ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΟΝΤΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ ΤΗΣ ΔΕΗ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΑΡΘΟΥΡΟΥ ΖΕΡΒΟΥ ΣΕ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ECONOMIST ΜΕ ΤΙΤΛΟ «WHAT IS SHAPING THE GLOBAL AGENDA» ΘΕΜΑ ΟΜΙΛΙΑΣ: THE ENERGY LANDSCAPE IN THE NEXT DECADE: Greece's energy policy for the next decade & Alternative energy sources and energy efficiency Athenaeum InterContinental, 30 th April 2010 1350hrs ΕΙΣΑΓΩΓΗ θα ήθελα να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την σημερινή πρόσκληση που μου δίνει την ευκαιρία ως Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της ΔΕΗ να μοιρασθώ μαζί σας τις απόψεις μου, και τις απόψεις της Επιχείρησης, αναφορικά με το κρίσιμο θέμα του ενεργειακού σχεδιασμού της επόμενης δεκαετίας. Ο σχεδιασμός μάλιστα σήμερα μίας μακροχρόνιας και βιώσιμης ενεργειακής πολιτικής για τη χώρα είναι περισσότερο επίκαιρος από ποτέ, καθώς σε παγκόσμιο επίπεδο οι περιβαλλοντικές και οικονομικές προκλήσεις γίνονται ολοένα και πιο σύνθετες, ενώ σε εθνικό επίπεδο, η επιτακτική ανάγκη για ριζικές αλλαγές και παρεμβάσεις για να επιτευχθεί η έξοδος της χώρας από την κρίση είναι άμεσα συνδεδεμένη, με το νέο ενεργειακό τοπίο και τις επενδύσεις που θα αναπτυχθούν στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια. Έτσι, τα όσα αναφέρθηκαν στην ομιλία της Υπουργού προηγουμένως αποτελούν πράγματι πολύ κρίσιμες αποφάσεις της Πολιτείας σήμερα, αποφάσεις που θα έχουν άμεση επίδραση στην 1
ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, αλλά και στην ποιότητας ζωής όλων μας. Στο νέο αυτό ενεργειακό τοπίο, η θέση και ο ρόλος της ΔΕΗ θα συνεχίσει να είναι πρωταγωνιστικός και στρατηγικός για τη στήριξη της ανάπτυξης και της κοινωνικής ευημερίας. Γιατί, εδώ και 60 χρόνια, η ΔΕΗ έχει υλοποιήσει και συνεχίζει να έχει υπό εξέλιξη ένα εξαιρετικά σημαντικό επενδυτικό πρόγραμμα, με το μεγαλύτερο μέρος αυτών των επενδύσεων να υλοποιούνται στην περιφέρεια. Ενδεικτικά θέλω να αναφέρω ότι Για το διάστημα 2005-2009, η ΔΕΗ πραγματοποίησε επενδύσεις συνολικού ύψους 4,4 δις, από τις οποίες 1,33 δις σε έργα παραγωγής, και 2,35 δις σε έργα διανομής και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Ενώ μόνο το 2009, και παρά τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση, η ΔΕΗ εξασφάλισε τη χρηματοδότηση και πραγματοποίησε επενδύσεις που ανήλθαν σε 1,1 δις. Παράλληλα, μέσω της υλοποίησης όλες αυτές τις δεκαετίες αυτού του μεγάλου επενδυτικού προγράμματος σε μεγάλα έργα ηλεκτροπαραγωγής, καθώς και επενδύσεων σε έργα δικτύων πολλών χιλιάδων χιλιομέτρων σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, η ΔΕΗ εξασφάλισε την πολύτιμη ενεργειακή επάρκεια, ασφάλεια & ποιότητα υπηρεσιών, αλλά και παροχή ανταγωνιστικών τιμών ρεύματος, συνεισφέροντας στη δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών και προϋποθέσεων για την στήριξη της 2
