1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ιανουάριος 2016 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Πλάτωνος, Πολιτεία (514a-515a) Κείμενο Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει τὴν ἡμετέραν φύσιν παιδείας τε πέρι καὶ ἀπαιδευσίας. ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρὸς τὸ φῶς τὴν εἴσοδον ἐχούσῃ μακρὰν παρὰ πᾶν τὸ σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν, κύκλῳ δὲ τὰς κεφαλὰς ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν, φῶς δὲ αὐτοῖς πυρὸς ἄνωθεν καὶ πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν, μεταξὺ δὲ τοῦ πυρὸς καὶ τῶν δεσμωτῶν ἐπάνω ὁδὸν, παρ ἣν ἰδὲ τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς πρὸ τῶν ἀνθρώπων πρόκειται τὰ παραφράγματα ὑπὲρ ὧν τὰ θαύματα δεικνύασιν. Ὁρῶ, ἔφη. Ὅρα τοίνυν παρὰ τοῦτο τὸ τειχίον φέροντας ἀνθρώπους σκεύη τε παντοδαπὰ ὑπερέχοντα τοῦ τειχίου καὶ ἀνδριάντας καὶ ἄλλα ζῷα λίθινά τε καὶ ξύλινα καὶ παντοῖα εἰργασμένα, οἷον εἰκὸς τοὺς μὲν φθεγγομένους, τοὺς δὲ σιγῶντας τῶν παραφερόντων. Ἄτοπον, ἔφη, λέγεις εἰκόνα καὶ δεσμώτας ἀτόπους. Ὁμοίους ἡμῖν, ἦν δ ἐγώ. Ερωτήσεις Α. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παρακάτω απόσπασμα: «ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν». 10 ΜΟΝΑΔΕΣ Β. Β.1. Να περιγράψετε το φανταστικό χώρο στον οποίο τοποθετεί ο Πλάτωνας την αλληγορία του στο απόσπασμα από την Πολιτεία που σας έχει δοθεί και να εξηγήσετε τους συμβολισμούς που υπάρχουν στο κείμενο. 15 ΜΟΝΑΔΕΣ
2 Β.2. Να περιγράψετε την πορεία της γνώσης, σύμφωνα με τον Πλάτωνα. 15 ΜΟΝΑΔΕΣ Γ. Ποιοι ορισμοί δίνονται στην Πολιτεία για τη δικαιοσύνη και από ποιους; Ποιος είναι τελικά ο αποδεκτός ορισμός του Σωκράτη; 10 ΜΟΝΑΔΕΣ Δ. Δ.1. Από το κείμενο που σας έχει δοθεί να βρείτε μια λέξη που να έχει ετυμολογική συγγένεια με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πένθιμος, ανάγωγος, δειγματοληψία, αυτόφωρο, διαφήμιση. 5 ΜΟΝΑΔΕΣ Δ.2. Να γράψετε από ένα ομόρριζο στη νέα ελληνική, απλό ή σύνθετο, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἀπείκασον, ἀναπεπταμένην, δεσμοῖς, πρόκειται, φθεγγομένους. 5 ΜΟΝΑΔΕΣ Ε. Αδίδακτο κείμενο Τὸ δὲ τεῖχος ἦν τῶν Πελοποννησίων τοιόνδε τῇ οἰκοδομήσει. Εἶχε μὲν δύο τοὺς περιβόλους, πρός τε Πλαταιῶν καὶ εἴ τις ἔξωθεν ἀπ Ἀθηνῶν ἐπίοι, διεῖχον δὲ οἱ περίβολοι ἑκκαίδεκα πόδας μάλιστα ἀπ ἀλλήλων. Τὸ οὖν μεταξὺ τοῦτο οἱ ἑκκαίδεκα πόδες τοῖς φύλαξιν οἰκήματα διανενεμημένα ᾠκοδόμητο, καὶ ἦν ξυνεχῆ ὥστε ἓν φαίνεσθαι τεῖχος παχὺ ἐπάλξεις ἔχον ἀμφοτέρωθεν. Διὰ δέκα δὲ ἐπάλξεων πύργοι ἦσαν μεγάλοι καὶ ἰσοπλατεῖς τῷ τείχει, διήκοντες ἔς τε τὸ ἔσω μέτωπον αὐτοῦ καὶ οἱ αὐτοὶ καὶ τὸ ἔξω, ὥστε πάροδον μὴ εἶναι παρὰ πύργον, ἀλλὰ δι αὐτῶν μέσων διῇσαν. Τὰς οὖν νύκτας, ὁπότε χειμὼν εἴη νοτερός, τὰς μὲν ἐπάλξεις ἀπέλειπον, ἐκ δὲ τῶν πύργων ὄντων δι ὀλίγου καὶ ἄνωθεν στεγανῶν τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο. Τὸ μὲν οὖν τεῖχος ᾧ περιεφρουροῦντο οἱ Πλαταιῆς τοιοῦτον ἦν. Θουκυδίδου, Ἱστορίαι, ΙΙΙ, 21
