατόπιν ὁράµατος βρῆκε τὸν τάφο καὶ τὸ λείψανο τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα, στὸ στῆθος τοῦ ὁποίου ὑπῆρχε ἀντίγραφο τοῦ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγελίου. Τὸ Εὐαγγέλιο τοῦτο πρόσφερε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνθέµιος στὸν Αὐτοκράτορα τοῦ Βυζαντίου Ζήνωνα, ὁ ὁποῖος καὶ παραχώρησε τὰ γνωστὰ τρία αὐτοκρατορικὰ προνόµια στὸν ἑκάστοτε Ἀρχιεπίσκοπο Κύπρου: νὰ ὑπογράφει μὲ κιννάβαρι (κόκκινο µελάνι), νὰ φέρει κατὰ τὶς ἱεροτελεστίες πορφυροῦν µανδύα καὶ νὰ κρατεῖ, ἀντὶ τῆς ἐπισκοπικῆς πατερίτσας, αὐτοκρατορικὸ σκῆπτρο. Κατὰ τὶς ἀραβικὲς ἐπιδροµὲς (7ο, 8ο καὶ 9ο αἰώνα), ἡ Ἐκκλησία Κύπρου ὑπέστη πολλὲς δοκιµασίες. Ἡ Κωνσταντία, τὸ Κούριο καὶ ἡ Πάφος µετατράπηκαν σὲ ἐρείπια. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ καὶ γιὰ ἄλλα κακά, ποὺ ἔπληξαν τὴν Κύπρο, ὁ

ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ 23 Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου, γιὰ νὰ σώσει τὸ ποίµνιό του ἀπὸ τὴ σφαγὴ καὶ τὴν ἐρήµωση, κατόπιν συµβουλῆς καὶ βοήθειας τοῦ Αὐτοκράτορα Ἰουστινιανοῦ Β τοῦ Ρινότµητου, µετέφερε ὅσους διασώθηκαν στὴν περιοχὴ τῆς Κυζίκου, κοντὰ στὸν Ἑλλήσποντο. Ἡ περιοχὴ αὐτὴ ὀνοµάσθηκε Νέα Ἰουστινιανή, ἀπὸ τὸ ὄνοµα τοῦ Αὐτοκράτορα. Ἡ Πενθέκτη Οἰκουµενικὴ Σύνοδος τὸ 691 µ.χ. ἀναγνώρισε μὲ τὸν 39ο κανόνα της τὴ νέα αὐτὴ ἕδρα τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου, ὡς καὶ τὰ δίκαια καὶ τὰ προνόµια, ποὺ ἑκάστοτε ἀπολάµβανε ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου. Μετὰ τὴν ἐκδίωξη τῶν Ἀράβων καὶ ἀφοῦ σταµάτησαν οἱ ἀραβικὲς ἐπιδροµές, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἐπανῆλθε µαζὶ μὲ τὸ ποίµνιό του στὴν Κύπρο τὸ 698 µ.χ., φέροντας ἔκτοτε τὸν τίτλο «Νέας Ἰουστινιανῆς καὶ πάσης Κύπρου». Κατὰ τὴν ἐποχὴ αὐτὴ παρατηρεῖται µιὰ ἀναγέννηση καὶ ἄνθηση τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου σ ὅλους τοὺς τοµεῖς: ἀνοικοδόµηση τῶν πόλεων, τῶν κοινοτήτων καὶ τῶν ναῶν ποὺ καταστράφησαν, ἐπανεδραίωση τοῦ Χριστιανισµοῦ καὶ ἀνάπτυξη τοῦ µοναχικοῦ βίου. Τὴν ἄνθηση αὐτὴ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου ἦλθε νὰ ἀνακόψει ἡ κατάληψη τῆς νήσου ἀπὸ τοὺς Φράγκους, ἀπὸ τὸ 1192 µέχρι τὸ 1571. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος καὶ οἱ Ἐπίσκοποι ἐκδιώχθηκαν ἀπὸ τὶς ἐπισκοπικὲς ἕδρες τους, τὶς ὁποῖες κατέλαβε ἡ Λατινικὴ Ἱεραρχία. Ἔτσι γιὰ µιὰ ἀρκετὰ µεγάλη περίοδο ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία Κύπρου µπορεῖ κανεὶς νὰ πεῖ πὼς ἔµµεσα ἔχασε τὴν ἀνεξαρτησία της, γιατὶ οἱ Λατίνοι κατακτητὲς ἐπενέβαιναν στὶς ἐκλογὲς τῶν Ἐπισκόπων καὶ σ αὐτὲς ἀκόµη τὶς ἐκλογὲς τῶν Ἡγουµένων τῶν ὀρθοδόξων μονῶν. Οἱ µέχρι τότε 14 Ὀρθόδοξες Ἐπισκοπὲς τῆς Κύπρου περιορίσθηκαν σὲ 4, ὅσες δηλαδὴ ἦταν καὶ οἱ Ρωµαιοκαθολικὲς Ἐπισκοπές. Τοῦτο δὲν ἔγινε χωρὶς τὴ µαχητικὴ ἀντίδραση τόσο τοῦ ὀρθόδοξου κλήρου, ὅσο καὶ τοῦ λαοῦ. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Κύπρου ἀντιµετώπιζε γιὰ µιὰ ἀκόµη φορὰ διωγµούς, ὄχι πιὰ ἀπὸ ἀλλοθρήσκους, ἀλλὰ ἀπὸ ἑτεροδόξους. Χαρακτηριστικὸ εἶναι τὸ µαρτύριο τῶν 13 ὀρθοδόξων µοναχῶν τῆς Μονῆς Καντάρας τὸ 1231, ποὺ προκάλεσε ζωηρὴ συγκίνηση ὄχι µόνο µεταξὺ τῶν Κυπρίων, ἀλλὰ καὶ µεταξὺ τῶν ἄλλων Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν. Οἱ διωγµοί, οἱ πιέσεις, ἡ ἁρπαγὴ τῶν περιουσιῶν τῶν ὀρθοδόξων, ὡς καὶ τῶν Μονῶν, καὶ τὰ τόσα ἄλλα µέσα ποὺ χρησιµοποίησαν οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Λατινικῆς Ἐκκλησίας, δὲν µπόρεσαν νὰ ξεριζώσουν τὴν ὀρθόδοξη πίστη καὶ παράδοση ἀπὸ τὶς ψυχὲς τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων Κυπρίων. Γι αὐτὸ εὐθύς, µόλις οἱ Φράγκοι ἀναγκάσθηκαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὴν Κύπρο, ἡ Ὀρθόδοξη

24 ΑΝΔΡΕΑ Ν. ΜΙΤΣΙΔΗ Ἐκκλησία ἔγινε καὶ πάλι ἡ κυρίαρχη Ἐκκλησία ἀπὸ τὴ µία ὥς τὴν ἄλλη ἄκρη τῆς νήσου µας. Ἀλλὰ τοὺς Φράγκους διαδέχθηκαν οἱ ἀλλόθρησκοι Τοῦρκοι. Αὐτοὶ στὴν ἀρχὴ καὶ γιὰ νὰ ἐξουδετερώσουν τὰ ὑπολείµµατα τῶν Φράγκων, ποὺ βρίσκονταν στὴν Κύπρο, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ ἐπιτύχουν µιὰ εἰρηνικὴ κατοχὴ τῆς νήσου, ἐπανέδωσαν στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Κύπρου ὅλα τὰ προνόµια, ποὺ εἶχε προηγουµένως, τὶς Ἐπισκοπές, τὰ Μοναστήρια καὶ ἀρκετὴ ἀπὸ τὴν περιουσία, ποὺ ἅρπαξαν οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Ρωµαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἀναγνωρίζοντας µάλιστα καὶ τὸν ἑκάστοτε Ἀρχιεπίσκοπο ὄχι µόνο ὡς ἀρχηγὸ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, ἀλλὰ καὶ ὡς ἐθνικὸ ἀρχηγὸ τῶν Κυπρίων. Ὁ κυπριακὸς λαὸς μὲ τὴν τουρκικὴ κατοχὴ ἀπαλλάχτηκε μὲν ἀπὸ τὴ θρησκευτικὴ καταπίεση τῆς Ρωµαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ ὁδηγήθηκε σὲ µιὰ σκληρότερη δουλεία. Ζοῦσε σὲ µιὰ συνεχὴ ἀνασφάλεια. Ἡ ζωή του καὶ ἡ περιουσία του βρίσκονταν στὴ διάθεση καὶ στὸν ἐτσιθελισµὸ τοῦ Τούρκου κατακτητῆ. Κάτω ἀπ αὐτὲς τὶς συνθῆκες κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας, ἀρκετοί, γιὰ νὰ σώσουν τὴ ζωή τους, ἀναγκάσθηκαν νὰ ἐξισλαµισθοῦν καὶ πολλοὶ νὰ ἐκπατρισθοῦν. Ἡ Ἐκκλησία ὡς στοργικὴ µητέρα παρηγοροῦσε, ὑποβάσταζε, ἐνίσχυε καὶ συγκρατοῦσε τὸν δοῦλο Κυπριακὸ Ἑλληνισµό. Οἱ ναοὶ δὲν ἦταν µόνο κέντρα λατρευτικά, ἀλλὰ γίνονταν καὶ σχολεῖα καὶ ἑστίες ἐθνικοῦ φρονηµατισµοῦ καὶ ἐµψύχωσης. Οἱ ἑκάστοτε Ἀρχιεπίσκοποι καὶ Μητροπολίτες, «ἐξαγοραζόµενοι τὸν καιρόν», κατόρθωναν μὲ µιὰ συνετὴ πολιτικὴ ἀπέναντι στοὺς αἱµοσταγεῖς καὶ ἀδίστακτους τυράννους νὰ ἐξασφαλίζουν τὴν ἐπιβίωση τοῦ ἑλληνικοῦ χριστιανικοῦ πληθυσµοῦ τῆς νήσου. Οἱ κατακτητές, ἔξυπνα φερόµενοι, ἐκµεταλλεύονταν τὴν προσπάθεια αὐτὴ τῶν Ἡγετῶν τῆς Ἐκκλησίας, γι αὐτὸ καὶ γιὰ δική τους διευκόλυνση, µαζὶ μὲ τὴν ἀναγνώριση τούτων ὡς ἐθνικῶν ἡγετῶν τοῦ λαοῦ, τοὺς καθιστοῦσαν ὑπεύθυνους καὶ γιὰ τὴν εἴσπραξη τῶν φόρων καὶ γιὰ τὴν ὁµαλότητα στὴ νῆσο. Ὁ πρῶτος Ἀρχιεπίσκοπος, ποὺ ἀναγνωρίσθηκε ἐπίσηµα καὶ ἀπὸ τὴν Ὑψηλὴ Πύλη ὡς ἐθνικὸς ἡγέτης τοῦ λαοῦ τῆς νήσου, ἦταν ὁ Νικηφόρος, τὸ 1660 µ.χ. Ἀλλὰ καὶ οἱ Ἀρχιεπίσκοποι καὶ οἱ Ἐπίσκοποι βρίσκονταν σὲ ὁποιαδήποτε στιγµὴ στὴ διάθεση τῶν Τούρκων κατακτητῶν. Μὲ φιρµάνια τῆς Πύλης ἀποµακρύνονταν ἀπὸ τοὺς θρόνους τους, πολλὲς φορὲς ἐξορίζονταν ἢ καὶ θανατώνονταν ἔµµεσα καὶ ἄµεσα καὶ ἀντικαθίσταντο ἀπὸ ἄλλους. Παράλληλα, ὅµως,

ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ 25 καὶ ἡ Ἱεραρχία τῆς νήσου δὲν σταµατοῦσε νὰ µελετᾶ τρόπους καὶ νὰ ἐνεργεῖ µυστικὰ γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τοῦ ποιµνίου της ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Ἔτσι οἱ Ἀρχιεπίσκοποι Τιµόθεος, Βενιαµίν, Χριστόδουλος Α καὶ Νικηφόρος προσῆλθαν σὲ διαπραγµατεύσεις μὲ τοὺς βασιλεῖς τῆς Ἱσπανίας καὶ τοὺς δοῦκες τῆς Σαβοΐας γιὰ τὴν ἀπαλλαγὴ τῆς νήσου ἀπὸ τὴν τουρκικὴ κυριαρχία. Πάντοτε δὲ ὅλοι οἱ Ἀρχιεπίσκοποι καὶ γενικὰ οἱ Ἱεράρχες τῆς νήσου ἔκαµναν ὅ,τι µποροῦσαν γιὰ τὴν ἐλάττωση τῶν φόρων, τὴ διάσωση τοῦ ποιµνίου τους ἀπὸ τὶς ραδιουργίες καὶ τὶς συκοφαντίες τῶν Τούρκων καὶ ἀπὸ τὰ ἄλλα κακά, ποὺ οἱ Τοῦρκοι κατακτητὲς διέπρατταν σὲ βάρος τοῦ κυπριακοῦ λαοῦ. Ὁ µαρτυρικὸς θάνατος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κυπριανοῦ, τῶν Μητροπολιτῶν Πάφου Χρυσάνθου, Κιτίου Μελετίου καὶ Κυρηνείας Λαυρεντίου, τοῦ Ἡγουµένου Κύκκου Ἰωσὴφ καὶ ἄλλων προκρίτων, κληρικῶν καὶ λαϊκῶν, ὑπῆρξε ἡ ἀποκορύφωση τῶν φοβερῶν δεινῶν, ποὺ ὑπέφερε ἡ Ἐκκλησία καὶ ὅλος ὁ Κυπριακὸς Ἑλληνισµὸς κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας. Ἡ Τουρκοκρατία τερµατίσθηκε τὸ 1878 μὲ τὴν ἐνοικίαση τῆς Κύπρου στοὺς Ἄγγλους. Ἡ εἴδηση γιὰ µεταβίβαση τῆς ἐξουσίας σὲ µιὰ χριστιανικὴ δύναµη ἔγινε δεκτὴ μὲ πολλὴ χαρὰ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κύπρου καὶ τὸ πλήρωµά της, γιατὶ τὴν εἶδαν ὅλοι ὄχι µόνο ὡς ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ζυγό, ἀλλὰ καὶ ὡς ἀπαρχὴ τῆς πλήρους ἀπελευθέρωσης. Τὰ πράγµατα, ὅµως, δὲν δικαίωσαν αὐτὲς τὶς ἐλπίδες. Βέβαια κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ἀγγλοκρατίας ἀποκαταστάθηκε κάπως ὁ νόµος καὶ ἡ τάξη καὶ ὁ λαὸς αἰσθανόταν κάποια ἀσφάλεια. Ἦταν πιὸ ἐλεύθερη ἡ ἵδρυση σχολείων καὶ ἡ ἀνάπτυξη δραστηριότητας σ ὅλους τοὺς τοµεῖς τῆς ζωῆς. Παρὰ ταῦτα καὶ οἱ νέοι κατακτητὲς ἐπενέβαιναν πολλὲς φορὲς μὲ περιοριστικοὺς νόµους τόσο στὴ διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας, ὅσο καὶ στὴν παιδεία καὶ στοὺς ἄλλους τοµεῖς τῆς ἐθνικῆς, οἰκονοµικῆς καὶ πολιτιστικῆς δραστηριότητας τοῦ λαοῦ. Τὸ 1914 ἡ ἀγγλικὴ κυβέρνηση προσάρτησε τὴν Κύπρο καὶ τὸ Μάρτιο τοῦ 1925 τὴν κήρυξε σὲ ἀποικία. Ὁ ἑλληνικὸς πληθυσµὸς τῆς Κύπρου ἀντιλήφθηκε ὅτι οἱ Ἄγγλοι προσπαθοῦσαν νὰ ἑδραιώσουν καὶ νὰ µονιµοποιήσουν τὴν κυριαρχία τους πάνω στὴ νῆσο. Γι αὐτὸ ἄρχισε νὰ συστηµατοποιεῖ μὲ ἐπικεφαλῆς τὴν Ἐκκλησία τὸν ἀγώνα γιὰ ἀπελευθέρωση τῆς νήσου. Μέσα σ αὐτὸ τὸ πλαίσιο ἐντάσσεται ἡ λαϊκὴ ἐξέγερση τοῦ 1931, ποὺ οἱ Ἄγγλοι κατακτητὲς κατέστειλαν κατὰ τρόπο ὠµό. ύο Μητροπολίτες, ὁ Κιτίου Νικόδηµος καὶ ὁ Κυρηνείας Μακάριος, ἐξορίσθηκαν, ὅπως καὶ ἄλλοι πρόκριτοι τῆς νήσου, τοῦ δὲ Ἀρχιεπισκόπου Κυρίλλου Γ καὶ τοῦ Μητροπολίτη Πάφου Λεοντίου περιορί-

26 ΑΝΔΡΕΑ Ν. ΜΙΤΣΙΔΗ σθηκαν μὲ εἰδικοὺς νόµους οἱ κινήσεις καὶ οἱ ἐνέργειες. Τὸ 1933 ὁ Ἀρχιεπίσκοπος πέθανε καὶ ἔτσι ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου ἔµεινε χωρὶς Ἀρχιεπίσκοπο καὶ μὲ ἕνα µόνο Ἱεράρχη, τὸ Μητροπολίτη Πάφου Λεόντιο, µέχρι τὸ 1946, ὅτε καὶ ἤρθηκαν οἱ περιορισµοὶ στὴν ἐκλογὴ Ἀρχιεπισκόπου καὶ Μητροπολιτῶν, ποὺ ἐπέβαλε ἡ ἀγγλικὴ διοίκηση, καὶ ἐπιτράπηκε ἡ ἐπάνοδος ἀπὸ τὴν ἐξορία τοῦ Μητροπολίτη Κυρηνείας Μακαρίου. Ὁ Μητροπολίτης Κιτίου Νικόδηµος πέθανε στὴν ἐξορία τὸ 1937. Μετὰ τὴν ἄρση τῶν περιορισµῶν καταρτίσθηκε Ἐκλογικὴ Σύνοδος ἀπὸ τοὺς ὑπάρχοντες δύο Ἱεράρχες, Πάφου καὶ Κυρηνείας, καὶ τὸ Μητροπολίτη έρκων Ἰωακεὶμ τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριαρχείου, ἡ ὁποία, μὲ βάση τὶς πρόνοιες τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτη τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου, προέβη στὴν πλήρωση τοῦ Ἀρχιεπισκοπικοῦ Θρόνου μὲ τὴν ἐκλογὴ ὡς Ἀρχιεπισκόπου τοῦ Μητροπολίτη Πάφου Λεοντίου, ὁ ὁποῖος 36 µέρες μετὰ τὴν ἐκλογή του πέθανε. ύο ἄλλοι Μητροπολίτες τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριαρχείου, ὁ Περγάµου Ἀδαµάντιος καὶ ὁ Σάρδεων Μάξιµος, ὕστερα ἀπὸ πρόσκληση τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου, ἦλθαν στὴ νῆσο πρὸς καταρτισµὸ νέας Ἐκλογικῆς Συνόδου, ἡ ὁποία προκήρυξε ἐκλογὲς γιὰ τὴν ἀνάδειξη νέου Ἀρχιεπισκόπου καὶ Μητροπολιτῶν γιὰ τοὺς κενοὺς θρόνους. Ἐκλέχθηκαν Ἀρχιεπίσκοπος ὁ ἀπὸ Κυρηνείας Μακάριος ὁ Β καὶ Μητροπολίτες οἱ Πάφου Κλεόπας, Κιτίου Μακάριος καὶ Κυρηνείας Κυπριανός. Τὸ 1950 πέθανε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος Β καὶ ἐκλέχθηκε Ἀρχιεπίσκοπος ὁ ἀπὸ Κιτίου Μακάριος ὁ Γ. Μετὰ τὴν ἐκλογὴ τῶν µελῶν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου ρίχτηκε στὴ µάχη γιὰ τὴν ἀνασυγκρότησή της, ἐπιτυγχάνοντας τὴν ἀναδιοργάνωση ὅλων τῶν τοµέων: θρησκευτικοῦ, κοινωνικοῦ, ἐκπαιδευτικοῦ, πολιτιστικοῦ, ἐθνικοῦ. Τὸ 1949 ἱδρύεται ἡ Ἱερατικὴ Σχολὴ «Ἀπόστολος Βαρνάβας» γιὰ τὴ µόρφωση τοῦ κλήρου, διοργανώνονται Σεµινάρια, Κατηχητικὰ Σχολεῖα καὶ Χριστιανικὲς Κινήσεις, ἱδρύονται Θρησκευτικοὶ Σύλλογοι καὶ καταρτίζεται ἀπὸ ἐπιφανεῖς ἐκπροσώπους τοῦ κυπριακοῦ λαοῦ τὸ Ἐθναρχικὸ Συµβούλιο. Τὸ 1950 τὸ Γραφεῖο Ἐθναρχίας, τοῦ ὁποίου προήδρευε ὁ τότε Μητροπολίτης Κιτίου καὶ µετέπειτα Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ, προκήρυξε δηµοψήφισµα γιὰ τὸ µέλλον τοῦ Κυπριακοῦ λαοῦ, ὁ ὁποῖος στὸ σύνολό του τάχθηκε ὑπὲρ τῆς ἑνώσεως τῆς Κύπρου μὲ τὴν Ἑλλάδα. Ὁ Μακάριος Γ ἔδωσε ἰδιαίτερη προσοχὴ στὴν πνευµατικὴ ἀνύψωση τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ καὶ στὴ βελτίωση τῆς µισθοδοσίας τοῦ κλήρου, µερίµνησε γιὰ τὴ δηµιουργία φιλανθρωπικῶν ἱδρυµάτων, ἀνύψωσε τὸ ἐθνικὸ φρόνηµα

ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ 27 καὶ ὀργάνωσε συστηµατικὰ τὸν ἐθνικὸ ἀγώνα τόσο σὲ διεθνῆ κλίµακα, ὅσο καὶ στὸ ἐσωτερικὸ γιὰ ἀπελευθέρωση τῆς νήσου. Ἀποτέλεσµα αὐτῆς τῆς δράσης τοῦ Μακαρίου Γ ἦταν καὶ ὁ κατὰ τῆς ἀγγλικῆς κατοχῆς ἀπελευθερωτικὸς ἀγώνας τοῦ 1955-59, κάτω ἀπὸ τὴν πολιτικὴ καθοδήγηση τοῦ ἰδίου καὶ τὴ στρατιωτικὴ ἡγεσία τοῦ Γεωργίου Γρίβα- ιγενῆ. Μετὰ τὴν ἀνεξαρτησία, ὕστερα ἀπὸ τὴν ἐπίµονη ἀπαίτηση καὶ τὴν ψῆφο τοῦ λαοῦ, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ ἀνέλαβε καὶ τὴν προεδρία τῆς ηµοκρατίας τῆς Κύπρου (1960). Μὲ τὴ δραστηριότητά του, τὴν ἀγάπη του πρὸς τὸ λαὸ του καὶ τὴν εὐρύτητα τῆς σκέψης του, ἐµφύσησε µοναδικὴ δηµιουργικὴ πνοὴ σ ὅλους τοὺς τοµεῖς, ὥστε ἡ Κύπρος σὲ σύντοµο χρονικὸ διάστηµα, παρὰ τὴ µικρότητά της, πέτυχε νὰ πάρει ἀξιόλογη θέση ἀνάµεσα στὰ προηγµένα κράτη τοῦ κόσµου. Κατὰ τὴν ἀρχιεπισκοπεία τοῦ Μακαρίου Γ, κατόπιν ἀποµάκρυνσης ἀπὸ τοὺς θρόνους τους τῶν Μητροπολιτῶν Πάφου, Κιτίου καὶ Κυρηνείας, λόγῳ παρασυναγωγῆς ἐναντίον τοῦ Πρώτου, σχηµατίστηκαν δύο νέες Μητροπόλεις: ἡ Μητρόπολη Λεµεσοῦ, ἡ ὁποία ἀποσπάστηκε ἀπὸ τὴ Μητρόπολη Κιτίου, καὶ ἡ Μητρόπολη Μόρφου, ἡ ὁποία ἀποσπάστηκε ἀπὸ τὴ Μητρόπολη Κυρηνείας. υστυχῶς, ὅµως, ἡ ἐκκλησιαστικὴ κρίση τοῦ 1972-73, τὸ πραξικόπηµα τῆς 15ης Ἰουλίου 1974, ποὺ σχεδιάστηκε καὶ ἐνθαρρύνθηκε ἀπὸ ἐξωγενεῖς παράγοντες καὶ ποὺ ἐξανάγκασε τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ νὰ ἐγκαταλείψει τὴν Κύπρο γιὰ σύντοµο χρονικὸ διάστηµα, ὡς καὶ ἡ βάρβαρη τουρκικὴ εἰσβολή, ποὺ ἀκολούθησε, ἀνέκοψαν τὴν πρὸς τὰ πρόσω πορεία τῆς νήσου µας. Τὸ 37% τοῦ ἐδάφους της ἁρπάχθηκαν ἀπὸ τὸν εἰσβολέα καὶ τὸ ἕνα τρίτο τοῦ πληθυσµοῦ ἀναγκάστηκε νὰ ξεριζωθεῖ ἀπὸ τὶς πατρογονικές του ἑστίες. Ὁ Μακάριος ἐπέστρεψε στὴν Κύπρο τὸ εκέµβριο τοῦ 1974, γιὰ νὰ µοιραστεῖ μὲ τὸ λαό του τὸν πόνο, τὴν ἀγωνία καὶ τὸν ἀγώνα. Ἡ ἐπιστροφή του ἐνέπνευσε στὸ λαὸ τὴν πίστη στὴ δικαίωσή του καὶ τὸν ἐνθάρρυνε νὰ ριχτεῖ καὶ πάλι στὸν ἀγώνα γιὰ τὴν ἀνασυγκρότηση καὶ ἀναστήλωση τῶν ἐρειπίων καὶ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς σκλαβωµένης γῆς του. Τὸ µοίρασµα, ὅµως, τῆς νήσου, γιὰ τὴν πρόοδο καὶ τὴν ἐλευθερία τῆς ὁποίας τόσο µόχθησε ὁ Μακάριος, ὁ πόνος καὶ ἡ ἀγωνία τοῦ λαοῦ του, ἡ ἀναπόληση τῶν σκλαβωµένων ἐδαφῶν, ἡ βεβήλωση τῶν ἱερῶν καὶ τῶν ὁσίων καὶ ἡ ἀδιαφορία, ἂν ὄχι καὶ ἡ συνωµοσία, τῶν ξένων, δὲν ἄφησαν ἀνεπηρέαστο τὸ Μακάριο. Τέλος, ἐπανειληµµένες καρδιακὲς προσβολὲς τὸν ὁδήγησαν στὸν τάφο στὶς 3 Αὐγούστου 1977. Σὲ διαδοχὴ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ ἐκλέχθηκε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Χρυσόστοµος Α ὁ ἀπὸ Πάφου, ὁ ὁποῖος ἀναδείχθηκε σὲ µία µεγάλη φυσιο-

