ΑΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΥΠ

ΑΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΥΠ ΜΑΘΗΜΑ: ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ II- Ι ΡΥΜΑΤΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΚΥΠΑΡΙΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ» ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΑΣ ΜΑΓΚΛΑΒΑΝΗ ΕΥΘΥΜΙΑ ΕΞΑΜΗΝΟ: Ζ ΤΜΗΜΑ:Ζ5 ΛΑΡΙΣΑ2009-1 -

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή.. Σελ. 02 2. Ιστορική αναδροµή σχετικά µε την προστασία των προσωπικών δεδοµένων Σελ. 02 3. Τι θεωρείται ως ιατρικό απόρρητο... Σελ. 03 4. Το ιατρικό απόρρητο ως ηθικός κανόνας. Σελ. 04 5. Το ιατρικό απόρρητο ως δεοντολογική υποχρέωση.... Σελ. 05 6. Η συνταγµατική κατοχύρωση της προστασίας των προσωπικών δεδοµένων. Σελ. 05 7. Ο Ελληνικός νόµος για την προστασία του ατόµου από την επεξεργασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα Σελ. 06 8. Επίλογος Συµπεράσµατα... Σελ. 07 9. Βιβλιογραφία. Σελ. 08-2 -

10. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κάθε άτοµο έχει το θεµελιώδες δικαίωµα προστασίας του απορρήτου της ιδιωτικής του ζωής. Το δικαίωµα αυτό αποκτά βαρύνουσα σηµασία όταν πρόκειται για ασθενείς. Γι αυτό, το ιατρικό απόρρητο αποτελεί σηµαντική αρχή στην άσκηση της Ιατρικής, όπου η µη εξουσιοδοτηµένη αποκάλυψη πληροφοριών ίσως έχει προσωπικές, κοινωνικές ή νοµικές επιπτώσεις. Ο ασθενής, αποκαλύπτοντας στο ιατρό προσωπικά του στοιχεία, τού µεταβιβάζει ένα µεγάλο µέρος της αυτονοµίας του και αυτή η προσφερόµενη αυτονοµία πρέπει να διαφυλαχθεί. Στην εποχή µας, η διαφύλαξη του ιατρικού απορρήτου κινδυνεύει περισσότερο από άλλοτε και η προστασία του είναι περισσότερο επιβεβληµένη, δεδοµένου ότι το δικαίωµα αυτό των ασθενών βρίσκεται, στην πράξη, κάτω από συνεχή απειλή από την αυξανόµενη πολυσύνθετη δοµή του συστήµατος υγείας. Η ιατρική επιστήµη αλλά και η οργάνωση των υπηρεσιών υγείας γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες. Η γραφειοκρατία αυξάνεται, οι ατοµικοί φάκελοι των ασθενών πληθαίνουν, ενώ το περιεχόµενό τους έχει γίνει ιδιαίτερα λεπτοµερές. Η φροντίδα υγείας δεν ανήκει µόνο σε ένα πρόσωπο τον ιατρό αλλά είναι συχνά αντικείµενο οµάδας εργασίας, όπου ο ιατρός, που έχει το ιστορικό, πρέπει να δώσει τις πληροφορίες του φακέλου του ασθενούς και στους άλλους. Ακόµα, τα τελευταία χρόνια, η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι ανάγκες της επιστηµονικής έρευνας, αλλά και πολλές άλλες «κατά συνθήκη» παραβιάσεις θέτουν σε κίνδυνο τη διαφύλαξη του ιατρικού απορρήτου. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται συχνά παραδείγµατα, όπου µεγάλος αριθµός εργαζοµένων του νοσοκοµείου έχει άµεση πρόσβαση στο φάκελο του ασθενούς. 2.