Journal Odysseus Environmental & Cultural Sustainability of the Mediterranean Region: 3 (2013): 17-22. http://www.jodysseus.gr Δράση 23: Διά βίου εκπαίδευση για τη διαχείριση των αποβλήτων του αγροτικού και του βιομηχανικού τομέα στα Ιόνια Νησιά >17 Παύλος Μπουχάγιερ, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων, ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Κύριος στόχος της δράσης είναι η δια βίου εκπαίδευση των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα σε νησιωτικές περιοχές, καθώς και των επαγγελματιών συμβούλων που δραστηριοποιούνται στον τομέα του περιβάλλοντος. Η ολοκλήρωση του προγράμματος αναμένεται να διευκολύνει τη διείσδυση νέων τεχνολογιών και την ανάπτυξη και ενσωμάτωση της καινοτομίας στη διαχείριση των αποβλήτων και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των νησιωτικών οικονομιών και της παράλληλης προστασίας και ανάδειξης των ιδιαίτερων νησιωτικών οικοσυστημάτων. Στο πλαίσιο της παρούσας δράσης έχουν ολοκληρωθεί οι παρακάτω ενέργειες: 1. Υποστηρικτική μελέτη ερευνητικού περιεχομένου για τη διαχείριση αποβλήτων και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του αγροτικού και βιομηχανικού τομέα σε αγροτικές περιοχές της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων. 2. Προετοιμασία και οργάνωση εκπαιδευτικού υλικού για την ανάρτησή του στην ηλεκτρονική πλατφόρμα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης του ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ. 3. Δράσεις Ενημέρωσης Τοπικής Κοινωνίας. Οι δραστηριότητες που βρίσκονται σε εξέλιξη και πρόκειται να ολοκληρωθούν μέχρι τη λήξη του προγράμματος είναι οι ακόλουθες: 1. Δύο ενημερωτικές ημερίδες, μία στην Κέρκυρας και μία στο Αργοστόλι, με στόχο την ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών για τη χρήση της εκπαιδευτικής δικτυακής πύλης σε συνεργασία με τα επαγγελματικά επιμελητήρια των Δήμων του Ιονίου, και την ένωση Νησιωτικών Επιμελητηρίων Ελλάδος. 2. Συνεργατικές δράσεεις με ιδιώτες, παραγωγούς κι επιχειρηματίες για την διαχείριση αποβλήτων. 3. Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από τη χρήση της εκπαιδευτικής δικτυακής πύλης Στην υποστηρικτική μελέτη για τη διαχείριση των αποβλήτων και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του αγροτικού και βιομηχανικού τομέα σε αγροτικές περιοχές της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων εξετάσθηκαν συστηματικά οι ακόλουθες ενότητες: 1. Αναλυτική διερεύνηση και παρουσίαση της ισχύουσας νομοθεσίας, που αφορά την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων και την διαχείριση αποβλήτων
>18 2. Προστατευόμενες - οικολογικά ευαίσθητες περιοχές που απαντώνται στην περιοχή των Ιονίων νήσων 3. Κατηγορίες των αποβλήτων που παράγονται από τις δραστηριότητες του αγροτικού και του βιομηχανικού τομέα 4. Υφιστάμενη κατάσταση διαχείρισης αποβλήτων στην περιοχή των Ιονίων νήσων και παρουσιάζονται οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές για την διαχείριση των αποβλήτων του αγροτικού και βιομηχανικού τομέα. Πίνακας 1. Από την υποστηρικτική μελέτη προέκυψαν οι κατηγορίες των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον αγροτικό και βιομηχανικό τομέα στα Ιόνια νησιά και παρουσιάζονται στον πίνακα 1. Διψήφιος κωδικός ΣΤΑΚΟΔ08 Κλάδος Επιχείρησης Αριθμός επιχειρήσεων Ζάκυνθος Κέρκυρα Κεφαλληνία