ΑΠΟ ΤΗ ΛΑΪΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ Η Λαϊκή επιμόρφωση στην Ελλάδα, ως ένα μέρος της δια βίου μάθησης λειτουργεί πάνω από 50 χρόνια και έχει περάσει από διάφορα στάδια ανάπτυξης τα οποία καθορίζονταν κάθε φορά από τις προτεραιότητες της κάθε κυβέρνησης, την επάρκεια των πόρων, τη διάθεση για συμμετοχή από τους ενδιαφερόμενους αλλά και την παιδεία και διάθεση των στελεχών και εκπαιδευτών. Ξεκίνησε μετά το 2 ο Παγκόσμιο πόλεμο ως θεσμός, που σκοπό είχε την καταπολέμηση του Αναλφαβητισμού, ο οποίος είχε λάβει εκρηκτικές διαστάσεις ιδιαίτερα στη ύπαιθρο χώρα. Η αδυναμία πρόσβασης στους χώρους εκπαίδευσης λόγω οικογενειακών και κοινωνικών αποκλεισμών αλλά και λόγω των πληγών που άφησε πίσω του ο εμφύλιος πόλεμος, επιδείνωσαν το πρόβλημα. Παρά τις παρεμβάσεις το ποσοστό όμως των αναλφάβητων αντί να μειώνεται παρέμενε σταθερό και σε πολλές περιπτώσεις αυξάνονταν. Ιδιαίτερη αύξηση παρουσίαζε το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού, δηλαδή της αδυναμίας επικοινωνίας με το γραπτό λόγο ατόμων τα οποία φοίτησαν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση αλλά δεν απέκτησαν τα εφόδια αυτής της επικοινωνίας. Εμπλουτίσθηκαν στη συνέχεια οι δράσεις της Λαϊκής επιμόρφωσης με διεύρυνση των θεματικών της αντικειμένων στην κοπτική ραπτική,κέντημα μηχανής, δακτυλογραφία, τους παραδοσιακούς χορούς τη μαγειρική κλπ. Τα θεματολόγια καθορίζονταν κάθε φορά κεντρικά από το Υπουργείο Παιδείας. Όσο πιο πολλά τμήματα μάθησης συγκροτούνταν, τόσο αυξάνονταν οι αμοιβές των Διευθυντών των Κέντρων Επιμόρφωσης και των αναπληρωτών τους. Η απουσία ανίχνευσης των επιμορφωτικών αναγκών, η απαξίωση των αναγκών των τοπικών κοινωνιών, η παράβλεψη των ΑΜΕΑ, των Μεταναστών, υποτάσσονταν στον αγώνα κατάκτησης του στόχου του μέγιστου αριθμού των τμημάτων που θα απέδιδε τη μέγιστη αμοιβή στους διευθυντές των Κέντρων Επιμόρφωσης με την πρόταξη «εύπεπτων» και «εύκολων» τμημάτων μάθησης. Τα τμήματα αυτά είχαν σημαντική αποδοχή από το ευρύ κοινό μιας και εξυπηρετούσαν κυρίως την επιθυμία να βγει κάποιος από το σπίτι, να γνωρίσει κόσμο, να επικοινωνήσει. 1
Οι Ν.Ε.Λ.Ε. συγκροτούνταν από τον Μητροπολίτη (Επίτιμος Πρόεδρος), τον αρχαιότερο επιθεωρητή Δημοτικής εκπαίδευσης, τον αρχαιότερο γενικό επιθεωρητή Μέσης εκπαίδευσης, τον προϊστάμενο της κοινωνικής πρόνοιας, έναν εκπρόσωπο από τις κυριότερες τοπικές πνευματικές οργανώσεις και βέβαια από το Νομάρχη, ο οποίος ήταν και πρόεδρός της. Όπως ήταν αναμενόμενο οι ΝΕΛΕ δεν συνεδρίαζαν ποτέ και όλα επαφίονταν στον απόλυτο έλεγχο του Νομάρχη. Από το 1985 και μετά γίνεται μια προσπάθεια αναβάθμισης του θεσμού της Λαϊκής επιμόρφωσης με την ψήφιση του Προεδρικού διατάγματος στο οποίο περιλαμβάνεται ο Κανονισμός Λειτουργίας των Ν.