28 ΑΝΔΡΕΑ Ν. ΜΙΤΣΙΔΗ γνωµία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου. Ὁ Χρυσόστοµος ὁ Α διακρίθηκε γιὰ τὴ µόρφωση, τὸ ἦθος, τὸν πατριωτισµὸ καὶ γενικὰ τὴν προσφορά του πρὸς τὰ ἀπασχολοῦντα τὸν Κυπριακὸ λαὸ προβλήµατα. Κατὰ τὴν ἀρχιεπισκοπεία τοῦ Χρυσοστόµου Α, µεταξὺ ἄλλων, συντάχθηκε καὶ ἐγκρίθηκε ὁ Καταστατι κὸς Χάρτης τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου (1979), ὁ ὁποῖος ἀντικατέστησε ἐκεῖ νον τοῦ 1914, συστάθηκε τὸ Ἵδρυµα Ἀρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ, ἱδρύθηκαν ὁ Ραδιοτηλεοπτικὸς Σταθµὸς «Ὁ Λόγος», τὸ Βιβλιοπωλεῖο «Τὸ Φῶς», τὸ Λογοδίκτυο καὶ διάφορα Χριστιανικὰ Σωµατεῖα, ἀνεγέρθηκαν πολλοὶ νέοι ἱεροὶ ναοί, ἱδρύθηκαν νέες ἢ ἐπανασυστάθηκαν παλαιὲς ἱερὲς Μονές, βελτιώ θηκε ἡ µισθοδοσία τοῦ κλήρου καὶ ἀνυψώθηκε τὸ µορφωτικὸ ἐπίπεδο τῶν κληρικῶν. Λόγῳ τοῦ γεγονότος ὅτι ἀπὸ τὸ 2002 ἐκλονίσθη σοβαρὰ ἡ ὑγεία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χρυσοστόµου Α, συνῆλθε στὶς 17 Μαΐου 2006 στὸ Ὀρθόδοξο Κέντρο τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριαρχείου στὸ Σαµπεζὺ τῆς Γενεύης, ὑπὸ τὴν προεδρία τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολοµαίου, ιευρυµένη Σύνοδος (μὲ τὴ συµµετοχὴ ἐκπροσώπων τῶν Ἐκκλησιῶν Κωνσταντινουπόλεως, Ἀλεξαν δρείας, Ἀντιοχείας, Ἱεροσολύµων καὶ Κύπρου), ἡ ὁποία ἀπεφάσισε κατὰ πλειοψηφία τὴν κένωση τοῦ Ἀρχιεπισκοπικοῦ Θρόνου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου. Στὶς 5 Νοεµβρίου 2006 ἐκλέχθηκε νέος Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου ὁ ἀπὸ Πάφου Χρυσόστοµος Β, ὁ ὁποῖος καὶ ἐνθρονίστηκε στὶς 12 τοῦ ἰδίου µηνός. Ἡ ὑπὸ τὸν νέο Ἀρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο Β Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, σὲ δύο συνεδρίες της (12/2/2007 καὶ 24/5/2007) προέβη σὲ μιὰ ἱστορικὴ ἀπόφαση γιὰ διεύρυνσή της. Ἔτσι ἐπανασυστάθηκαν πάλαι ποτὲ διαλάμψασαι Μητροπόλεις καὶ Ἐπισκοπὲς καὶ δημιουργήθηκαν νέες. Αὐτὲς εἶναι: οἱ Μη τροπόλεις α) Κωνσταντίας - Ἀμμοχώστου, β) Κύκκου καὶ Τηλλυρίας, γ) Τα μασοῦ καὶ Ὀρεινῆς, καὶ δ) Τριμυθοῦντος, ὡς καὶ οἱ Ἐπισκοπές: α) Καρπασίας, β) Ἀρσινόης, καὶ γ) Ἀμαθοῦντος. Ἐπίσης οἱ Ἡγούμενοι τῶν ἄλλων δύο Σταυροπηγιακῶν Μονῶν ἐξελέγησαν ὡς Ἐπίσκοποι: τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μαχαιρᾶ ὡς Ἐπίσκοπος Λήδρας καὶ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Νεοφύτου ὡς Ἐπίσκοπος Χύτρων. Τὸ Μάρτιο (19) τοῦ ἴδιου ἔτους 2007 ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἀποστόλου Βαρνάβα ἀνεκηρύχθη σὲ Σταυροπηγιακή. Τὸ δὲ 2010 συντάχθηκε νέος Καταστατικὸς Χάρτης τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, πρὸς ἀντικατάσταση ἐκείνου τοῦ 1979.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΤΩΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΑΡΧΙΕΡΕΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ 1 ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΚΥΠΡΟΥ 2 1. Ἀπόστολος Βαρνάβας 48 57 2. Ἅγιος Ἡρακλείδιος 57 ; 3. Γελάσιος ; 325 ; 4. Ἐπιφάνιος 368 403 5. Σαβῖνος 403 ; 6. Τρωΐλος ; 431 7. Ρηγῖνος 431 ; 8. Ὀλύµπιος Α ; 449 451 9. Σαβῖνος 451 487 10. Ἀνθέµιος 487/488 ; 11. Ὀλύµπιος Β τέλη τοῦ 5ου ἀρχαὶ τοῦ 6ου αἰ. 12. Φιλόξενος 533 ; 13. Γρηγόριος Α 6ος αἰ. 14. Ἀρκάδιος Α τέλη τοῦ 6ου ἀρχαὶ τοῦ 7ου αἰ. 15. Πλούταρχος ; 620 627 16. Ἀρκάδιος Β 627 641 17. Σέργιος 641/642 655 ; 18. Κωνσταντῖνος Α β ἥµισυ τοῦ 7ου αἰ. 19. Θεόδωρος Α β ἥµισυ τοῦ 7ου αἰ. 20. Γρηγόριος Β β ἥµισυ τοῦ 7ου αἰ. 1. Εἰς τὸν κατάλογον τοῦτον ἐµφαίνονται ὅσα ὀνόµατα Ἀρχιεπισκόπων καὶ Ἐπισκόπων Κύπρου κατωρθώθη ἐκ τῶν ἱστορικῶν πηγῶν νὰ ἐξευρεθῶσι. Τὰ ὑπάρχοντα κενὰ δὲν δηλοῦσιν τὴν ἀπουσίαν Ἀρχιεπισκόπου ἢ Ἐπισκόπου. Ἐπίσης δὲν καταγράφονται τὰ ὀνόματα Ἐπισκόπων τῶν πάλαι ποτὲ διαλαμψασῶν Ἐπισκοπῶν, ἐν αἷς π.χ. ἡ Τριμυθοῦντος. 2. Οἱ κατάλογοι τῶν Ἀρχιεπισκόπων, τῶν Μητροπολιτῶν Πάφου καὶ τῶν Ἐπισκόπων Σόλων συνετάχθησαν ὑπὸ τοῦ βυζαντινολόγου Ἀθανασίου Παπαγεωργίου.

30 ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ 21. Ἐπιφάνιος Β ; 681 685 ; 22. Ἰωάννης Α ; 691 ; 23. αµιανὸς 8ος αἰ. 24. Σωφρόνιος Α 8ος αἰ. 25. Θεόδωρος Β 8ος αἰ. 26. Θωµᾶς 8ος αἰ. 27. Κωνσταντῖνος Β ; 783 787 ; 28. Χριστοφόρος 8ος 9ος αἰ. 29. Ἰωάννης Β 8ος 9ος αἰ. 30. Θεοφάνης 9ος αἰ. 31. Ἀλέξιος 9ος αἰ. 32. Ἐπιφάνιος Γ ; 870 ; 33. Εὐστάθιος ; 890 ; 34. Βασίλειος τέλη τοῦ 10ου ἀρχαὶ τοῦ 11ου αἰ. 35. Νικόλαος Μουζάλων 1107 1110 36. Θεοδώρητος α ἥµισυ 12ου αἰ. 37. Ἰωάννης ὁ Κρητικὸς ; 1151 1171 ; 38. Βαρνάβας Β ; 1175 ; 39. Σωφρόνιος Β ; 1191 ; 40. Ἡσαΐας ; 1195 1209 ; 41. Ἰλαρίων ; 42. Νεόφυτος Α ; 1221 1251 43. Γερµανὸς Α Πησίµανδρος 1251 1260 ; Ἡ ἕδρα τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κατηργήθη διὰ τῆς Bulla Cypria τοῦ Πάπα Ἀλεξάνδρου τὸ 1260. Καθ ὅλον τὸ διάστηµα τῆς Φραγκοκρατίας καὶ Ἑνετοκρατίας δὲν ὑπῆρχεν Ὀρθόδοξος Ἀρχιεπίσκοπος. Ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Ἀρχιεπισκόπου ἀνασυνεστήθη τὸ 1571, μετὰ τὴν πλήρη κατάληψιν τῆς Κύπρου ὑπὸ τῶν Τούρκων. 44. Τιµόθεος 1572 1587 ; 45. Λαυρέντιος περὶ τὸ 1590 46. Νεόφυτος Β ; 1592 47. Ἀθανάσιος 1592 1600 48. Βενιαµὶν 1600 1605 49. Χριστόδουλος Α 1606 1640

ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ 31 50. Νικηφόρος 1641 1674 51. Ἱλαρίων Κιγάλας 1674 1682 52. Χριστόδουλος Β 1682 1685 ; 53. Ἰάκωβος Α ; 1691 1692 ; 54. Γερµανὸς Β ; 1695 1705 55. Ἀθανάσιος Ἀντιοχείας, Πρόεδρος Κύπρου 1705 1708 56. Ἰάκωβος Β 1709 1718 57. Σίλβεστρος 1718 1733 58. Φιλόθεος 1734 1759 59. Παΐσιος 1759 1767 60. Χρύσανθος 1767 1810 61. Κυπριανὸς 1810 1821 62. Ἰωακεὶµ 1821 1824 63. αµασκηνὸς 1824 1827 64. Πανάρετος 1827 1840 65. Ἰωαννίκιος 1840 1849 66. Κύριλλος Α 1849 1854 67. Μακάριος Α 1854 1865 68. Σωφρόνιος Β 1865 1900 69. Κύριλλος Β 1909 1916 70. Κύριλλος Γ 1916 1933 71. Λεόντιος 1947 72. Μακάριος Β 1947 1950 73. Μακάριος Γ 1950 1977 74. Χρυσόστοµος Α 1977 2006 75. Χρυσόστοµος Β 2006 ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΠΑΦΟΥ [ΚΑΙ ΠΑΦΟΥ - ΑΡΣΙΝΟΗΣ] 1. Ἐπαφρᾶς 2. Φιλάγριος 3. Κύριλλος ἢ Κυριακὸς ; 325 ; 4. Ἰούλιος ; 381 ; 5. Σαπρίκιος (Ὑπερόριος) ; 431 6. Σέργιος α ἥµισυ τοῦ 6ου αἰ. 7. Θεόδωρος ; 655 ;

32 ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ 8. Ἀρσένιος 10ος 11ος αἰ. 9. Μακάριος ; 10. Ἐπιφάνιος 11ος αἰ. 11. Βασίλειος Κίνναµος ; 1176 1190 ; 12. Βάκχος ; 1194 1196 ; 13. Σάββας ; 1209 ; 14. Νεῖλος 1260 ; 15. Νεόφυτος ἀρχαὶ τοῦ 14ου αἰ. 16. Γεράσιµος ; 1320 ; 17. Μᾶρκος ; 1335 ; 18. Βαρνάβας 1336 1337 19. Γεώργιος ; 1339 ; 20. Ματθαῖος ; 1340 ; 21. Γρηγόριος ; 1368 ; 22. Γεώργιος ; 1395 ; 23. Ἰωάννης ; 1399 ; 24. Σάββας ; 1435 1436 ; 25. Νικόλαος ; 1483 ; 26. Σωφρόνιος ἀρχαὶ τοῦ 16ου αἰ. 27. Γεώργιος ; 1533 28. Μάξιµος α ἥµισυ τοῦ 16ου αἰ. 29. Μακάριος µέσα 16ου αἰ. 30. Κωνσταντῖνος Φλαγγίνης ; 1570 31. Χριστόδουλος 1572 ; 32. Ἀµβρόσιος ; 1578 ; 33. Ἰωαννίκιος τέλη τοῦ 16ου αἰ. 34. Φιλόθεος ; 1600 1601 ; 35. Λεόντιος ; 1604 1617 36. Τιµόθεος 1618 ; 37. Μακάριος ; 1641 ; 38. Γαβριὴλ 1650 1656 39. Μακάριος 1656 1670 40. Λεόντιος ; 1676 41. Μελέτιος 1676 42. Νεκτάριος, Πρόεδρος Πάφου 1676 ;

ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ 33 43. Γερµανὸς 1682 1692 ; 44. Νικηφόρος ; 1698 1704 ; 45. Χριστόδουλος πρὸ τοῦ 1707 46. Ἀθανάσιος 7.5 14.5.1707 47. Παρθένιος ; 1713 1721 ; 48. Ἰωακεὶµ ; 1730 1731 καὶ 1736 1762 49. ιονύσιος 1731 1735 50. Χρύσανθος 1762 1767 51. Πανάρετος 1767 1790 52. Σωφρόνιος 1790 1805 53. Χρύσανθος 1805 1821 54. Πανάρετος 1821 1827 55. Χαρίτων 1827 1854 56. Λαυρέντιος 1855 1869 57. Νεόφυτος 1869 1888 58. Ἐπιφάνιος 1890 1899 59. Ἰάκωβος 1910 1929 60. Λεόντιος 1930 1947 61. Κλεόπας 1948 1951 62. Φώτιος 1951 1959 63. Γεννάδιος 1959 1973 64. Χρυσόστοµος Α 1973 1977 65. Χρυσόστοµος Β 1978 2006 66. Γεώργιος 2006 ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΚΙΤΙΟΥ 3 1. Λάζαρος, ὁ τετραήµερος ἐκ Βηθανίας 45 63 2. Μνηµόνιος (ἢ Μνήµων ἢ Μνέµιος) ; 381 ; 3. Θεόδωρος ; 655 ; 4. Τύχων ; 680 ; 5. Θεόδωρος ; 787 ; Κατὰ τὴν περίοδον τῆς Φραγκοκρατίας περιορισθεισῶν τῶν 14 ἑλληνικῶν 3. Ὁ κατάλογος τῶν Μητροπολιτῶν Κιτίου συνεπληρώθη ὑπὸ τοῦ ἱεροµονάχου Σωφρονίου Μιχαηλίδη.

34 ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ἐπισκοπῶν εἰς τέσσαρας, ἡ τοῦ Κιτίου συµπεριελήφθη εἰς τὴν ἐπισκοπὴν Λευκωσίας, εἰς τὴν ὁποίαν ὑπήχθησαν καὶ αἱ ἐπισκοπαὶ Σολέας, Λαπήθου, Κυρηνείας, Ταµασοῦ, Χύτρων καὶ Τριµυθοῦντος. Καταληφθείσης τῆς Κύπρου ὑπὸ τῶν Τούρκων (1571 1878) καὶ τῶν προνομίων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀποκατασταθέντων, ἡ Ἐπισκοπὴ Κιτίου ἐπανασυνεστήθη, συνενωθεῖσα μετὰ τῆς Ἐπισκοπῆς Ἀμαθοῦντος, Λεμεσοῦ καὶ Κουρίου. Κατὰ τὸν πρῶτον αἰῶνα τῆς Τουρκοκρατίας ὑπῆρχε μία ρευστότης ὡς πρὸς τὸν τίτλον τῆς Ἐπισκοπῆς, ἐναλλασσομένων τῶν τίτλων Ἀμαθοῦντος, Λεμεσοῦ καὶ Κιτίου. Ἐν συνεχείᾳ ὅμως ἐπεκράτησεν ὁριστικῶς ὁ τοῦ Κιτίου, καθ ότι ἡ ἀνασυσταθεῖσα Ἐπισκοπὴ ἐθεωρεῖτο «θρόνος τοῦ ἁγίου Λαζάρου». Ἐπίσκοποι τῆς ἀνασυσταθείσης Μητροπόλεως Κιτίου ὑπῆρξαν οἱ ἑξῆς: 6. Γερµανὸς 1572 1580 7. Ἰωακεὶµ µεταξὺ τοῦ 1580 καὶ 1600 8. Ἱερεµίας ; 1600 1601 ; 9. Ἰάκωβος ; 1609 ; 10. Λεόντιος ; 1630 1634 ; 11. Γεράσιµος ; 1668 ; 12. Κοσµᾶς Μαυρουδῆς 1675 1676 13. Βαρνάβας 1676 1679 14. Ἰωαννίκιος Α ὁ «Ζωγράφος» 1680 1704 15. Ἰωαννίκιος Β 1704 1709 16. Σίλβεστρος 1709 1718 (οὗτος εἶναι ὁ γενόµενος Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου 1718 1734) 17. ιονύσιος 1718 1726 18. Ἰωαννίκιος Γ 1727 1737 19. Μακάριος Α 1737 1776 20. Μελέτιος Α 1776 1797 21. Χρύσανθος Α 1797 1810 22. Μελέτιος Β 1810 1821 23. Λεόντιος Β 1821 1837 24. αµασκηνὸς 1837 1846 25. Μελέτιος Γ Μοδινὸς 1846 1864

ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ 35 26. Βαρθολοµαῖος 1864 1866 27. Κυπριανὸς 1868 1886 28. Χρύσανθος Β Ἰωαννίδης 1889 1890 29. Κύριλλος Παπαδόπουλος 1893 1909 (οὗτος ἐγένετο Ἀρχιεπίσκοπος ὡς Κύριλλος Β ) 30. Μελέτιος Μεταξάκης 1910 1918 31. Νικόδηµος Μυλωνᾶς 1918 1937 32. Μακάριος ὁ Β 1948 1950 (ὁ κατόπιν Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ ) 33. Ἄνθιµος 1951 1973 Τὸ 1973 ἀποσπασθείσης τῆς ἐπαρχίας Λεµεσοῦ καὶ δηµιουργηθείσης ἐν Λεµεσῷ ἰδιαιτέρας ἐκεῖ Μητροπόλεως, ἡ Μητρόπολις Κιτίου περιωρίσθη εἰς τὰ ἀρχαῖα αὐτῆς ὅρια, τὰ τῆς ἐπαρχίας Λάρνακος. Μητροπολίτης Κιτίου, μετὰ τὴν νέαν διευθέτησιν: 34. Χρυσόστοµος 1973 ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΚΥΡΗΝΕΙΑΣ 4 Ὡς παλαιότερος ἐπίσκοπος Κυρηνείας ἀναφέρεται ὁ Θεόδοτος, µαρτυρήσας ἐπὶ Λικινίου (314 324). Κατὰ δὲ τὴν βυζαντινὴν περίοδον, ἀλλ εἰς χρόνους ἀκαθορίστους, ἤκµασαν οἱ ἑξῆς: Ἰωάννης, Ἐπιφάνιος, Μελέτιος, Θεοδόσιος, Ἐφραίµ, Γρηγόριος, Ἀθανάσιος καὶ Ἰγνάτιος. Κατὰ δὲ τὴν Φραγκοκρατίαν, περιορισθεισῶν τῶν ἑλληνικῶν ἐπισκοπῶν εἰς τέσσαρας, ἡ Κυρήνεια περιελήφθη εἰς τὰ ὅρια τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπισκοπῆς Λευκωσίας. Μετὰ τὴν ἅλωσιν τῆς Κύπρου ὑπὸ τῶν Τούρκων τὸ 1571 καὶ τὴν ἐκδίωξιν τοῦ λατινικοῦ κλήρου, ἡ Κυπριακὴ Ἐκκλησία ἐπανεκτήσατο τὰ ἀρχαῖα αὐτῆς δίκαια καὶ προνόμια, ἔχουσα τὴν Λευκωσίαν ὡς ἀρχιερατικὴν ἕδραν καὶ τινας ἄλλας ἐπισκοπάς. Ἡ Ἐπισκοπὴ Κυρηνείας ἐπανασυνεστήθη κατὰ τὰ τέλη τῆς 16ης ἑκατονταετηρίδος, γνωστοὶ δ Ἐπίσκοποι αὐτῆς ἐγένοντο οἱ ἑξῆς: 1. Ἰάκωβος, ἀκµάσας ἐπὶ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθανασίου 1592 1600. 4. Ὁ κατάλογος τῶν Μητροπολιτῶν Κυρηνείας συνετάχθη ὑπὸ τοῦ βυζαντινολόγου Κωνσταντίνου Χατζηψάλτου.

