ΚΕΠΠΑ. Ετήσια έκθεση του Συμβουλίου προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τις κύριες πτυχές και τις βασικές επιλογές της ΚΕΠΠΑ CONSILIUM

1831-1040 CONSILIUM ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ EL 2008 Ετήσια έκθεση του Συμβουλίου προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τις κύριες πτυχές και τις βασικές επιλογές της ΚΕΠΠΑ ΚΕΠΠΑ

2008 Ετήσια έκθεση του Συμβουλίου προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τις κύριες πτυχές και τις βασικές επιλογές της ΚΕΠΠΑ ΚΕΠΠΑ

Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το Internet µέσω του εξυπηρετητή Europa (http://www.europa.eu). Βιβλιογραφικό δελτίο υπάρχει στο τέλος του τεύχους. ISBN 978-92-824-2462-9 ISSN 1831-1040 DOI 10.2860/26344 Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2009 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή µε αναφορά της πηγής. Printed in Belgium 2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ...5 ΜΕΡΟΣ Ι: ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΣΤΟ 2008...7 A. AΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΠΕΙΛΩΝ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ...7 ιάδοση...7 Tροµοκρατία...9 Περιφερειακές συγκρούσεις και καταστάσεις αστάθειας...10 Ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού...12 Αλλαγή του κλίµατος και ασφάλεια...13 B. ΟΙΚΟ ΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΕΡΑΝ ΑΥΤΗΣ...14 Η ευρωπαϊκή προοπτική πόλος σταθερότητας...14 Eνισχυµένη συνεργασία µε τις γειτονικές περιοχές...16 Αντιµετώπιση κρίσεων και χρόνιων διενέξεων στην περιοχή...16 Γ. ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΕΡΗ ΠΟΛΥΜΕΡΗ ΤΑΞΗ...18 ραστηριότητα ενός πολυµερών πλαισίων...18 Ηνωµένα έθνη...18 NATO...19 OΑΣΕ...19 Συµβούλιο της Ευρώπης...20 Άλλοι διεθνείς µηχανισµοί συντονισµού...20 Προώθηση της δηµοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και του κράτους δικαίου...20 Ανθρώπινα δικαιώµατα και συνεκτίµηση της διάστασης του φύλου...21 Ανθρώπινα δικαιώµατα στα πλαίσια της ΚΕΠΠΑ...21 Ανθρώπινα δικαιώµατα στα πλαίσια της ΕΠΑΑ...22 Καταπολέµηση της ατιµωρησίας...23. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΕΤΑΙΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ...24 Παγίωση των σχέσεων µε στρατηγικούς εταίρους...24 Ηνωµένες Πολιτείες...24 Ρωσική Οµοσπονδία...24 Κίνα...25 Iνδία...26 Bραζιλία...26 Ιαπωνία...27 Καναδάς...27 Ενίσχυση της περιφερειακής αυτοτέλειας...27 Περιφερειακές οργανώσεις και περιφερειακή συνεργασία...28 Aφρική...28 Aσία...29 Κεντρική Ασία και περιοχή του Ευξείνου...30 Κόλπος και Μεσόγειος...31 υτικά Βαλκάνια...31 Αµερικανική ήπειρος και Καραϊβική...31 Περιφερειακές δυνάµεις...32 3

E. MΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ...33 Πρόληψη συγκρούσεων...33 Ενοποίηση της ΕΠΑΑ...33 Μη στρατιωτικές και στρατιωτικές δυνατότητες...33 Μη στρατιωτικές δυνατότητες...34 Στρατιωτικές δυνατότητες...34 Εκπαίδευση και ασκήσεις...35 Χρηµατοδότηση...36 ιαφοροποίηση της ΕΠΑΑ...37 Πολυποίκιλα καθήκοντα...37 Μεταρρύθµιση του τοµέα της ασφάλειας (SSR)...37 Κράτος δικαίου...37 Παρακολούθηση της ειρήνης...38 Προστασία αµάχων...38 Ποικιλόµορφα εργαλεία...39 Αυξηµένη συνοχή και αποτελεσµατικότητα...39 Αποτελεσµατική αντίδραση...39 Συγκροτηµένη αντίδραση...40 Συνεργασία µε τρίτες χώρες...41 ΜΕΡΟΣ II - ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ 2009...42 Legal acts in the CFSP area...46 Appearances by representatives of the Council before EP...66 CFSP budget 2008 - commitment appropriations...76 4

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το Συµβούλιο εκτιµά πολύ το ενδιαφέρον που επιδεικνύει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΚΕΠΠΑ). Μια εύρωστη και συγκροτηµένη ΚΕΠΠΑ που φθάνει µέχρι τον Ευρωπαίο πολίτη µε διαφάνεια και µε βελτιωµένη προβολή, και η οποία έχει την υποστήριξή του, συµβάλλει στη νοµιµοποίηση της ΕΕ και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Οι δραστηριότητες του ΕΚ στον τοµέα αυτόν -τοµέα µε µεγάλη κοινότητα ενδιαφερόντων και στόχων Συµβουλίου και ΕΚ- παίζουν ρόλο στη διαµόρφωση της εικόνας που προβάλλει η ΕΕ πέρα από τα σύνορά της, προπάντων όµως στα µάτια των πολιτών της. Οι προσπάθειες του Προσωπικού Εκπροσώπου του Γενικού Γραµµατέα/Υπάτου Εκπροσώπου για κοινοβουλευτικές υποθέσεις στον τοµέα της ΚΕΠΠΑ που αποβλέπουν σε δηµιουργία διασυνδέσεων µεταξύ των δύο θεσµικών οργάνων καθώς και µε τα εθνικά κοινοβούλια θα συνεχίσουν να παίζουν τον ρόλο τους σε αυτόν τον τοµέα. Στα πλαίσια του άρθρου 21 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), η Προεδρία ζήτησε τη γνώµη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσον αφορά τις κύριες πτυχές και τις βασικές επιλογές της ΚΕΠΠΑ. Εκτός αυτού, το Συµβούλιο έχει προβλέψει διάφορους τρόπους για να γνωµοδοτεί το ΕΚ και να τηρείται ενήµερο όσον αφορά την εξέλιξη της ΚΕΠΠΑ 1. Ένας από αυτούς είναι το ετήσιο έγγραφο του Συµβουλίου σχετικά µε τις κύριες πτυχές και τις βασικές επιλογές της ΚΕΠΠΑ 2 που υποβάλλεται στο ΕΚ κατ εφαρµογήν του σηµείου Ζ, παράγραφος 43 της ιοργανικής Συµφωνίας της 17ης Μαΐου 2006 για δηµοσιονοµική πειθαρχία και χρηστή δηµοσιονοµική διαχείριση (έκθεση ΚΕΠΠΑ) 3. Το 2008 το έργο του Συµβουλίου και των επί µέρους οργάνων του στηρίχθηκε στη διαδικασία που επανεξετάζει την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Ασφάλειας (ΕΣΑ) 4. 1 2 3 4 Βλέπε κατάλογο εµφανίσεων των εκπροσώπων του Συµβουλίου ενώπιον του ΕΚ στον τοµέα των ΚΕΠΠΑ/ΕΠΑΑ το 2008 στο Παράρτηµα Ι (βλ. έγγρ. Συµβουλίου 8855/09). Η εµβέλεια της έκθεσης αυτής περιορίζεται στην περιγραφή των δραστηριοτήτων ΚΕΠΠΑ. Όταν συντρέχει λόγος και ανάγκη να παρασχεθεί συνολική επισκόπηση δραστηριοτήτων, µνηµονεύονται δράσεις που δεν εµπίπτουν στις διατάξεις του Τίτλου V της ΣΕΕ. Η έκθεση αυτή συµπληρώνει το περί εξωτερικών σχέσεων κεφάλαιο της ετήσιας έκθεσης για την πρόοδο της ΕΕ, η οποία υποβάλλεται στο ΕΚ κατ εφαρµογήν του άρθρου 4 ΣΕΕ µε αυτό τον τρόπο συγκαταλέγονται στην έκθεση «του άρθρου 4» οι βασικές προτεραιότητες των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ όπως διατυπώνονται φερ ειπείν στα συµπεράσµατα του Συµβουλίου. «Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας» που υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο στις 12 εκεµβρίου του 2003 και «Έκθεση για την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Ασφάλειας», η οποία παραθέτει την ανάλυση που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της 11ης και 12ης εκεµβρίου 2008 (αµφότερες ανευρίσκονται στο http://www.consilium.europa.eu/showpage.aspx?id=266&lang=en). 5

