ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ Α Λ Φ Α ΚΕΙΜΕΝΟ 1 ΔΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΝ. Οὔτ ἂν κελεύσαιμ οὔτ ἄν, εἰ θέλοις ἔτι πράσσειν, ἐμοῦ γ ἂν ἡδέως δρῴης μέτα. (70) Ἀλλ ἴσθ ὁποῖά σοι δοκεῖ, κεῖνον δ ἐγὼ θάψω καλόν μοι τοῦτο ποιούσῃ θανεῖν. Φίλη μετ αὐτοῦ κείσομαι, φίλου μέτα, ὅσια πανουργήσασ ἐπεὶ πλείων χρόνος ὃν δεῖ μ ἀρέσκειν τοῖς κάτω τῶν ἐνθάδε. (75) Ἐκεῖ γὰρ αἰεὶ κείσομαι σοὶ δ εἰ δοκεῖ, τὰ τῶν θεῶν ἔντιμ ἀτιμάσασ ἔχε. ΙΣ. Ἐγὼ μὲν οὐκ ἄτιμα ποιοῦμαι, τὸ δὲ βίᾳ πολιτῶν δρᾶν ἔφυν ἀμήχανος. ΑΝ. Σὺ μὲν τάδ ἂν προὔχοι, ἐγὼ δὲ δὴ τάφον (80) χώσουσ ἀδελφῷ φιλτάτῳ πορεύσομαι. ΙΣ. Οἴμοι ταλαίνης ὡς ὑπερδέδοικά σου. ΑΝ. Μὴ μοῦ προτάρβει τὸν σὸν ἐξόρθου πότμον. ΚΕΙΜΕΝΟ 2 (από μετάφραση) Για μένα, όποιος καθοδηγεί μία πόλη και δεν φτάνει στις καλύτερες δυνατές αποφάσεις αλλά φοβάται καταπίνοντας την γλώσσα του, είναι φαύλος ηγέτης και τώρα και παντού. Κι όποιος απ την πατρίδα του το φίλο του προτιμά, τον έχω για μηδενικό. Εγώ-μάρτυρας ο θεός ο παντεπόπτηςούτε θα σιωπούσα βλέποντας τη συμφορά την πόλη να σιμώνει αντί την σωτηρία ούτε φίλο μου θα κανα της χώρας τον εχθρό, γιατί το ξέρω πως είναι μοναδικό σωσίβιο και μόνο πάνω στης πόλης το σκαρί, ορθό σαν πλέει, δημιουργούμε τις φιλίες μας. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να αποδώσετε στα Νέα Ελληνικά το χωρίο : «Οὔτ ἂν κελεύσαιμ τὸν σὸν ἐξόρθου πότμον.» (6 μονάδες)
2. α. Ποιος θεωρείται εχθρός και ποιος φίλος σύμφωνα με τον Κρέοντα στο 2 ο κείμενο ; β. Ποιος είναι ο σωστός ηγέτης σύμφωνα με το κείμενο 2. 3. Να ερμηνεύσετε τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά η Αντιγόνη στην άρνηση της αδερφής της να συμπράξει στο έργο της ταφής. 4. α. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των παρακάτω τύπων : πράσσειν, θάψω, ποιούσῃ, θανεῖν. β. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στο γ ενικό των των παρακάτω τύπων : κελεύσαιμ, θέλοις, ἴσθι, ἔχε. 5. Να γίνει συντακτική αναγνώριση στους παρακάτω τύπους : πράσσειν, ἡδέως, θανεῖν, ἄτιμα, βίᾳ, πολιτῶν, χώσουσ, ἀμήχανος, φιλτάτῳ. 6. Να βρεθούν και να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις και να δηλωθεί η συντακτική τους λειτουργία. 7. Να γραφεί η αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού των παρακάτω τύπων : ἐμοῦ, ποιούσῃ, ὅσια, πλείων, πολιτῶν. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ Α Λ Φ Α ΔΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Να αποδώσετε στα Νέα Ελληνικά το χωρίο : «Οὔτ ἂν κελεύσαιμ τὸν σὸν ἐξόρθου πότμον.» ΑΝΤ. Ούτε θα σε παρακαλούσα ούτε θα δεχόμουν, εγώ τουλάχιστον τη σύμπραξή σου με ευχαρίστηση, έστω κι αν τώρα πια ήθελες να με βοηθήσεις. Μα έχε όποια γνώμη θέλεις, εκείνον όμως εγώ θα θάψω θα είναι ωραίο για μένα να κάνω αυτό (θάψω τον αδερφό μου) και να πεθάνω. Θα αναπαύομαι μαζί του αγαπημένη, πλάι σε αγαπημένο, αφού διαπράξω μία ιερή παρανομία γιατί είναι περισσότερος ο καιρός που πρέπει να αρέσω σ αυτούς που ναι στον Κάτω
