ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 18.5.2016 COM(2016) 321 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ, ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Ευρωπαϊκό Εξάμηνο 2016: Ειδικές ανά χώρα συστάσεις EL EL
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η στήριξη των επενδύσεων, η συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και η διατήρηση υπεύθυνων δημοσιονομικών πολιτικών είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διατήρηση της ανάκαμψης της Ευρώπης και τον εκσυγχρονισμό των οικονομιών της. Αυτοί οι τρεις τομείς προτεραιότητας για ανάληψη δράσης - το λεγόμενο «ενάρετο τρίγωνο» - επιβεβαιώθηκαν στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης του 2016 και αποτελούν το υπόβαθρο των ειδικών ανά χώρα συστάσεων και των αποφάσεων οι οποίες λαμβάνονται στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης που παρουσιάζει σήμερα η Επιτροπή. Η δέσμη αυτή βασίζεται σε αξιολόγηση των εθνικών προγραμμάτων που υπέβαλαν τα κράτη μέλη τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2016 στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής και ενσωματώνει τα δεδομένα από την τελευταία οικονομική πρόβλεψη της Επιτροπής 1. Παράλληλα με τη δέσμη αυτή, η Επιτροπή δρομολογεί επίσης επίσημη διαβούλευση των συμβαλλόμενων μερών της Συνθήκης για τη Σταθερότητα, τον Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση σχετικά με τη μεταφορά του δημοσιονομικού συμφώνου στα εθνικά δίκαια. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Επιτροπή καταβάλλει εργώδεις προσπάθειες από κοινού με τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ με σκοπό να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Σημειώνεται πρόοδος στην εφαρμογή του προγράμματος εργασίας της Επιτροπής για το 2016. Τις προσεχείς εβδομάδες, η Επιτροπή θα δημοσιεύσει απολογισμό προόδου σχετικά με το Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη, την Ένωση Κεφαλαιαγορών, την ψηφιακή ενιαία αγορά και την στρατηγική για την ενιαία αγορά, τα οποία αποτελούν στο σύνολό τους ουσιώδη στοιχεία για την τόνωση της απασχόλησης και της ανάπτυξης. Οι προσπάθειες που καταβάλλονται σε επίπεδο ΕΕ υποστηρίζονται από το θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας Σε εθνικό επίπεδο, σημειώνεται μεν πρόοδος, αλλά παραμένει άνιση. Εναπόκειται στα κράτη μέλη να εφαρμόζουν τα μέτρα που συνέστησε το Συμβούλιο, προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση των οικονομιών τους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο σύνολό της. Η ευρωπαϊκή οικονομία συνεχίζει να εμφανίζει μέτρια ανάκαμψη, και οι εγχώριες πηγές ανάπτυξης πρέπει να αναλάβουν τον ρόλο τους βαθμιαία. Με κύριο μοχλό την ιδιωτική κατανάλωση, η οικονομική απόδοση ωφελήθηκε από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης και τη χαμηλή συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ προσφάτως. Δεδομένου ότι οι εν λόγω ευνοϊκοί παράγοντες μπορεί σύντομα να χάσουν τη δυναμική τους, είναι καίριας σημασίας η περαιτέρω τόνωση των εγχώριων πηγών ανάπτυξης, ιδιαίτερα η πραγματοποίηση παραγωγικών επενδύσεων σύμφωνα με το Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη, δεδομένου ότι μπορούν να ενισχύσουν τη ζήτηση σήμερα και την προσφορά αύριο. Οι επενδύσεις, τόσο από ιδιωτικές όσο και από δημόσιες πηγές, παραμένουν χαμηλές σε σύγκριση με τα επίπεδα πριν από την κρίση αλλά αρχίζουν να αποκτούν δυναμική και οι τάσεις σαφώς αντιστρέφονται πλέον. Για να επιτευχθεί περαιτέρω πρόοδος απαιτείται η υπέρβαση του συνδυασμού ανεπαρκούς ζήτησης, υψηλού ιδιωτικού χρέους, προβληματικού 1 Βλ. εθνικά προγράμματα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://ec.europa.eu/europe2020/making-it-happen/country-specific-recommendations/index_en.htm και οικονομικές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του 2016 της 3ης Μαΐου 2016 στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://ec.europa.eu/economy_finance/eu/forecasts/2016_spring_forecast_en.htm 2
επιχειρηματικού περιβάλλοντος σε ορισμένες χώρες και της γενικευμένης ακόμη εύθραυστης εμπιστοσύνης του ιδιωτικού τομέα. Η διάρθρωση της παγκόσμιας ανάπτυξης βελτιώνεται, ενώ το διεθνές περιβάλλον δημιουργεί ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις αναδυόμενες οικονομίες η ανάπτυξη αναμένεται να παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα λόγω της αύξησης της αστάθειας στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Πιο πρόσφατα, η ανάπτυξη στις μεγάλες προηγμένες οικονομίες επιβραδύνθηκε επίσης. Τα στοιχεία αυτά προκαλούν αβεβαιότητα και καταδεικνύουν την ανάγκη να ενισχύσει η ΕΕ την ικανότητά της να αναπτύσσεται και να τονώνει τη ζήτηση στη μεγάλη, ολοκληρωμένη οικονομία της. Η επιτάχυνση των ρυθμών προόδου στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, μεταξύ άλλων με τα κατάλληλα χρονοδιαγράμματα, είναι αναγκαία προκειμένου να δοθεί ώθηση στην ανάκαμψη και να αυξηθεί το μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό των οικονομιών της ΕΕ. Αυτό ισχύει ιδίως όσον αφορά τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, τις δυσοίωνες δημογραφικές τάσεις και τη σχετικά χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας. Η Επιτροπή έχει επανειλημμένως υποστηρίξει ότι χρειάζεται να αξιοποιηθούν όλα τα εργαλεία πολιτικής νομισματικά, φορολογικά και διαρθρωτικά για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και την τόνωση της ανάκαμψης. Έχει εστιάσει τη δράση της στην προώθηση της ανοδικής σύγκλισης μεταξύ των κρατών μελών, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Δεδομένου ότι, αφενός, μια χαλαρή νομισματική πολιτική δεν μπορεί από μόνη της να οδηγήσει σε βιώσιμη και ισόρροπη ανάπτυξη και, αφετέρου, τα δημοσιονομικά περιθώρια είναι ακόμη περιορισμένα σε πολλά κράτη μέλη, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είναι ουσιώδους σημασίας για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και την υλοποίηση των στόχων που καθορίζονται στις Συνθήκες της ΕΕ, με συνδυασμό ισόρροπης και βιώσιμης ανάπτυξης, πλήρους απασχόλησης και κοινωνικής προόδου. Με την αύξηση της παραγωγικότητας, οι καλά σχεδιασμένες μεταρρυθμίσεις βάσει χρονοδιαγραμμάτων μπορεί να έχουν σημαντικό θετικό αντίκτυπο στη μεσοπρόθεσμη δυνητική ανάπτυξη της οικονομίας και να ενισχύσουν την ικανότητα προσαρμογής. Οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις στην ανάπτυξη μπορούν να μεγιστοποιηθούν όταν η ταχεία εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων δώσει ώθηση στην εμπιστοσύνη σε συνδυασμό με συμπληρωματικά μέτρα τα οποία στηρίζουν την εγχώρια ζήτηση, ιδίως επενδύσεις. Τα κοινωνικά μοντέλα δοκιμάστηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης και πρέπει να εκσυγχρονιστούν και να ενισχυθούν συνδυάζοντας τα κατάλληλα στοιχεία της ευελιξίας και της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων βιώσιμων δυνατοτήτων επιστροφής και ένταξης στην αγορά εργασίας. Ενώ οι θέσεις απασχόλησης αυξήθηκαν από το 2013 κατά 5,5 εκατομμύρια και η ανεργία μειώνεται σημαντικά φθάνοντας στα χαμηλότερα επίπεδα εδώ και χρόνια, τα περισσότερα κράτη μέλη εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τις οξείες κοινωνικές συνέπειες της κρίσης. Η μακροχρόνια ανεργία παραμένει υψηλή με 10,5 εκατομμύρια ανέργους στην ΕΕ, ενώ 122 εκατομμύρια άνθρωποι θεωρείται ότι διατρέχουν τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού 2. Στη ζώνη του ευρώ, το πραγματικό κατά κεφαλή εισόδημα των νοικοκυριών παραμένει κάτω από το επίπεδο του 2008. Επιπλέον, όσον αφορά τις διαγραφόμενες προοπτικές, οι συνέπειες της γήρανσης του πληθυσμού απαιτούν περαιτέρω 2 Σύμφωνα με τα δεδομένα των Στατιστικών της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EU-SILC): http://ec.europa.eu/eurostat/web/income-and-living-conditions/overview 3