Η διαδικασία αυτή συνέδεσε διάφορα πεδία της δραστηριότητάς µας επί βασικών θεµάτων, εστιάζοντάς τα στα βασικά προτάγµατα που θα εξακολουθήσουν τα ερχόµενα χρόνια να αποτελούν την προφυλακή της ενωσιακής προσέγγισης των παγκόσµιων υποθέσεων. Η ΕΣΑ υιοθετεί συνολική προσέγγιση και παραµένει απολύτως συναφής, ενισχυόµενη πλέον από την έκθεση για την εφαρµογή της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Ασφάλειας (έκθεση για την εφαρµογή της ΕΣΑ) 5 Τα δύο έγγραφα καθορίζουν το πλαίσιο για τον τρόπο µε τον οποίο θα προωθηθεί στο µέλλον το ενωσιακό θεµατολόγιο εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας. Η ανά χείρας έκθεση ΚΕΠΠΑ εµπνέεται από την έκθεση για την εφαρµογή της ΕΣΑ ως προς τη µορφή και την ουσία συγχρόνως. Βάσει αυτού, και απηχώντας τις εισηγήσεις του ΕΚ 6, η έκθεση υιοθετεί µια στρατηγικότερη, θεµατικότερη και οµοιογενέστερη προσέγγιση απ ό,τι οι εκθέσεις ΚΕΠΠΑ των προηγουµένων ετών. εν φιλοδοξεί να χρησιµεύσει ως εξαντλητικός κατάλογος των δραστηριοτήτων του Συµβουλίου κατά τη διάρκεια του 2008 7. Αντιθέτως, η ανά χείρας έκθεση ΚΕΠΠΑ προβάλλει τις κυριότερες πτυχές και τις βασικές επιλογές εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, επεξηγώντας τις µε επιλεγµένα παραδείγµατα από το πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Οι παραποµπές σε ψηφίσµατα του ΕΚ για ζητήµατα ΚΕΠΠΑ και ο αναλυτικός τους σχολιασµός υπογραµµίζουν τη συνάφεια των εργασιών του ΕΚ και του Συµβουλίου. Ο παγκόσµιος ρόλος που διαδραµατίζει ΕΕ στην διαµόρφωση των διεθνών εξελίξεων υποβοηθείται από την απαράµιλλη δέσµη εργαλείων που έχει στη διάθεσή της. Οι Ειδικοί Εντεταλµένοι της ΕΕ (ΕΕΕΕ) και οι αποστολές και επιχειρήσεις ΕΠΑΑ παίζουν σηµαντικό ρόλο στον τοµέα ΚΕΠΠΑ/ΕΠΑΑ. Το 2008, έντεκα ΕΕΕΕ µε δώδεκα εντολές χάρισαν στην ΕΕ ενεργό πολιτική παρουσία σε βασικές χώρες και περιοχές, δίνοντας «φωνή» και «πρόσωπο» στην ΕΕ και τις πολιτικές της 8. εκατρείς αποστολές και επιχειρήσεις ΕΠΑΑ -τρείς στρατιωτικές επιχειρήσεις και δέκα µη στρατιωτικές αποστολές- διεξήχθησαν σε τρείς ηπείρους διαρκούντος του 2008 προστέθηκαν στη σειρά αυτή µια νέα στρατιωτική επιχείρηση και τέσσερις νέες µη στρατιωτικές αποστολές 9. Η έκθεση εξετάζει τη συµβολή τους στην προοώθηση των στόχων και προτεραιοτήτων της ΚΕΠΠΑ εντός του ευρύτερου πλαισίου πολιτικών. 5 6 7 8 9 Το ΕΚ και τα εθνικά κοινοβούλια µετείχαν εκ του σύνεγγυς στη διαδικασία επανεξέτασης. Ο ΓΓ/ΥΕ έλαβε µέρος στις συζητήσεις µε το ΕΚ σε διάφορες περιστάσεις (π.χ. στα πλαίσια της AFET τον Σεπτέµβριο και τον Νοέµβριο), ο δε ιευθυντής της Μονάδας Πολιτικής της ΓΓΣ εµφανίστηκε ενώπιον της SEDE και είχε διµερείς επαφές µε µέλη του ΕΚ. Τα ψηφίσµατα του ΕΚ χρησίµευσαν καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισµα σχετικά µε την υλοποίηση της ΕΣΑ και της ΕΠΑΑ (έγγρ. ΕΚ Ρ6 _ΤΑ (2008)0255) στις 5 Ιουνίου του 2008 και ψήφισµα σχετικά µε την ΕΣΑ και την ΕΠΑΑ στις 19 Φεβρουαρίου του 2009 (ΕΚ Ρ6_ΤΑ (2009) 0075). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισµα στις 19 Φεβρουαρίου του 2009 µε βάση την έκθεση Saryusz Wolsky όσον αφορά την ετήσια έκθεση του Συµβουλίου προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά µε τις κύριες πτυχές και τις βασικές επιλογές της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) (έγγρ. ΕΚ Ρ6 _ΤΑ (2009)0074). Ο συγκεφαλαιωτικός κατάλογος των µέσων της ΚΕΠΠΑ (πχ. κατάλογοι δηλώσεων, διαβηµάτων και συνεδριάσεων πολιτικού διαλόγου) δηµοσιεύεται άπαξ του έτους ως αυτοτελές έγγραφο. Τα στοιχεία αυτά µαζί µε άλλες πληροφορίες που άπτονται θεµάτων ΚΕΠΠΑ µπορούν να αναζητηθούν στον διαδικτυακό ιστότοπο του Συµβουλίου (http://consilium.europa.eu) ο οποίος περιλαµβάνει επίσης το δηµόσιο µητρώο εγγράφων του Συµβουλίου, χρήσιµο για την πρόσβαση στα έγγραφα των οποίων τα στοιχεία αναφέρονται στην παρούσα αλλά και σε άλλες εκθέσεις. Τέλος εφιστάται η προσοχή στον ιστότοπο της Επιτροπής για τη χρηµατοδότηση της ΚΕΠΠΑ (http://ec.europa.eu/comm/external_relations/cfsp/fin/index.htm) and on CFSP restrictive measures (http://ec.europa.eu/comm/external_relations/cfsp/sanctions/index.htm). Βλ. ενηµερωτικό δελτίο της Γραµµατείας του Συµβουλίου µε τίτλο «EU Special Representatives (EUSRs) - Representing the EU around the world in key policy areas» (http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsupload/090112_factsheet_january09.pdf) Βλ. ««Overview of the missions and operations of the European Union - April 2009» (http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsupload/map-enapril09.pdf) 6

ΜΕΡΟΣ Ι: ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΣΤΟ 2008 A. AΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΠΕΙΛΩΝ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ Η έκθεση για την υλοποίηση της ΕΣΑ διαπίστωνε ότι, στον σηµερινό γοργά µεταλλασσόµενο κόσµο, οι απειλές και οι παγκόσµιες προκλήσεις που εντοπίζει η παρούσα έκθεση γίνονται ολοένα πιο περίπλοκες και αλληλένδετες. Ως εκ τούτου, το 2008 το Συµβούλιο επέτεινε τις συνεχείς του προσπάθειες για καταπολέµηση της διάδοσης όπλων και της τροµοκρατίας καθώς και για τον καλύτερο χειρισµό των παραµέτρων ασφαλείας που προκύπτουν από τις κλιµατικές αλλαγές και της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασµού. Οι κίνδυνοι που εγκυµονούν οι περιφερειακές συγκρούσεις και τα ευάλωτα κράτη όπως η πειρατεία και οι οικονοµικές κρίσεις απαιτούν πολυσχιδείς αντιδράσεις, ούτως ώστε να αντιµετωπιστούν τα γενεσιουργά αίτια των συγκρούσεων και της ανασφάλειας και να επιδιωχθεί διαρκέστερη σταθεροποίηση. ιάδοση Eνώπιον του αυξανόµενου κινδύνου διάδοσης η ΕΕ δραστηριοποιήθηκε έντονα σε πολυµερή πλαίσια και επί τη βάσει της ενωσιακής στρατηγικής για κατά της διάδοσης όπλων µαζικής καταστροφής (ΟΜΚ) 10 Η ΕΕ βρέθηκε επίσης στην πρώτη γραµµή των διεθνών προσπαθειών για την αντιµετώπιση του πυρηνικού προγράµµατος του Ιράν. Συνεχίστηκαν οι εργασίες στο ζήτηµα των φορητών όπλων και του ελαφρού οπλισµού (SALW), άλλων συµβατικών όπλων και του εµπάργκο όπλων 11. Οι «Νέες γραµµές για δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά την καταπολέµηση της διάδοσης όπλων µαζικής καταστροφής και των συστηµάτων διανοµής τους» 12 προσδιόριζαν τα βασικά ζητούµενα προκειµένου για την περαιτέρω εφαρµογή της στρατηγικής ΟΜΚ (επικαιροποιηµένη αξιολόγηση κινδύνου και απειλής, ευαισθητοποίηση, καταπολέµηση άυλων µεταφορών γνώσης και τεχνογνωσίας, αναχαίτιση των ροών διάδοσης και χρηµατοδότησης, κυρώσεις, καθώς και ένταση της συνεργασίας µε τρίτες χώρες και µε αρµόδιους περιφερειακούς και διεθνείς οργανισµούς). Η ΕΕ εξακολούθησε επίσης να εντάσσει την πτυχή της µη διάδοσης ΟΜΚ στις συµβατικές της σχέσεις µε τρίτες χώρες: ρήτρα περί ΟΜΚ προστέθηκε στη συµφωνία σύνδεσης που θα υπογραφεί µε τη Συρία, υπήρξε πρόοδος στο θέµα της ρήτρας περί ΟΜΚ µε την Κίνα, την Κοινότητα των Άνδεων, τα κράτη της Κεντρικής Αµερικής, την Ταϊλάνδη και το Βιετνάµ, και άρχισαν διαπραγµατεύσεις για τη συµπερίληψή της σε συµφωνίες πλαίσια µε τη Νότιο Κορέα και τη Λιβύη. Οι εργασίες για συµπεφωνηµένη διευθέτηση του ζητήµατος των πυρηνικών του Ιράν συνεχίστηκαν κατά τη διάρκεια του 2008, µε βάση την καθιερωµένη πολιτική διττής προσέγγισης η οποία συνδυάζει την άσκηση πιέσεων, συν τοις άλλοις και κυρώσεων 13, µε την παροχή κινήτρων. Παρά την απουσία εποικοδοµητικής συνεργασίας µε τους διεθνείς µηχανισµούς από την ιρανική πλευρά, η ΕΕ εξακολούθησε να επιδιώκει την εξεύρεση συµπεφωνηµένης λύσης. Με βάση τη νέα προσφορά που έκανε ο ΓΓ/ΥΕ εξ ονόµατος της Κϊνας, 10 11 12 13 Βλ. συµπεράσµατα του Συµβουλίου της 8ης και 9ης εκεµβρίου 2008 (έγγρ. Συµβουλίου 17172/08) και την «Εξαµηνιαία έκθεση προόδου σχετικά µε την εφαρµογή της στρατηγικής της ΕΕ κατά της διάδοσης όπλων µαζικής καταστροφής» (2008/ΙΙ) (έγγρ. Συµβουλίου 17184/08). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 20 Νοεµβρίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε τη σύµβαση για τα πυροµαχικά διασποράς (έγγρ. ΕΚ Ρ6_ ΤΑ(2008)0565). Βλ. έγγρ. Συµβουλίου 17172/08. Συγκεκριµένα µε την εφαρµογή της απόφασης 1803 ΣΑΗΕ και την ενηµέρωση καταλόγων επί πλέον προσώπων/οντοτήτων που υπόκεινται σε απαγόρευση θεώρησης και σε δέσµευση περιουσιακών στοιχείων. 7