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ Ε ΟΜΕΝΩΝ Οι πρώτες αντιδράσεις στο πεδίο της προστασίας προσωπικών δεδοµένων καταγράφονται σε διεθνές επίπεδο από τότε που καταγράφθηκε η ανάγκη νοµοθετικής προστασίας της ιδιωτικότητας. Η ανάγκη της ιδιωτικότητας διατυπώθηκε στη Σύµβαση της Ρώµης της 4ης Νοεµβρίου 1950 για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και των θεµελιωδών ελευθεριών. Η Ευρωπαϊκή Σύµβαση των ικαιωµάτων του Ανθρώπου (EΣ A) του 1950 προστατεύει στο άρθρο 8 την ιδιωτική ζωή, στην οποία συγκαταλέγονται και τα προσωπικά δεδοµένα. Ως προς τα ιατρικά δεδοµένα το ικαστήριο των Ανθρωπίνων ικαιωµάτων όρισε αυστηρές προϋποθέσεις για την ανακοίνωσή τους σε τρίτους. Οι πρώτες ανησυχίες για την ιδιωτικότητα τέθηκαν στον νόµο για την προστασία δεδοµένων του 1970 (Hesse Data Protection Act 1970), τον Σουηδικό νόµο για την προστασία των δεδοµένων του 1973 (Swedish Privacy Act 1973) και τον νόµο περί ιδιωτικότητας των ΗΠΑ του 1974 (US Privacy Act 1974), οι οποίοι έθεσαν τις απαιτήσεις χωρίς όµως να έχουν καµία εξουσία γύρω από την προστασία των δεδοµένων. Ο Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ήταν ο δεύτερος διεθνής οργανισµός που το 1980 ασχολήθηκε µε την προστασία προσωπικών δεδοµένων, εκδίδοντας «Κατευθυντήριες Αρχές που διέπουν την προστασία της ιδιωτικότητας και τις διασυνοριακές ροές προσωπικών δεδοµένων». Οι Αρχές αυτές περιλαµβάνουν την αρχή της περιορισµένης συγκέντρωσης και συλλογής δεδοµένων, την αρχή της ποιότητας των δεδοµένων, την αρχή του προσδιορισµένου σκοπού, την - 3 -

αρχή της περιορισµένης χρήσης των προσωπικών δεδοµένων, την αρχή µέτρων ασφαλείας των προσωπικών δεδοµένων, την αρχή της διαφάνειας, την αρχή της συµµετοχής του ατόµου και την αρχή της ευθύνης. Είναι ένα πλαίσιο γενικών αρχών χωρίς δεσµευτικό χαρακτήρα που συγκέντρωσε για µεγάλο διάστηµα τη συναίνεση πολλών χωρών και κυρίως εκείνων που στερούνταν ειδικής νοµοθεσίας για την προστασία προσωπικών δεδοµένων. Σε απόλυτη συνοχή και συνάφεια µε τις διεθνείς συνθήκες η ιακήρυξη της Χιλιετίας των Ηνωµένων Εθνών, η οποία διακηρύσσει πως ένας από τους στόχους της είναι και η υπεράσπιση των ανθρωπίνων ελευθεριών, η προστασία των δικαιωµάτων και των ελευθεριών των προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα κρίνεται κεφαλαιώδους σηµασίας µέσω του καθορισµού κατευθυντήριων αρχών που προσδιορίζουν τη νοµιµότητα της επεξεργασίας αυτής. Νεότερα δεοντολογικά κείµενα αποτρέπουν τους γιατρούς από το να αποθηκεύουν τα προσωπικά στοιχεία των ασθενών σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή αν αυτό συµβαίνει, να γίνεται κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις. Τέτοια κείµενα είναι η ιακήρυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης των Γενικών Γιατρών για το Ιατρικό Απόρρητο (1979), η Απόφαση της Παγκόσµιας Ιατρικής Ένωσης για τη χρησιµοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών στην Ιατρική (1983) και η ιεθνής Συνδιάσκεψη Ιατρικών Συλλόγων, που επεξεργάστηκε τις Αρχές της Ευρωπαϊκής Ιατρικής εοντολογίας (1987). Τη διαφύλαξη των ιατρικών αρχείων µε ατοµική ευθύνη των γιατρών και την προστασία απορρήτου ακόµα και από τον εργοδότη τους και τη διοίκηση, προστατεύουν άλλα δύο κείµενα ιεθνών Οργανώσεων, ο Χάρτης του Μισθωτού Γιατρού και ο Χάρτης του Νοσοκοµειακού Γιατρού, που υιοθετήθηκαν από τη Γενική Συνέλευση Ελληνική πραγµατικότητα για το θεσµικό πλαίσιο ασφαλείας 3.