Ε.Λ.Ε. Στις Ν.Ε.Λ.Ε. εκπροσωπούνται όλες οι παραγωγικές και επαγγελματικές τάξεις του νομού, ΑΕΙ, ΤΕΙ, Πολιτιστικοί φορείς, εγνωσμένου κύρους προσωπικότητες. Στόχος είναι η μεταφορά της πληροφορίας από αυτές τις τάξεις για τις επιμορφωτικές ανάγκες του νομού και της ευρύτερης περιοχής, ο έλεγχος και η ανατροφοδότηση των δράσεων. Η Ίδρυση νέων Κέντρων Λαϊκής Επιμόρφωσης σ όλη την έκταση του νομού και η λειτουργία τμημάτων μάθησης και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές, οι μεμονωμένες εκδηλώσεις σε θέματα ευρύτερου κοινωνικού, οικονομικού, ιατρικού, πολιτιστικού ενδιαφέροντος, τα εξειδικευμένα σεμινάρια αποτέλεσαν τα εργαλεία μέσω των οποίων διοχετεύονταν η γνώση στους αποδέκτες. Το περιεχόμενο της παρεχόμενης γνώσης προέκυπτε από την ανίχνευση των επιμορφωτικών αναγκών, μια διαδικασία πολύπλευρη, η οποία απαιτούσε την κινητοποίηση του επιστημονικού, παραγωγικού δυναμικού της κάθε περιοχής, την καινοτόμα πρόσβαση στους χώρους ζωής και δράσης των αποδεκτών (από επισκέψεις στα καφενεία, στους συνοικισμούς των τσιγγάνων, στους χώρους κράτησης στις κλειστές φυλακές, στους χώρους εργασίας, μέχρι την παραγωγή ραδιοφωνικών, τηλεοπτικών εκπομπών) Ο αλφαβητισμός ενηλίκων μέσα από νέες καινοτόμες παρεμβάσεις οι οποίες ( Παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού για ενήλικες, διαφήμιση, επισκέψεις σε χώρους δουλειάς, συνεργασία με συνδικαλιστικές και εργοδοτικές οργανώσεις κλπ) έδιναν μια νέα διάσταση στο πρόβλημα απομυθοποιώντας το στίγμα του αναλφάβητου στην κοινωνία 2
Η επαγγελματική κατάρτιση και προκατάρτιση ανέργων και ατόμων που η πρόοδος της τεχνολογίας ξεπέρασε τις γνώσεις και δεξιότητες που είχαν αποκτηθεί μέχρι τότε Η κατάρτιση σε θέματα οικιακής οικονομίας (Κοπτική ραπτική, παραδοσιακοί χοροί, Μαγειρική, Κέντημα μηχανής κλπ) πέραν του ότι προσέφεραν γνώσεις και δεξιότητες προσέφεραν κυρίως μια ευκαιρία για κοινωνικές επαφές και το κυριότερο για έξοδο από το σπίτι ατόμων που το κοινωνικό γίγνεσθαι τα είχε καθηλώσει «στην Κουζίνα» Η κοινωνική ένταξη ατόμων με ειδικές ανάγκες, ατόμων που απειλούνται με κοινωνικό αποκλεισμό (Κρατούμενοι, αποφυλακισμένοι, τσιγγάνοι) Η κοινωνική και πολιτισμική ενσωμάτωση παλιννοστούντων, προσφύγων, μεταναστών Οι πολιτισμικές παρεμβάσεις μέσω των τμημάτων μάθησης αλλά και κύκλων σεμιναρίων επιμόρφωσης επιμορφωτών και στελεχών (Θεατρικής Παιδείας, Φωτογραφίας, Ραδιοφωνικών Τηλεοπτικών εκπομπών κλπ) Οι μεμονωμένες εκδηλώσεις με θέματα ευρύτερου κοινωνικού, οικονομικού και πολιτισμικού ενδιαφέροντος (Θέματα ισότητας των δύο φύλων, AIDS, Αγροτοβιομηχανικοί συνεταιρισμοί, Λαογραφία κλπ) Αποτελούσαν τα «οχήματα» μέσω των οποίων τα στελέχη των Ν.