της Γαλλίας, της Γερµανίας, της Ρωσικής Οµοσπονδίας, του ΗΒ και των ΗΠΑ (Ιούνιος 2008), εξακολούθησε η συζήτηση προτάσεων για τη διαδικασία και τους τρόπους της διαπραγµάτευσης, ιδίως της προσέγγισης «αµοιβαίου παγώµατος». Στόχος της ΕΕ είναι να οικοδοµηθεί µια µακροπρόθεσµη σχέση µε το Ιράν στηριζόµενη στην αµοιβαία εµπιστοσύνη και συνεργασία. Αυτό εξαρτάται από την πρόοδο σε όλα τα επίµαχα ζητήµατα, κατά πρώτο δε λόγο στο ζήτηµα των πυρηνικών και της τροµοκρατίας, της στάσης του Ιράν απέναντι στην ειρηνευτική διαδικασία της Μέσης Ανατολής (ΜΕΡΡ), στα περιφερειακά ζητήµατα και στο ζήτηµα των ανθρωπίνων δικαιωµάτων 14. Όσον αφορά τη χερσόνησο της Κορέας, η ΕΕ εξέφρασε και πάλι την έντονη υποστήριξή της προς τη διαδικασία εξαµερών συνοµιλιών και την πλήρη εφαρµογή της απόφασης ΣΑΗΕ 1718, τασσόµενη υπέρ της ενδοκορεατικής συµφιλίωσης καθώς και της περιφερειακής σταθεροποίησης και αποπυρηνικοποίησης της χερσονήσου. Μολονότι εξακολουθεί να ανησυχεί για τις δραστηριότητες της Λαϊκής ηµοκρατίας της Κορέας προς τα έξω όσον αφορά τα πυρηνικά, η ΕΕ υποδέχθηκε µε ικανοποίηση τη συµφωνία µεταξύ ΗΠΑ και Λαϊκής ηµοκρατίας της Κορέας (Οκτώβριος του 2008). Ταυτόχρονα, η ΕΕ υπενθύµισε ότι η διεθνής κοινότητα ζητά από τη Λαϊκή ηµοκρατία της Κορέας να εγκαταλείψει όλα τα πυρηνικά όπλα και τα τρέχοντα πυρηνικά προγράµµατα µε απόλυτο, εξακριβώσιµο και αµετάκλητο τρόπο. Προς επίρρωση των δηλώσεών της, η ΕΕ συνέδραµε στην χρηµατοδότηση των δραστηριοτήτων παρακολούθησης του ΟΑΕ στη Λ ΒΚ. Κατά τη διάρκεια του 2008 η ΕΕ συνέχισε να προωθεί την οικουµενική εφαρµογή της σύµβασης των Ηνωµένων Εθνών για ορισµένα συµβατικά όπλα και των συνηµµένων της πρωτοκόλλων 15 και να συζητά το θέµα των φορητών όπλων και του ελαφρού οπλισµού (SALW) σε πολυµερή πλαίσια, καθώς και στα πλαίσια του πολιτικού της διαλόγου µε τρίτες χώρες 16. Μεταξύ άλλων, η ΕΕ παρείχε χρηµατοδοτική και πολιτική στήριξη σε πολλά εργαστήρια και σεµινάρια για τα θέµατα αυτά 17. Τον εκέµβριο του 2008 το Συµβούλιο συµφώνησε να συµπεριλαµβάνεται στις συµφωνίες µεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών ένα στοιχείο SALW. Το Συµβούλιο υιοθέτησε επίσης κοινή δράση προς εφαρµογή της σύµβασης για την απαγόρευση της χρήσης, αποθήκευσης, παραγωγής και µεταφοράς ναρκών κατά προσωπικού και την καταστροφή τους 18. Η έγκριση της κοινής θέσης για τον καθορισµό νοµικά δεσµευτικών κοινών κανόνων που διέπουν τον έλεγχο των εξαγωγών στρατιωτικής τεχνολογίας και εξοπλισµού 19 ( εκέµβριος 2008) σήµανε την περάτωση της επανεξέτασης του κώδικα συµπεριφοράς της ΕΕ για τις εξαγωγές όπλων. Με αυτόν τον τρόπο τα κράτη µέλη έδειξαν για άλλη µια φορά ότι είναι αποφασισµένα να δώσουν τέλος στην εξαγωγή στρατιωτικής τεχνολογίας και εξοπλισµού που θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για ανεπιθύµητους σκοπούς όπως η εσωτερική καταστολή και οι διεθνείς επιθέσεις, ή να συντελέσει στην περιφερειακή αστάθεια. 14 15 16 17 18 19 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισµα σχετικά µε το Ιράν στις 31 Ιανουαρίου 2008 (Ρ6_ΤΑ (2008)0031). Το Γραφείο των Ηνωµένων Εθνών διοργάνωσε έξι περιφερειακά σεµινάρια µε την υποστήριξη των φιλοξενουσών χωρών, της Προεδρίας της ΕΕ και του Γραφείου του Προσωπικού Εκπροσώπου του ΓΓ/ΗΕ για θέµατα µη διάδοσης. Βλ. «Έκτη έκθεση προόδου σχετικά µε την εφαρµογή της στρατηγικής της ΕΕ για την καταπολέµηση της παράνοµης συσσώρευσης και διακίνησης φορητών όπλων και ελαφρού οπλισµού (SALW) και των πυροµαχικών τους - (2008/ΙΙ)» που εγκρίθηκε από το Συµβούλιο της 8ης και 9ης εκεµβρίου 2008 (έγγρ. Συµβουλίου 17180/08). Πραγµατοποιήθηκαν τρία περιφερειακά σεµινάρια για την προώθηση του υποστήριξη του ιεθνούς Νοµικού Μέσου που επιτρέπει στα κράτη να εντοπίζουν και να επισηµαίνουν, κατά τρόπο έγκαιρο και αξιόπιστο, τα παράνοµα φορητά όπλα και τον ελαφρό οπλισµό. Πραγµατοποιήθηκε σεµινάριο (διοργανωµένο από το Ίδρυµα Μadariaga (Κολλέγιο της Ευρώπης), την πρωτοβουλία της Ακαδηµίας Folke Bernadotte, την Προεδρία του Συµβουλίου, επίσης δε από τη Γενική Γραµµατεία του Συµβουλίου και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Συνδέσµου για την οικοδόµηση της ειρήνης) µε θέµα τις συνέπειες της παράνοµης εµπορίας SALW για την ειρήνη και την ασφάλεια µε επίκεντρο την Αφρική, στα πλαίσια του διετούς προγράµµατος «Έµπρακτη πρόληψη συγκρούσεων». Κοινή δράση 2008/487/ΚΕΠΠΑ του Συµβουλίου, της 23ης Ιουνίου 2008 (ΕΕ L 165 της 26ης Ιουνίου 2008, σελίδες 41-44). Κοινή θέση 2008/944/ΚΕΠΠΑ του Συµβουλίου, της 8ης εκεµβρίου 2008 (ΕΕ L 335 της 13ης εκεµβρίου 2008, σελίδες 99-103). 8