3 Λεξιλόγιο ἐπέρχομαι: επιτίθεμαι διέχω: απέχω ἑκκαίδεκα: δεκαέξι μάλιστα (+ αριθμητικό): περίπου διήκω: εκτείνομαι, φτάνω διέρχομαι: περνώ διαμέσου νοτερός: βροχερός στεγανός: στεγασμένος Παρατηρήσεις Ε.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. 20 ΜΟΝΑΔΕΣ Ε.2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε στο τετράδιό σας τους ζητούμενους τύπους: πόδας: την κλητική ενικού και τη δοτική πληθυντικού ἀλλήλων: την αιτιατική πληθυντικού του ουδετέρου παχύ: τη γενική ενικού και πληθυντικού στο ίδιο γένος ἐπάλξεις: την κλητική ενικού και τη δοτική πληθυντικού μεγάλοι: την αιτιατική ενικού αρσενικού γένους στο θετικό βαθμό και την αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους στο συγκριτικό βαθμό ἔσω: το συγκριτικό βαθμό ἔξω: τον υπερθετικό βαθμό νύκτας: τη δοτική ενικού και πληθυντικού χειμών: τη γενική ενικού και πληθυντικού αριθμού ᾧ: την ονομαστική και τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος 5 ΜΟΝΑΔΕΣ Ε.3. ἐπίοι: το β ενικό προστακτικής στον ίδιο χρόνο διεῖχον: τον ίδιο τύπο στον αόριστο β διανενεμημένα: το γ ενικό οριστικής μέλλοντα μέσης φωνής ᾠκοδόμητο: τον ίδιο τύπο στον παρατατικό φαίνεσθαι: το γ ενικό οριστικής αορίστου β παθητικής φωνής ἦσαν: το γ ενικό οριστικής μέλλοντα διῇσαν: το β ενικό προστακτικής αορίστου β ἀπέλειπον: το απαρέμφατο παρακειμένου ενεργητικής φωνής
4 ἐποιοῦντο: το β ενικό ευκτικής ενεστώτα μέσης φωνής περιεφρουροῦντο: το β ενικό οριστικής ενεστώτα στην ίδια φωνή 5 ΜΟΝΑΔΕΣ Ε.4. Να χαρακτηρίσετε στο τετράδιό σας συντακτικά τους παρακάτω όρους: τῇ οἰκοδομήσει, ἔξωθεν, πόδας, τοῖς φύλαξιν, ἰσοπλατεῖς, τῷ τείχει, αὐτοῦ, πάροδον, τὰς νύκτας, ᾧ. 5 ΜΟΝΑΔΕΣ Ε.5. Να χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις που ακολουθούν. (Να γίνει απλός χαρακτηρισμός και όχι δικαιολόγηση της εισαγωγής και της εκφοράς τους ούτε του ρόλου τους): «ὥστε ἓν φαίνεσθαι τεῖχος παχὺ ἐπάλξεις ἔχον ἀμφοτέρωθεν» «ᾧ περιεφρουροῦντο οἱ Πλαταιῆς» 2 ΜΟΝΑΔΕΣ Ε.6 «Τὸ τεῖχος ἦν τῶν Πελοποννησίων τοιόνδε»: Να μετατρέψετε την παραπάνω φράση σε πλάγιο λόγο (μετοχή) με εξάρτηση τη φράση: «Οὗτος ἔγνω». 1.5 ΜΟΝΑΔΕΣ Ε.7. «Εἶχε δύο τοὺς περιβόλους»: Να μετατρέψετε την παραπάνω φράση σε πλάγιο λόγο με εξάρτηση τη φράση: «Οὗτος ἔφη». 1.5 ΜΟΝΑΔΕΣ