επιχειρηματικότητας σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας, ιδιαίτερα δε και προς την κατεύθυνση ανάπτυξης του τουρισμού. Επιπλέον, η ΔΕΗ μέσω της αναπτυξιακής της πορείας, έχει συμβάλλει στην άμεση αλλά και έμμεση ενίσχυση της απασχόλησης, εάν λάβει κανείς υπόψη του ότι εκτός των 23.000 περίπου εργαζομένων που απασχολούνται σήμερα στην επιχείρηση, συνεργάζονται με την Εταιρεία ως εργολάβοι, προμηθευτές και πάροχοι υπηρεσιών, εκατοντάδες ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες απασχολούν δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους σε όλη την χώρα. Αναφορικά με τις νέες επενδύσεις της ΔΕΗ, στην ηλεκτροπαραγωγή η Επιχείρηση σήμερα έχει υπό εξέλιξη σημαντικότατες επενδύσεις σε σταθμούς παραγωγής, που αναμένεται να ολοκληρωθούν στα επόμενα χρόνια, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων: Ο Σταθμός φυσικού αερίου στο Αλιβέρι, ισχύος 417 MW, με προϋπολογιστικό ύψος επένδυσης 220 εκατ., Ο Σταθμός φυσικού αερίου στη Μεγαλόπολη, ισχύος 811MW, με προϋπολογιστικό ύψος επένδυσης 500 εκατ. Νέους μεγάλους υδροηλεκτρικούς σταθμούς, συνολικής ισχύος που σχεδόν φτάνει τα 350 MW. Πρόσφατα επίσης εγκρίθηκαν από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΔΕΗ τα Τεύχη Διακήρυξης για την νέα Ατμοηλεκτρική Μονάδα της Πτολεμαΐδας, ισχύος 550-660 MW, με καύσιμο λιγνίτη και εγκεκριμένο προϋπολογισμό Έργου που ανέρχεται στα 1,3 δις. 3
Επιπλέον τα τελευταία χρόνια, η ΔΕΗ έχει υπό εξέλιξη ένα σημαντικό επενδυτικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη και ενίσχυση των δικτύων διανομής, καθώς και του συστήματος μεταφοράς. Οι επενδύσεις αυτές το 2009 ξεπέρασαν τα 650 Ευρώ, ενώ για την περίοδο 2010-2015 εκτιμάται ότι θα συνεχίσουν να είναι αναλόγων μεγεθών. Τέλος, η ΔΕΗ δίνει σήμερα στρατηγική έμφαση στην υλοποίηση επενδύσεων σε έργα ΑΠΕ, με στόχο την υλοποίηση μέχρι το 2015 ενός επενδυτικού σχεδίου που θα ξεπεράσει τα 2 δισ., με την προσθήκη περίπου 1.000 νέων MW ΑΠΕ, καθιστώντας τον όμιλο της ΔΕΗ πρωταγωνιστή και σε αυτόν τον τομέα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, το 2009, η θυγατρική μας ΔΕΗ Ανανεώσιμες έθεσε σε λειτουργία ένα από τα μεγαλύτερα αιολικά πάρκα στην Ελλάδα, στη Βοιωτία, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 38 MW σε συνεργασία με την EDF Energies Nouvelles, ενώ για το 2010 σκοπεύει να προχωρήσει με την προκήρυξη διαγωνισμού για ένα από τα μεγαλύτερα Φ/Β πάρκα στον κόσμο, εγκατεστημένης ισχύος 50 MW, στη Μεγαλόπολη. Κατά το 2009, η ΔΕΗ Ανανεώσιμες ξεκίνησε επίσης την κατασκευή 9 νέων αιολικών πάρκων, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2010. Παράλληλα, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η ΔΕΗ Ανανεώσιμες προωθεί την ανάπτυξη σημαντικών υβριδικών έργων, όπως αυτών της Ικαρίας και της Λέσβου. 4
ΑΠΕ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΝΕΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Γυρνώντας όμως ξανά στο θέμα της αναγκαίας ενεργειακής πολιτικής για την Ελλάδα την επόμενη δεκαετία, θα έλεγα ότι οι προκλήσεις σήμερα στην ενέργεια είναι πολλές, και έχουν πρώτιστα παγκόσμιο χαρακτήρα, δημιουργώντας την ανάγκη ριζικής αλλαγής του παγκόσμιου ενεργειακού μοντέλου. Είναι σε όλους μας γνωστό ότι η παγκόσμια οικονομία έχει γνωρίσει εδώ και δύο αιώνες μια σταθερή και πρωτοφανή ανάπτυξη που βασίσθηκε στην εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων. Ενδεικτικά αναφέρω πως το 2009 σχεδόν τα 2/3 της παγκόσμιας ηλεκτρικής παραγωγής προερχόταν από ορυκτά καύσιμα. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν προκύψει αυξανόμενες ανησυχίες για τις περιβαλλοντικές επιδράσεις των εκπομπών αερίων στην ατμόσφαιρα που προέρχονται από την καύση των ορυκτών καυσίμων, ενώ παράλληλα η τεράστια εξάρτηση από ένα σχετικά μικρό αριθμό χωρών που παράγουν τα ορυκτά καύσιμα, θέτουν πολύ σοβαρά ζητήματα ενεργειακής ασφάλειας. Στο περιβαλλοντικό κομμάτι, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Βρετανικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, εάν συνεχισθούν οι σημερινές εκπομπές αερίων CO2 ενδέχεται να οδηγήσουν σε αύξηση έως και 4 βαθμούς Κελσίου την παγκόσμια θερμοκρασία έως τα μέσα της δεκαετίας του 2050 - με τραγικές κοινωνικό οικονομικές επιπτώσεις, που κατά ορισμένους επιστήμονες μπορεί 5
να οδηγήσουν ακόμα και στην πολιτική αποσταθεροποίηση μεγάλων περιοχών, δημιουργώντας νέους πυρήνες ανθρωπιστικών καταστροφών. Αν δεν αλλάξουμε τις συνήθειες μας έως το 2050: Η ζήτηση για ενέργεια καθώς και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα έχουν διπλασιαστεί. Ενώ Η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια θα τριπλασιαστεί και τα 2/3 αυτής θα παράγεται από ορυκτά καύσιμα. Επιπλέον, σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά που όπως φαίνεται τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζεται από μεγάλη αβεβαιότητα ως προς τις διακυμάνσεις των τιμών των εμπορευμάτων και πρωτίστως των τιμών του πετρελαίου, με πολλαπλές οικονομικές επιπτώσεις σε εθνικό επίπεδο, τα κράτη και οι ενεργειακές εταιρείες πρέπει να δώσουν ενεργειακές λύσεις που θα διαχειρίζονται με αποτελεσματικό τρόπο αυτούς τους αστάθμητους κινδύνους, εξασφαλίζοντας την οικονομική ανάπτυξη και πρόοδο των κοινωνιών που υπηρετούν, μέσω προσιτής σε όλους και περιβαλλοντικά φιλικής ενέργειας, σε ένα πλαίσιο που θα εγγυάται όσο το δυνατόν περισσότερο την ασφάλεια εφοδιασμού. Όμως, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η απαίτηση για ενεργειακή ασφάλεια, και η επιδίωξη ανταγωνιστικών τιμών ενέργειας μακροπρόθεσμα, καθώς και η επιδίωξη υψηλής ποιότητας παροχής ενεργειακών υπηρεσιών, δεν επιτυγχάνονται με ημίμετρα. Απαιτούν πολιτικές τομές, μεγάλες μακροπρόθεσμες 6
και βιώσιμες επενδύσεις, και πάνω από όλα μια αλλαγή κουλτούρας αναφορικά με τον τρόπο διαχείρισης της ενέργειας. ΔΕΗ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Σε κάθε περίπτωση, οι νέες ενεργειακές επενδύσεις στην Ελλάδα θα πρέπει να στοχεύουν στην ισόρροπη επίτευξη τριών βασικών στόχων, που είναι και άμεσα αλληλένδετοι μεταξύ τους: της ασφάλειας εφοδιασμού, της προστασίας του Περιβάλλοντος και αντιμετώπισης της Κλιματικής αλλαγής, και της οικονομικής αποδοτικότητας, με κατάλληλο επιμερισμό των κινδύνων. Για να υπάρχει ασφάλεια εφοδιασμού για την χώρα, είναι αδιαμφισβήτητο ότι πρέπει να γίνει άριστη αξιοποίηση των εθνικών πόρων - δηλαδή λιγνίτης, νερά και ΑΠΕ. Ειδικά στην περίπτωση του λιγνίτη, αυτό πρέπει να συνδυαστεί με την δημιουργία Μονάδων Υψηλής Απόδοσης, με σύγχρονες τεχνολογίες και αυστηρότατους περιβαλλοντικούς όρους. Είναι επίσης απαραίτητο, στο ενεργειακό μίγμα της χώρας, οι ΑΠΕ να παίξουν σύντομα ένα καθοριστικό ρόλο. Με αιχμή την αιολική ενέργεια την επόμενη δεκαετία, και με σημαντική συνεισφορά από την ηλιακή ενέργεια, τόσο στις εφαρμογές στα κτίρια τα αμέσως επόμενα χρόνια, όσο και σε εφαρμογές μεγάλης κλίμακας στη συνέχεια, οι ΑΠΕ μπορούν να καλύψουν - με σωστές 7