Άλλες εξελίξεις, όπως η ευθυγράµµιση οκτώ µη ενωσιακών κρατών 20, οι συντονισµένες δραστηριότητες προβολής 21 και η επικαιροποίηση του Κοινού Στρατιωτικού Καταλόγου της ΕΕ τον Απρίλιο του 2008 22 ενίσχυσαν ακόµα περισσότερο την εφαρµογή του Κώδικα ως του πληρέστερου καθεστώτος ελέγχου των διεθνών εξαγωγών όπλων 23. Tροµοκρατία Η τροµοκρατία συνεχίζει να αποτελεί µεγάλη απειλή για την παγκόσµια ασφάλεια και σοβαρή πρόκληση για την ΕΕ, καθώς επηρεάζει άµεσα τη ζωή και την ασφάλεια των Ευρωπαίων πολιτών και προπάντων επειδή οµάδες εγχώριας προέλευσης έχουν αρχίσει να παίζουν ολοένα µεγαλύτερο ρόλο στο εσωτερικό της Ευρώπης. Βάσει της ΕΣΑ και της αντιτροµοκρατικής στρατηγικής της ΕΕ, το έργο του Συµβουλίου σε αυτόν τον τοµέα εξακολούθησε - όπως και το έργο που επετέλεσε ο Συντονιστής Αντιτροµοκρατικής ράσης της ΕΕ- να καθοδηγείται από τη βασική αρχή σύµφωνα µε την οποία τα µέτρα για την πάταξη της τροµοκρατίας και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, των θεµελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου είναι στόχοι που αλληλοσυµπληρώνονται και αλληλοενισχύονται 24. εδοµένου ότι η τροµοκρατία συνιστά παγκόσµια πρόκληση που απαιτεί παγκόσµιες λύσεις, η ΕΕ εξακολούθησε να στηρίζει τα Ηνωµένα Έθνη (ΗΕ) ως το µόνο οικουµενικό πλαίσιο αντιτροµοκρατικής συνεργασίας, απευθύνοντας έκκληση για την εφαρµογή όλων των σχετικών αποφάσεων του Συµβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ (ΣΑΗΕ), των δεκαέξι συµβάσεων και πρωτοκόλλων των ΗΕ για την καταπολέµηση της τροµοκρατίας και της παγκόσµιας αντιτροµοκρατικής στρατηγικής των ΗΕ. Κατά τη διάρκεια του 2008 συνεχίστηκε η αντιτροµοκρατική συνεργασία µε τις Ηνωµένες Πολιτείες (ΗΠΑ), µέσω του διαλόγου ΕΕ-ΗΠΑ για το διεθνές δίκαιο και την καταπολέµηση της τροµοκρατίας και τον διάλογο µε θέµα την καταπολέµηση της χρηµατοδότησης της τροµοκρατίας και ειδικότερα τις οικονοµικές κυρώσεις. Πραγµατοποιήθηκε το τακτικό εργαστήριο του Συµβουλίου Συνεργασίας ΕΕ-Κόλπου για τη χρηµατοδότηση της τροµοκρατίας. Συνεχίστηκε η συνεργασία µε τον Καναδά, τη Ρωσία, το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Τουρκία. Τέθηκαν οι βάσεις για περαιτέρω συνεργασία µε την Ινδία, το Πακιστάν, το Μαρόκο, την Αλγερία, την Αφρικανική Ένωση (ΑΕ) και την υποσαχάρια περιοχή (Σαχέλ). Ο περιφερειακός ρόλος του Ιράν στα θέµατα αυτά συνέχισε να προξενεί ανησυχία, ιδίως όσον αφορά το Ιράκ, τον Λίβανο και την Παλαιστίνη καθώς και το Αφγανιστάν. Παρά τη σχετική πρόοδο, πηγή ανησυχίας είναι επίσης εν προκειµένω οι αντίστοιχες δραστηριότητες της Συρίας. Στα πλαίσια διαφόρων διαλόγων και διαβουλεύσεων για τα ανθρώπινα δικαιώµατα κατά τη διάρκεια του 2008 συζητήθηκαν οι πτυχές των ανθρωπίνων δικαιωµάτων στα πλαίσια της αντιτροµοκρατικής δράσης, πράγµα που έδωσε στην ΕΕ την ευκαιρία να τονίσει στους συνοµιλητές της ότι βασική αρχή που πρέπει να διέπει κάθε αντιτροµοκρατική στρατηγική είναι το κράτος δικαίου. 20 21 22 23 24 Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Καναδάς, Κροατία και Πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας, Ισλανδία, Μαυροβούνιο, Νορβηγία και Σερβία. Βλ. κοινή δράση 2008/230/ΚΕΠΠΑ του Συµβουλίου, της 17ης Μαρτίου 2008 (ΕΕ L 75, της 17ης Μαρτίου 2008, σελίδες 81-85) για εκθέσεις βλ. έγγρ. Συµβουλίου 9625/08 και 5195. Βλ. ΕΕ C 98, της 18ης Απριλίου 2008. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 22 Μαΐου 2008 ψήφισµα σχετικά µε τα όπλα (απεµπλουτισµένου) ουρανίου και τις επιπτώσεις που έχουν επί της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος - προς την παγκόσµια απαγόρευση της χρήσης τέτοιων όπλων (έγγρ. ΕΚ Ρ6_ΤΑ(2008)0233) και στις 4 εκεµβρίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε τον κώδικα δεοντολογίας της ΕΕ για τις εξαγωγές όπλων (έγγρ. ΕΚ Ρ6_ΤΑ(2008)0580). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 23 Σεπτεµβρίου του 2008 ψήφισµα επί της πρότασης για απόφαση πλαίσιο του Συµβουλίου που τροποποιεί την απόφαση πλαίσιο 2002/475/ ΕΥ για την καταπολέµηση της τροµοκρατίας (έγγρ. ΕΚ Ρ6_ΤΑ(2008)0435). 9

Περιφερειακές συγκρούσεις και καταστάσεις αστάθειας Καθώς µεγαλώνουν οι προκλήσεις που επιδρούν στα συµφέροντα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας της ΕΕ, αδύνατον να βρεθούν µόνιµες λύσεις µε τη µεµονωµένη αντιµετώπισή τους. Η έκθεση για την εφαρµογή της ΕΣΑ αναγνωρίζει την αστάθεια ή και αποσάθρωση των κρατών ως την οργανική αιτία κινδύνων όπως το οργανωµένο έγκληµα, η παράνοµη µετανάστευση και, πρόσφατα, η πειρατεία. Στον σηµερινό διασυνδεδεµένο κόσµο, η περιφερειακή διάσταση έχει προσλάβει ακόµα µεγαλύτερη σηµασία ως παράγων της δυναµικής των συγκρούσεων. Οι σκέψεις αυτές οδήγησαν σε ολιστική προσέγγιση των περιφερειακών συγκρούσεων και στην αναζήτηση συνεργειών µεταξύ κοινοτικών εργαλείων και εργαλείων ΚΕΠΠΑ/Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άµυνας (ΕΠΑΑ) για την αντιµετώπιση της αστάθειας των κρατών. Η αραβοϊσραηλινή διένεξη εν γένει και η σύρραξη Ισραηλινών-Παλαιστινίων ειδικότερα παρέµειναν σηµαντικός παράγων αστάθειας στην εγγύς γειτονική µας περιοχή. Η ΕΕ εξακολούθησε να απεργάζεται µια λύση δύο κρατών, µε βασικό στόχο την οικοδόµηση παλαιστινιακού κράτους, η οποία συµπεριλαµβάνει την ενεργοποίηση της ΕΠΑΑ στην περιοχή µέσω των αποστολών της στα παλαιστινιακά εδάφη - την Αποστολή Συνοριακής Συνδροµής της ΕΕ στο σηµείο διέλευσης της Ράφας (EUBAM Rafah) και την Αστυνοµική Αποστολή της ΕΕ για τα Παλαιστινιακά Εδάφη (EUPOL COPPS). Η δεύτερη συνέχισε να αποτελεί τον κεντρικό δίαυλο προσπαθειών της ΕΕ και της ευρύτερης διεθνούς κοινότητας για να στηριχθεί η Παλαιστινιακή Αρχή στην ανάληψη της ευθύνης για την επιβολή του νόµου και της τάξης. Ύστερα από την πολεµική σύγκρουση της Γάζας που εξερράγη στα τέλη του 2008, ενισχύθηκε η EUBAM Rafah ώστε να είναι έτοιµη να επανενεργοποιήσει την αποστολή ανά πάσα στιγµή, δεδοµένου ότι η λειτουργία του σηµείου διέλευσης αποτελεί στοιχείο της ειρηνευτικής δυναµικής. 25 Καθ όλη τη διάρκεια του 2008, η διπλωµατική ανάµιξη της ΕΕ στο Αφγανιστάν εντάθηκε, συν τοις άλλοις και µε την εντατική εργασία του ΕΕΕΕ για το Αφγανιστάν 26 27. Η ΕΕ συνέβαλε επωφελώς µε τα ψηφίσµατά της για τα ανθρώπινα δικαιώµατα στην υπόθεση του Perwiz Kambakhsh 28 και για τις ευρύτερες προκλήσεις που αντιµετωπίζουν η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα στο Αφγανιστάν 29. Η απόφαση για τον διπλασιασµό του µεγέθους της Αστυνοµικής Αποστολής της ΕΕ στο Αφγανιστάν (EUPOL Afghanistan) θα µετουσιωθεί σε συγκεκριµένες µεταρρυθµίσεις και θα στηρίξει την πολιτική δέσµευση για σταθεροποίηση της διακυβέρνησης του Αφγανιστάν. Ωστόσο, όπως επίσης τονίζει η έκθεση για την εφαρµογή της ΕΣΑ, οι προσπάθειες αυτές δεν πρόκειται να επιτύχουν δίχως την πλήρη αυτεξουσιότητα του Αφγανιστάν και την υποστήριξη των γειτονικών χωρών. Η ΕΕ πείθεται ολοένα περισσότερο ότι δεν θα µπορέσει να βρεθεί λύση για το Αφγανιστάν εάν δεν αντιµετωπιστούν τα προβλήµατα του Πακιστάν. 25 26 27 28 29 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το 2008 τα ακόλουθα ψηφίσµατα µε θέµα τη Μέση Ανατολή: - στις 21 Φεβρουαρίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0064) - στις 13 Μαρτίου 2008 σύσταση σχετικά µε τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Ιράκ (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0100) - στις 22 Μαΐου 2008 ψήφισµα σχετικά µε την κατάσταση στον Λίβανο (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0228) - στις 4 Σεπτεµβρίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε την κατάσταση των Παλαιστινίων κρατουµένων σε ισραηλινές φυλακές (EP doc. P6_TA(2008)0404) - στις 20 Νοεµβρίου 2008 ψήφισµα περί ανθρωπίνων δικαιωµάτων σχετικό µε την περίπτωση της οικογενείας al-kurd (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0571). - στις 17 Ιανουαρίου 2008 ψήφισµα περί ανθρωπίνων δικαιωµάτων σχετικά µε την κατάσταση στην Αίγυπτο (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0023). Βλ. κοινή δράση 2008/612/ΚΕΠΠΑ της 24ης Ιουλίου 2008 (EE L 197 της 25.7.2008, σ. 60-62). Βλ. την Τρόϊκα Υπουργών Εξωτερικών ΕΕ-Αφγανιστάν (Φεβρουάριος 2008), την επίσκεψη του ΓΓ/ΥΕ σε σηµαντικούς επιτόπιους πολιτικούς παράγοντες και σε διεθνείς ηγετικές φυσιογνωµίες στην Καµπούλ (Απρίλιος 2008), την επίσκεψη του νέου Υπουργού Εσωτερικών στις Βρυξέλλες ( εκέµβριος 2008) και τα τακτικά πολιτικά µηνύµατα του Συµβουλίου, όπως η έγκριση νέων συνόλων συµπερασµάτων του Συµβουλίου (Μάρτιος, Απρίλιος και Μάϊος 2008 µε επίκεντρο την EUPOL Afghanistan, την προσπάθεια κατά των ναρκωτικών και την ιάσκεψη του Παρισιού αντιστοίχως). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 13 Μαρτίου 2008 ψήφισµα περί ανθρωπίνων δικαιωµάτων σχετικό την περίπτωση του Αφγανού δηµοσιογράφου Περβίζ Καµπάχς (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0106). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 8 Ιουλίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε τη σταθεροποίηση του Αφγανιστάν:προκλήσεις για την ΕΕ και τη διεθνή κοινότητα (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0337). 10