εκσυγχρονισμό στους τομείς της μακροχρόνιας περίθαλψης, των συντάξεων και της υγειονομικής περίθαλψης, ώστε να καλύπτεται όχι μόνο η έκταση της παροχής τους, αλλά και η χρηματοδότησή τους. Για την αντιμετώπιση ορισμένων εκ των ζητημάτων αυτών και για να ενθαρρυνθεί η σύγκλιση με τις χώρες που εμφανίζουν τις καλύτερες επιδόσεις, η Επιτροπή δρομολόγησε τις εργασίες για τη δημιουργία του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων 3 στο πλαίσιο των ευρύτερων προσπαθειών για την επίτευξη μιας βαθύτερης και δικαιότερης Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Η μεγάλη εισροή προσφύγων και μεταναστών πέρυσι συνεπιφέρει πολλές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις για την ΕΕ. Βραχυπρόθεσμα, η εισροή προσφύγων αναμένεται να απαιτήσει πρόσθετες δημόσιες δαπάνες και να αυξήσει την εγχώρια ζήτηση, πράγμα που θα έχει θετικές επιπτώσεις για το ΑΕΠ. Τα μεσοπρόθεσμα αποτελέσματα στην απασχόληση και την ανάπτυξη εξαρτώνται από την επιτυχημένη ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας και την κοινωνική τους ένταξη, μεταξύ άλλων μέσω εκπαιδευτικής υποστήριξης. Ένα ειδικευμένο εργατικό δυναμικό είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου η ΕΕ να ανταγωνιστεί σε παγκόσμιο επίπεδο, να προωθήσει την κοινωνική ένταξη και να διατηρήσει τα υψηλά πρότυπα διαβίωσής της. Ένα περισσότερο ειδικευμένο εργατικό δυναμικό θα αύξανε την παραγωγικότητα. Με τη σειρά της, η αύξηση της παραγωγικότητας θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των μισθών και της αγοραστικής δύναμης των Ευρωπαίων. Πρέπει να αναληφθεί επειγόντως δράση για να εξασφαλιστεί ότι το εργατικό δυναμικό της ΕΕ θα διαθέτει τις απαραίτητες δεξιότητες ώστε να συμβαδίζει σε μια ταχέως μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας. Καθ ην στιγμήν υπάρχουν εργοδότες που δυσκολεύονται να βρουν προσωπικό με τις κατάλληλες δεξιότητες, πάνω από τέσσερα εκατομμύρια νέοι παραμένουν άνεργοι, ενώ η αντιστοίχιση των σημερινών και των μελλοντικών αναγκών της αγοράς εργασίας αποτελεί πρόκληση σε όλους τους τομείς. Τούτο είναι επίσης ζωτικής σημασίας ενόψει των δημογραφικών εξελίξεων. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) έχει αρχίσει να παράγει αποτελέσματα στην πράξη. Μέχρι στιγμής η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) έχει εγκρίνει 57 έργα για χρηματοδότηση στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ, τα οποία αντιπροσωπεύουν συνολικά κονδύλια ύψους 7,8 δισ. EUR. Περισσότερα έργα επιλέγονται για χρηματοδότηση κάθε μήνα. Από τα έργα που έχουν εγκριθεί μέχρι σήμερα, περίπου τα μισά στηρίζουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση και άλλες επενδύσεις που συμβάλλουν στην ανάπτυξη με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Άλλα έργα αφορούν τους τομείς της Ε&Α και της βιομηχανικής καινοτομίας, των ψηφιακών και κοινωνικών υποδομών, των μεταφορών, καθώς και της πρόσβασης των μικρότερων επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΕ) έχει εγκρίνει περισσότερες από 165 συμφωνίες χρηματοδότησης ΜΜΕ, ενώ η συνολική χρηματοδότηση που χορηγείται από το ΕΤΣΕ ανέρχεται σε 3,4 δισ. EUR. Περίπου 136 000 ΜΜΕ και επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης αναμένεται να ωφεληθούν. Συνολικά οι ενέργειες αυτές αναμένεται να κινητοποιήσουν συνολικές επενδύσεις ύψους 82,1 δισ. EUR. Μια άλλη σημαντική πηγή στήριξης της ΕΕ για επενδύσεις παρέχεται μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) με σχεδιαζόμενη επένδυση της ΕΕ ύψους 454 δισ. EUR μέχρι το 2020 υπέρ των μοχλών της απασχόλησης και 3 COM(2016) 127 τελικό της 8ης Μαρτίου 2016. 4
της ανάπτυξης. Με το κλείσιμο της προηγούμενης γενιάς προγραμμάτων στο τέλος του 2015, το 2016 θα επιταχυνθεί η υλοποίηση των προγραμμάτων ΕΔΕΤ για την περίοδο 2014-2020. Η Επιτροπή, από κοινού με τα κράτη μέλη, θα συνεχίσει να επανεξετάζει συστηματικά την εφαρμογή των προγραμμάτων αυτών. 2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2016 Μεγαλύτερη ενοποίηση της διάστασης της ζώνης του ευρώ με τις εθνικές διαστάσεις. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του 2016 είναι ο πρώτος κύκλος πολιτικής κατά τον οποίο η Επιτροπή πρότεινε συστάσεις για τη ζώνη του ευρώ από κοινού με την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης. Αυτές εκδόθηκαν εν συνεχεία από το Συμβούλιο πριν από τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις. Οι πέντε συστάσεις υπογραμμίζουν τις δράσεις πολιτικής για τη ζώνη του ευρώ στους τομείς των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, της δημοσιονομικής πολιτικής και των χρηματοπιστωτικών αγορών. Παρείχαν ένα συνεκτικό σημείο αναφοράς για την κατάρτιση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων, εξασφαλίζοντας μια σαφέστερη ενσωμάτωση της διάστασης της ευρωζώνης στις εσωτερικές πολιτικές και μεταρρυθμίσεις. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις που πρότεινε η Επιτροπή σκοπό έχουν, επομένως, να στηρίξουν την εφαρμογή των συστάσεων για τη ζώνη του ευρώ 4. Αυτό αφορά ιδίως τις συστάσεις που συνδέονται με τον συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό, τα πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, τις αγορές εργασίας, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και τα πλαίσια αφερεγγυότητας. Περισσότερο επικεντρωμένες ειδικές ανά χώρα συστάσεις Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις καθορίζουν τους στόχους πολιτικής για τους επόμενους 12 έως 18 μήνες. Προκειμένου να ενισχυθεί ο ενστερνισμός των μεταρρυθμίσεων, και ως συμβολή στην καλύτερη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, το 2015 η Επιτροπή υιοθέτησε μια περισσότερο εστιασμένη προσέγγιση μειώνοντας σημαντικά τον αριθμό των συστάσεων, ώστε να καλύπτονται μόνο βασικά ζητήματα προτεραιότητας με μακροοικονομική και κοινωνική σημασία στα οποία απαιτείται να δοθεί άμεση προσοχή από τα κράτη μέλη. Οι συστάσεις εστιάζουν επίσης στους στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν, αντί να ορίζουν τον τρόπο με τον οποίο αυτοί θα επιτευχθούν, προκειμένου να καθοδηγούν τα κράτη μέλη αφήνοντας το απαραίτητο περιθώριο ελιγμών. Οι συστάσεις του 2016 παγιώνουν την προσέγγιση αυτή. Λαμβάνουν επίσης υπόψη τον εντατικό διάλογο με τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ και με τις εθνικές αρχές και τους ενδιαφερόμενους φορείς μετά τη δημοσίευση των εκθέσεων ανά χώρα τον Φεβρουάριο του 2016 5. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί ένα ευρύ φάσμα εξελίξεων οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Ενώ οι εκθέσεις ανά χώρα καλύπτουν ευρύτερο φάσμα θεμάτων και προκλήσεων με οικονομική και κοινωνική σημασία για τα κράτη μέλη, οι συστάσεις ανά χώρα έχουν στενότερη εστίαση προκειμένου να καθοδηγούν και να κατευθύνουν τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες. Ταυτόχρονα, εξασφαλίζεται η κατάλληλη διαφοροποίηση 4 Έγγραφο 5134/16 του Συμβουλίου. 5 Βλ. τις εκθέσεις ανά χώρα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://ec.europa.eu/europe2020/making-it-happen/country-specific-recommendations/index_en.htm 5