Κόσμο παρά σ αυτούς που ναι εδώ πάνω. Γιατί αιώνια εκεί θα αναπαύομαι μα εσύ, αν το κρίνεις σωστό, περιφρόνα όσα είναι τίμια για τους θεούς. ΙΣΜ. Εγώ δεν τα περιφρονώ αυτά, από τη φύση μου όμως είμαι ανίκανη να ενεργώ αντίθετα με την θέληση των πολιτών. ΑΝΤ. Εσύ μπορείς αυτά να τα προφασίζεσαι εγώ όμως θα πάω να σωρεύσω χώμα και να σηκώσω τύμβο για τον πολυαγαπημένο μου αδερφό. ΙΣΜ. Αλίμονο, δυστυχισμένη, πόσο φοβάμαι για σένα. ΑΝΤ. Μη φοβάσαι για μένα φρόντιζε για τη δική σου μοίρα. (6 μονάδες) 2. α. Ποιος θεωρείται εχθρός και ποιος φίλος σύμφωνα με τον Κρέοντα στο 2 ο κείμενο ; Σύμφωνα με τον Κρέοντα μέγιστο αγαθό και μέλημα για τον σωστό ηγέτη αποτελεί η σωτηρία της πόλεως. Ο ίδιος υποστηρίζει πως δεν θα κάνει ποτέ φίλο τον εχθρό της πόλης. Άρα ρυθμιστής και καθοριστικός συντελεστής στον τομέα της φιλίας αποτελεί η ηθική και σωστή συμπεριφορά προς την πατρίδα. Συνεπώς, οι υπαινιγμοί του Κρέοντα είναι ξεκάθαροι προς το πρόσωπο του Πολυνείκη, που θεωρείται εχθρός αφού κινήθηκε εναντίον της πατρίδος του. Υποστηρίζει επίσης πως απαραίτητη προϋπόθεση για την δημιουργία φιλίας είναι η ευημερία της πολιτείας. β. Ποιος είναι ο σωστός ηγέτης σύμφωνα με το κείμενο 2. Στους στίχους αυτούς ο Κρέοντας σκιαγραφεί το πορτρέτο του άξιου και σωστού ηγέτη. Αυτοί οι χαρακτηρισμοί ταιριάζουν στον ηγέτη που παίρνει τις καλύτερες δυνατές αποφάσεις, που δεν φοβάται να εκφράσει ελεύθερα την άποψή του, που διαθέτει παρρησία, που θέτει την πατρίδα πάνω από φίλους και συγγενείς (άρα, η αγάπη για την πατρίδα βρίσκεται πάνω από τον Πολυνείκη). Με έμμεσο αλλά σαφή τρόπο ο Κρέοντας σκιαγραφεί τον εαυτό του ως ηγέτη : συνετός, θαρραλέος, τολμηρός, ευθύς, φιλόπατρης. 3. Να ερμηνεύσετε τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά η Αντιγόνη στην άρνηση της αδερφής της να συμπράξει στο έργο της ταφής. Μετά την άρνηση της Ισμήνης να πάρει μέρος στην ταφή του νεκρού και άταφου αδερφού της Πολυνείκη, η Αντιγόνη την επικρίνει με σκληρά λόγια. Η αντίδρασή της είναι σκληρή και έντονη. Απορρίπτει εκ των προτέρων μία ενδεχόμενη μεταστροφή και συνεργασία της αδερφής της. Επαναλαμβάνει με πιο αποφασιστικό τρόπο την πρόθεσή της να θάψει τον αδερφό τους και επικαλείται επιχειρήματα με ηθικό, θρησκευτικό, συναισθηματικό και λογικό χαρακτήρα. Η ρήξη είναι άμεση. Από την μία πλευρά, η διστακτικότητα, ο φόβος της συντηρητικής Ισμήνης και η φυσική της δειλία και από την άλλη η ισχυρή φύση της Αντιγόνης, που αποτελεί τον θεατρικό της αντίποδα. Η Ισμήνη που υποκύπτει, συμβιβάζεται, είναι άτολμη, δειλή. Έτσι λοιπόν η Αντιγόνη πεισμώνει μπροστά σε αυτήν την συμπεριφορά της αδερφής της. Νιώθει αγανάκτηση, περιφρόνηση, είναι ψυχρή γιατί πλέον νιώθει μόνη στην αντιμετώπιση του Κρέοντα και έτσι αφήνεται σε μία ηρωική έκρηξη και σε έναν απολογισμό της στάσης της. Η Αντιγόνη είναι πνεύμα που αγωνίζεται, που δεν χρειάζεται τον