36 ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ 2. Τιµόθεος ; 1604 ; 3. Παρθένιος ; 1605 ; 4. Χριστόδουλος 1606 (προφανῶς οὗτος ἐγένετο Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου 1606 1638 ;) 5. Ἱερεµίας ; 1609 ; 6. Νικηφόρος ; 1668 ; 7. Λεόντιος ; 1672 1678 ; 8. Νικηφόρος ; 1692 ; 9. Μακάριος ; 1713 1716 ; 10. Νικηφόρος ; 1731 ; 11. Γεράσιµος ; 1733 1741 12. Νικηφόρος 1741 1763 13. Χρύσανθος 1763 1773 14. Σωφρόνιος 1773 1791 15. Εὐγένιος 1791 1816 16. Λαυρέντιος ὁ Λαµπούσης 1816 1821 17. αµασκηνὸς 1821 1824 (οὗτος ἐγένετο τὸ 1824 Ἀρχιεπίσκοπος) 18. Χαραλάµπης 1824 1844 19. Χαρίτων Νοέµβριος 1844 1849 20. Μελέτιος 1850 1862 21. Χρύσανθος 1862 1871 22. Μελέτιος 1872 1880 23. Χρύσανθος Ἰωαννίδης 1880 1889 (µετετέθη εἰς τὸν θρόνον Κιτίου) 24. Κύριλλος Παπαδόπουλος 1889 1893 (µετετέθη καὶ οὗτος εἰς τὸν θρόνον Κιτίου) 25. Κύριλλος Βασιλείου 1895 1916 (οὗτος ἐγένετο Ἀρχιεπίσκοπος ὡς Κύριλλος Γ ) 26. Μακάριος Μυριανθεὺς 1916 1947 (καὶ οὗτος ἐγένετο Ἀρχιεπίσκοπος ὡς Μακάριος Β ) 27. Κυπριανὸς 1948 1973 28. Γρηγόριος 1974 1994 29. Παῦλος 1994 2011 30. Χρυσόστομος 2011

ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ 37 Ἀποφάσει τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου, ἡμερομηνίας 13ης Αὐγούστου 1973, ἐδημιουργήθησαν δύο νέαι Μητροπόλεις, ἡ τῆς Λεμεσοῦ καὶ ἡ τῆς Μόρφου. ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΛΕΜΕΣΟΥ 5 Κατὰ τοὺς πρώτους αἰῶνας τοῦ Χριστιανισμοῦ ἡ πόλις ὠνομάζετο Νεάπολις, ἐνῷ ἀπὸ τοῦ 10ου αἰῶνος ἐπεκράτησεν ἡ ὀνομασία Νέμεσος ἢ Νεμεσός, καὶ ἀπὸ τὴν ἐποχὴν τῆς Φραγκοκρατίας Λεμεσός. Κατὰ τὴν περίοδον τῆς Φραγκοκρατίας (1192-1571), ὅτε οἱ Φράγκοι κατακτηταὶ περιώρισαν (1222) τὰς Ὀρθοδόξους Ἐπισκοπὰς εἰς τέσσαρας, ἡ Ἐπισκοπὴ Λεμεσοῦ διετηρήθη, ἀφοῦ ὑπήχθησαν εἰς αὐτὴν αἱ γειτονικαὶ Ἐπισκοπαὶ Ἀμαθοῦντος καὶ Κουρίου. Διὰ τοῦτο κατὰ τὴν περίοδον αὐτὴν προσετίθετο ἐνίοτε εἰς τὸν τίτλον τοῦ Λεμεσοῦ καὶ ὁ τοῦ «Αμαθοῦντος», ἀκόμη δέ, ἂν καὶ σπανιώτερον, καὶ ὁ τοῦ «Λευκάρων», λόγῳ τοῦ ὅτι ἀπὸ τοῦ 1260 ὁ Ἐπίσκοπος Λεμεσοῦ ὑπεχρεοῦτο, διὰ τῆς Bulla Cypria τοῦ πάπα Ἀλεξάνδρου Δ, νὰ ἑδρεύῃ εἰς Λεύκαρα καὶ οὐχὶ εἰς Λεμεσόν, ὅπου εἶχεν ἐγκατασταθεῖ Λατῖνος Ἐπίσκοπος. Οἱ γνωστοὶ Ἐπίσκοποι Νεαπόλεως-Λεμεσοῦ, μέχρι τοῦ τέλους τῆς Φραγκοκρατίας, ὑπῆρξαν οἱ ἑξῆς: 1. Τυχικὸς Α (Ἀποστολικὴ ἐποχή) 2. Τυχικὸς Β (;) 3. Σωτὴρ (; 451 ;) 4. Ἰωάννης (6ος αἰ.) 5. Λεόντιος (7ος αἰ.) Φραγκοκρατία 6. Γερμανὸς Α (; 1260) 7. Ματθίας (1260 ;) 8. Ματθαῖος Α (; 1287 1301) 9. Ὀλβιανὸς (1301 1318) 10. Ματθαῖος Β (1318(;) 1320) 11. Γερμανὸς Β (1320 ;) 12. Ἰωάννης Ἰαφοῦν (1445 ;) 13. Φλαγγῆς ἢ Φλαγγίνης (; 1570) Καταληφθείσης τῆς Κύπρου ὑπὸ τῶν Τούρκων (1571), ἡ Ἐπισκοπὴ 5. Ὁ κατάλογος τῶν Μητροπολιτῶν Λεμεσοῦ συνετάχθη ὑπὸ τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Λεμεσοῦ.

38 ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ Λεμεσοῦ - Ἀμαθοῦντος - Κουρίου συνεχωνεύθη μετὰ τῆς ἀνασυσταθείσης Ἐπισκοπῆς Κιτίου. Κατὰ τὰ πρῶτα ἔτη ὑπῆρξε μία ρευστότης ὡς πρὸς τὸν τίτλον τοῦ Ἐπισκόπου, ἐναλλασσομένων τῶν τίτλων «Κιτίου» καὶ «Λεμεσοῦ», προστιθεμένου ἐνίοτε καὶ τοῦ «Ἀμαθοῦντος». Τελικῶς ἐπεκράτησεν ὁ τοῦ «Κιτίου», καθιερωθείσης τῆς Λάρνακος (Κιτίου), ὡς ἕδρας, ὁπότε ὡς Ἐπίσκοποι Λεμεσοῦ κατὰ τὴν περίοδον 1572-1973 θεωροῦνται οἱ Μητροπολῖται Κιτίου τῆς περιόδου αὐτῆς. Τὸ 1973 ἀποσπασθείσης τῆς Λεμεσοῦ ἀπὸ τὴν Μητρόπολιν Κιτίου, ἐπανασυνεστήθη ἡ παλαιὰ Ἐπισκοπὴ Λεμεσοῦ, μὲ Ἐπισκόπους τοὺς ἑξῆς: 1. Χρύσανθος 1973 1998 2. Ἀθανάσιος 1999 ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΣΟΛΩΝ 1. Αὐξίβιος Α 2. Αὐξίβιος Β 3. Εὐάγριος ; 431 ; 4. Ἐπιφάνιος ; 451 ; 5. Ἐπίµαχος 6ος 7ος αἰ. 6. Ἰωάννης τέλος τοῦ 6ου ἀρχαὶ 7ου αἰ. 7. Ἰωάννης ; 655 ; 8. Κῦρος 7ος αἰ. 9. Στρατόνικος ; 680 ; 10. Εὐστάθιος ; 787 ; 11. Λεόντιος ; 1223 ; 12. Νεῖλος ; 1260 Τὸ 1260 ὁ Πάπας Ἀλέξανδρος ὁ Δ κατήργησε τὴν Ὀρθόδοξον Ἀρχιεπισκοπὴν Κύπρου καὶ ὥρισεν ὡς ἕδραν τοῦ τελευταίου Ὀρθοδόξου Ἀρχιεπισκόπου Γερμανοῦ Πησιμάνδρου (1251 1260 ;) τὴν Σολέαν. Οἱ διάδοχοι τοῦ Γερμανοῦ ἔφερον τὸν τίτλον Σολίας ἢ Σόλων. Γνωστοὶ Ἐπίσκοποι Σολίας εἶναι: 1. Λέων 1287 ; 2. Λεόντιος ; 1306 ; 3. Λέων 1318 1322

ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ 39 4. Λεόντιος ; 1340 ; 5. ; Νεαγκωµίτης ; 1353 ; 6. Ἰωακεὶµ 1353 ; 7. Μιχαὴλ ; 1396 1402 8. Ἰωάννης ; 1402 ; 9. Νικόλαος ; 1458 1473 ; 10. Ἰάκωβος ; 1480 11. Ἰωάννης ; 1509 12. Θεοφάνης ; 1532 1550 13. Λοαρᾶς ; 1564 14. Συµεὼν ; 1570 Μετὰ τὴν ἀποκατάστασιν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, τὸ 1570 ἀναφέρονται κατὰ τὸ α ἥµισυ τοῦ 17ου αἰ. τρεῖς ἐπίσκοποι Σόλων: 1. Βενιαµὶν ; 1598 ; 2. Ἱερεµίας ; 1609 1610 ; (ὑπογράφει «ἐπίσκοπος Σολίας καὶ Κυρηνείας») 3. Μακάριος ; 1618 ; Εἰς τὰς 13 Αὐγούστου 1973 ἡ Ἱ. Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου συνέστησε τὴν Μητρόπολιν Μόρφου εἰς διαδοχὴν τῆς Ἐπισκοπῆς Σόλων. Ὁ Μητροπολίτης Μόρφου φέρει τὸν τίτλον Μητροπολίτης Μόρφου καὶ Πρόεδρος τῶν Σόλων. 1. Χρύσανθος 1974 1996 2. Κυρηνείας Παῦλος, τοποτηρητὴς 1996 1998 3. Νεόφυτος 1998 ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑΣ ΚΑΙ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ 6 Ὁ παρὼν κατάλογος τῶν Ἐπισκόπων τῆς Ἐπισκοπῆς Ἀμμοχώστου εἶναι ἀπὸ τὴν ἐποχὴν τῆς μεταφορᾶς τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἰς Λευκωσίαν καὶ τῆς ἑνοποιήσεως τῶν Ἐπισκοπῶν Ἀμμοχώστου καὶ Καρπασίας, ἤτοι μετὰ τὴν 6. Ὁ κατάλογος τῶν Ἐπισκόπων Κωνσταντίας καὶ Ἀμμοχώστου συνετάχθη ὑπὸ τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Κωνσταντίας-Ἀμμοχώστου.