5 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Φαντάσου, δηλαδή, μέσα σε μια υπόγεια κατοικία όμοια με σπηλιά, η οποία έχει την είσοδο ανοιχτή προς το φως σε όλο το μάκρος της σπηλιάς, μέσα σ αυτή να βρίσκονται άνθρωποι από την παιδική τους ηλικία δεμένοι με δεσμά και στα πόδια και στον αυχένα, ώστε να μένουν καθηλωμένοι και να βλέπουν μόνο μπροστά τους, χωρίς να μπορούν να στρέφουν γύρω το κεφάλι τους λόγω των δεσμών τους. Ακόμη (φαντάσου) ένα φως από φωτιά να καίει γι αυτούς από ψηλά και μακριά και πίσω τους. Β. Β.1. Το θέμα του μύθου, όπως δηλώνεται με τη φράση «παιδείας τε πέρι καὶ ἀπαιδευσίας», είναι η φύση της παιδείας και της απαιδευσίας. Προκειμένου να γίνει κατανοητή η θέση του ομιλητή δίνεται η φανταστική κατασκευή του μύθου του σπηλαίου. Με το ρήμα «ἀπείκασον» ο Σωκράτης προτρέπει τον Γλαύκωνα να φανταστεί μια εικόνα. Χρησιμοποιεί μια εκτεταμένη παρομοίωση ή μεταφορά, αυτήν της εικόνας του σπηλαίου.επειδή η παρομοίωση ή η μεταφορά δεν περιορίζεται σε μια έννοια ή φράση, αλλά εκτείνεται σε μεγαλύτερο τμήμα του κειμένου ή σε μια ενότητα ή και σε ολόκληρο το έργο, όπως συμβαίνει εδώ, ονομάζεται αλληγορία. Η αλληγορία, επομένως, είναι ένας εκφραστικός τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας άλλα λέει και άλλα εννοεί. Πρόκειται, συνεπώς, για συνεχή μεταφορά ή παρομοίωση. Ο Πλάτωνας τη χρησιμοποιεί για να κάνει πιο κατανοητές δύσκολες φιλοσοφικές έννοιες και για να κερδίσει την προσοχή και το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ο εκφραστικός αυτός τρόπος είναι χρήσιμος, όταν ο φιλόσοφος θέλει να θεμελιώσει απόψεις που δεν μπορούν να στηριχτούν με τη διαλεκτική ή για να ενισχύσει τη διαλεκτική. Η αξία της είναι διδακτική και όχι αποδεικτική. Ακόμη, η αλληγορία είναι ένας αναλογικός συλλογισμός τον οποίο ο φιλόσοφος χρησιμοποιεί για να δείξει πώς βλέπει τον κόσμο και όχι για να αιτιολογήσει την κατάσταση του κόσμου. Σύμφωνα με τον μύθο, μέσα σε μια υπόγεια κατοικία που μοιάζει με σκοτεινό σπήλαιο, το οποίο έχει ανοιχτή την είσοδό του σε όλο το μήκος του. Εκεί ζουν άνθρωποι που από την παιδική τους ηλικία είναι αλυσοδεμένοι στα πόδια και στον λαιμό, ώστε να μένουν ακίνητοι και να κοιτούν μόνο μπροστά. Μέσα στη σπηλιά, ψηλότερα, πίσω και μακριά
