Μαστίχι Χριστιάνα Φτούλη Το Μαστιχόδεντρο Η Μαστίχα είναι ο καρπός του Μαστιχόδεντρου. Το Μαστιχόδεντρο είναι θάμνος αειθαλής με ύψος 2-3 μέτρα και φύλλωμα βαθυπράσινο. Η πλήρης ανάπτυξη του επέρχεται σε 40-50 χρόνια. Το δέντρο αρχίζει να δίνει Μαστίχα μετά τον 5ο χρόνο. Ο κύκλος ζωής του δέντρου είναι 100 χρόνια αλλά υπάρχουν αναφορές για δέντρα 200 ετών. Στην Αρχαιότητα η Μαστίχα Λατρεύονταν ως Θεά. Διοσκουρίδης "Γεννάται δε ρητίνη εξ'αυτής (της σχίνου) χρησιμεύοντας προς αίματος αναγώγας και προς παλαιάν βήχα πινόμενη. Μιγνύται δε και σμίγμασιν οδόντων και επιχρίσμασι προσώπου στιλβοποιούσα, και ούλων εστι σταλτική" Η Μαστίχα καρποφορεί μόνο σε ένα σημείο του πλανήτη (στο Νότιο τμήμα της Χίου). Καμμιά έρευνα δεν μπόρεσε ποτέ να αποδείξει, την αιτία αυτού του φαινομένου. Η παράδοση αναφέρει ότι η Μαστίχα ήταν το "δάκρυ" του σχίνου στα μαρτύρια που υπέστη ο Άγιος Ισίδωρος (253 μ.χ.) κάτω από ένα Μαστιχόδεντρο. "Καθ'ήν ο σχίνος φύεται είς την γήν εκείνη μονήν της Χίου, τήν επότισαν τα δάκρυα και το αίμα του μάρτυρος Ισιδώρου" (Μιχαήλ Ιουστινιάνης 1667 μ.χ.) Αυτό βέβαια αφορά την Χριστιανική παράδοση και μόνο, μιας και η Μαστίχα χρονολογείται χιλιάδες χρόνια πριν. Είναι χαρακτηριστικό, ότι έχουν βρεθεί φύλλα σχίνου, που χρονολογούνται σε 6 εκατομμύρια έτη! Παλαιότερες αναφορές τονίζουν ότι η μοναδικότητα της γης στα Νότια της Χίου οφείλεται σε υποθαλάσσια ηφαίστεια της περιοχής. Από την αρχαιότητα μέχρι και την Νεωτέρα Ελλάδα η Μαστίχα αντιμετωπίζονταν με απίστευτο σεβασμό ανά τον Κόσμο. "εκ δε των προς τους καθ'ημάς χρόνους επισκεφθέντων την Χίον, ουδείς παρέλιπε να περιγράφη εκθειάζων το δε φυτόν και τον καρπόν."
Για την Μαστίχα πραγματεύονται οι Διοσκουρίδης, Θεόφραστος, Γαλήνος, Ιπποκράτης, Απολλόδωρος, Πλίνιος, Ερμόλαος κ.α. ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΗΣ (1ος Αιώνας Ιατρός-Βοτανολόγος "Πατέρας της Φαρμακολογίας"). Δίνει λάμψη στο πρόσωπο. Προστατεύει τα ούλα. Ασπρίζει τα δόντια. Ιδανική κατά των εγκαυμάτων. Βοηθά στην δυσπεψία, την αναπαραγωγή του αίματος και μαλακώνει τον βήχα, τονώνει τις φωνητικές χορδές, θεραπεύει τις κοιλιακές διαταραχές και τα καρκινώματα τα εμφανιζόμενα στο στομάχι. Παθήσεις της μήτρας. Οι Ρωμαίες χρησιμοποιούσαν οδοντογλυφίδες από ξύλο Μαστιχιάς, το οποίο το βουτούσαν σε Μαστιχέλαιο(Sonnini) "Το Μαστιχέλαιον εκ του καρπού ή του κόκκου του δέντρου συνθλιβομένου, ήτο δε θεραπευτικόν κατά της τριχοπτώσεως και της φλεγμονής του στόματος". Η μαστίχα ήταν το κύριο συστατικό ταρίχευσης για τις μούμιες στην αρχαία Αίγυπτο! (Ηρόδοτος-Διόδωρος) "Κόκκου το ενδόν το λευκόν μέλιτι δεύσας και μίξας, αλείφειν την ρίνα ή σχίνον λευκόν ή δάκνυται" Ιπποκρατης. Η GATEFOSSE, (η μεγαλύτερη εταιρεία Χημικών της Γαλλίας) αναφέρεται, σε μια εργασία που έγραψε, σχετικά με την Χίο και την Μαστίχα, η οποία δημοσιεύτηκε, στο Γαλλικό περιοδικό "Σύγχρονα Αρώματα" ότι οι Οδοντίατροι, χρησιμοποιούν την μαστίχα, στα χαλασμένα δόντια,για να δυναμώσουν τα ούλα και σαν στοματικό αντισηπτικό. Τόνισε επίσης, ότι,όλες οι Οδοντόκρεμες, θα μπορούσαν να περιέχουν μαστιχέλαιο.