Λευκάδα Σύνολο επιχ/σεων Α ΓΕΩΡΓΙΑ, ΔΑΣΟΚΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΛΙΕΙΑ 01 Φυτική και ζωική παραγωγή, θήρα και συναφείς δραστηριότητες 27 55 204 19 305 02 Δασοκομία και υλοτομία 2 8 2 4 16 03 Αλιεία και υδατοκαλλιέργεια 5 23 11 24 63 Γ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ 0 10 Βιομηχανία τροφίμων 102 262 51 42 457 11 Ποτοποιία 2 13 51 4 70 13 Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών 6 13 5 24 14 Κατασκευή ειδών ένδυσης 6 46 5 1 58 15 16 17 20 23 Βιομηχανία δέρματος και δερμάτινων ειδών Βιομηχανία ξύλου και κατασκευή προϊόντων από ξύλο και φελλό, εκτός από έπιπλα, κατασκευή ειδών καλαθοποιίας και σπαρτοπλεκτικής Χαρτοποιία και κατασκευή χάρτινων προϊόντων Παραγωγή χημικών ουσιών και προϊόντων Παραγωγή άλλων μη μεταλλικών ορυκτών προϊόντων 1 13 1 15 30 162 30 12 234 1 4 2 7 4 11 3 18 34 63 27 9 133 24 Παραγωγή βασικών μετάλλων 10 3 3 16 25 26 Κατασκευή μεταλλικών προϊόντων, με εξαίρεση τα μηχανήματα και τα είδη εξοπλισμού Κατασκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών, ηλεκτρονικών και οπτικών προϊόντων 60 149 64 9 282 1 2 1 4 27 Κατασκευή ηλεκτρολογικού εξοπλισμού 2 31 2 3 38 28 29 30 Κατασκευή μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού π.δ.κ.α. Κατασκευή μηχανοκίνητων οχημάτων, ρυμουλκούμενων και ημιρυμουλκούμενων οχημάτων Κατασκευή λοιπού εξοπλισμού μεταφορών 7 8 3 1 19 2 1 3 13 5 2 20 31 Κατασκευή επίπλων 17 32 17 1 67
Σημαντικό στοιχείο στο σχεδιασμό της επικοινωνίας με ιδιώτες επιχειρηματίες, ήταν η εκ των προτέρων γνώση των παραγόμενων κατηγοριών αποβλήτων ανά είδος δραστηριοποίησης. Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται τα είδη των αποβλήτων ανά κατηγορία. >19 Πίνακας 2. Απόβλητα από την γεωργία, κηπευτική, υδατοκαλλιέργεια, δασοκομία, θήρα και αλιεία (Ευρωπαϊκός Κατάλογος Αποβλήτων, Ε.Κ.Α., Κατηγορία 0201 1 ) 0201 απόβλητα από γεωργία, κηπευτική, υδατοκαλλιέργεια, δασοκομία, θήρα και αλιεία 020101 λάσπες από πλύση και καθαρισμό 020102 απόβλητα ιστών ζώων 020103 απόβλητα ιστών φυτών 020104 απόβλητα πλαστικά (εξαιρούνται της συσκευασίας) 020106 περιπώματα, ούρα και κόπρανα ζώων (συμπεριλαμβάνεται και αλλοιωμένη χορτονομή), υγρά εκροής συλλεγέντα χωριστά και επεξεργαζόμενα εκτός σημείου παραγωγής 020107 απόβλητα από δασοκομία 020108* αγροχημικά απόβλητα που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες 020109 αγροχημικά απόβλητα εκτός εκείνων που αναφέρονται στο σημείο 02 01 08 020110 απόβλητα μέταλλο 020199 απόβλητα μη προδιαγραφόμενο άλλως * ο αστερίσκος δηλώνει ότι πρόκειται για εν δυνάμει επικίνδυνο απόβλητο Πίνακας 3. Απόβλητα της βιομηχανίας παραγωγής τροφίμων σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων 2 0202 απόβλητα από την προπαρασκευή και επεξεργασία κρέατος, ψαριού και άλλων τροφίμων ζωικής προέλευσης 020201 λάσπες από πλύση και καθαρισμό 020202 απόβλητα ιστών ζώων 020203 υλικά ακατάλληλα για κατανάλωση ή επεξεργασία 020204 λάσπες από επιτόπου επεξεργασία υγρών εκροής 020299 απόβλητα μη προδιαγραφόμενα άλλως 1. Υπάγεται στην Κατηγορία 02: Απόβλητα από γεωργία, κηπευτική, υδατοκαλλιέργεια, δασοκομία, θήρα και αλιεία, προετοιμασία και επεξεργασία τροφίμων. 2. Κατηγορία 02: Απόβλητα από γεωργία, κηπευτική, υδατοκαλλιέργεια, δασοκομία, θήρα και αλιεία, προετοιμασία και επεξεργασία τροφίμων