40 ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ κατάργησιν τῶν δεκατεσσάρων Ὀρθοδόξων Ἐπισκοπῶν καὶ τὸν περιορισμὸν αὐτῶν εἰς τέσσαρας μὲ τὸ διάταγμα τῆς Bulla Cypria (3/7/1260). 1. Ἰωακείμ. Κατὰ τὸ ἔτος τῆς ἐκδόσεως τῆς Bulla Cypria (1260) ἀναφέρεται ὡς Ἐπίσκοπος Καρπασίας-Ἀμμοχώστου. 2. Ἱλαρίων (1313-1318). 3. Λέων Ἀμμοχώστου ἀρχαὶ τοῦ 14ου αἰῶνος. 4. Ἀνώνυμος κατὰ τὸ 1326. 5. Μιχαὴλ Ἀμμοχώστου (1340). 6. Ἰωάννης Μαντζᾶς, φέρει τὸν τίτλον: Ἐπίσκοπος Καρπασέων, πρόεδρος Κωνσταντίας καὶ Ἀμμοχώστου. Ἡ περίοδος τῆς ἀρχιερατείας αὐτοῦ συμπίπτει μὲ τὰς Ἡσυχαστικὰς Ἔριδας. 7. Μαρῖνος Καρπασίας, Ἀμμοχώστου καὶ Κωνσταντίας καὶ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου, (1395-6). 8. Μακάριος, παραμένει πλέον εἰς Ἀμμόχωστον καὶ ὄχι εἰς Καρπασίαν. 9. Ἀνώνυμος, κατὰ τὴν παράδοσιν τῆς κυριότητος τῆς Ἀμμοχώστου ἀπὸ τοὺς Γενουάτας εἰς τοὺς Λουζινιανοὺς, (1464). 10. Ἀνώνυμος. Τὸ 1472 ἀναφέρεται ἀνωνύμως Ἐπίσκοπος Σαλαμῖνος καὶ Ἀμμοχώστου. 11. Ἀνδρέας, (1510). 12. Ἀνώνυμος, τὸ ἔτος 1540 ἀναφέρεται ὑπὸ τοῦ Attar Ἐπίσκοπος Ἀμμοχώστου. 13. Ἀντώνιος Συγκλητικὸς, (ἐκλογὴ 1544). 14. Χριστοφόρος Σμερλῖνος (ἐπικύρωσις ἐκλογῆς 1553-1556). 15. Παπα-Λάζαρος ὁ Ἀμμοχωστιανὸς (ἐπικύρωσις ἐκλογῆς, 6 Μαρτίου 1556-1570). 16. Μακάριος Ἀκρολέων (ἐπικύρωσις ἐκλογῆς 1 η Φεβρουαρίου 1571). 17. Ἀνώνυμος, εἰς ἀδιευκρίνιστον χρόνον. 18. Ἀνώνυμος, 1601. 19. Μωϋσῆς, 1606-1609. Μετὰ τὴν κατάληψιν τῆς Κύπρου ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς (1570 κατάληψις τῆς Λευκωσίας καὶ 1571 κατάληψις τῆς Ἀμμοχώστου), παύει ἐξ ὁλοκλήρου νὰ ὑφίσταται ἡ Ἐπισκοπὴ Ἀμμοχώστου. 20. Βασίλειος, Γ. 2007-

ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ 41 ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΤΑΜΑΣΟΥ 7 1. Ἅγιος Ἡρακλείδιος, περὶ τὸ 49 μ.χ. κ.ἑ. 2. Ἅγιος Μνάσων, β ἥµισυ τοῦ α αἰ. 3. Ἅγιος Ρόδων, β ἥµισυ τοῦ α αἰ. 4. Ἀνώνυμος ἐπίσκοπος ὁ ὁποῖος ἔλαβε μέρος εἰς τὴν Σύνοδον τῆς Σαρδικῆς (;) ;-343-; 5. Ἅγιος Τύχων, ;-381-; 6. Ἀνώνυμος ἐπίσκοπος μνημονευόμενος εἰς ἐπιστολὴν τοῦ Θεοφίλου Ἀλεξανδρείας ;-400-; 7. Ἅγιος Ἐπαφρόδιτος, ;-451-; 8-10. Κατὰ τὴν βυζαντινὴν περίοδον μνημονεύονται οἱ κατωτέρω ἀρχιερεῖς, χωρὶς νὰ εἶναι γνωστὴ ἡ ἀκριβὴς χρονολογία ἀρχιερατείας αὐτῶν: ἅγιος Δημητριανός, ἅγιος Μακεδόνιος, ἅγιος Βασίλειος 11. Νικήτας Ἁγιοστεφανίτης, 1187 τὸ ἀργότερον τέλη τοῦ 1209 12. Ὅσιος Νεῖλος (ὁ κτήτωρ τῆς Μονῆς Μαχαιρᾶ), τέλη τοῦ 1209 κ.ἑ. 13. Ἰάκωβος, περὶ τὰ τέλη τοῦ ιϛ αἰ. α ἢ β δεκαετία τοῦ ιζ αἰ. 14. Χρύσανθος, (ὡς βοηθὸς ἐπίσκοπος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χρυσάνθου) 1791-1797 15. Ἠσαΐας, 2007- ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΤΡΙΜΥΘΟΥΝΤΟΣ 8 Ἅγιος Σπυρίδων, α μισὸ τοῦ δ αἰ. Ἅγιος Θεόπομπος, ἔλαβε μέρος εἰς τὴν Β Οἰκουμενικὴν Σύνοδον (381) Ἅγιος Ἀρκάδιος Ἅγιος Νέστωρ, Συνεορτάζουν τὴν 7ην Μαρτίου (Συναξάριον Κων/πόλεως) Θεόδωρος Α, περὶ τὸ 614 μ.χ. Ἅγιος Θεόδωρος Β, ἔλαβε μέρος εἰς τὴν Στ Οἰκουμενικὴν Σύνοδον (680/81) Ἅγιος Γεώργιος, ἔλαβε μέρος εἰς τὴν Ζ Οἰκουμενικὴν Σύνοδον (787) Βαρνάβας, 2007-7. Ὁ κατάλογος τῶν Ἐπισκόπων Ταμασοῦ συνετάχθη ὑπὸ τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Ταμασοῦ. 8. Ὁ κατάλογος τῶν Ἐπισκόπων Τριμυθοῦντος συνετάχθη ὑπὸ τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Τριμυθοῦντος (ἐπὶ τῇ βάσει τῆς μελέτης τοῦ Χωρεπισκόπου Τριμυθοῦντος Βασιλείου, «Ἡ Ἐπισκοπὴ Τριμυθοῦντος», Ἀπόστολος Βαρνάβας 59 (1998) 501-509).

42 ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΚΑΡΠΑΣΙΑΣ 9 Ὁ παρὼν κατάλογος τῶν Ἐπισκόπων τῆς Ἐπισκοπῆς Καρπασίας εἶναι ἀπὸ τῆς ἐποχῆς τῆς ἱδρύσεως αὐτῆς, ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου (Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου) καί τῆς ἑνοποιήσεως αὐτῆς μετὰ τῆς Ἐπισκοπῆς Ἀμμοχώστου, μετὰ τὴν κατάργησιν τῆς τελευταίας διὰ τοῦ διατάγματος τῆς Bulla Cypria (3/7/1260). 1. Φίλων, Τέλη τοῦ 4 ου καί ἀρχαὶ τοῦ 5 ου αἰῶνος. 2. Συνέσιος, (5 ος αἰών). 3. Θύρσος, Ὁ χρόνος τῆς ζωῆς τοῦ Ἁγίου Θύρσου δὲν εἶναι γνωστός. Τοποθετεῖται μᾶλλον μετὰ τὸν Ἅγιον Συνέσιον. 4. Σωσικράτης, Ἄγνωστος ὁ χρόνος ἀκμῆς του 5. Θεόπροβος 6. Ὀλύμπιος, Μᾶς εἶναι γνωστὸς ἀπὸ τὸ λατινικὸν κείμενον τῆς Γ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (431μ.Χ). 7. Ἑρμόλαος, Ἤκμασε περὶ τὰ μέσα τοῦ Ε αἰῶνος. 8. Ἐπιφάνιος, Ἄγνωστος ὁ χρόνος ζωῆς του 9. Ἐπαφρόδιτος ἤ Ἐπαφρᾱς Κατά τήν περίοδον τῆς Φραγκοκρατίας, κατηργήθη διὰ τῆς Παπικῆς Βούλλας, τοῦ Πάπα Ἀλεξάνδρου Δ (1260), ἡ Ἐπισκοπὴ Ἀμμοχώστου. Ὁ Ἐπίσκοπος αὐτῆς ἐξωρίσθη εἰς τὴν Καρπασίαν φέρων πλέον τὸν τίτλον τοῦ Ἐπισκόπου Καρπασίας καί Ἀμμοχώστου. 10. Ἰωακεὶμ, Κατά τό ἔτος τῆς ἐκδόσεως τῆς Bulla Cypria (1260) ἀναφέρεται ὡς Ἐπίσκοπος Καρπασίας-Ἀμμοχώστου. 11. Ἱλαρίων, (1313-1318) 12. Λέων, Διάδοχος τοῦ Ἱλαρίωνος 13. Μιχαὴλ, (1340 μ.χ). Συμμετέχει εἰς τὴν ἐπαρχιακὴν Λατινικὴν Σύνοδον τοῦ 1340 μ.χ 14. Ἰωάννης Μαντζᾶς Γνωστὸς ἀπό μίαν ἐπιστολὴν τὴν ὁποίαν ἀπηύθυνε πρὸς αὐτὸν ὁ αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου Ἰωάννης ΣΤ Καντακουζηνός, μετὰ τὴν παραίτησιν αὐτοῦ ἀπὸ τὸν θρόνον κατὰ τὸ 1369 ἤ 1371. 9. Ὁ κατάλογος τῶν Ἐπισκόπων Καρπασίας συνετάχθη ὑπὸ τῆς Ἱ. Ἐπισκοπῆς Καρπασίας.

ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ 43 15. Μαρῖνος, Τέλη 14ου καὶ τὸ πρῶτον ἥμισυ τοῦ 15ου αἰῶνος. 16. Μακάριος Εἰς τὰς 22 Μαΐου 2007 μὲ ἀπόφασιν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου ἐπανασυστήθη ἡ Ἐπισκοπὴ Καρπασίας. 17. Χριστοφόρος 2007- ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ 10 1. Ἀριστοκλειανὸς (Ἀποστολικὴ ἐποχὴ) 2. Μνημόνιος (μέσα 4ου αἰ.) 3. Τύχων (4ος αἰ.) 4. Ἠλιόδωρος (; 451) 5. Θεόδωρος (β ἥμισυ 6ου α ἥμισυ 7ου αἰ.) 6. Ἰωάννης (μέσα 7ου αἰ.) 7. Ἀλέξανδρος (; 787 ;) 8. Ἰωάννης (12ος αἰ.) 9. Εὐστάθιος (; ;) 10. Θεόδουλος (β ἥμισυ 12ου αἰ.) Κατὰ τὴν περίοδον τῆς Φραγκοκρατίας (1192 1571), ὅτε οἱ Φράγκοι κατακτηταὶ περιώρισαν, ἀπὸ τοῦ ἔτους 1222, τὰς Ὀρθοδόξους Ἐπισκοπὰς εἰς τέσσαρας, ἡ Ἐπισκοπὴ Ἀμαθοῦντος κατηργήθη ὑπαχθεῖσα εἰς τὴν Ἐπισκοπὴν Λεμεσοῦ, προστιθεμένου ἐνίοτε τοῦ τίτλου τοῦ «Ἀμαθοῦντος» εἰς τὸν τοῦ Λεμεσοῦ. Μετὰ τὴν Τουρκικὴν κατάκτησιν (1571), διατηρηθέντος τοῦ συστήματος τῶν τεσσάρων Ἐπισκοπῶν, ἡ Ἐπισκοπὴ Λεμεσοῦ (περιλαμβανομένων εἰς αὐτὴν τῶν παλαιῶν Ἐπισκοπῶν Ἀμαθοῦντος καὶ Κουρίου), συνεχωνεύθη μετὰ τῆς ἀνασυσταθείσης Ἐπισκοπῆς Κιτίου. Κατὰ τὴν πρώτην περίοδον τῆς Τουρκοκρατίας ὑπῆρχε μία ρευστότης ὡς πρὸς τὸν τίτλον τοῦ Ἐπισκόπου, ἐναλλασσομένων τῶν τίτλων Κιτίου καὶ Λεμεσοῦ, προστιθεμένου ἐνίοτε καὶ τοῦ Ἀμαθοῦντος. Τελικῶς ἐπεκράτησεν ὁ τοῦ Κιτίου, τῆς Λάρνακος καθιερωθείσης ὡς ἕδρας τῆς Ἐπισκοπῆς. Ἡ οὕτω διαμορφωθεῖσα κατάστασις διετηρήθη μέχρι τὸ 1973. Τὸ 1962 ὁ τίτλος τοῦ Ἀμαθοῦντος ἐδόθη εἰς τὸν χειροτονηθέντα τότε βοηθὸν Ἐπίσκοπον τοῦ Μητροπολίτου Κιτίου Ἀνθίμου (1951 1973), Καλλίνικον Μαχαιριώτην (1962 1973). Τὸ 1973 ἀποσπασθείσης τῆς Λεμεσοῦ ἐκ τῆς Μητροπόλεως Κιτίου, 10. Ὁ κατάλογος τῶν Ἐπισκόπων Ἀμαθοῦντος κατηρτίσθη ὑπὸ τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Λεμεσοῦ.

44 ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ἐπανασυνεστήθη ἡ Ἐπισκοπὴ Λεμεσοῦ, περιλαμβάνουσα ὡς καὶ παλαιότερον τὰς περιοχὰς τῶν παλαιῶν Ἐπισκοπῶν Ἀμαθοῦντος καὶ Κουρίου. Τὸ 2007 ἡ Ἐπισκοπὴ Ἀμαθοῦντος ἀνεβίωσε καὶ πάλιν, ἐντὸς ὅμως τῶν πλαισίων τῆς Μητροπόλεως Λεμεσοῦ, χειροτονηθέντος ὡς Χωρεπισκόπου Ἀμαθοῦντος καὶ βοηθοῦ Ἐπισκόπου τοῦ Μητροπολίτου Λεμεσοῦ Ἀθανασίου, τοῦ καθηγουμένου τῆς Ἱ. Μονῆς Τιμίου Προδρόμου Μέσα Ποταμοῦ, Ἀρχιμανδρίτου Νικολάου. 1. Νικόλαος (2007 )

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΩΤΑΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Η Ιερὰ Σύνοδος τῆς Αὐτοκεφάλου Εκκλησίας τῆς Κύπρου εἶναι ἡ ἀνωτάτη Εκκλησιαστικὴ Ἀρχὴ ἐν Κύπρῳ, ἥτις ἐπιλαμβάνεται καὶ λύει πάντα τὰ ζητήματα τῆς Εκκλησίας τῆς Κύπρου. Η σύνθεσις τῆς Ιερᾶς Συνόδου, προεδρευομένης ὑπὸ τῆς Αὐτοῦ Μακαριότητος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Νέας Ιουστινιανῆς καὶ πάσης Κύπρου κ. Χρυσοστόμου, εἶναι: 1. Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. Χρυσόστομος 2. Μητροπολίτης Πάφου κ. Γεώργιος 3. Μητροπολίτης Κιτίου κ. Χρυσόστομος 4. Μητροπολίτης Κυρηνείας κ. Χρυσόστομος 5. Μητροπολίτης Λεμεσοῦ κ. Ἀθανάσιος 6. Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος 7. Μητροπολίτης Κωνσταντίας-Ἀμμοχώστου κ. Βασίλειος 8. Μητροπολίτης Κύκκου καὶ Τηλλυρίας κ. Νικηφόρος 9. Μητροπολίτης Ταμασοῦ καὶ Ὀρεινῆς κ. Ησαΐας 10. Μητροπολίτης Τριμυθοῦντος καὶ Λευκάρων κ. Βαρνάβας 11. Επίσκοπος Καρπασίας κ. Χριστοφόρος 12. Επίσκοπος Ἀρσινόης κ. Νεκτάριος 13. Επίσκοπος Ἀμαθοῦντος κ. Νικόλαος 14. Επίσκοπος Λήδρας κ. Επιφάνιος 15. Επίσκοπος Χύτρων κ. Λεόντιος 16. Επίσκοπος Νεαπόλεως κ. Πορφύριος 17. Επίσκοπος Μεσαορίας κ. Γρηγόριος Ἐφησυχάζων Ἀρχιερεύς: Χωρεπίσκοπος Σαλαμῖνος κ. Βαρνάβας Γραφεῖον Ιερᾶς Συνόδου Ἀρχιγραμματεύων: Πρωτ. Μάριος Δημητρίου. Γραμματεῖς-Κωδικογράφοι: Βίκτωρ Στέλιου καὶ Μιχαὴλ Σπύρου, Θεολόγοι, τηλ.: (00357) 22554600 καὶ

48 ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ 22554657, τηλεομ.: 22346307, ἠλεκτρ. διεύθ. (e-mail): holysynodoffice@logosnet. cy.net Διεύθυνσις ἱστοσελίδος εἰς τὸ διαδίκτυον: www.churchofcyprus.org.cy Γραφεῖον Διεκκλησιαστικῶν Σχέσεων Σκοπὸς τοῦ Γραφείου εἶναι ἡ παρακολούθησις καὶ ὁ συντονισμὸς τῶν σχέσεων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου μὲ τὰς ἄλλας Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας, τοὺς Χριστιανικοὺς Ὀργανισμοὺς καὶ τὰς ἄλλας Θρησκείας. Διευθυντής: Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Μεσαορίας κ. Γρηγόριος. Συνεργάται: Διάκονος Ἀνδρέας Ματέι καὶ Μιχαὴλ Σπύρου, Θεολόγοι. Γραμματεύς: Παῦλος Χατζηπροδρόμου, τηλ.: 22554600 καὶ 22554611, τηλεομ.: 22431796, ἠλεκτρ. διεύθ. (e-mail): office@churchofcyprus.org.cy Γραφεῖον τῆς Εκκλησίας τῆς Κύπρου παρὰ τοῖς Εὐρωπαϊκοῖς Θεσμοῖς, εἰς Βρυξέλλας Διευθυντὴς Γραφείου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου παρὰ τοῖς Εὐρωπαϊκοῖς Θεσμοῖς: Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Νεαπόλεως κ. Πορφύριος. Βοηθὸς Διευθυντής: Ἱεροδιάκονος Νεκτάριος Ἰωάννου. Τηλ.: 0032-2-6124190, τηλεομ.: 0032-2-6124191, ταχυδρ. διεύθ.: Square Ambiorix 2, 1000 Brussels, Belgium, ἠλεκτρ. διεύθ. (e-mail): info@churchofcypruseu.com Διεύθυνσις ἱστοσελίδος εἰς τὸ διαδίκτυον: www.churchofcypruseu.com Γραφεῖον Προσκυνηματικῶν Περιηγήσεων Σκοπὸς τοῦ Γραφείου εἶναι ἡ ὀργάνωσις καὶ ὁ συντονισμὸς συστήματος προβολῆς καὶ προωθήσεως τοῦ πνευματικοῦ καὶ θρησκευτικοῦ πλούτου τῶν Ἱερῶν Τόπων τῆς Πατρίδος μας, μέσῳ τῶν Προσκυνηματικῶν Περιηγήσεων. Πρόεδρος: Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Μεσαορίας κ. Γρηγόριος. Ἐπιστημονικοὶ Συνεργάται: Ἀθανάσιος Παπαγεωργίου, Γεώργιος Φιλοθέου, Ἀνδρέας Φούλιας καὶ Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, Βυζαντινολόγοι, Χριστάκης Εὐσταθίου, Θεολόγος, Νατάσα Ἱερείδου, Ἱστορικὸς Τέχνης, Ἀνδρέας Χριστοδούλου, Φυσιογνώστης καὶ Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης, Σχεδιαστής. Συνεργάται: Οἱ ἐκπρόσωποι τῶν ἐκκλησιαστικῶν περιφερειῶν. Γραμματεύς: Παῦλος Χατζηπροδρόμου, τηλ.: 22554600 καὶ 22554611, τηλεομ.: 22431796, ἠλεκτρ. διεύθ. (e-mail):office@churchofcyprus.org.cy