κυβερνητικές πολιτικές - το 20% της καταναλισκόμενης ενέργειας μέχρι το 2020. Οι ΑΠΕ, που είναι ανεξάντλητες και με σταθερό κόστος, καθώς δεν επηρεάζονται από τις διακυμάνσεις του κόστους καυσίμων, δίνουν παράλληλα και μια διέξοδο από την οικονομική κρίση, μέσω της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, και μέσω της εισροής κεφαλαίων για την υλοποίηση μεγάλων επενδύσεων, με κατεύθυνση την δημιουργία μιας οικονομίας χαμηλών ρύπων. Θέλω επίσης να επισημάνω ότι στο σημαντικό κομμάτι της τιμολόγησης, οι ΑΠΕ μεσοπρόθεσμα θα μειώσουν το κόστος της κιλοβατώρας, ενώ το κόστος παραγωγής από ΑΠΕ μπορούμε με βεβαιότητα να το γνωρίζουμε από σήμερα και τουλάχιστον για τα επόμενα 20 χρόνια. Επιπλέον, είναι σαφές ότι το κόστος των τεχνολογιών ΑΠΕ μειώνεται ραγδαία με την επέκταση της χρήσης τους και συνεπώς με τη μαζική παραγωγή τους. Ορισμένες τεχνολογίες είναι ήδη ανταγωνιστικές και προβλέπεται ότι το ίδιο θα συμβεί και με πολλές από τις υπόλοιπες. Έτσι, στο σενάριο επιτυχούς επίτευξης των στόχων του 20-20-20 στη χώρας μας, αφενός η μείωση της ζήτησης ως αποτέλεσμα της εξοικονόμησης ενέργειας, αφετέρου η μεγάλη παραγωγή από ΑΠΕ, θα οδηγήσουν σε σημαντική διαφοροποίηση στο μίγμα παραγωγής, με κυριότερη την απώλεια μεριδίου αγοράς από τη συμβατική ηλεκτροπαραγωγή (συμπίεση δηλαδή της παραγωγής από Φ.Α. και στερεά καύσιμα). Αυτό ουσιαστικά θα επαναπροσδιορίζει τη σύνθεση και λειτουργία της αγοράς 8
ηλεκτρικής ενέργειας, οδηγώντας την σε ένα δομικό μετασχηματισμό. Παράλληλα, καθώς θα ενισχύεται και θα επιταχύνεται η γρήγορη διείσδυση των ΑΠΕ, λόγω των τεχνικών και άλλων ιδιαιτεροτήτων τους, θα απαιτηθούν από την αγορά νέα ενεργειακά προϊόντα, όπως για παράδειγμα αυξημένες επικουρικές υπηρεσίες για την εξισορρόπηση του συστήματος σε ημερήσια και εποχιακή βάση. Οι υπηρεσίες αυτές θα πρέπει να κοστολογηθούν και να αμοιφθούν ικανοποιητικά. Προς το σκοπό αυτό είναι απαραίτητο να ενταχθούν στο Σύστημα Ηλεκτροπαραγωγής νέα αντλητικά έργα τα οποία μεταξύ των άλλων θα συμβάλουν: Στην καλύτερη εκμετάλλευση και μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ και κυρίως της αιολικής ηλεκτροπαραγωγής. Στην κάλυψη των αιχμιακών αναγκών του ηλεκτρικού συστήματος καθώς και στην εξισορρόπηση της διακύμανσης της ζήτησης ημερήσια ή εποχιακή. Προς την κατεύθυνση αυτή η ΔΕΗ επεξεργάζεται συγκεκριμένο επενδυτικό έργο, το οποίο και θα εντάξει στο νέο επιχειρησιακό της σχέδιο. Παρόμοια, θα απαιτηθούν και μεγάλες επενδύσεις σε έργα υποδομής του συστήματος μεταφοράς, με στόχο την προσφορά υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και αξιοπιστίας, με δυνατότητα υψηλής διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών και με 9