>20 0203 απόβλητα από την προπαρασκευή και κατεργασία φρούτων, λαχανικών, δημητριακών, βρωσίμων ελαίων, κακάο, καφέ, τσαγιού και καπνού παραγωγή κονσερβών παραγωγή ζύμης και εκχυλισμάτων ζύμης, Προπαρασκευή και ζύμωση μελάσας 020301 λάσπες από την πλύση, καθαρισμό, αποφλοίωση, φυγοκέντριση και διαχωρισμό 020302 απόβλητα από υλικά συντήρησης 020303 απόβλητα από εκχύλισμα διαλύτου 020304 υλικά ακατάλληλα για κατανάλωση ή επεξεργασία 020305 λάσπες από επιτόπου επεξεργασία υγρών εκροής 020399 απόβλητα μη προδιαγραφόμενα άλλως 0204 απόβλητα από τη διεργασία παραγωγής ζάχαρης 020401 χώματα από τον καθορισμό και πλύση σακχαρότευτλων 020402 ανθρακικό ασβέστιο εκτός προδιαγραφών 020403 λάσπες από την επιτόπου επεξεργασία υγρών εκροής 020499 απόβλητα μη προδιαγραφόμενα άλλως 0205 απόβλητα από τη βιομηχανία γαλακτοκομικών προϊόντων 020501 υλικά ακατάλληλα για κατανάλωση ή επεξεργασία 020502 λάσπες από επιτόπου επεξεργασία υγρών εκροής 020599 απόβλητα μη προδιαγραφόμενα άλλως 0206 απόβλητα από βιομηχανία αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής 020601 υλικά ακατάλληλα για κατανάλωση ή επεξεργασία 020602 απόβλητα από υλικά συντήρησης 020603 λάσπες από επιτόπου επεξεργασία υγρών εκροής 020699 απόβλητα μη προδιαγραφόμενα άλλως 0207 απόβλητα από την παραγωγή αλκοολούχων και μη αλκοολούχων ποτών(εξαιρουμένων των καφέ, κακάο και τσαγιού) 020701 απόβλητα από την πλύση, τον καθορισμό και τη μηχανική αναγωγή πρώτων υλών 020702 απόβλητα από την απόσταξη αλκοόλης 020703 απόβλητα από χημική επεξεργασία 020704 υλικά ακατάλληλα για κατανάλωση ή επεξεργασία 020705 λάσπες από επιτόπου επεξεργασία υγρών εκροής 020799 απόβλητα μη προδιαγραφόμενα άλλως
Πίνακας 4. Απόβλητα από την παραγωγή αλκοολούχων και μη αλκοολούχων ποτών (εξαιρούμενων των καφέ κακάο και τσαγιού) >21 020701 απόβλητα από την πλύση, τον καθορισμό και τη μηχανική αναγωγή πρώτων υλών 020702 απόβλητα από την απόσταξη αλκοόλης 020703 απόβλητα από χημική επεξεργασία 020704 υλικά ακατάλληλα για κατανάλωση ή επεξεργασία 020705 λάσπες από επιτόπου επεξεργασία υγρών εκροής 020799 απόβλητα μη προδιαγραφόμενα άλλως 150101 συσκευασία από χαρτί και χαρτόνι 150102 πλαστική συσκευασία 150103 ξύλινη συσκευασία 150104 μεταλλική συσκευασία 150105 συνθετική συσκευασία 150106 μεικτή συσκευασία 150107 γυάλινη συσκευασία 150109 συσκευασία από υφαντουργικές ύλες 150110* 150111* 150202* 150203 συσκευασίες που περιέχουν κατάλοιπα επικινδύνων ουσιών ή έχουν μολυνθεί από αυτές μεταλλική συσκευασία που περιέχει επικίνδυνη μήτρα στερεού πορώδους υλικού (π.χ. αμιάντου), περιλαμβανομένων των κενών δοχείων υπόπίεση απορροφητικά υλικά, υλικά φίλτρων (περιλαμβανομένων των φίλτρων ελαίου που δεν προδιαγράφονται άλλως), υφάσματα σκουπίσματος, προστατευτικός ρουχισμός που έχουν μολυνθεί επικίνδυνες ουσίες απoρροφητικό υλικό, υλικά φίλτρων, υφάσματα σκουπίσματος και προστατευτικός ρουχισμός άλλα από τα αναφερόμενα στο σημείο 15 02 02 Η καταγραφή των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον αγροτικό και βιομηχανικό τομέα στα Ιόνια Νησιά, έδωσε την απαραίτητη πληροφορία στο σχέδιο δράσης επικοινωνίας με τους επιχειρηματίες προκειμένου αυτοί να ενημερωθούν για το πρόγραμμα, αλλά και να συμβάλλουν στην υλοποίησή του μέσω της συμπλήρωσης των σχετικών ερωτηματολογίων. Παράλληλα με την υλοποίηση της υποστηρικτικής μελέτης για τη διαχείριση των αποβλήτων και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του αγροτικού τομέα, σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν δράσεις ενημέρωσης της τοπικής κοινωνίας και των επιχειρηματιών γενικότερα για τη δημιουργία της διαδικτυακής πλατφόρμας καθώς και τα οφέλη από τη χρήση της. Στο πλαίσιο των δράσεων ενημέρωσης, συντάχθηκαν ερωτηματολόγια που συμπληρώθηκαν κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων με ιδιώτες επιχειρηματίες της