μεταξύ των κρατών μελών, ανάλογα με τη φύση και την έκταση των προκλήσεων. Τούτο αποτυπώνεται τόσο στον αριθμό των ειδικών ανά χώρα συστάσεων και όσο και στον βαθμό συγκεκριμενοποίησής τους. Μια ισχυρότερη διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών Η φύση των μακροοικονομικών ανισορροπιών που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη έχει καταστεί σαφέστερη και επεξηγείται καλύτερα. Όπως αναφέρει στην ανακοίνωση που εξέδωσε μετά την έκδοση των εκθέσεων ανά χώρα 6, η Επιτροπή έλαβε μέτρα για να βελτιώσει τη διαφάνεια της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών και την κατηγοριοποίηση των ανισορροπιών των κρατών μελών. Τα πορίσματα των εμπεριστατωμένων επισκοπήσεων για τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη στο πλαίσιο της διαδικασίας παρουσιάστηκαν σαφέστερα και αποτελεσματικότερα στις ανά χώρα εκθέσεις. Το γεγονός αυτό ενισχύει τον σύνδεσμο μεταξύ των προκλήσεων και της πολιτικής απόκρισης και συμβάλλει στον εντοπισμό των κυριότερων κενών σε επίπεδο πολιτικής. Ο εξορθολογισμός και η σταθεροποίηση των κατηγοριών των μακροοικονομικών ανισορροπιών από έξι σε τέσσερις (απουσία ανισορροπιών, ανισορροπίες, υπερβολικές ανισορροπίες και υπερβολικές ανισορροπίες με διορθωτικά μέτρα) συμβάλλει επίσης στον σκοπό αυτό. Όπως και σε προηγούμενους κύκλους, η σοβαρότητα και η έκταση των ανισορροπιών αποτυπώνονται στις προτάσεις για τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις, στις οποίες, ιδίως, χώρες με υπερβολικές ανισορροπίες έχουν περισσότερο στοχοθετημένες συστάσεις ανά χώρα. Η παρακολούθηση των κύριων οικονομικών και πολιτικών εξελίξεων για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών θα διευρυνθεί. Με τον εξορθολογισμό του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, αποφασίσθηκε επίσης ότι, από την προσεχή κύκλο, θα υπάρχει ειδική παρακολούθηση για όλα τα κράτη μέλη στα οποία έχουν εντοπιστεί μακροοικονομικές ανισορροπίες και υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες. Όπως και σε προηγούμενους κύκλους, σκοπό έχει να συμβάλει στην ταχύτερη και πιο ολοκληρωμένη πολιτική για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών που εντοπίζονται, με εντατικοποίηση του διαλόγου μεταξύ της Επιτροπής και των εθνικών αρχών, με την υποστήριξη αποστολών εμπειρογνωμόνων και τακτικών εκθέσεων προόδου. Οι επαφές αυτές θα συμβάλουν επίσης στην παρακολούθηση της εφαρμογής των ειδικών ανά χώρα συστάσεων στα οικεία κράτη μέλη. Η παρακολούθηση θα ποικίλλει ανάλογα με τη σοβαρότητα των σχετικών προκλήσεων. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο δίνει πλέον μεγαλύτερη έμφαση στην απασχόληση και τις κοινωνικές επιδόσεις. Η αξιολόγηση και οι συμβουλές που παρέχονται στο πλαίσιο του Εξαμήνου λαμβάνουν συστηματικά υπόψη την απασχόληση και τις κοινωνικές συνθήκες. Η ένταξη τριών νέων θέσεων μεταβλητών για την απασχόληση στον πίνακα αποτελεσμάτων της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών αντικατοπτρίζει τη βούληση της Επιτροπής να διευρύνει την ανάλυση των μακροοικονομικών ανισορροπιών. Οι δείκτες προστίθενται προκειμένου να αποτυπώνουν καλύτερα τη διάσταση της απασχόλησης και την κοινωνική διάσταση των ανισορροπιών και των διαδικασιών προσαρμογής. Δίδεται μεγαλύτερη προσοχή στην κοινωνική δικαιοσύνη στο πλαίσιο των προγραμμάτων μακροοικονομικής προσαρμογής. 6 Βλ. COM(2016) 95 final/2 της 7ης Απριλίου 2016. 6
Συστηματικότερη χρήση της διασταυρούμενης εξέτασης και της αξιολόγησης βάσει σημείων αναφοράς Αναπτύσσονται περαιτέρω εργαλεία σύγκρισης μεταξύ χωρών. Η σύγκλιση μπορεί να προωθηθεί με συγκριτική αξιολόγηση και την επιδίωξη βέλτιστων πρακτικών. Η Επιτροπή έχει αρχίσει σταδιακά να προτείνει σημεία αναφοράς και ασκήσεις διασταυρούμενης εξέτασης σε διάφορους τομείς άσκησης πολιτικής ή θεματικούς τομείς, για να προωθήσει την κοινή κατανόηση των προκλήσεων και των αποκρίσεων πολιτικής και για να αυξήσει την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Σε πολιτικό επίπεδο και σε επίπεδο επιτροπών εντός του Συμβουλίου διεξήχθησαν ή διεξάγονται πολλές χρήσιμες συζητήσεις οι οποίες θα διευρυνθούν περαιτέρω κατά τον επόμενο γύρο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Οι συγκριτικές αναλύσεις μεταξύ των χωρών έχουν καταστεί επομένως σημαντικό εργαλείο για τη στήριξη των συμβουλών σε θέματα πολιτικής που παρέχει η Επιτροπή στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις, διευκολύνοντας μια διαφανή συζήτηση των βέλτιστων πρακτικών και αποτελεσμάτων σε διάφορους τομείς πολιτικής. Με βάση την εμπειρία των κρατών μελών της ΕΕ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η Επιτροπή ενισχύει επίσης τη στήριξη που προσφέρει για τη βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης και της ανταγωνιστικότητας στις χώρες της διεύρυνσης. Περισσότερη στήριξη στις μεταρρυθμίσεις μέσω των ταμείων της ΕΕ και τεχνικής βοήθειας. Υπάρχει πλέον σαφής σύνδεση μεταξύ της χρήσης του προϋπολογισμού της ΕΕ στα κράτη μέλη και της προώθησης πολιτικών μεταρρυθμίσεων. Σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο που διέπει τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) 7, τα προγράμματα που συγχρηματοδοτούνται από τα ΕΔΕΤ για την περίοδο 2014-2020 λαμβάνουν υπόψη όλες τις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Τα επιχειρησιακά προγράμματα έχουν ευθυγραμμιστεί στενά με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις των προηγούμενων ετών και η έγκρισή τους εξαρτάται από την εφαρμογή σειράς μεταρρυθμίσεων (εκ των προτέρων προϋποθέσεων) προκειμένου να διευκολυνθεί η χρήση και η αποτελεσματικότητα των ΕΔΕΤ. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί και θα υποβάλλει εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο που επιτελείται για την επίτευξη των συμφωνημένων στόχων έως το 2017. Προτίθεται επίσης να συζητήσει με τα κράτη μέλη την αποτελεσματικότητα του προγραμματισμού για τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρης ευθυγράμμιση με την πάροδο του χρόνου, σύμφωνα με τις διατάξεις των ΕΔΕΤ περί μακροοικονομικών προϋποθέσεων. Θα συζητήσει λεπτομερέστερα με τα κράτη μέλη τις ανάγκες τους για τεχνική βοήθεια και θα φροντίσει να κινητοποιηθούν για τη στήριξη των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων τα 5 δισ. EUR των ΕΔΕΤ που έχουν διατεθεί για τη δημιουργία διοικητικής ικανότητας. Η αποτελεσματική εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στηρίζεται επίσης μέσω της σταδιακής παροχής τεχνικής βοήθειας από τη νεοσυσταθείσα Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Επιτροπής. Με βάση την πείρα που αποκτήθηκε από τη στήριξη που παρασχέθηκε στην Κύπρο και την Ελλάδα, νομοθετική πρόταση για τη χρηματοδότηση της τεχνικής υποστήριξης στα κράτη μέλη που θα προέβαιναν σε σχετικό αίτημα υποβλήθηκε πέρυσι τον Νοέμβριο και βρίσκεται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση από τους συννομοθέτες. Το προτεινόμενο πρόγραμμα στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (ΠΣΔΜ) θα αποτελέσει ένα ειδικό μέσο της ΕΕ για την προσφορά συνολικής και στοχοθετημένης στήριξης στα κράτη μέλη, 7 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013. 7
κατόπιν αιτήσεώς τους, η οποία θα τα βοηθήσει στον σχεδιασμό και την εφαρμογή θεσμικών, διαρθρωτικών και διοικητικών μεταρρυθμίσεων. Το πρόγραμμα στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα επιτρέψει την κινητοποίηση τεχνικής υποστήριξης για ένα ευρύ φάσμα βασικών τομέων μεταρρύθμισης. Στην περίπτωση της γενικής διοικητικής μεταρρύθμισης, μπορεί να παρέχεται στήριξη για τη βελτίωση της διακυβέρνησης, της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την καταπολέμηση της διαφθοράς και της απάτης. Η στήριξη στον τομέα της δημοσιονομικής πολιτικής μπορεί να περιλαμβάνει, για παράδειγμα, βοήθεια για τη βελτίωση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, καθώς και στήριξη για την αποτελεσματικότερη είσπραξη φόρων και εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Η μεταρρύθμιση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος θα μπορούσε να ωφεληθεί από την παροχή βοήθειας στη διαδικασία απλούστευσης του ρυθμιστικού συστήματος και τη σταδιακή εφαρμογή πολιτικών για προώθηση της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας, των άμεσων ξένων επενδύσεων και των εξαγωγών. Η στήριξη στον τομέα των χρηματοπιστωτικών αγορών μπορεί να περιλαμβάνει την παροχή βοήθειας για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της νομοθεσίας περί αφερεγγυότητας φυσικών και νομικών προσώπων και των πλαισίων τιτλοποίησης όσον αφορά την Ένωση Κεφαλαιαγορών. Θα μπορούσε να κινητοποιηθεί τεχνική βοήθεια για μεταρρυθμίσεις στους τομείς της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής πολιτικής, π.χ. για την αύξηση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας δεδομένων των κινδύνων όσον αφορά τη μακροπρόθεσμη διατηρησιμότητα. Δημοκρατική νομιμότητα και λογοδοσία Η αποτελεσματική δημοκρατική νομιμότητα και η λογοδοσία είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της ανάληψης ευθυνών στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Ο διάλογος με τα ενδιαφερόμενα μέρη (κυβερνήσεις, κοινοβούλια, κοινωνικούς εταίρους, κοινωνία των πολιτών) και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα κρίσιμα σημεία της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου ενισχύθηκε σημαντικά, τόσο σε τεχνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Η έγκαιρη δημοσίευση των εκθέσεων ανά χώρα δημιούργησε περισσότερα χρονικά περιθώρια για τη συμμετοχή σε διεξοδικές συζητήσεις πριν από τη δημοσίευση των προτάσεων της Επιτροπής για τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις. Τα κράτη μέλη αναβαθμίζουν επίσης διαρκώς τη συμμετοχή των εθνικών κοινοβουλίων και των κοινωνικών εταίρων. Ο ρόλος των εθνικών κοινοβουλίων θα πρέπει να ισχυροποιηθεί περαιτέρω, με ενισχυμένες ανταλλαγές απόψεων στο πλαίσιο της συζήτησης για τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που απευθύνονται στα κράτη μέλη και στο πλαίσιο της ετήσιας διαδικασίας του προϋπολογισμού. Η Επιτροπή συμμετείχε ενεργά στις δημόσιες συζητήσεις σε κάθε χώρα, τόσο σε πολιτικό όσο και σε τεχνικό επίπεδο, καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Οι επαφές αυτές εντάθηκαν μετά τη δημοσίευση των εκθέσεων ανά χώρα, κατά την κατάρτιση των εθνικών προγραμμάτων και της δέσμης που εκδίδεται σήμερα. Η ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων σε όλα τα επίπεδα κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την εξασφάλιση επιτυχών αποτελεσμάτων. Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων έχει πλέον καθιερωθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μολονότι υπάρχει περιθώριο να αυξηθεί η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό των μεταρρυθμίσεων σε εθνικό επίπεδο. Η Επιτροπή κάλεσε επανειλημμένα τα κράτη μέλη να διαβουλεύονται στενά με τους εθνικούς κοινωνικούς εταίρους κατά την κατάρτιση των εθνικών προγραμμάτων τους. Τα κράτη μέλη προέβησαν σε διαβουλεύσεις με τους εθνικούς κοινωνικούς εταίρους σχετικά με τα εθνικά μεταρρυθμιστικά 8
προγράμματα και ορισμένα από αυτά μετέφεραν τις θέσεις των κοινωνικών εταίρων στην Επιτροπή. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν συμβάλει στην καθοδήγηση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψηφίσματα για τρεις διαφορετικές εκθέσεις σχετικά με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, οι οποίες καλύπτουν τα θέματα της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης για το 2016 8, την απασχόληση και τις κοινωνικές πτυχές 9, και τη διακυβέρνηση της ενιαίας αγοράς 10. Σε διάφορους σχηματισμούς του Συμβουλίου πραγματοποιήθηκε διεξοδική συζήτηση πριν από την έκδοση των συστάσεων για τη ζώνη του ευρώ και την έγκρισή τους από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Φεβρουάριο. Στις 17 Μαρτίου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 11 ενέκρινε τους τομείς πολιτικής που έχουν προτεραιότητα στο πλαίσιο της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης και επισήμανε ότι τα κράτη μέλη θα αποτυπώσουν τις προτεραιότητες στα προσεχή εθνικά μεταρρυθμιστικά τους προγράμματα και στα προγράμματα σταθερότητας ή σύγκλισης. 3. Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΙΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΩΝ Τα κράτη μέλη πραγματοποίησαν πρόοδο στις μεταρρυθμίσεις το έτος που πέρασε, αλλά ο ρυθμός της προόδου πρέπει να επιταχυνθεί. Συνολικά, τα κράτη μέλη πραγματοποίησαν περιορισμένη έως μικρή πρόοδο για την αντιμετώπιση των ζητημάτων τα οποία προσδιορίστηκαν στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν το 2015 12. Επομένως, η πρόοδος παρέμεινε στο ίδιο επίπεδο πέρυσι σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Η εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων ποικίλλει αναλόγως του τομέα πολιτικής. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην πολυπλοκότητα των μεταρρυθμίσεων που πρέπει να πραγματοποιηθούν, όπως οι μεταρρυθμίσεις των αγορών εργασίας και προϊόντων, των συνταξιοδοτικών συστημάτων και του τραπεζικού τομέα. Η σημαντικότερη πρόοδος παρατηρείται όσον αφορά τις συστάσεις στους τομείς των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και των ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας. Αντιθέτως, θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί μεγαλύτερη πρόοδος όσον αφορά τη δημιουργία ενός κανονιστικού περιβάλλοντος φιλικού προς τις επιχειρήσεις και την απασχόληση, την αύξηση της συμμετοχής γυναικών στην αγορά εργασίας και τη μείωση των φραγμών στον τομέα των υπηρεσιών. Περισσότερη πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων διαπιστώθηκε στα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν ανισορροπίες απ ό,τι στα κράτη μέλη χωρίς ανισορροπίες, πιθανόν λόγω της ευρύτερης ανάγκης για μεταρρυθμίσεις, της ενίσχυσης του πολιτικού διαλόγου και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ως απόκριση στις εντονότερες πιέσεις της αγοράς. Τα κράτη μέλη επιτυγχάνουν πρόοδο στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών στις οικονομίες τους, παρά το δυσχερές περιβάλλον. Σε χώρες με υψηλές εξωτερικές υποχρεώσεις, τα μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών από την περίοδο πριν από την κρίση έχουν μειωθεί σημαντικά ή ακόμα μετατράπηκαν σε πλεονάσματα. Σε ορισμένα άλλα κράτη μέλη, εξακολουθούν να υπάρχουν πλεονάσματα και μάλιστα 8 A8-0030/2016. 9 A8-0031/2016. 10 A8-0017/2016. 11 EUCO 12/1/16 REV1. 12 Συνολική αξιολόγηση της εφαρμογής των ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν τον Ιούλιο του 2015 περιλαμβάνεται στις εκθέσεις ανά χώρα που δημοσιεύτηκαν στις 26 Φεβρουαρίου 2016. 9
παραμένουν πολύ υψηλά. Η ανταγωνιστικότητα από πλευράς κόστους βελτιώθηκε γενικά και υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι έχει σημειωθεί διαρθρωτική προσαρμογή σε ό,τι αφορά τη μετατόπιση των πόρων προς τον τομέα των εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών. Η ανεργία μειώνεται, αν και σε διαφορετικό βαθμό μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών. Στις περισσότερες χώρες, η διαδικασία εξυγίανσης των ισολογισμών προχωρεί, και η απομόχλευση στους τομείς των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων βρίσκεται εν εξελίξει, ενώ βελτιώνεται η κεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Στις περισσότερες χώρες, η απομόχλευση συνδέεται κυρίως με μείωση των δαπανών, ενώ σε ορισμένες χώρες το σχετικό επίπεδο χρέους μειώθηκε λόγω της ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό, οι ευπάθειες που συνδέονται με τη συνεχιζόμενη συσσώρευση χρέους σε ορισμένους τομείς εξακολουθούν να εμπνέουν ανησυχία, ενώ ο χρηματοπιστωτικός τομέας επηρεάζεται από χαμηλή αποδοτικότητα σε συνδυασμό με υψηλά επίπεδα μη εξυπηρετούμενων παλαιών δανείων και την ανάγκη προσαρμογής σε ένα πιο απαιτητικό ρυθμιστικό περιβάλλον. Λιγότερα κράτη μέλη σε σχέση με πέρυσι θεωρείται ότι εμφανίζουν μακροοικονομικές ανισορροπίες, καθώς η κατηγοριοποίηση των ανισορροπιών στο πλαίσιο της ΔΜΑ εξορθολογίστηκε και η εποπτεία βάσει της ΔΜΑ ήταν περισσότερο εστιασμένη. Για έξι κράτη μέλη που εξετάστηκαν με εμπεριστατωμένη επισκόπηση, εξήχθη το συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν ανισορροπίες όσον αφορά τη ΔΜΑ. Διαπιστώθηκε ότι επτά κράτη μέλη αντιμετωπίζουν ακόμη ανισορροπίες και έξι κράτη μέλη αντιμετωπίζουν υπερβολικές ανισορροπίες. Για την Κροατία και την Πορτογαλία, που εμφανίζουν υπερβολικές ανισορροπίες, η Επιτροπή ανακοίνωσε τον Μάρτιο ότι θα επανεξετάσει την αξιολόγησή της, αφού λάβει υπόψη τον βαθμό φιλοδοξίας των εθνικών τους προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων. Βάσει της αξιολόγησης στην οποία προέβη όσον αφορά τις δεσμεύσεις πολιτικής των δύο αυτών κρατών μελών, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν χρειάζεται κατά το παρόν στάδιο κλιμάκωση της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει ταχεία και πλήρης εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που προβλέπονται στις οικείες ειδικές ανά χώρα συστάσεις. 4. ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΩΝ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ 2016 Ένα συνεκτικό πλαίσιο πολιτικής συνιστά σημαντικό παράγοντα σταθεροποίησης. Για να ενισχυθεί η ανάκαμψη και να δοθεί ώθηση σε μια ανοδική οικονομική και κοινωνική σύγκλιση, η Επιτροπή διαρθρώνει τις προτάσεις της για τις ανά χώρα συστάσεις βάσει των τριών κύριων πυλώνων που καθορίστηκαν στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης για το 2016. Οι συστάσεις και οι αποφάσεις που λαμβάνονται στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών αποτελούν μια ολοκληρωμένη δέσμη πολιτικών η οποία συνδυάζει διάφορα εργαλεία οικονομικής διακυβέρνησης εξασφαλίζοντας έτσι ένα πιο αποτελεσματικό συντονισμό των πολιτικών. Επιπλέον, οι συστάσεις για τη ζώνη του ευρώ λειτουργούν επίσης ως σημαντικός οδηγός για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Η πιο μακροπρόθεσμη προοπτική που εξαγγέλλεται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» συνδέεται σταθερά με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» δίνει πάντοτε τη μακροπρόθεσμη προοπτική στις προσπάθειες για ενίσχυση της απασχόλησης και της ανάπτυξης. Οι βασικές αρχές της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» παραμένουν και σήμερα 10
σε ισχύ. Καθορίζουν την κατεύθυνση των ειδικών ανά χώρα συστάσεων και αποτέλεσαν επίσης τη βάση για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία. Ο Πίνακας 2 που επισυνάπτεται στην παρούσα ανακοίνωση παρέχει επισκόπηση της προόδου που έχει σημειωθεί προς την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Άρση των φραγμών στη χρηματοδότηση και τη στήριξη δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων Πρέπει να εξασφαλιστούν δυνατότητες χρηματοδότησης ενός ευρύτερου φάσματος επιχειρήσεων. Σε πολλά κράτη μέλη, τα υψηλά επίπεδα ιδιωτικού χρέους και το υψηλό ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων εξακολουθούν να μην επιτρέπουν την ισχυρότερη ανάκαμψη της χορήγησης πιστώσεων. Η Ένωση Κεφαλαιαγορών θα πρέπει να χρησιμοποιείται από τα κράτη μέλη ως εργαλείο για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών αγορών τίτλων προερχόμενων από τιτλοποίηση περιουσιακών στοιχείων ΜΜΕ ώστε οι βελτιωμένες συνθήκες χρηματοδότησης και η αύξηση της χορήγησης πιστώσεων να γίνουν αισθητές από μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων. Επιπλέον, οι αγορές για άλλες μορφές χρηματοδότησης από τις χρηματαγορές, όπως τα κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου, πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω, μεταξύ άλλων μέσω επανεξέτασης του κανονιστικού περιβάλλοντος στα κράτη μέλη. Η Επιτροπή συνιστά στη Γερμανία, την Κύπρος, την Πορτογαλία και τη Σλοβενία να αναλάβουν δράση στον τομέα αυτόν. Η εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών συμβάλλει στη δημιουργία των προϋποθέσεων για καλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Οι τράπεζες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την προσαρμογή των ισολογισμών τους και τα περισσότερα τραπεζικά ιδρύματα εμφανίζουν ικανοποιητικά επίπεδα κεφαλαιοποίησης και ρευστότητας. Ωστόσο, ο τραπεζικός τομέας σε ορισμένες χώρες εξακολουθεί να εμφανίζει υψηλό ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων και τοξικά στοιχείων ενεργητικού. Οι αδυναμίες, αυτές αν δεν αντιμετωπιστούν, μπορεί να οδηγήσουν σε υποτονική αύξηση των πιστώσεων. Επιπλέον, λόγω της παρατεινόμενης αναχρηματοδότησης μη εξυπηρετούμενων δανείων μειώνονται οι πόροι που μένουν διαθέσιμοι για νέα έργα, γεγονός που οδηγεί σε ανεπαρκή χορήγηση πιστώσεων. Σε ορισμένες χώρες, μεταρρυθμίσεις του πλαισίου αφερεγγυότητας μπορεί να βοηθήσουν στην επιτάχυνση της διευθέτησης επισφαλών απαιτήσεων, συμβάλλοντας σε μια πιο ταχεία εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία καλύτερων συνθηκών για την τιτλοποίηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Για τους λόγους αυτούς, η Επιτροπή συνέστησε την ανάληψη περαιτέρω δράσης για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, μεταξύ άλλων με τη βοήθεια μεταρρυθμίσεων του πλαισίου αφερεγγυότητας, σε χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ιρλανδία, η Κροατία, η Ιταλία, η Κύπρος, η Πορτογαλία και η Σλοβενία. Ενεργοποίηση των επενδύσεων δεν σημαίνει απλώς αύξηση της χρηματοδότησης. Οι επενδύσεις δεν μπόρεσαν μέχρι στιγμής να καταστούν ισχυρός μοχλός της ανάκαμψης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να χρησιμοποιούν τα δημοσιονομικά τους περιθώρια, όπου αυτά είναι διαθέσιμα, για παράδειγμα στη Γερμανία, για να αυξήσουν τις δημόσιες επενδύσεις σε τομείς που ευνοούν την ανάπτυξη, όπως οι υποδομές, η εκπαίδευση και η έρευνα. Ταυτόχρονα, τα κράτη μέλη προτρέπονται να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον ευνοϊκό για παραγωγικές επενδύσεις. Ανασκόπηση των εθνικών φραγμών για τις επενδύσεις την οποία πραγματοποίησε η Επιτροπή δείχνει ότι οι περισσότεροι φραγμοί αφορούν σημεία συμφόρησης, όπως η περιορισμένη αποτελεσματικότητα και διαφάνεια της δημόσιας 11
διοίκησης, η αναποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος και αδυναμίες του επιχειρηματικού περιβάλλοντος Σε αυτές συγκαταλέγονται ο σημαντικός κανονιστικός και διοικητικός φόρτος και η έλλειψη προβλέψιμου ρυθμιστικού πλαισίου και τομεακών κανονισμών (που συνεπάγονται δυσκίνητες και χρονοβόρες διαδικασίες έγκρισης), στοιχεία που μπορούν να παρεμποδίσουν τις επενδύσεις σε μεγάλα έργα υποδομής. Παραμένουν ανεπάρκειες στα συστήματα φορολόγησης, τις δημόσιες συμβάσεις, τα δικαστικά συστήματα και τα πλαίσια αφερεγγυότητας. Για παράδειγμα, η Επιτροπή συνιστά στην Ουγγαρία να καταργήσει στρεβλωτικούς τομεακούς φόρους και στη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία να βελτιώσουν τη φορολογική συμμόρφωση. Η Ιταλία πρέπει να μειώσει τη διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών σε αστικές υποθέσεις με την επιβολή μεταρρυθμίσεων και μέσω της αποτελεσματικής διαχείρισης των υποθέσεων θα πρέπει επίσης να βελτιώσει το πλαίσιο για την αφερεγγυότητα και την είσπραξη οφειλών. Το Βέλγιο θα μπορούσε να απλοποιήσει το φορολογικό του σύστημα και να καταργήσει στρεβλωτικές φορολογικές δαπάνες. Επιπλέον, χρειάζονται μεταρρυθμίσεις για να καταστεί δυνατή η πρόσβαση σε αυξημένες και περισσότερο διαφοροποιημένες πηγές χρηματοδότησης, και υπάρχει ανάγκη επέκτασης των προτεραιοτήτων πέραν της παραδοσιακής υποδομής ώστε να περιληφθούν περισσότερο άυλα στοιχεία, το ανθρώπινο κεφάλαιο και οι σχετικές κοινωνικές επενδύσεις. Η αύξηση της ικανότητας προσαρμογής των αγορών εργασίας και προϊόντων διαδραματίζει επίσης κάποιο ρόλο. Για να επιτευχθεί πρόοδος απαιτούνται επίσης η ενίσχυση της ενιαίας αγοράς, ο καθορισμός μιας σταθερής σειράς προγραμματιζόμενων έργων, τόσο εθνικών όσο και διασυνοριακών, και η εξασφάλιση του συντονισμού και του προγραμματισμού σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης. Παράλληλα, η Επιτροπή αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων για επενδύσεις στην Ευρώπη με την εφαρμογή του Επενδυτικού Σχεδίου για την Ευρώπη και την περαιτέρω ενίσχυση της ενιαίας αγοράς. Βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της παραγωγικότητας Η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη εξαρτάται από τις αυξήσεις της παραγωγικότητας. Αυτό απαιτεί από την ΕΕ να αυξήσει τις επενδύσεις της σε τομείς όπως η τεχνολογία, η καινοτομία και το ανθρώπινο κεφάλαιο. Το χαμηλό επίπεδο επενδύσεων επί σειρά ετών προκάλεσε σημαντική συσσώρευση καθυστερήσεων, ιδίως στις τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ). Η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα θα ωφεληθούν από διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα επιτρέψουν πιο αποτελεσματική κατανομή των πόρων, την ταχύτερη υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών, την προώθηση μιας πιο κυκλικής οικονομίας και την εισαγωγή καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων. Ένα ρυθμιστικό περιβάλλον πιο φιλικό προς την απασχόληση και τις επιχειρήσεις θα ενθάρρυνε τις ιδιωτικές επενδύσεις. Η βελτίωση των πρακτικών της δημόσιας διοίκησης, η πάταξη της διαφθοράς, η διαφάνεια, η θέσπιση μη επαχθών και προβλέψιμων κανονιστικών ρυθμίσεων συμβάλλουν στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Για παράδειγμα, η Επιτροπή συνιστά στη Γαλλία να συνεχίσει το πρόγραμμα απλούστευσής της, στην Ιταλία να εφαρμόσει τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και στην Αυστρία να μειώσει τους διοικητικούς και κανονιστικούς φραγμούς για τις επενδύσεις, ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών. 12
Η ταχέως μεταβαλλόμενη οικονομία απαιτεί ευέλικτη κατανομή των πόρων. Οι ποιοτικές πτυχές των μεταρρυθμίσεων είναι σημαντικές για την επιτυχία των προσπαθειών. Η αποτελεσματική κατανομή των πόρων προς τις πιο παραγωγικές επιχειρήσεις, θα αυξήσει την παραγωγικότητα και τους ρυθμούς ανάπτυξης. Επίσης, θα αυξήσει τις επενδύσεις από πιο αποδοτικές επιχειρήσεις, ενισχύοντας έτσι το μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό των οικονομιών των κρατών μελών. Οι μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων, υπηρεσιών και εργασίας απαιτούν χρόνο για να αποδώσουν καρπούς, αλλά επιφέρουν ανακατανομή των πόρων, κινητοποιώντας επενδύσεις και εκσυγχρονίζοντας την παραγωγική βάση της οικονομίας της ΕΕ. Το αναπτυξιακό δυναμικό θα μπορούσε να αυξηθεί με τη βελτίωση των επιδόσεων του τομέα των επιχειρηματικών υπηρεσιών. Ο αριθμός των περιορισμών στους τομείς των υπηρεσιών παραμένει υψηλός σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, πράγμα που έχει αρνητικές επιπτώσεις στις επενδύσεις, την ανάπτυξη και την απασχόληση. Η συμβολή του κλάδου των επιχειρηματικών υπηρεσιών