εδοµένου µάλιστα του προεξάρχοντος περιφερειακού ρόλου της Ινδίας και δεδοµένης της σηµασίας των καλών σχέσεων µεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, στη διαδικασία θα πρέπει να µπει και η Ινδία. Και οι λοιπές γειτονικές χώρες έχουν να παίξουν σηµαντικό ρόλο. Η εκτίµηση αυτή συνιστούσε µέρος της ανάλυσης και των µηνυµάτων της ΕΕ καθ όλη τη διάρκεια του 2008. Η ΕΕ πιστεύει ότι η βελτίωση των σχέσεων Ινδίας και Πακιστάν θα έχει άµεσο και θετικό αντίκτυπο στην κατάσταση του Αφγανιστάν. Οι συνέπειες από τη γεωγραφική επέκταση της κρατικής αστάθειας και των συγκρούσεων στην Αφρική προβάλλουν έντονα την ανάγκη για διασυνοριακές διασυνδέσεις κατά την αντιµετώπιση της δυναµικής των συγκρούσεων στο Νταρφούρ/Σουδάν και στην περιοχή των Μεγάλων Λιµνών. Το Συµβούλιο συµφώνησε µε την εκτίµηση του ΕΚ σύµφωνα µε την οποία η µόνιµη διευθέτηση της συνεχιζόµενης σύρραξης στο Σουδάν/Νταρφούρ απαιτεί να αντιµετωπιστούν τα γενεσιουργά αίτια της σύρραξης, τόσο στο Σουδάν όσο και στο Τσαντ 30. Ως αντίδραση στην επιδείνωση της ασφάλειας και της ανθρωπιστικής κατάστασης στο Νταρφούρ, το ανατολικό Τσαντ και τη βορειοανατολική Κεντροαφρικανική ηµοκρατία (RCA), δροµολογήθηκε τον Μάρτιο του 2008 επιχείρηση ΕΠΑΑ - η στρατιωτική επιχείρηση της ΕΕ στο Τσαντ και την Κεντροαφρικανική ηµοκρατία (EUFOR Tchad/RCA) - µε σκοπό να συµβάλει στη σταθεροποίηση αυτής της περιοχής. Επίσης, ο ΕΕΕΕ για το Σουδάν 31 εξακολούθησε να προωθεί τις ενωσιακές προτεραιότητες πολιτικής εν προκειµένω. Η ΕΕ συνέχισε να διοχετεύει τις προσπάθειές της για την διευθέτηση της σύγκρουσης στην περιοχή των Μεγάλων Λιµνών της Αφρικής µέσω της υποστήριξης τεσσάρων ειρηνευτικών διαδικασιών, καθώς και µέσω του δραστήριου ρόλου του ΕΕΕΕ ως µεσολαβητή και παρατηρητή για την περιοχή των Μεγάλων Λιµνών της Αφρικής 32. Οι δύο αποστολές ΕΠΑΑ στη Λαϊκή ηµοκρατία του Κονγκό (Λ Κ) - της αποστολής της ΕΕ για παροχή συµβουλών και συνδροµής όσον αφορά τη µεταρρύθµιση του τοµέα της ασφάλειας στη Λ Κ (EUSEC RD Congo) και της αστυνοµικής αποστολής της ΕΕ για την Λ Κ (EUPOL RD Congo) - διευκόλυναν τη µεταρρύθµιση του τοµέα της αστυνοµίας και της ασφάλειας, στην οποία εντάσσονται τα θέµατα του φύλου, των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και των παιδιών σε ένοπλες συγκρούσεις, έτσι ώστε να αντιµετωπιστούν σηµαντικοί παράγοντες κρατικής και διασυνοριακής αστάθειας 33. Καθώς η απειλή της πειρατείας αναπλήρωσε τα µεγάλα κενά εξουσίας στις ακτές της Σοµαλίας, η ΕΕ ανέλαβε να δροµολογήσει 34 τη πρώτη της ναυτική επιχείρηση ΕΠΑΑ 35, εγχείρηµα φιλόδοξο και ρηξικέλευθο. Η στρατιωτική επιχείρηση της ΕΕ που θα συµβάλει στην αποτροπή, στην πρόληψη και στην καταστολή των πειρατικών επιθέσεων και των ένοπλων ληστειών στα ανοικτά των ακτών της Σοµαλίας (EU NAVFOR Somalia - επιχείρηση ATALANTA) υποστηρίζει έµπρακτα την αποτροπή και πάταξη των πειρατικών επιθέσεων στα ανοικτά των σοµαλικών ακτών, κατ εφαρµογή των αποφάσεων 1814 (2008), 1816 (2008) και 1838 (2008) του Συµβουλίου Ασφαλείας των Ηνωµένων Εθνών (ΣΑΗΕ). Στη συνάρτηση αυτή η ΕΕ διατηρεί ενεργό επαφή µε τους περιφερειακούς συντελεστές, ιδίως όσον αφορά ζητήµατα µεταγωγής των συλλαµβανοµένων υπόπτων προκειµένου να διωχθούν ποινικά. Η περίπτωση της Σοµαλίας είναι ζωντανό παράδειγµα των πολυποίκιλων διασυνοριακών επιπτώσεων της αποσάθρωσης των κρατών όµως, όσο και να µπορούν πρωτοβουλίες όπως η EU NAVFOR Somalia - επιχείρηση ATALANTA να συµβάλουν 30 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 24 Απριλίου 2008 ψήφισµα περί ανθρωπίνων δικαιωµάτων σχετικά µε το Τσάν (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0186). 31 Βλ. απόφαση 2008/110/ΚΕΠΠΑ της 12ης Φεβρουαρίου 2008 (EE L 38 της 13.2.2008, σ. 28-31). 32 Βλ. κοινή δράση 2008/108/ΚΕΠΠΑ της 12ης Φεβρουαρίου 2008 (EE L 38 της 13.2.2008, σ. 22-25). 33 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τα ακόλουθα ψηφίσµατα µε αυτό το θέµα: - στις 17 Ιανουαρίου 2008 ψήφισµα περί ανθρωπίνων δικαιωµάτων σχετικό µε την κατάσταση στη Λαϊκή ηµοκρατία του Κονγκό και τον βιασµό ως έγκληµα πολέµου (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0022) - στις 21 Ιανουαρίου 2008 ψήφισµα για τα ανθρώπινα δικαιώµατα στο Βόρειο Κίβου (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0072) - στις 22 Μαΐου 2008 ψήφισµα για τα ανθρώπινα δικαιώµατα και την αυξανόµενη ένταση στο Μπουρούντι (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0240) - στις 23 Οκτωβρίου 2008 ψήφισµα περί ανθρωπίνων δικαιωµάτων σχετικό µε τη Λαϊκή ηµοκρατία του Κονγκό: οι συγκρούσεις στις περιοχές των ανατολικών συνόρων της (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0526) - στις 20 Νοεµβρίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε την απάντηση της ΕΕ στην επιδείνωση της κατάστασης στο ανατολικό τµήµα της Λαϊκής ηµοκρατίας του Κονγκό (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0563) 34 Βλ. συµπεράσµατα του Συµβουλίου της 8ης/9ης εκεµβρίου 2008 (έγγρ. Συµβουλίου 16863/08). 35 Ήδη από τον Σεπτέµβριο 2008 το Συµβούλιο συνέστησε οµάδα συντονσιµού στις Βρυξέλλες (EU NAVCO) προς υποστήριξη των επιχειρήσεων επιτήρησης και προστασίας που διεξάγουν ορισµένα κράτη µέλη στη Σοµαλία και στα ανοικτά των σοµαλικών ακτών. Οι δραστηριότητες της οµάδας συντονισµού EU NAVCO έχουν µεταβιβαστεί στην EU NAVFOR. 11