ΤΙ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΩΣ ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ Σύµφωνα µε ένα νοµικό ορισµό, ως ιατρικό απόρρητο θεωρείται κάθε γεγονός που είναι γνωστό σε περιορισµένο µόνο κύκλο προσώπων, τα οποία έχουν συµφέρον ή επιθυµούν να παραµείνει αυτό γνωστό µόνο σε αυτά. Έτσι, ιατρικό απόρρητο θα πρέπει να θεωρηθεί: Καθετί που ο ασθενής εµπιστεύτηκε στο γιατρό ή στο νοσηλευτή Καθετί που ο γιατρός ή ο νοσηλευτής πληροφορήθηκε, συνήγαγε, υπέθεσε ή αντιλήφθηκε κατά την άσκηση των καθηκόντων του ή επ ευκαιρία αυτής. Καθετί που είτε είναι µειωτικό, είτε όχι. Η θετική ή αρνητική ακόµη διαπίστωση του γιατρού ή του νοσηλευτή. Κάθε πληροφορία που ο ασθενής επιθυµεί να θεωρείται ως απόρρητη, ακόµη και αν αυτό ήδη φηµολογείται. Ακόµη και η είσοδος στο ιατρείο ή τη νοσηλευτική µονάδα - 4 -

4.ΤΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΩΣ ΗΘΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ Η προστασία του ιατρικού απορρήτου θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα καθήκοντα του γιατρού απέναντι στον ασθενή. Η ιερότητα αυτής της υποχρέωσης του ιατρού ανάγεται στη σχέση πνευµατικού-πιστού. Με τον ίδιο τρόπο, αποτελεί ηθικό αξίωµα ο ιατρός να διαφυλάττει τα µυστικά του ασθενούς. Ήδη, πριν από την εποχή του Ιπποκράτη, όταν τη θεραπευτική ασκούσαν µάγοι ή ιερείς, αλλά και στην Αρχαία Βαβυλώνα, στις παραδόσεις των Σουµερίων και Σιµιτών, στο Ρωµαϊκό ίκαιο, ακόµα και σε άλλους µακρινούς πολιτισµούς, στη Βραχµανική περίοδο του Ινδικού λαού, στους Μεσαιωνικούς χρόνους, βλέπουµε κυρίαρχο και πολύ έντονο το στοιχείο του ιατρικού απορρήτου. Η βάση του δικαιώµατος του ασθενούς για προστασία του απορρήτου της προσωπικής του ζωής είναι η εµπιστοσύνη που διέπει τη σχέση ιατρού-ασθενούς. Ο ασθενής, εµπιστευόµενος το ιατρό του, θα του αποκαλύψει εµπιστευτικές πληροφορίες για την υγεία του και τον εαυτό του και αξιώνει οι πληροφορίες αυτές να παραµείνουν µυστικές. Ο όρος εµπιστευτικός περιγράφει µια εκπεφρασµένη ή εικαζόµενη συµφωνία µεταξύ ιατρού-ασθενούς ότι ο ιατρός δεν θα αποκαλύψει αυτά που του είπε ο ασθενής σε κάποιον που δεν είναι άµεσα εµπλεκόµενος στη θεραπεία του. Σύµφωνα µε τον Annas η εµπιστευτικότητα, που είναι η βάση του απορρήτου, προϋποθέτει ότι κάτι που θα λεχθεί στον ιατρό, το οποίο ο ασθενής δεν θέλει να µαθευτεί, δεν πρέπει να επαναληφθεί. Όπως το θέτει ο δικηγόρος Parkes, «Ο ασθενής αναζητά δύο πράγµατα στον ιατρό του. Το ένα είναι η επιστηµονική του κατάρτιση και το άλλο η απόλυτη εχεµύθειά του. Και τα δύο είναι ισοδύναµα». Η άλλα-βοργιά αναφέρει τις τρεις αξίες, οι οποίες καταδεικνύουν την ηθική διάσταση του απορρήτου: α. Το δικαίωµα του ατόµου στην περιφρούρηση της ιδιωτικής του ζωής β. Το δικαίωµα του γιατρού στη µυστικότητα γ. Η εµπιστοσύνη ως βάση της σχέσης γιατρού-ασθενούς. Οι Phillips και Dawson προχωρούν περισσότερο και εξηγούν τους τρεις λόγους για τους οποίους ο ιατρός είναι υποχρεωµένος να σεβαστεί το απόρρητο των πληροφοριών που αφορούν τον ασθενή. Ο πρώτος λόγος είναι η ευπαθής θέση του ασθενούς. Από τη στιγµή που ο ασθενής έρχεται στον ιατρό µε φόβο, πόνο ή ανάγκη, ο γιατρός έχει την υποχρέωση να προστατέψει και να σεβαστεί αυτή την ευπάθεια του ασθενούς του. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο ιατρός ανήκει σ ένα επάγγελµα µε χαρακτήρα συµβουλευτικό και οι συµβουλές είναι από τη φύση τους ιδιωτικές. Τέλος, ο τρίτος λόγος είναι η αµοιβαία εµπιστοσύνη που διέπει τη σχέση γιατρούασθενούς. Η εµπιστοσύνη είναι ουσιαστικό στοιχείο γι αυτή τη σχέση, όχι µόνο σε ηθικό αλλά και σε πρακτικό επίπεδο. Εάν ο ασθενής δεν νιώθει µε απόλυτη εµπιστοσύνη ότι οι πληροφορίες που θα δώσει θα παραµείνουν µυστικές, ίσως αποκρύψει πληροφορίες για την υγεία του και τη ζωή του, που πιθανόν είναι απαραίτητες για τη διάγνωση και τη θεραπεία του. Αυτός ο συλλογισµός περιέχει επίσης ένα άλλο ωφελιµιστικό επιχείρηµα, που αφορά το συµφέρον της κοινωνίας. Εάν ένα άτοµο, π.χ., υποφέρει από κάποιο µεταδοτικό νόσηµα και διστάζει να πάει στον ιατρό από φόβο µήπως διαδοθεί αυτή η πληροφορία, τελικά δεν θα ζητήσει ιατρική συµβουλή και έτσι θέτει σε κίνδυνο την υγεία της κοινότητας, δεδοµένου ότι, εφόσον δεν θεραπευτεί, θα µεταδίδει τη νόσο. Επίσης, ασθενείς που φοβούνται µήπως διαρρεύσουν τα µυστικά τους και καταστραφεί η καριέρα τους (π.χ. - 5 -

οµοφυλόφιλοι, ναρκοµανείς κ.λπ.) αποτελούν κίνδυνο για τη δηµόσια υγεία για τον ίδιο λόγο. 5.ΤΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΩΣ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ Σε όλα τα κείµενα Ιατρικής και Νοσηλευτικής εοντολογίας, από τον Ιπποκρατικό Όρκο µέχρι σήµερα, η τήρηση του ιατρικού απορρήτου αναγνωρίζεται ως καθήκον του ιατρού και δικαίωµα του ασθενούς, ενώ αποτελεί γενική αρχή δικαίου σε όλα τα πολιτισµένα κράτη του κόσµου. Το πρώτο κωδικοποιηµένο κείµενο που αναφέρεται στην υποχρέωση του γιατρού να σέβεται το ιατρικό απόρρητο είναι ο Ιπποκρατικός Όρκος. Στη συγκεκριµένη παράγραφο αναφέρει: «όσα κατά τη διάρκεια της θεραπείας θα δω ή θα ακούσω ή, πέρα από τις ασχολίες µου στην καθηµερινή ζωή, όσα δεν πρέπει ποτέ να κοινολογούνται στους έξω, θα τα αποσιωπώ, θεωρώντας ότι αυτά είναι µυστικά». Ο Ιπποκρατικός Όρκος θεωρεί το ιατρικό απόρρητο ως απόλυτο καθήκον του ιατρού, δέχθηκε όµως κριτική ότι είναι πατερναλιστικός και διφορούµενος, καθώς αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια του ιατρού να αποφασίσει εάν αυτά τα µυστικά µπορούν να ειπωθούν, όπως ο γιατρός «θεωρεί». Αντίθετα, η «µοντέρνα» αναδιατύπωση του Ιπποκρατικού Όρκου στη ιακήρυξη της Γενεύης (1948) είναι πιο σαφής ως προς αυτό το καθήκον των γιατρών: «Ο ιατρός πρέπει να διατηρεί µυστικότητα σε όλα όσα γνωρίζει για τους ασθενείς του, εξαιτίας της εχεµύθειας που διέπει τη σχέση τους ακόµα και µετά το θάνατο του ασθενούς». Άλλοι κώδικες δεοντολογίας ορίζουν µε µεγαλύτερη ακρίβεια την υποχρέωση προστασίας του απόρρητο όπως ο Κώδικας εοντολογίας της Αµερικανικής Ιατρικής Εταιρίας ο οποίος αναφέρει ότι «Ο ιατρός δεν µπορεί να αποκαλύψει τα µυστικά που του έχουν εµπιστευτεί οι ασθενείς... εκτός εάν απαιτείται να το κάνει από το νόµο ή αν καθίσταται απαραίτητο για την προστασία τρίτων ή της κοινωνίας». Η Βρετανική Ιατρική Εταιρία, στο βιβλίο της