στην παραγωγικότητα του κατασκευαστικού κλάδου και άλλων κλάδων είναι ουσιαστικής σημασίας για τον εκσυγχρονισμό των οικονομιών της ΕΕ. Το εύρος, το επίπεδο και ο αριθμός των περιορισμών που ισχύουν στις επιχειρηματικές υπηρεσίες και στα νομοθετικώς κατοχυρωμένα επαγγέλματα, ιδίως όσον αφορά τις υπηρεσίες μηχανικών, λογιστών, αρχιτεκτόνων και τις νομικές υπηρεσίες, απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή πρότεινε συστάσεις προς κράτη μέλη όπως το Βέλγιο, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο και την Αυστρία. Η επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων για τη μείωση των κανονιστικών φραγμών στους τομείς του λιανικού εμπορίου και των κατασκευών θα είχε επίσης σημαντικό θετικό αντίκτυπο σε αρκετά κράτη μέλη. Υπάρχει ανάγκη για πολύ μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων και των πανεπιστημίων. Η καινοτομία αποτελεί κινητήριο μοχλό για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας, την αύξηση της παραγωγικότητας, την προσέλκυση επενδύσεων και τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης. Η δημιουργία των συνθηκών για την καινοτομία απαιτεί ένα συνδυασμό οικονομικών κινήτρων, υποστηρικτικών ρυθμιστικών πλαισίων και ενισχυμένων σχέσεων μεταξύ των επιχειρήσεων και των πανεπιστημίων. Η σχέση μεταξύ των πανεπιστημίων, της έρευνας και της επιχειρηματικής καινοτομίας πρέπει να ενισχυθεί σε πολλά κράτη μέλη, όπως η Τσεχική Δημοκρατία, η Δανία, η Εσθονία, η Ισπανία και η Πορτογαλία. Η Επιτροπή συνιστά στο Βέλγιο να προωθήσει τις επενδύσεις σε κεφάλαια που βασίζονται στη γνώση και να ενισχύσει τη συνολική ικανότητα καινοτομίας του. Η Εσθονία και η Λετονία θα πρέπει να προωθήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία. Προσαρμογή των δημόσιων οικονομικών ώστε να παρέχουν μεγαλύτερη υποστήριξη στην ανάπτυξη Ο τρέχων συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός της ζώνης του ευρώ είναι σε γενικές γραμμές ικανοποιητικός. Συνολικά, ο προσανατολισμός της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να είναι ελαφρώς επεκτατικός το 2016. Αν αξιολογηθεί με βάση τον διττό στόχο της μακροπρόθεσμης διατηρησιμότητας των δημόσιων οικονομικών και της ανάγκης να στηριχθεί η οικονομική ανάκαμψη, ιδίως με σκοπό τη στροφή από τις εξωτερικές στις εγχώριες πηγές οικονομικής ανάπτυξης, ο αναμενόμενος προσανατολισμός της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ συνολικά εφέτος μπορεί να αξιολογηθεί ως ικανοποιητικός σε γενικές γραμμές δεδομένου του σταθερά πολύ χαμηλού 13
πληθωρισμού. Ταυτόχρονα, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός στα επιμέρους κράτη μέλη δεν επιτυγχάνει πάντοτε την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ των δύο προαναφερθέντων στόχων. Η Επιτροπή έχει επίσης λάβει ορισμένα μέτρα στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Καταρχάς, η Επιτροπή συνιστά να βγουν τώρα η Κύπρος, η Ιρλανδία και η Σλοβενία από τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος Αυτό θα άφηνε έξι κράτη μέλη στο διορθωτικό σκέλος μετά από τον τρέχοντα γύρο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, έναντι 24 κρατών μελών το 2011. Δεύτερον, η Επιτροπή εξέδωσε εκθέσεις για το Βέλγιο, την Ιταλία και τη Φινλανδία σύμφωνα με το άρθρο 126 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ, στις οποίες εξετάζει τη συμμόρφωσή τους με το κριτήριο του χρέους που προβλέπει η Συνθήκη. Μολονότι οι εν λόγω χώρες φαίνεται να σημειώνουν απόκλιση από την τιμή αναφοράς για το χρέος, και από την τιμή αναφοράς για τον ρυθμό μείωσής του, στις εκθέσεις, μετά από ανάλυση των σχετικών παραγόντων, προτείνεται να θεωρηθεί ότι επί του παρόντος τηρείται το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Για την Ιταλία, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την αξιολόγηση των σχετικών παραγόντων σε μια νέα έκθεση έως τον Νοέμβριο καθώς θα καταστούν διαθέσιμες περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τη συνέχιση της πορεία προσαρμογής προς τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο για το 2017. Όσον αφορά την Πορτογαλία και την Ισπανία, η Επιτροπή συνιστά στο Συμβούλιο να συστήσει τη διατηρήσιμη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος το 2016 και το 2017, αντίστοιχα, με τη λήψη των αναγκαίων διαρθρωτικών μέτρων και χρησιμοποιώντας όλα τα έκτακτα έσοδα για τη μείωση του ελλείμματος και του χρέους. Στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς της να παρακολουθεί την εφαρμογή της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος σύμφωνα με το άρθρο 126 της Συνθήκης, η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση για την κατάσταση των δύο αυτών κρατών μελών στις αρχές Ιουλίου. Η δημοσιονομική πολιτική παραμένει σημαντική για την ενίσχυση της ανάκαμψης. Το ύψος των ελλειμμάτων έχει μειωθεί με επιτυχία σε ορισμένα κράτη μέλη και η πολιτική θα πρέπει κυρίως να εστιάζεται στην επίτευξη περαιτέρω προόδου στην υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση του δυναμικού μεσοπρόθεσμης ανάπτυξης. Ταυτόχρονα, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες εξυγίανσης σε ορισμένα κράτη μέλη προκειμένου τα ποσοστά δημόσιου χρέους να τεθούν σε σταθερή καθοδική πορεία, ιδίως στις χώρες με υψηλό χρέος, οι οποίες μπορεί να είναι περισσότερο εκτεθειμένες στις διακυμάνσεις των χρηματοπιστωτικών αγορών. Τόσο το σκέλος των εσόδων όσο και το σκέλος των δαπανών των δημόσιων οικονομικών μπορούν να καταστούν ευνοϊκότερες για την ανάπτυξη και τη δίκαιη κατανομή των βαρών. Στο σημερινό πλαίσιο, για την επίτευξη της σωστής ισορροπίας μεταξύ των διαφόρων συνιστωσών των δημόσιων οικονομικών, είναι αποφασιστικής σημασίας να διατηρηθεί ο φιλικός προς την ανάπτυξη χαρακτήρας τους. Στο σκέλος των εσόδων, παρά το γεγονός ότι έχουν ληφθεί ορισμένα σημαντικά μέτρα, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να εντείνουν περισσότερο τις προσπάθειές τους για να καταστήσουν τα φορολογικά συστήματα πιο δίκαια, διαφανή και αποτελεσματικά όσον αφορά την παροχή των απαραίτητων κινήτρων για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Με βάση την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και τη βελτίωση της φορολογικής διοίκησης, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για να καταστούν τα φορολογικά συστήματα πιο δίκαια και πιο αποτελεσματικά, να αντιμετωπιστούν τα αντικίνητρα για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, να 14