Οι μεταφραστές της Αγίας Γραφής υιοθετούν την άποψη ότι ο όρος "σχίνος", που υπάρχει στα κείμενά της αναφέρεται στο Μαστιχόδεντρο. Η Μαστίχα αναφέρεται και στην αποκάλυψη. Αποτελεί δε και συστατικό του Άγιου Μύρου. Η Μαστίχα αποτελούσε ανέκαθεν, το ανάχωμα στην τυρρανία των κατακτητών για το νησί της Χίου. Στα Βυζαντινά χρόνια το εμπόριο της Μαστίχας ήταν μονοπώλιο του αυτοκράτορα. Η Μαστίχα την εποχή εκείνη ήταν πασίγνωστη και πολύ δημοφιλής στα εμπορικά κέντρα της Ευρώπης. Κατά την κυριαρχία του νησιού από τους Γενοβέζους ιδρύθηκε η "Μαόνα",ένα είδος μονοπωλιακής επιχείρησης, που είχε την ευθύνη της διαχείρησης της Μαστίχας. Αντιμετωπίζονταν με την αξία του χρυσού και όσοι δοκίμαζαν να κλέψουν ή έκλεβαν Μαστίχα τιμωρούνταν με αυστηρότατες ποινές (από πρόστιμο μέχρι απαγχονισμό!) "Όστις αν σώος έν Χίω ζην εθέλης. Μαστίκων φυλάξας μη ποτέ κλέπτης πέλης." Η μεγάλη αξία που είχε η Μαστίχα εκείνη την εποχή φαίνεται και από το γεγονός ότι την έδιναν και σαν προίκα. " των δίνουν και μαστίχιν κεφαλισιμιόν πεντάρια (τόσα) Και μαστίχι λίτρες δέκα " Στην Τουρκοκρατία οι κάτοικοι που ασχολούνταν με την Μαστίχα είχαν ειδικά προνόμια. Τα Μαστιχοχώρια είχαν πετύχει αυτοδιοίκηση και απλά υποχρεούνταν να καλλιεργούν τη Μαστίχα και να την αποδίδουν στον "Σακιζ-εμινι" (φοροεισπράκτορα της Μαστίχας). Στο κοράνιο ο Μωάμεθ συνιστά την χρήση της Μαστίχας στους πιστούς του. Το μεθυστικό άρωμα της Μαστίχας ήταν η αιτία που χρησιμοποιούσαν οι μωαμεθανοί την Μαστίχα στο ψωμί τους. Οι Αιγύπτιοι έριχναν την Μαστίχα στα πήλινα δοχεία που χρησιμοποιούσαν για το νερό. Πολλές φορές αναγκάζονταν να πίνουν νερό κακής ποιότητας και το άρωμα της Μαστίχας το έκανε πιο εύγεστο.