Handbook of Medical Ethics, προχωράει ακόµα περισσότερο, ορίζοντας και τις εξαιρέσεις µη τήρησης του απορρήτου, που ισχύουν σε όλα σχεδόν τα κράτη. Συγκεκριµένα, αναφέρει: «Ο ιατρός πρέπει να διατηρεί µυστικότητα σε όλα όσα ξέρει. Σ αυτή τη γενική αρχή, όµως, υπάρχουν πέντε εξαιρέσεις, που αποδεσµεύουν το γιατρό από την τήρηση του απορρήτου. Αυτές είναι: όταν ο ασθενής δίνει τη συγκατάθεσή του, όταν πρόκειται για το συµφέρον του ασθενούς, όταν υπερισχύει το καθήκον του ιατρού απέναντι στην κοινωνία, για ερευνητικούς σκοπούς και αφού εγκριθεί από την αρµόδια Επιτροπή Ηθικής για την κλινική έρευνα και όταν οι πληροφορίες απαιτούνται για νοµικές διαδικασίες». Επίσης, νεότερα δεοντολογικά κείµενα αποτρέπουν τους ιατρούς από το να αποθηκεύουν τα προσωπικά στοιχεία των ασθενών σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή, αν αυτό συµβαίνει, να γίνεται κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις. 6.Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ Ε ΟΜΕΝΩΝ Κατά την τελευταία αναθεώρηση του Συντάγµατος κρίθηκε επιβεβληµένη η κατοχύρωση ενός νέου, ειδικού δικαιώµατος προστασίας των προσωπικών δεδοµένων. Το νέο άρθρο 9Α του ελληνικού Συντάγµατος 1975/86/01 που συµπεριλήφθηκε στο Σύνταγµα µε την τελευταία αναθεώρηση του 2001 ορίζει ότι ο «καθένας έχει δικαίωµα προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση, ιδίως µε ηλεκτρονικά µέσα, των προσωπικών δεδοµένων, όπως ο νόµος ορίζει». Στη νέα διάταξη αναδεικνύεται ωστόσο η ένταση των κινδύνων που εµπεριέχει η επεξεργασία - 6 -

δεδοµένων µε ηλεκτρονικά µέσα. Η προστασία προσωπικών δεδοµένων ανήκει στην κατηγορία των νέων δικαιωµάτων που κατοχυρώνει το αναθεωρηµένο Σύνταγµα, κοινό στοιχείο των οποίων είναι η εξασφάλιση όχι µόνο έναντι της κρατικής εξουσίας αλλά και έναντι των ιδιωτών. Καθώς αυτό το δικαίωµα είναι ευάλωτο σε προσβολές από τους ιδιώτες, το κράτος δεν µπορεί να αρκείται στην αποχή και την αποτροπή των προσβολών αυτών από τα όργανα του, αλλά πρέπει να µην επιτρέπει την προσβολή του από ιδιώτες, λαµβάνοντας µέτρα για το σκοπό αυτό. Η µόνη απόφαση του αναθεωρητικού νοµοθέτη σχετικά µε τις εγγυήσεις προστασίας των προσωπικών δεδοµένων αφορά τη Συνταγµατική κατοχύρωση της ανεξάρτητης αρχής µε αποστολή τη διασφάλιση του δικαιώµατος. Η ίδρυση ανεξάρτητων αρχών αποτυπώνεται ως εγγενές χαρακτηριστικό του συστήµατος προστασίας προσωπικών δεδοµένων σε διεθνή κείµενα, δεσµευτικά ή µη. 7.Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Ο ελληνικός νόµος 2472/97 µεταφέρει την Κοινοτική Οδηγία στο εσωτερικό δίκαιο και συγχρόνως εκπληρώνει την υποχρέωση της Ελλάδας που απορρέει από τη Σύσταση 108 του Συµβουλίου της Ευρώπης να θεσπίσει ειδικές διατάξεις για την προστασία των προσωπικών δεδοµένων. Σύµφωνα µε την Ευρωπαϊκή Οδηγία 95/46/EK - και τον Ελληνικό νόµο 2472/97 - η επεξεργασία των ιατρικών δεδοµένων υπόκειται σε ειδικές ρυθµίσεις. Η προστασία των ιατρικών δεδοµένων διέπεται από τις διατάξεις Ν. 2472/97 και Ν. 2774/99 και τις διατάξεις σχετικά µε το ιατρικό απόρρητο. Σύµφωνα µε το νόµο 2472/97, ο ασθενής του οποίου τα ευαίσθητα