δοθεί προτεραιότητα σε δαπάνες που ευνοούν την ανάπτυξη και να προστατευθούν οι παραγωγικές δημόσιες επενδύσεις. Η Επιτροπή διατυπώνει σχετικές συστάσεις σε κράτη μέλη όπως η Ιταλία, η Πολωνία και η Σουηδία. Όσον αφορά τις δαπάνες, τα κράτη μέλη θα πρέπει να στοχεύουν τόσο σε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα όσο και στην απόδοση των επιμέρους πηγών δαπανών. Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας μπορεί να δημιουργήσει περιθώρια μείωσης των συνολικών δαπανών, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την παροχή επαρκών κοινωνικών υπηρεσιών και δημοσίων αγαθών. Η γήρανση του πληθυσμού καθιστά αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στους τομείς της μακροχρόνιας περίθαλψης, των συντάξεων και της υγειονομικής περίθαλψης, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα και/ή η επάρκεια των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης σε κράτη μέλη όπως η Μάλτα, η Αυστρία και η Σλοβενία. Η βελτίωση των πρακτικών σύναψης δημοσίων συμβάσεων μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων δαπανών και στη δημιουργία κινήτρων για καινοτομία και οικονομική αποδοτικότητα. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εστιάσουν στις πηγές δαπανών οι οποίες θα αυξήσουν το παραγωγικό δυναμικό στο μέλλον και θα έχουν σημαντικές θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις στην ευρύτερη οικονομία όπως η εκπαίδευση, η έρευνα και ανάπτυξη, οι μεταφορές και οι επικοινωνίες. Για παράδειγμα, η Ιρλανδία θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στις κρατικές κεφαλαιουχικές δαπάνες για Ε&Α και για δημόσιες υποδομές. Οι Κάτω Χώρες επίσης χρειάζεται να εντείνουν τις προσπάθειές τους για τη μεταστροφή των δημόσιων δαπανών προς την Ε&Α. Τα κράτη μέλη πρέπει να αντιμετωπίσουν την υψηλή φορολογική επιβάρυνση της εργασίας. Συγκεκριμένα, αυτό αφορά το Βέλγιο, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και την Ουγγαρία. Η υψηλή φορολογική επιβάρυνση αυξάνει το κόστος της εργασίας και μειώνει την καθαρή αμοιβή των εργαζομένων, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζονται τόσο η ζήτηση και η προσφορά εργασίας. Μολονότι πραγματοποιήθηκαν κάποιες μεταρρυθμίσεις με σκοπό τη μείωση της φορολόγησης της εργασίας σε ορισμένα κράτη μέλη, η φορολογική επιβάρυνση της εργασίας παραμένει υψηλή σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, ιδίως για τα άτομα με χαμηλά εισοδήματα. Βελτίωση της απασχόλησης, του ανθρώπινου κεφαλαίου, της κοινωνικής ένταξης και προστασίας Οι προσπάθειες για μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας είχαν τα πρώτα θετικά αποτελέσματα. Οι συνθήκες της αγοράς εργασίας εξακολουθούν να βελτιώνονται, καθώς η απασχόληση αυξάνεται και η ανεργία υποχωρεί με συγκρατημένο ρυθμό. Στην ΕΕ παρατηρήθηκαν επίσης ανθεκτικά ποσοστά απασχόλησης λόγω της αύξησης του ποσοστού συμμετοχής των γυναικών και των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας, πράγμα που αποτελεί θετική εξέλιξη. Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας που πραγματοποιήθηκαν σε πολλά κράτη μέλη, όπως η καθιέρωση πιο ευέλικτων εργασιακών ρυθμίσεων, η βελτίωση των ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας και οι αποκεντρωμένες μισθολογικές διαπραγματεύσεις, συνέβαλαν στην αύξηση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας και στην καλύτερη ευθυγράμμισης των μισθών με την παραγωγικότητα, δίνοντας έτσι ώθηση στη ζήτηση εργατικού δυναμικού. Χρειάζεται να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για μεταρρυθμίσεις σε ορισμένες χώρες με σκοπό τη βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας τους. Για παράδειγμα, το Βέλγιο πρέπει να εξασφαλίσει την εξέλιξη των μισθών σύμφωνα με την παραγωγικότητα. Η Γαλλία και η Ρουμανία θα πρέπει να εξασφαλίσουν ότι 15
η εξέλιξη των κατώτατων μισθών συνάδει με τους στόχους της προώθησης της απασχόλησης και της ανταγωνιστικότητας. Η Φινλανδία θα πρέπει να εξασφαλίσει στοχοθετημένα και επαρκή μέτρα για την αγορά εργασίας. Οι αγορές εργασίας χρειάζεται να επιτύχουν κατάλληλη ισορροπία μεταξύ ευελιξίας και ασφάλειας. Η επίμονη ανεργία είναι πιθανό να εξακολουθήσει να επηρεάζει αρνητικά την αποτελεσματικότητα της προσαρμογής στις ανάγκες της αγοράς εργασίας, την εξάρτηση από την κοινωνική πρόνοια και τις παγίδες της έλλειψης δεξιοτήτων. Παρά την αυξανόμενη ζήτηση δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας, οι εργαζόμενοι με λίγα προσόντα και δεξιότητες τείνουν να μη συμμετέχουν στη διά βίου μάθηση. Η κατάσταση των νέων και των μακροχρόνια ανέργων επισημάνθηκε ως τομέας στον οποίο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή από το Συμβούλιο 13. Υπάρχει ανάγκη να βελτιωθεί η ικανότητα δημιουργίας θέσεων απασχόλησης και, κατ αυτόν τον τρόπο, να αντιμετωπιστούν τα υψηλά επίπεδα ανεργίας. Τούτο είναι καίριας σημασίας, αφενός, για την τόνωση της δημιουργίας θέσεων εργασίας, την αντιμετώπιση στρεβλώσεων όπως τα υψηλά ποσοστά διαρθρωτικής ανεργίας, ο κατακερματισμός και οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων, και, αφετέρου, για τη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής. Ορισμένα κράτη μέλη πρέπει επίσης να προσαρμόσουν τον ρόλο των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης και να δώσουν ώθηση στη δημιουργία θέσεων εργασίας, μεταξύ άλλων προωθώντας την επιχειρηματικότητα και την αυτοαπασχόληση. Η διαθεσιμότητα ευρέος φάσματος ορθά στοχοθετημένων και ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας είναι επίσης σημαντική για την αύξηση των ποσοστών απασχόλησης. Η Ουγγαρία θα πρέπει να διευκολύνει τη μετάβαση από το πρόγραμμα δημοσίων έργων στην πρωτογενή αγορά εργασίας. Η μακροχρόνια ανεργία πρέπει να αντιμετωπιστεί συνδυάζοντας την αποτελεσματική κοινωνική πρόνοια με μέτρα δημιουργίας περισσότερων ευκαιριών εύρεσης εργασίας, ιδίως στη Βουλγαρία, την Ισπανία και την Πορτογαλία. Η συμμετοχή εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας και γυναικών στην αγορά εργασίας πρέπει επίσης να προωθηθεί σε χώρες όπως η Τσεχική Δημοκρατία, η Γερμανία, η Αυστρία και η Σλοβακία. Ο κατακερματισμός των αγορών εργασίας πρέπει να περιοριστεί με την προώθηση πιο μόνιμων μορφών απασχόλησης στις Κάτω Χώρες, την Πολωνία και την Πορτογαλία. Η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο συμβάλλει στη μεγαλύτερη σύγκλιση. Η διαρθρωτική και μακροχρόνια ανεργία τροφοδοτείται εν μέρει από τον μεγάλο αριθμό ατόμων που δεν είναι απασχολήσιμα διότι δεν έχουν αποκτήσει επαρκείς και κατάλληλες δεξιότητες. Οι εν λόγω ελλείψεις και αναντιστοιχίες δεξιοτήτων αποτελούν τροχοπέδη για την ικανότητα καινοτομίας και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Για παράδειγμα, η Επιτροπή συνιστά στο Ηνωμένο Βασίλειο να αντιμετωπίσει την αναντιστοιχία δεξιοτήτων και να λάβει μέτρα για την πρόοδο των δεξιοτήτων, στη δε Γαλλία να προβεί σε μεταρρύθμιση του συστήματος μαθητείας και επαγγελματικής κατάρτισης, με έμφαση στα άτομα με χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων. Τα κράτη μέλη χρειάζεται να δρομολογήσουν μια διαδικασία, αφενός, τεκμηριωμένης εξέτασης των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης και, αφετέρου, μεταρρυθμίσεων με σκοπό τη βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων, ιδίως στην Ουγγαρία και τη Σλοβακία, και να κάνουν πιο αποτελεσματική χρήση των δημόσιων δαπανών. Πολλές χώρες αντιμετωπίζουν πρόβλημα όσον αφορά την ένταξη των 13 Έγγραφα 15107/15 και 6154/16 του Συμβουλίου. 16