6 από αυτούς τους δεσμώτες καίει μια φωτιά. Ανάμεσα στη φωτιά και τους αλυσοδεμένους υπάρχει ένας δρόμος, παράλληλα προς τον οποίο είναι χτισμένος ένας μικρός τοίχος. Πίσω από αυτόν κινούνται άνθρωποι που μεταφέρουν διάφορα αντικείμενα, τα οποία προεξέχουν από τον τοίχο. Οι δεσμώτες, που δεν γνωρίζουν την αλήθεια νομίζουν ότι η πραγματικότητα είναι οι σκιές των αντικειμένων και των ανθρώπων που προβάλλονται στον τοίχο μπροστά τους λόγω της φωτιάς που καίει πίσω από αυτούς. Επίσης, θεωρούν ότι οι ομιλίες των ανθρώπων οι οποίο βρίσκονται από τον τοίχο είναι οι ήχοι από τις σκιές. Έτσι, οι δεσμώτες έχουν αλλοιωμένη αίσθηση της πραγματικότητας τίποτε από ό,τι βλέπουν και ακούν δεν είναι αληθινό. Κάποια στιγμή κάποιοι από τους δεσμώτες κατορθώνουν να απαλλαγούν από τα δεσμά τους και αρχίζουν μια δύσκολη ανοδική πορεία μέσα στο σπήλαιο προς το φως. Όταν φτάσουν στην είσοδο του σπηλαίου αρχικά θαμπώνονται από το φως και επιθυμούν να ξανακατέβουν στη σπηλιά. Σταδιακά, όμως, τα μάτια τους συνηθίζουν στη λάμψη του φωτός και αντιλαμβάνονται ότι αυτός είναι ο αληθινός κόσμος. Ορισμένοι από αυτούς που απελευθερώθηκαν από τα δεσμά τους και κατάφεραν να φτάσουν στην κορυφή του σπηλαίου, παραμένουν εκεί και δεν επιστρέφουν στο σπήλαιο. Ωστόσο, κάποιοι άλλοι συνειδητοποιούν ότι χρέος τους είναι να ξανακατέβουν στο σπήλαιο και να βοηθήσουν τους υπόλοιπους δεσμώτες να απαλλαγούν και αυτοί από τα δεσμά τους και να κατευθυνθούν προς το φως. Στην προσπάθειά τους αυτή οι απελευθερωμένοι δεσμώτες αντιμετωπίζουν τη δυσπιστία αυτών που είναι ακόμα αλυσοδεμένοι και τον χλευασμό τους. Υπάρχει, μάλιστα η πιθανότητα να τραυματιστούν ή ακόμη και να θανατωθούν. Στο τέλος του κειμένου, ο Σωκράτης παραλληλίζει τον κόσμο των δεσμωτών με τη σύγχρονη πολιτική κοινωνία. Στην παραστατική εικόνα των αλυσοδεμένων μέσα στην υπόγεια σπηλιά, χρησιμοποιούνται συμβολισμοί, οι οποίοι κάνουν πιο κατανοητή την κατάσταση μου επικρατεί στην πολιτική κοινωνία. Συγκεκριμένα, η σπηλιά είναι η αισθητή πραγματικότητα, η πολιτική κοινωνία, στην οποία δεν κυβερνούν οι πεπαιδευμένοι, οι φιλόσοφοι, ενώ το σκοτάδι συμβολίζει την άγνοια την αμάθεια. Οι δεσμώτες είναι οι άνθρωποι που ζουν μέσα στην αμάθεια και νομίζουν ότι οι σκιές είναι τα πραγματικά όντα. Οι σκιές τις οποίες βλέπουν στο τοίχωμα του σπηλαίου και οι ήχοι τους οποίους ακούν είναι τα δεδομένα της αίσθησης που οι αλυσοδεμένοι εκλαμβάνουν ως αληθινή πραγματικότητα. Πιστεύουν πως η μόνη πραγματικότητα είναι ό,τι βλέπουν και ακούν, ό,τι ερεθίσματα τους παρέχουν οι αισθήσεις τους. Η στάση τους για την πραγματικότητα μπορεί να αποδοθεί με τον όρο «αφελής εμπειρισμός» και η γνωστική τους κατάσταση με τον όρο «εικασία». Οι ήχοι που συνδέονται με τις σκιές