αποτελεσματική διαχείριση του κόστους για όλους τους καταναλωτές και τους χρήστες του δικτύου. Ένα δεύτερο σημαντικό σημείο παρέμβασης στα δίκτυα διανομής είναι η αυτοματοποίηση της διαχείρισης των δικτύων και των μετρήσεων, με επενδύσεις που θα στοχεύουν στη βέλτιστη λειτουργία του δικτύου, και στην καλύτερη τιμολογιακή εξυπηρέτηση των καταναλωτών. Στα πλαίσια αυτά, ο σχεδιασμός έργων για τηλεχειρισμούς που αφορά επενδύσεις που αγγίζουν το 1 δις, μεταξύ των οποίων σημαντικές επενδύσεις για τηλεμέτρηση, θα επιφέρει πολλαπλά οφέλη, όπως είναι: Η Συμμόρφωση με την διαφαινόμενη υποχρέωσή μας στην απελευθερωμένη αγορά ενέργειας (ΡΑΕ, Κώδικες κ.λ.π.). Η Ελαχιστοποίηση των επισκέψεων υπαλλήλων καταμετρητών στις ιδιοκτησίες των καταναλωτών. Η Ακριβής τιμολόγηση χωρίς την έκδοση «ΕΝΑΝΤΙ» λογαριασμών. Η Δυνατότητα παροχής εναλλακτικών τιμολογίων μειωμένου κόστους. Η Άμεση πληροφόρηση των πελατών μας με στοιχεία της κατανάλωσής τους. Η Μείωση κόστους καταμέτρησης, με παράλληλη μείωση του λειτουργικού κόστους και Τέλος, ο Έλεγχος της ποιότητας της παρεχόμενης ενέργειας. 10
Ουσιαστικά με την τηλεμέτρηση εξυπηρετούνται δύο βασικές λειτουργίες: η σωστή και έγκαιρη τιμολόγηση πελατών, αλλά και η διαχείριση της ζήτησης. Σε μια προχωρημένη φάση οι «έξυπνοι» αυτοί μετρητές SMART GRIDS θα επιτρέψουν την συμμετοχή του καταναλωτή στην διαμόρφωση της αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας οδηγώντας σε ευνοϊκότερες συνθήκες λειτουργίας του δικτύου, χαμηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και πολλά περιβαλλοντικά οφέλη. Τέλος, σε ότι αφορά τη διαμόρφωση του νέου ενεργειακού τοπίου στην Ελλάδα, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα μη διασυνδεδεμένα νησιά, όπου εκεί υπάρχουν συγκεκριμένες εναλλακτικές για νέες επενδύσεις, που πέραν της αναβάθμισης των μονάδων μαζούτ και diesel στις περιπτώσεις που αυτό επιβάλλεται από τις ιδιαιτερότητες της παραγωγής για το συγκεκριμένο μέρος, ενδεχόμενα να υπάρχουν και εναλλακτικές επενδύσεων με άλλα καύσιμα ή και δυνατότητα διασυνδέσεων. Για τις νέες μεγάλες επενδύσεις στην ενέργεια στην Ελλάδα, θα πρέπει να εξασφαλίζεται πάνω από όλα η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους, και η επαρκής Οικονομική Αποδοτικότητα, συνεκτιμώντας και αξιολογώντας με προσοχή όλους τους αστάθμητους παράγοντες, όπως είναι η εξέλιξη του κόστους των δικαιωμάτων CO2, οι διακυμάνσεις των τιμών Φ.Α. και πετρελαίου, καθώς και η δυνατότητα εξασφάλισης των απαιτούμενων κεφαλαίων σε συνθήκες οικονομικής ύφεσης ή επιβράδυνσης, σε συνδυασμό με το τελικό κόστος δανεισμού. Επιπλέον, η 11
στρέβλωση των τιμολογίων και οι σταυροειδείς επιδοτήσεις διατηρούν μια επιπλέον αβεβαιότητα για το κατά πόσο τα τελικά τιμολόγια θα αντικατοπτρίζουν το πραγματικό κόστος παραγωγής, και αυτό θα πρέπει να αποτελέσει έναν από τους πρώτους στόχους αλλαγής της κυβέρνησης. Η ΔΕΗ καλείται σήμερα να προβλέψει και να συνυπολογίζει όλους αυτούς τους παράγοντες που χαρακτηρίζουν το νέο, υπό διαμόρφωση, ενεργειακό περιβάλλον και να τους διαχειρισθεί αποτελεσματικά. Στην κατεύθυνση αυτή βέβαια είναι απαραίτητη και η ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου εθνικού σχεδιασμού που θα απαντά σε πολλά κρίσιμα θέματα. Αντίστροφα, και η ΔΕΗ στα πλαίσια της επικαιροποίησης του Στρατηγικού της Σχεδίου για την πενταετία 2010-2015 με καταληκτικό ορίζοντα το 2020, που αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο προσεχές διάστημα, θα συμβάλλει καθοριστικά στην κατεύθυνση αυτή. Σας ευχαριστώ 12