χειροπιαστά στην εξουδετέρωση µερικών συνεπειών της, δεν µπορούν να υποκαταστήσουν τις συνολικές και περιφερειακά αυτεξούσιες προσπάθειες σταθεροποίησης 36. Ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού Επαληθεύοντας τις ανησυχίες που εξέφρασαν η έκθεση για την εφαρµογή της ΕΣΑ και το ΕΚ 37, το 2008 κατέστησε πασίδηλες τις δυνατότητες αλλά και τα τρωτά µας σηµεία σε σχέση µε τον ενεργειακό εφοδιασµό και τις λοιπές στρατηγικές πηγές ενέργειας, µε εντάσεις µεταξύ οµόρων χωρών περί τον ενεργειακό εφοδιασµό και, αφεύκτως, µε την ΕΕ. Αυτό έφερε στο προσκήνιο τα αιτήµατα της συλλογικής ευθύνης και αλληλεγγύης στην εσωτερική αλλά και εξωτερική διάσταση της ενεργειακής πολιτικής, τα οποία θα πρέπει να συνεκτιµηθούν δεόντως κατά τον σχεδιασµό της ενωσιακής αντίδρασης στις προκλήσεις που σχετίζονται µε την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού. Εντός του πλαισίου της ΚΕΠΠΑ, οι πτυχές της ενεργειακής ασφάλειας παγιώθηκαν έτι περαιτέρω στις διµερείς σχέσεις της ΕΕ µε τους εταίρους της και µέσω περιφερειακών στρατηγικών. Τον εκέµβριο του 2008 διορίστηκε Προσωπικός Εκπρόσωπος του ΓΓ/ΥΕ για την ενεργειακή και εξωτερική πολιτική. Η Μεσόγειος διαθέτει σηµαντικές δυνατότητες για ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασµού της ΕΕ, όχι µόνο εξ επόψεως συµβατικών ενεργειακών πηγών αλλά και όσον αφορά την ανάπτυξη ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Στα πλαίσια της εφαρµογής του πενταετούς σχεδίου δράσης που εγκρίθηκε κατά την ευρωµεσογειακή υπουργική σύνοδο για την ενέργεια ( εκέµβριος 2007) ανελήφθησαν διάφορες δραστηριότητες. Πέραν αυτού, η συνεργασία φυσικού αερίου ΕΕ-Μασρέκ, η ολοκλήρωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας του Μαγκρέµπ, η τριµερής ενεργειακή συνεργασία (συµπεριλαµβανοµένης της πρωτοβουλίας «Ηλιακή ενέργεια για την ειρήνη») µεταξύ Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής και η συνεργασία µεταξύ των ευρωµεσογειακών ρυθµιστικών αρχών ενέργειας (Medreg) συνεχίστηκαν. Η σύνοδος κορυφής της Ένωσης για τη Μεσόγειο (Ιούλιος 2008) υιοθέτησε το «Μεσογειακό Ηλιακό Σχέδιο», πρωτοβουλία την οποία η Ένωση για τη Μεσόγειο κρίνει απόλυτης προτεραιότητας. Η ενίσχυση των διασυνδέσεων για τη µεταφορά ενέργειας αποτελεί άλλον ένα πρωταρχικό τοµέα στα πλαίσια της Στρατηγικής της ΕΕ για την Κεντρική Ασία. Κατά τη διάρκεια του 2008 η ΕΕ διεξήγαγε εντατικότερο διάλογο µε τις χώρες της Κεντρικής Ασίας επί ενεργειακών θεµάτων και µεταξύ άλλων σε σχέση µε τη διαφοροποίηση των εξαγωγικών οδών. Με το Τουρκµενιστάν υπεγράφη µνηµόνιο συµφωνίας όσον αφορά την ενίσχυση της αµοιβαίας συνεργασίας στον ενεργειακό τοµέα (Μάιος 2008). Η στενότερη ενεργειακή συνεργασία µεταξύ της ΕΕ και των χωρών της περιοχής του Ευξείνου και της Κασπίας, µεταξύ των οποίων και η Τουρκία, είναι σηµαντική λόγω ιδίως της πολιτικής διαφοροποίησης των πηγών και διαδροµών του εφοδιασµού. Στα πλαίσια του πολιτικού διαλόγου της ΕΕ µε τις χώρες αυτές κατά το 2008 συζητήθηκαν κατ επανάληψη θέµατα που σχετίζονται µε το ενεργειακό, η δε ΕΕ εξακολούθησε τη σύµπραξή της µε τις χώρες αυτές προκειµένου για την υλοποίηση του Νότιου Ενεργειακού ιαδρόµου, µιας από τις δράσεις προτεραιότητας της ΕΕ στον τοµέα των υποδοµών. Η ΕΕ προέτρεψε επίσης την Τουρκία, την Ουκρανία και τη ηµοκρατία της Μολδαβίας να προσχωρήσουν στην Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Κοινότητα. Επίσης, η ΕΕ ανέλαβε πρωτοβουλίες για ενίσχυση της συνεργασίας µε παραγωγούς χώρες όπως η Ρωσία, το Αζερµπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Τουρκµενιστάν και οι χώρες της Μέσης Ανατολής, καθώς και µε χώρες διαµετακόµισης όπως η Τουρκία, η Γεωργία και η Ουκρανία, αποβλέποντας στην υλοποίηση έργων υποδοµής µε στόχο την διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασµού της Ευρώπης. 36 37 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τα ακόλουθα ψηφίσµατα µε αυτό το θέµα: - στις 23 Οκτωβρίου 2008 ψήφισµα σχετικά την πειρατεία (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0519) - στις 19 Ιουνίου 2008 ψήφισµα για τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τις συνεχείς δολοφονίες πολιτών στη Σοµαλία (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0313) - στις 20 Νοεµβρίου 2008 ψήφισµα για τα ανθρώπινα δικαιώµατα στη Σοµαλία (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0569) Βλ. ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 5ης Ιουνίου 2008 σχετικά µε την υλοποίηση της ΕΣΑ και της ΕΠΑΑ (έγγρ. ΕΚ Ρ6 _ΤΑ (2008)0255) και ψήφισµα της 19ης Φεβρουαρίου 2009 σχετικά µε την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας και την ΕΠΑΑ (έγγρ. ΕΚ Ρ6 _ΤΑ (2009)0075). 12

Αλλαγή του κλίµατος και ασφάλεια Ήδη από το 2003 η ΕΣΑ είχε κατονοµάσει τις συνέπειες της αλλαγής του κλίµατος στην ασφάλεια. Τον Μάρτιο του 2008, ο ΓΓ/ΥΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασαν στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο έκθεση 38 που περιέγραφε τον τρόπο µε τον οποίο η αλλαγή του κλίµατος µπορεί να επενεργήσει ως συντελεστής πολλαπλασιασµού της απειλής και να παροξύνει τις ήδη υφιστάµενες εντάσεις σε ασταθή ή αποσαθρωµένα κράτη, προξενώντας ακόµα πιο ακραία καιρικά φαινόµενα, µειωµένες βροχοπτώσεις και εσοδείες καθώς και άνοδο της στάθµης των θαλασσών πρόκειται για νέα απειλή για τον εικοστό πρώτον αιώνα, µε ανθρωπιστικές και πολιτικές συνέπειες και µε επιπτώσεις στην ασφάλεια 39. Τον εκέµβριο του 2008, ο ΓΓ/ΥΕ υπέβαλε περαιτέρω συστάσεις ως συνέχεια της έκθεσής του 40. Στις συστάσεις αυτές εξετάζονταν λεπτοµερέστερα οι επιπτώσεις για την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία και προσδιοριζόταν ένας αριθµός δράσεων που θα µπορούσε αντιδρώντας να αναλάβει η ΕΕ, χρησιµοποιώντας υφιστάµενους µηχανισµούς όπως η Στρατηγική ΕΕ-Αφρικής και η Στρατηγική για την Κεντρική Ασία, και ενισχύοντας τις επιτόπιες ικανότητες στις χώρες που κινδυνεύουν περισσότερο. Τα ανωτέρω θέτουν τις βάσεις για τη διεξαγωγή εργασιών από τη Γενική Γραµµατεία του Συµβουλίου (ΓΣΓ) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παράλληλα µε αναλυτικότερη περιγραφή των προαναφερόµενων περιοχών αλλά και άλλων περιοχών που απειλούνται δυνητικά. Οι συστάσεις περιλαµβάνουν επίσης διάφορους τρόπους προκειµένου να συνεκτιµώνται καλύτερα οι παράγοντες της κλιµατικής αλλαγής στο εσωτερικό µας σύστηµα έγκαιρης προειδοποίησης για τυχόν καταστάσεις αστάθειας και συγκρούσεων, και για µεγαλύτερη αναβάθµιση του θέµατος αυτού στις παραµονές των διεθνών διαπραγµατεύσεων οικουµενικής συµφωνίας για την αντιµετώπιση της αλλαγής του κλίµατος, οι οποίες θα διεξαχθούν στην Κοπεγχάγη τον εκέµβριο του 2009. Αυτή η «διπλωµατία του άνθρακα» θα αποτελέσει σηµαντική πτυχή της συνεργασίας µας µε τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισµούς διαρκούντος του τρέχοντος έτους και επέκεινα. 41 38 39 40 41 Βλ. «Αλλαγή του κλίµατος και διεθνής ασφάλεια» (έγγρ. Συµβουλίου 7249/08). Βλ. ψήφισµα του ΕΚ σχετικά µε την ετήσια έκθεση του Συµβουλίου προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσον αφορά τις κύριες πτυχές και τις βασικές επιλογές της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) (έγγρ. ΕΚ Ρ6 _ΤΑ (2009)0074). Βλ. «Αλλαγή του κλίµατος και ασφάλεια: Συστάσεις του Ύπατου Εκπροσώπου σχετικά µε τη συνέχεια που θα δοθεί στην έκθεση του Ύπατου Εκπροσώπου και της Επιτροπής για την αλλαγή του κλίµατος και τη διεθνή ασφάλεια» (έγγρ. Συµβουλίου 16994/1/08 REV 1). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 31 Ιανουαρίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε την έκβαση της ιάσκεψης του Μπαλί για την αλλαγή του κλίµατος (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0032) και ψήφισµα σχετικά µε την Πράσινη Βίβλο της Επιτροπής «Η προσαρµογή της Ευρώπης στην αλλαγή του κλίµατος - επιλογές δράσης για την ΕΕ» στις 10 Απριλίου 2008 (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0125). 13