Ε.Λ.Ε. ασκούσαν την πολιτική της Δια Βίου Μάθησης. Εκείνη την εποχή μπορούμε να πούμε πως ήταν ο μοναδικός φορέας επιμόρφωσης ενηλίκων ο οποίος μπορούσε να προσεγγίσει και την πιο απομακρυσμένη περιοχή της Ελλάδας και να παρέχει γνώση την οποία είχε ανάγκη η περιοχή αυτή. Με την έναρξη των κοινοτικών πλαισίων στήριξης αλλά και με την ταυτόχρονη μείωση των κονδυλίων προς τις Ν.Ε.Λ.Ε. η Δια Βίου Μάθηση εισέρχεται σε μια νέα εποχή χαρακτηριστικά της οποίας είναι η προβολή της επαγγελματικής κατάρτισης μιας και αυτό είναι το απαιτούμενα από την ΕΕ η οποία αποτελεί και τον κύριο χρηματοδότη αυτών των δράσεων. Η Προκατάρτιση, η κατάρτιση, οι συνοδευτικές υποστηρικτικές υπηρεσίες, παρέχονται πλέον σε πιστοποιημένες από το Υπουργείο Εργασίας - δομές, από πιστοποιημένους εκπαιδευτές. Η επιλογή των εκπαιδευομένων γίνεται μέσα από 3
καταστάσεις ανέργων του ΟΑΕΔ από τον οποίο και παραπέμπονται. Η εκπαιδευτική διαδικασία περιλαμβάνει θεωρητική κατάρτιση και πρακτική άσκηση σε πραγματικό εργασιακό περιβάλλον υπό την εποπτεία εκπαιδευτών πρακτικής άσκησης, οι οποίοι υποδεικνύονται από το φορέα κατάρτισης είτε είναι εργαζόμενοι της επιχείρησης. Η όλη διαδικασία υπόκειται σε διαρκή αξιολόγηση ( Ενδιάμεση και τελική). Η όλη διαδικασία συνεχώς βελτιώνεται και πλέον οι πιστοποιήσεις περνάνε στο ΕΚΕΠΙΣ (Εθνικό ΚΕντρο ΠΙΣτοποίησης). Ιδρύονται Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) Δημιουργείται Μητρώο Εκπαιδευτών οι οποίοι περνούν από σεμινάρια εκπαίδευσης και αποτελούν τη μοναδική πηγή εκπαιδευτών ενηλίκων για όλη την επικράτεια. Παράλληλα προκηρύσσονται για υλοποίηση Κοινοτικές Πρωτοβουλίες και Επιχειρησιακά προγράμματα στα οποία προβλέπεται διακρατική συνεργασία και ανταλλαγές με στόχο την ανάπτυξη κινητικότητας μεταξύ των κρατών μελών. Επιδίωξη αποτελεί η διάχυση της καινοτομίας, της γνώσης, των δεξιοτήτων των καλών πρακτικών. Οι Ν.Ε.Λ.Ε. αξιοποιώντας την τεράστια εμπειρία των στελεχών της από το διαρκές σχολείο της Λαϊκής Επιμόρφωσης Ιδρύουν Κ.Ε.Κ. κάτι που προβλέπεται από τις υπουργικές αποφάσεις που ορίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις ίδρυσης των Κ.Ε.Κ.