>22 Γράφημα 1 Γράφημα 2 Γράφημα 3 Γράφημα 4 περιφέρειας που δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα της οικονομίας, επιχειρώντας μια εκ των έσω αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης και των αναγκών. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την επεξεργασία των ερωτηματολογίων παρουσιάζονται στα γραφήματα που ακολουθούν. Παρά το αυξημένο ενδιαφέρον και τη συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας αντιμετώπισης τους θέματος της διαχείρισης των αποβλήτων, όπως αποτυπώνεται στο (Γράφημα 1) ιδιαίτερα μειωμένο εμφανίστηκε το επίπεδο πληροφόρησης σε θέματα νομοθεσίας και αδειοδότησης για την επεξεργασία και διάθεση των παραγόμενων αποβλήτων. Μόλις το 9.68% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η σχετική πληροφόρηση που έχει λάβει μέχρι σήμερα είναι επαρκής (Γράφημα 2). Επίσης, ενώ η πληροφόρηση που έχουν μέχρι στιγμής οι ενδιαφερόμενοι επιχειρηματίες της περιφέρειας εμφανίστηκε ανεπαρκής, οι ίδιοι θεωρούν (Γράφημα 3) πολύ σημαντική την πληροφόρησή τους σε θέματα τεχνογνωσίας και νέων τεχνολογιών στη διαχείριση των αποβλήτων τους. Προβληματισμό στην ομάδα μελέτης αποτέλεσε το αποτέλεσμα τα επεξεργασίας των ερωτηματολογίων, αναφορικά με τη χρήση του διαδικτύου από τους επιχειρηματίες ως μέσω πληροφόρησης για θέματα που αφορούν την επαγγελματική τους δραστηριοποίηση. Με βάση το Γράφημα 4, μόλις το 29.03% χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για το σκοπό που προαναφέρθηκε. Συνεπώς ένας επιπλέον στόχος των Ημερίδων που θα διεξαχθούν στο πλαίσιο του παρόντος προγράμματος είναι να ενθαρρύνει και να κατευθύνει τους επιχειρηματίες στη χρήση του διαδικτύου ως μέσω ενημέρωσης. Σε κάθε περίπτωση, η πρωτοβουλία του ΤΕΙ για τη δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας για την ενημέρωση των επιχειρηματιών σε θέματα επεξεργασίας και διαχείρισης των αποβλήτων που παράγουν, πλαισιώθηκε θετικά και αξιολογήθηκε (Γράφημα 5) ως σημαντική από 93. 5% των ερωτηθέντων, και ως πολύ σημαντική από τι 64.62% του συνόλου. Προκειμένου για την εξυπηρέτηση των στόχων του προγράμματος, εκτός του πλαισίου των συμβατικών υποχρεώσεων, η ομάδα Έργου ανέλαβε την πρωτοβουλία κατασκευής ιστοσελίδας που θα εξυπηρετεί προσωρινά τις ανάγκες ενημέρωσης κι εκπαίδευσης του προγράμματος, μέχρι την ολοκλήρωση διαδικτυακής ηλεκτρονικής πλατφόρμας δια βίου εκπαίδευσης του ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ. Η προαναφερόμενη ιστοσελίδα, αναμένεται να αναρτηθεί σύντομα στον ιστότοπο του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. Γράφημα 5 Αναφορές [1] European Commission, Best Available Techniques (BAT) Reference Document for Common Waste Water and Waste Gas Treatment/Management Systems in the Chemical Sector, Industrial Emissions Directive 2010/75/EU (Integrated Pollution Prevention and Control), Draft 2, 20 July 2011