Ο μεγάλος εξερευνητής Χριστόφορος Κολόμβος ήταν μεταξύ άλλων και προμηθευτής Ιατρικών βοτάνων. Ήταν γνώστης των Φαρμάκων από τα ταξίδια του και τις επισκέψεις του σε διάσημα Φαρμακεία της εποχής. Από τα πολλά φυτά τα οποία είχαν ιατρική αξία, ο ΚΟΛΟΜΒΟΣ πίστευε ότι είχε αναγνωρίσει την αλόη, η οποία χρησιμοποιείτο ως καθαρκτικές παστίλιες τον 15ο αιώνα και την ΜΑΣΤΙΧΑ, που είχε πολύ υψηλή τιμή, χάρη στις αντιβακτηριακες της δράσεις και για την εκτεταμένη χρήση της, κατά της χολέρας. Σε κάποιο από τα ταξίδια του, επισκέφτηκε, το νησί της Χίου, (διασώζεται το σπίτι όπου λέγεται ότι έμεινε κατά την παραμονή του εκεί, στο Πυργί, κεφαλοχώρι των Μαστιχοχώρων.) όπου στρατολόγησε, πολλούς ναυτικούς. H Ισαβέλλα και ο Φερδινάνδος ήταν σε πολλές περιπτώσεις, οι χρηματοδότες των ταξιδιών του Κολόμβου. Εις αντάλαγμα ο Κολόμβος τους προμήθευε με δώρα και ό,τι ξεχωριστό και πολύτιμο εύρισκε στα μέρη που επισκέπτονταν. Στις 15 Φεβρουαρίου του 1493, ο Κολόμβος, έγραψε γράμμα, στον Luis De Saιnt Angel, θησαυροφύλακα του Aragon, γνωστοποιώντας του την ανακάλυψη της Μαστίχας, στον Νέο Κόσμο. "Για να μιλήσω συμπερασματικά, μόνο για αυτά που έγιναν κατά την διάρκεια του ταξιδιού μου, οι Μεγαλειότητές τους (Η Ισαβέλλα και ο Φερδινάνδος της Ισπανίας) θα δουν, ότι μπορώ να τους δώσω όσο χρυσό θέλουν, εάν μου δώσουν λίγη βοήθεια, μπαχαρικά και μετάξι, όσο οι μεγαλειότητές τους έχουν την δυνατότητα να φορτώσουν, και ΜΑΣΤΙΧΑ (έμφαση από τον Κολόμβο) όση οι μεγαλειότητές τους θελήσουν, η οποία μέχρι τώρα έχει ανακαλυφθεί μόνο στην Ελλάδα, στο νησί της Χίου." Εάν η αξία των άλλων προϊόντων υπολογίζονταν, βάση του βάρους τους σε ασήμι, ο Κολόμβος υπολόγιζε, την αξία της Μαστίχας σε χρυσό! Το θαύμα της φύσης! Η μαστίχα είναι μια φυσική ρητίνη που βγαίνει από τον κορμό του μαστιχόδενδρου. Έχει χρώμα υπόλευκο- υποκίτρινο και είναι διαφανής έως ημιδιαφανής. Το μαστιχόδενδρο είναι ένας αειθαλής θάμνος που έχει την επιστημονική ονομασία: «Pistacia Lentiscus var. Chia». Παίρνει την πλήρη ανάπτυξή του στα 40-50 χρόνια και ζει περίπου 100 χρόνια. Από τον 5o έως 6ο χρόνο δίνει την ρητίνη του (μαστίχα) και μετά τον 15ο χρόνο παράγει από 60 έως 250 γραμμ. και σε σπάνιες περιπτώσεις μέχρι 400 γραμμ. Καλλιέργεια. Το μαστιχόδενδρο ευδοκιμεί αποκλειστικά και μόνο στην Νότια Χίο. Σύμφωνα με θεωρίες αυτό οφείλεται στο εύκρατο κλίμα και ειδικότερα στο μικροκλίμα της περιοχής αλλά και στα υποθαλάσσια ηφαίστεια, και στο ασβεστολιθικό έδαφος. Από το παρελθόν έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να καλλιεργηθεί ο μαστιχοφόρος σχίνος σε άλλες περιοχές και της Ελλάδας και σε άλλα κράτη αλλά πάντα χωρίς επιτυχία. Μαστίχα, μαστιχα, ΜΑΣΤΙΧΗ, ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ.