B. ΟΙΚΟ ΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΕΡΑΝ ΑΥΤΗΣ Η ευρωπαϊκή προοπτική πόλος σταθερότητας To Συµβούλιο επαναβεβαίωσε ( εκέµβριος 2008) 42 ότι η διαδικασία διεύρυνσης, διεξαγόµενη βάσει της ανανεωµένης συναίνεσης που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο ( εκέµβριος 2006) 43, θα συνεχίσει να προάγει την ειρήνη, τη δηµοκρατία και τη σταθερότητα στην ήπειρο 44. Το Συµβούλιο επιβεβαίωσε την αναγκαιότητα δίκαιων και αυστηρών προϋποθέσεων, καθώς και την παγίωση δεσµεύσεων όπως η πλήρης υποστήριξή του προς την ευρωπαϊκή προοπτική των υποψηφίων και δυνάµει υποψηφίων χωρών. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο (Ιούνιος 2008) τόνισε τη σπουδαιότητα της περιφερειακής συνεργασίας και των καλών γειτονικών σχέσεων. Έτσι, το 2008 ο ρυθµός των διαπραγµατεύσεων προσχώρησης µε την Κροατία επιταχύνθηκε και εισήλθε σε καθοριστική φάση. 45 Η πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓ Μ) συνέχισε τις εθνικές της προσπάθειες για παγίωση και ενίσχυση των δεσµών της µε την ΕΕ. 4647, το δε Συµβούλιο ενέκρινε σχετικά συµπεράσµατα τον Ιούνιο του 2008 και τον εκέµβριο του 2008. Το Συµβούλιο εξήρε την πρόοδο που σηµειώθηκε σε ορισµένους βασικούς τοµείς, υπενθυµίζοντας (σύµφωνα µε τα συµπεράσµατα του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου του Ιουνίου 2008) ότι η διατήρηση καλών γειτονικών σχέσεων και µεταξύ άλλων η συµπεφωνηµένη και αµοιβαίως αποδεκτή λύση για το ζήτηµα του ονόµατος παραµένουν κεφαλαιώδους σηµασίας. Θα υπάρξει δυνατότητα περαιτέρω βηµάτων προόδου της πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓ Μ) προς την ΕΕ, όπως δηλώνεται στα συµπεράσµατα του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου του εκεµβρίου 2005 και του Ιουνίου 2008. Συνεχίστηκαν οι διαπραγµατεύσεις µε την Τουρκία, χώρα στρατηγικής σηµασίας για την ΕΕ 48 49. Το Συµβούλιο επικρότησε ειδικότερα τον ενεργό και εποικοδοµητικό ρόλο που έχει παίξει η Τουρκία µε τις διπλωµατικές της πρωτοβουλίες στο θέµα του Νότιου Καυκάσου και της Μέσης Ανατολής, εξαίροντας τον στενό πολιτικό διάλογο µεταξύ Τουρκίας και ΕΕ για όλα αυτά τα ζητήµατα. Το Συµβούλιο επαίνεσε όλως ιδιαιτέρως την προσέγγιση εν τω γεννάσθαι µε την Αρµενία, σηµειώνονατς επίσης µε ικανοποίηση ότι η Τουρκία διαθέτει πλέον σταθερή οικονοµία. Η Τουρκία είναι επίσης χώρα στρατηγικής σηµασίας όσον αφορά την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού. Στα συµπεράσµατά του του εκεµβρίου 2008, το Συµβούλιο εξέφρασε απογοήτευση παρατηρώντας ότι καθ όλο το έτος που µόλις είχε παρέλθει, η πρόοδος της Τουρκίας στο θέµα των πολιτικών µεταρρυθµίσεων ήταν µικρή.το Συµβούλιο επανέλαβε ότι η Τουρκία πρέπει να δεσµευθεί απερίφραστα για σχέσεις καλής γειτονίας και για ειρηνική επίλυση των διαφορών σύµφωνα µε το Χάρτη των Ηνωµένων Εθνών, προσφεύγοντας εφ όσον παρίσταται ανάγκη στο ιεθνές ικαστήριο. Το Συµβούλιο παρατήρησε επίσης µετά λύπης του ότι η Τουρκία δεν έχει ακόµα εκπληρώσει την υποχρέωσή της για ολοσχερή και άνευ διακρίσεων εφαρµογή του Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Συµφωνίας Σύνδεσης και δεν έχει σηµειώσει πρόοδο στην εξοµάλυνση των σχέσεών της µε την Κυπριακή ηµοκρατία. Όπως δηλώνεται στα συµπεράσµατα του εκεµβρίου 2006, το Συµβούλιο θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την επιτελούµενη πρόοδο την οποία και θα εξετάζει ενδελεχώς. Η πρόοδος αναµένεται πλέον επειγόντως. Η Τουρκία αναµένεται επίσης να στηρίξει ενεργά τις διεξαγόµενες διαπραγµατεύσεις για δίκαιη, συνολική και µόνιµη διευθέτηση του Κυπριακού, κατά τα οριζόµενα στις σχετικές αποφάσεις ΣΑΗΕ. 42 43 44 45 46 47 48 49 Βλ. συµπεράσµατα του Συµβουλίου της 8ης εκεµβρίου 2008 (έγγρ. Συµβουλίου 16862/08). Βλ. συµπεράσµατα του Συµβουλίου της 14ης/15ης εκεµβρίου 2006 (έγγρ. Συµβουλίου 16879/1/06 REV 1). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 10 Ιουλίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε το έγγραφο της Επιτροπής για τη στρατηγική διεύρυνσης (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0363). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 10 Απριλίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε την έκθεση προόδου του 2007 για την Κροατία (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0120). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 23 Απριλίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε την έκθεση προόδου του 2007 για την πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0172). Βλ. επίσης ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συµβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά µε τη στρατηγική διεύρυνσης και τις κυριότερες προκλήσεις για την περίοδο 2008-2009 (COM(2008)674 τελικό). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 21 Μαΐου 2008 ψήφισµα ψήφισµα σχετικά µε την έκθεση προόδου για την Τουρκία για το 2007 (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0224). Βλέπε επίσης ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συµβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «Στρατηγική για τη διεύρυνση και κυριότερες προκλήσεις για την περίοδο 2008-2009» (COM(2008) 674 τελικό). 14