οίκτο των άλλων. Γι αυτό όταν η Ισμήνη εκφράζει τον οίκτο της, την αποκρούει και της συμπεριφέρεται έτσι. 4. α. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των παρακάτω τύπων : πράσσειν, θάψω, ποιούσῃ, θανεῖν. Χ.Α. Πράσσ(ττ)ειν, -,πράξειν, πρᾶξαι, πεπραχ(γ)έναι, -. Θάπτω, ἔθαπτον, θάψω, ἔθαψα, [τέθαφα], [ἐτεθάφειν]. Ποιούσῃ, -, ποιησούσῃ, ποιησάσῃ, πεποιηκυίᾳ, -. Θνῄσκειν, -, θανεῖσθαι, θανεῖν, ταθνηκέναι ή ταθνᾶναι, -. β. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στο γ ενικό των των παρακάτω τύπων : κελεύσαιμ, θέλοις, ἴσθι, ἔχε. Ε.Α. Ἐκέλευσε(ν), κελεύσῃ, κελεύσαι/κελεύσειε(ν), κελευσάτω. Θέλει, θέλῃ, θέλοι, θελέτω. Οἶδε, εἰδῇ, εἰδείη, ἴστω. ἔχει, ἔχῃ, ἔχοι, ἐχέτω. 5. Να γίνει συντακτική αναγνώριση στους παρακάτω τύπους : πράσσειν αντικείμενο ρήματος θέλοις και τελικό απαρέμφατο. ἡδέως επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα ἂν δρῴης. θανεῖν υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης σε θέση ρήματος καλόν ἐστι και τελικό απαρέμφατο. ἄτιμα κατηγορούμενο στο εννοούμενο αντικείμενο του ρήματος (ἔντιμα). βίᾳ δοτική του τρόπου στα απαρέμφατο της αναφοράς δρᾶν. πολιτῶν γενική αντικειμενική στο βίᾳ. χώσουσ τελική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο, από το σημαντικό ρήμα κίνησης πορεύσομαι. ἀμήχανος κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο ἐγώ του ρήματος ἔφυν. φιλτάτῳ επιθετικός προσδιορισμός στο ἀδελφῷ. 6. Να βρεθούν και να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις και να δηλωθεί η συντακτική τους λειτουργία. Εἰ θέλοις ἔτι πράσσειν Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ, και σχηματίζει υποθετικό λόγο της απλής σκέψης. (ΑΠΟΔΟΣΗ : οὔτ ἂν κελεύσαιμι, οὔτ ἂν δρῴης). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης. ὁποῖά σοι δοκεῖ Δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὁποῖά, λειτουργεί ως αντικείμενο του ἴσθι της κύριας πρότασης.
ὃν δεῖ μ ἀρέσκειν τοῖς κάτω Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο χρόνος της προηγούμενης πρότασης. σοὶ δ εἰ δοκεῖ Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο εἰ, και σχηματίζει υποθετικό λόγο του πραγματικού (ΑΠΟΔΟΣΗ : ἀτιμάσασ ἔχε). 7. Να γραφεί η αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού των παρακάτω τύπων : ἐμοῦ, ποιούσῃ, ὅσια, πλείων, πολιτῶν. ἡμῶν, ποιούσαις, ὅσιον, πλείονες/πλείους, πολίτου.