Η προετοιμασία του Σχίνου και η συλλογή της μαστίχας είναι πολύ επίπονες εργασίες που αρχίζουν Ιούνιο με το καθάρισμα του εδάφους κάτω από τον σχίνο. Το έδαφος αφού καθαριστεί επιμελώς, στρώνεται με ένα ειδικό άσπρο χώμα καλά κοσκινισμένο. Κατόπιν αρχίζει το «κέντημα» στον κορμό του δένδρου, το οποίο είναι τομές 10-15mm, μία φορά την εβδομάδα για 6-8 εβδομάδες. Ο αριθμός των τομών ποικίλει από 20-100 ανάλογα με την ηλικία και το μέγεθος του δένδρου. Η μαστίχα αρχίζει σιγά σιγά να ρέει από τις τομές σαν δάκρυ. Η μεγαλύτερη ποσότητα πέφτει στο ασπρόχωμα και κάνει 15-30 μέρες να στερεοποιηθεί, αναλόγως των καιρικών συνθηκών. Μετά, αρχίζει η συλλογή της χοντρής μαστίχας (των μεγάλων κομματιών), τις πρώτες πρωινές ώρες, στα μέσα Αυγούστου, και της ψιλής μαστίχας από τις αρχές Σεπτέμβρη. Το καθάρισμα της μαστίχας αρχίζει τον Οκτώβριο - Νοέμβριο, αμέσως μετά την συλλογή. Είναι μια δύσκολη, χρονοβόρα, και εξειδικευμένη διαδικασία που γίνεται κομμάτι κομμάτι με το χέρι, μέχρι η μαστίχα να πάρει την τελική εμπορική της μορφή, και να διατεθεί προς πώληση. Ιστορία Από τα πολύ παλιά χρόνια, η μαστίχα χρησιμοποιείται για φαρμακευτικούς σκοπούς. Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς αναφέρονται στις θεραπευτικές ιδιότητες της μαστίχας. Απολίθωμα φύλλου μαστιχόδενδρου που βρέθηκε σε ανασκαφές, έχει ηλικία έξι εκατομμυρίων ετών. Χρήσεις μαστίχας Σήμερα η μαστίχα χρησιμοποιείται ως τσίχλα για μάσημα, με ευεργετικά αποτελέσματα στην υγιεινή των δοντιών. Επίσης η μαστίχα βρήκε εξαιρετική εφαρμογή στην Σαπουνοποιϊα το 2001 από την εταιρία ''ΑΝΕΜΟS'' με τα σαπούνια Μυροβόλος που ήταν τα πρώτα και μοναδικά σαπούνια με μαστίχα στον κόσμο και το 2004 με την νέα σειρά Mastic & herbs (μαστίχα & βότανα) Aλλες χρήσεις της μαστίχας Χίου Στην παρασκευή καλλυντικών και αρωμάτων (κρέμες, σαμπουάν). Στην λιθογραφία, ζωγραφική, ποτοποιία, υφαντουργία, βαμβακουργία, βιομηχανία. Στην οδοντοϊατρική για το δυνάμωμα των ούλων και την αντισηψία του στόματος. Η μαστίχα επίσης χρησιμοποιείται με επιτυχία στην μαγειρική και στην ζαχαροπλαστική (λουκούμια, μαστιχοκαραμέλες, μαστιχάτο, ψωμί). Η Μαστίχα ως φάρμακο Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται και πάλι στην Φαρμακευτική και στην Ιατρική για θεραπεία του σακχαροδιαβήτη, της χοληστερίνης, και ειδικά του στομαχόπονου. Σε συνέδριο Ιατρικής (Αθήνα 1999) ανακοινώθηκε ότι η μαστίχα, εκτός των υπολοίπων ευεργετικών ιδιοτήτων της, θεραπεύει και το έλκος στομάχου.