Στα υτικά Βαλκάνια, η ευρωπαϊκή προοπτική έχει συµβάλει κατά πολύ στη διαρκή ειρήνη και την ασφάλεια, καθώς ωθεί έντονα τις χώρες των υτικών Βαλκανίων να συνεχίσουν τις µεταρρυθµιστικές τους διαδικασίες. Η συνεργασία µε τους εταίρους των Βαλκανίων συνεχίστηκε διαρκούντος του 2008: η υπογραφή της Συµφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ) και της Ενδιάµεσης Συµφωνίας (ΕΣ) 50 µε τη Βοσνία- Ερζεγοβίνη (Ιούνιος 2008) απετέλεσε ορόσηµο στις σχέσεις ΕΕ και Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, πράγµα που ανεγνώρισε και το ΕΚ 51. Υπεγράφησαν η ΣΣΣ ΕΕ-Σερβίας και η Ενδιάµεση Συµφωνία (ΕΣ) (Απρίλιος 2008). Τέθηκε σε ισχύ η Ενδιάµεση Συµφωνία ΕΕ-Μαυροβουνίου (Ιανουάριος 2008), ενώ συνεχίζεται στα κράτη µέλη η διαδικασία επικύρωσης της ΣΣΣ ΕΕ-Μαυροβουνίου το Μαυροβούνιο υπέβαλε επίσης την επίσηµη αίτησή της για προσχώρηση στην ΕΕ ( εκέµβριος 2008). Η Ενδιάµεση Συµφωνία ΕΕ-Αλβανίας εξακολούθησε να ισχύει έως τα τέλη του 2008, εν αναµονή της οριστικής περάτωσης των διαδικασιών για τη θέση της ΣΣΣ σε ισχύ 52. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δροµολόγησε διάλογο για τις θεωρήσεις µε τις χώρες των υτικών Βαλκανίων επί τη βάσει λεπτοµερών οδικών χαρτών, ορίζονας σαφή κριτήρια αξιολόγησης που θα πρέπει να εκπληρώνουν οι χώρες της περιοχής προκειµένου να βαδίσουν σταδιακά προς την απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης. Η πολυσχιδής ανάµιξη της ΕΕ στο Κοσσυφοπέδιο - µέσω της EULEX Kosovo 53, της EUSR 54 και της συµβολής της σε ιεθνές Μη Στρατιωτικό Γραφείο στα πλαίσια της διεθνούς της παρουσίας - αντικατοπτρίζει την κοινή δέσµευση της ΕΕ να παίξει ηγετικό ρόλο στην εξασφάλιση της σταθερότητας του Κοσσυφοπεδίου. Μέσω της EULEX Kosovo η ΕΕ παρείχε αξιοσηµείωτη στήριξη προς τις αρχές του Κοσσυφοπεδίου στον ευρύτερο τοµέα του κράτους δικαίου. Σύµφωνα µε τα συµπεράσµατα του Συµβουλίου (Φεβρουάριος 2008), τα κράτη µέλη έχουν το ελεύθερο να αποφασίσουν για τις σχέσεις τους µε το Κοσσυφοπέδιο, σύµφωνα µε τη εθνική πρακτική και το διεθνές δίκαιο. Το Συµβούλιο (Φεβρουάριος 2008) επανέλαβε επίσης την προσήλωση της ΕΕ στις αρχές του Χάρτη των ΗΕ και της τελικής πράξης του Ελσίνκι, συν τοις άλλοις στις αρχές της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας, καθώς και σε όλες τις αποφάσεις του Συµβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ, τονίζοντας ην πεποίθησή του ότι, δεδοµένης της σύγκρουσης της δεκαετίας του 90 και της παρατεταµένης περιόδου διεθνούς διοίκησης δυνάµει της απόφασης 1244 του Συµβουλίου Ασφαλείας, το Κοσσυφοπέδιο αποτελεί µια sui generis περίπτωση που δεν θέτει εν αµφιβόλω αυτές τις αρχές και αποφάσεις. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο (Ιούνιος 2008) εξέφρασε ικανοποίηση για την προσήλωση του Κοσσυφοπεδίου στις αρχές της δηµοκρατίας και της ισονοµίας για όλους, στην προστασία της σερβικής και των λοιπών µειονοτήτων και της θρησκευτικής και πολιτισµικής κληρονοµιάς καθώς και στη διεθνή παρουσία. Περί τα τέλη του έτους το Συµβούλιο ( εκέµβριος 2008) υπενθύµισε ότι η ΕΕ είναι πρόθυµη να συνδράµει την οικονοµική και πολιτική ανάπτυξη του Κοσσυφοπεδίου µέσω συγκεκριµένης ευρωπαϊκής προοπτικής, ευθυγραµµιζόµενης µε την ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής. Η διάσκεψη δωρητών του Κοσσυφοπεδίου (Ιούλιος 2008) έδειξε ότι η ΕΕ και τα κράτη µέλη υποστηρίζουν ανεπιφύλακτα την κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη του Κοσσυφοπεδίου. 50 51 52 53 54 Η ΕΣ άρχισε να ισχύει τον Ιούλιο του 2008. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 23 Οκτωβρίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε τη σύναψη της Συµφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης µε τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0518). Η ΣΣΣ άρχισε να ισχύει την 1η Απριλίου του 2009. Βλ. κοινή δράση 2008/124/ΚΕΠΠΑ τιτ Συµβουλίου, της 4ης Φεβρουαρίου 2008, σχετικά µε την Αποστολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επιβολή του κράτους δικαίου στο Κοσσυφοπέδιο, EULEX ΚΟΣΣΥΦΟΠΕ ΙΟ (ΕΕ L 42 της 16ης Φεβρουαρίου 2008, σελίδες 88-91). Στις 4 Φεβρουαρίου 2008 το Συµβούλιο ενέκρινε την κοινή δράση 2008/123/ΚΕΠΠΑ για τον διορισµό Ειδικού Εντεταλµένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Κοσσυφοπέδιο, βλ. ΕΕ L 42 της 16ης Φεβρουαρίου 2008, σελίδες 88-91. 15

Eνισχυµένη συνεργασία µε τις γειτονικές περιοχές Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας (ΕΠΓ) παρέχει ένα ισχυρό πλαίσιο για τις σχέσεις µε τους εταίρους των γειτονικών περιοχών. Το 2008 οι σχέσεις αυτές ισχυροποιήθηκαν ακόµη περισσότερο µε διάφορες συµπληρωµατικές πρωτοβουλίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαβίβασε στο ΕΚ και στο Συµβούλιο την ανακοίνωσή της για την Ανατολική Εταιρική Σχέση ( εκέµβριος 2008). Στόχος της εταιρικής αυτής σχέσης είναι να ενισχυθεί σηµαντικά η πολιτική της ΕΕ έναντι των ανατολικών της γειτόνων 55 56 εντός διµερούς και πολυµερούς πλαισίου, µε ταυτόχρονη διαφύλαξη του χαρακτήρα της ΕΠΓ ως ενιαίου και συγκροτηµένου πλαισίου πολιτικής. Θα ληφθεί µέριµνα για συµπληρωµατικότητα µε τις περιφερειακές πρωτοβουλίες µεταξύ της ΕΕ και των ενδιαφεροµένων εταίρων χωρών, και ιδίως µε τη Συνέργεια του Ευξείνου Πόντου.Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο ( εκέµβριος 2008) ζήτησε από το Συµβούλιο να µελετήσει τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και να του υποβάλει σχετική έκθεση προκειµένου να εγκρίνει την πρωτοβουλία για την Ανατολική Εταιρική Σχέση κατά τη σύνοδό του τον Μάρτιο του 2009. Η νότια διάσταση της ΕΠΓ ενίσχυσε το πλαίσιο των επί µέρους διµερών σχέσεων µε τους περισσότερους µεσογειακούς εταίρους. Το πλαίσιο αυτό ενισχύθηκε έτι περαιτέρω µε τον εγκαινιασµό της Ένωσης για τη Μεσόγειο (Ιούλιος 2008). Επίσης, το ετήσιο πρόγραµµα του 2008 που εγκρίθηκε κατά την ευρωµεσογειακή σύνοδο εξωτερικών υποθέσεων (Νοέµβριος 2007) προωθήθηκε στα πλαίσια έντεκα συναπτών υπουργικών συνόδων. 57 Αντιµετώπιση κρίσεων και χρόνιων διενέξεων στην περιοχή Το παρελθόν έτος είχε νευραλγική σηµασία για την παγίωση του ρόλου της ΕΕ ως βασικού πρωταγωνιστή στην αντιµετώπιση κρίσεων και χρόνιων διενέξεων στην γειτονιά της, µέσω του ενεργού και καθοριστικού ρόλου της Προεδρίας, του ΓΓ/ΥΕ, των µηχανισµών ΕΕΕΕ και ΕΠΑΑ. Η κρίση της Γεωργίας τον Αύγουστο του 2008 ειδικότερα έβαλε σε δοκιµασία την αποτελεσµατικότητα και τη συνοχή της ενωσιακής αντίδρασης ενώπιον της υφηλίου. Ουδείς λόγος αυτοθαυµασµού συντρέχει ωστόσο, µια και η επιδεξιότητα της ΕΕ στο να αποσοβεί τέτοιες κρίσεις είναι επίσης και ευθύνη - η ευθύνη να µην παραβλέπει τα προµηνύµατα επερχόµενων συγκρούσεων και να δραστηριοποιείται στο πλαίσιό τους επιδιώκοντας µόνιµες λύσεις µε βάση τις θεµελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου. Αντιδρώντας στην κρίση Γεωργίας-Ρωσίας, η ΕΕ ενήργησε µε ταχύτητα για να σταθεροποιηθεί η κατάσταση και για να µεσολαβήσει υπέρ πολιτικής συµφωνίας για τον τερµατισµό των εχθροπραξιών. Η διαµεσολάβηση της ανακωχής (12 Αυγούστου 2008), το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο (1 Σεπτεµβρίου 2008) 58 κατά το οποίο διορίστηκε ΕΕΕΕ για την κρίση στη Γεωργία 59, η συµφωνία της 8ης Σεπτεµβρίου, η τοποθέτηση περισσότερων από 200 παρατηρητές της ΕΕ στην αποστολή παρακολούθησης της ΕΕ στη Γεωργία (EUMM Georgia) εντός διαστήµατος δύο µόνο εβδοµάδων (1 Οκτωβρίου 2008), η έναρξη 55 56 57 58 59 Ουκρανία, Μολδαβία, Γεωργία, Αρµενία, Αζερµπαϊτζάν και Λευκορωσία. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 9 Οκτωβρίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε την κατάσταση στη Λευκορωσία µετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές της 28ης Σεπτεµβρίου 2008 (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0470) και ψήφισµα σχετικά µε τον εορτασµό της επετείου της µνήµης του Holodomοr, τεχνητού λιµού στην Ουκρανία (1932-1933), στις 23 Οκτωβρίου 2008 (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0518). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 8 Ιουλίου 2008 ψήφισµα σχετικά µε την πρόταση κανονισµού του ΕΚ και του Συµβουλίου που τροποποιεί τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1638/2006 για τον καθορισµό γενικών διατάξεων σχετικά µε την θέσπιση ευρωπαϊκού µηχανισµού γειτονίας και εταιρικής σχέσης (έγγρ. ΕΚ P6_TA(2008)0315). Βλ. Συµπεράσµατα του Ευρωπαϊκού Συµβουλιου της 1ης Σεπτεµβρίου 2008 (έγγρ. Συµβουλίου 12594/2/08 REV 2). Βλ. κοινή δράση 2008/760/ΚΕΠΠΑ της 25ης Σεπτεµβρίου 2008 (ΕΕ L 259 της 27ης Σεπτεµβρίου 2008, σ. 16-18). 16