- διατηρώντας παράλληλα τη φυσιογνωμία τους ως Ν.Ε.Λ.Ε. Ακολουθούν τη δια βίου Μάθηση σε όλες τις εκφάνσεις της τόσο σε εθνικό, όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Προγράμματα Επαγγελματικής Κατάρτισης και συμπλήρωσης της Βασικής Κατάρτισης, Καταπολέμησης του Αποκλεισμού από την Αγορά Εργασίας, Συνοδευτικές Υποστηρικτικές Υπηρεσίες, Κοινοτικές Πρωτοβουλίες υλοποιούνται από τα Νομαρχιακά Κ.Ε.Κ. τα οποία στελεχώνονται από εργαζόμενους στις Ν.Ε.Λ.Ε. Με την τελευταία ψήφιση του Νόμου για την Νέα Αρχιτεκτονική της Τοπικής Αυτοδιοίκησης οι Ν.Ε.Λ.Ε. μεταφέρονται στην έδρα των Καλλικρατικών Δήμων. Τα Νομαρχιακά Κ.Ε.Κ. όσα απέμειναν- εντάσσονται στην Αιρετή Περιφέρεια και εντάσσονται στην Περιφερειακή Ενότητα της έδρας της Περιφέρειας και λειτουργούν ως Περιφερειακά Κ.Ε.Κ. ενταγμένα στις οργανικές δομές των Αιρετών Περιφερειών. 4
Όλη αυτή την πορεία την ακολουθούν και τα ιδιωτικά Κ.Ε.Κ. τα οποία πιστοποιήθηκαν με τις ίδιες διαδικασίες. Με την πρόοδο της έρευνας η διαρκής απόκτηση και η πιστοποίηση γνώσεων, δεξιοτήτων αποτελεί άμεση προτεραιότητα, η οποία διατρέχει όλη τη Γηραιά Ήπειρο. Η αναγνώριση των προσόντων, των δεξιοτήτων, των γνώσεων είναι το ζητούμενο του Ευρωπαϊκού και του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων μέσω του οποίου επιτυγχάνονται: Διευκόλυνση της πρόσβασης και συμμετοχή στη διά βίου μάθηση. Δυνατότητα επαγγελματικής εξέλιξης. Αύξηση της κινητικότητας εκπαιδευομένων και εργαζομένων. Υποστήριξη της διά βίου μάθησης, μέσω της διασύνδεσης όλων των μορφών τυπικής, μη τυπικής εκπαίδευσης και άτυπης μάθησης. Ενίσχυση της διαφάνειας των προσόντων και σύνδεσή τους με την εργασία και την απασχόληση. Αναγνώριση και πιστοποίηση της άτυπης μάθησης. Εξορθολογισμό και διασφάλιση της ποιότητας του συστήματος αναγνώρισης και πιστοποίησης προσόντων. Σ αυτά τα πλαίσια ενοποιούνται όλοι οι φορείς πιστοποίησης και το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. μετονομάζεται σε ΕΟΠΕΠ, ο οποίος θα συγκεντρώνει όλες τις δράσεις που αφορούν διαδικασίες πιστοποίησης από τη συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση, την τυπική εκπαίδευση αλλά και την άτυπη. Φαίνεται μπαίνουμε σε μια νέα φάση στην οποία το διαβατήριο για οποιαδήποτε ενασχόληση, εργασία, δραστηριότητα σε οποιαδήποτε γωνιά της Ευρώπης, θα απαιτεί ένα πιστοποιημένα τίτλο. Το αν αυτό θα βοηθήσει στην ανθρωποκεντρική ανάπτυξη, στην ενίσχυση της διαπολιτισμικότητας, στην Ευρώπη της κοινωνικής ευαισθησίας και της αλληλεγγύης μένει να αποδειχθεί. Σας ευχαριστώ πολύ 5