δεδοµένα υπόκεινται κάποιας µορφής επεξεργασία από κάποιους έχει το δικαίωµα: Να ενηµερωθεί για τις πληροφορίες που τον αφορούν και αποτελούν αντικείµενο αρχειοθέτησης Να µάθει το σκοπό της επεξεργασίας, ποιοι θα έχουν πρόσβαση στα δεδοµένα και πόσο χρόνο θα διαρκέσει η επεξεργασία. Να ζητήσει τη διόρθωση, την προσωρινή µη χρησιµοποίηση, τη µη διαβίβαση µέρους ή όλων των δεδοµένων. Οι υποχρεώσεις των υπευθύνων για την επεξεργασία των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα είναι να γνωστοποιήσουν στην Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα τη σύσταση και λειτουργία αρχείου, αποτελούµενου από ευαίσθητα δεδοµένα ασθενών ή την έναρξη της επεξεργασίας τους, ενώ σε µερικές περιπτώσεις απαιτείται και σχετική άδεια. Οι παραπάνω ενέργειες πρέπει να γίνονται εντός συγκεκριµένης προθεσµίας, όπως αυτή ορίζεται από την Αρχή. Η πάροδος της προθεσµίας αυτής συνεπάγεται σοβαρές διοικητικές κυρώσεις που επιβάλλει η Αρχή αλλά και ποινικές, που διώκονται αυτεπάγγελτα ή ύστερα από παρέµβαση της Αρχής. Οι υποχρεώσεις των υπευθύνων της επεξεργασίας ισχύουν και αφορούν όλες τις επεξεργασίες δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα και όλα τα αρχεία ανεξάρτητα εάν αυτά ανήκουν σε ιδιωτικούς ή δηµόσιους χώρους υγείας. Σε περίπτωση παράβασης ο υπεύθυνος υπόκειται στις κυρώσεις του νόµου ανάλογα βέβαια µε τον χαρακτήρα και το µέγεθος της παράβασης ανεξάρτητα από την φύση του αρχείου. - 7 -

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το δικαίωµα προστασίας του ιατρικού απορρήτου είναι µια από τις αρχαιότερες υποχρεώσεις του ιατρού και περιέχεται σε όλους τους κώδικες δεοντολογίας του ιατρικού και νοσηλευτικού επαγγέλµατος. Το ιατρικό απόρρητο, ως ιατροηθική και νοµική αρχή, συνεισφέρει στη βελτίωση της θεραπευτικής φροντίδας, στο σεβασµό του ατόµου και της αυτονοµίας του, στην προστασία της ιδιωτικής του ζωής, στη θεµελίωση σχέσεων εµπιστοσύνης µεταξύ γιατρού-ασθενούς και στην οικοδόµηση της εµπιστοσύνης του ασθενούς προς το ιατρικό επάγγελµα και το σύστηµα υγείας γενικότερα. Αποτελεί άµεση έκφραση του δικαιώµατος σεβασµού και προστασίας της ιδιωτικής ζωής του ατόµου και µερικότερη έκφραση του απαραβίαστου και του σεβασµού της προσωπικότητας και προσωπικής ελευθερίας του ασθενούς. Το Ελληνικό ίκαιο έχει περιφρουρήσει την προστασία του ιατρικού απορρήτου µε διατάξεις, η παραβίαση των οποίων από τους γιατρούς συνιστά αστική, ποινική και πειθαρχική ευθύνη. Όµως, ο σεβασµός του ιατρικού απορρήτου, ως ηθικής και δεοντολογικής αρχής, δεν έχει απόλυτο χαρακτήρα. Η διοικητική και οργανωτική λειτουργία της Πολιτείας και της κοινωνίας και κυρίως οι σύγχρονες δοµές του συστήµατος υγείας επιφέρουν παραβιάσεις του απορρήτου, που θεωρούνται δικαιολογηµένες και αναπόφευκτες και πιθανόν επισηµαίνουν την ανάγκη νοµοθετικής παρέµβασης για τη µεγαλύτερη προστασία του. - 8 -

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Μαλλιαρού Μαρία. Νοµοθετική προστασία επεξεργασίας ευαίσθητων προσωπικών δεδοµένων στον ηλεκτρονικό φάκελο υγείας. 2008 2. Μεράκου Κ. και συν. Ιατρικό Απόρρητο. Τεύχος 16(5), 1995-9 -