7 αφορούν το δεδομένο της αίσθησης το οποίο και εμπιστεύεται το υποκείμενο έχοντας τη χαμηλότερη ποιότητα γνώσης (εικασία). Έτσι, οι δεσμώτες συνδέουν τους ήχους με τις σκιές που βλέπουν και πιστεύουν ότι παραγωγοί των ήχων είναι οι σκιές. Οι αλυσίδες, τα δεσμά συμβολίζουν τις αισθήσεις που μας κρατούν δέσμιους και δεν μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε την πραγματικότητα μέσω του ορθού λόγου. Οι αλυσίδες μπορούν να παρομοιαστούν με τα εμπόδια που συναντάμε στη ζωή μας, με την προσήλωσή μας στα υλικά αγαθά που μας κρατούν μακριά από τη θέαση του αγαθού. Η τεχνητή φωτιά που καίει πίσω από τους δεσμώτες είναι η αίσθηση, την οποία ο άνθρωπος συνειδητοποιεί ως πηγή γνώσης είναι, δηλαδή, η δυνατότητα που δίνει η αίσθηση στον άνθρωπο να αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Έτσι, η φωτιά αυτή συμβολίζει την αίσθηση ως πηγή γνώσης. Οι άνθρωποι που βρίσκονται ανάμεσα στη τεχνητή φωτιά και στους δεσμώτες, τα αντικείμενα που μεταφέρουν και οι ήχοι που παράγουν συμβολίζουν τις εικόνες φυσικών αντικειμένων που προέρχονται από το «ανώτερο ορατόν». Δεν πρόκειται δηλαδή για τις σκιές, αλλά για τα αισθητά αντικείμενα στα οποία οφείλονται οι σκιές, και φωτίζονται από το τεχνητό φως της φωτιάς. Τα σκεύη είναι λιγότερο φωτεινά και αληθή από τα ορατά που βρίσκονται εκτός σπηλιάς. Οι ήχοι που συνδέονται με τους φέροντας τα διάφορα αντικείμενα αφορούν την εμπιστοσύνη του υποκειμένου στην ίδια την αίσθηση και όχι πια στο δεδομένο της (πίστις). Αυτοί που μεταφέρουν τα αντικείμενα, τα ίδια τα αντικείμενα, οι ήχοι και η φωτιά συμβολίζουν τα «μᾶλλον ὄντα», που για να τα γνωρίσουν οι δεσμώτες έπρεπε να απελευθερωθούν και να αρχίσουν την «ανάβαση» εντός σπηλιάς, αφήνοντας πίσω τους τις εικασίες, και τον σκιώδη κόσμο (σκιές) που αυτοί έβλεπαν και άκουγαν. Ο φωτεινός κόσμος έξω από τη σπηλιά συμβολίζει τον κόσμο των ιδεών, την αληθινή πραγματικότητα, που γίνεται αντιληπτή μόνο με τη νόηση και ο ήλιος ως πηγή φωτός είναι η ύψιστη Ιδέα του Αγαθού. Επίσης,η πορεία από το σπήλαιο προς την έξοδο συμβολίζει την πορεία του δεσμώτη από την άγνοια προς τη γνώση, την απελευθέρωσή του και ως σκοπό έχει την κατάκτηση της γνώσης και της αλήθειας με τη νόηση και την παιδεία και, επομένως, τη μεταστροφή του σε φιλόσοφο-βασιλέα ο οποίος έχοντας αποκτήσει αυτά τα γνωστικά και ηθικά εφόδια θα μπορέσει να αφοσιωθεί πλήρως στο έργο της διακυβέρνησης της πολιτείας, που είναι και το ζητούμενο. Συνοπτικά, για να κατακτήσει κανείς τη γνώση χρειάζεται σταδιακά να αποδεσμεύεται από την κυριαρχία της αίσθησης και να κατακτήσει τη νόηση, να πορευτεί δηλαδή από τον αισθητό κόσμο στον νοητό.
8 Β.2. Οι Ιδέες για τον Πλάτωνα, είναι νοητές, αιώνιες, άυλες, άφθαρτες, αμετάβλητες, αυθύπαρκτες, υπερβατικές οντότητες που αφορούν το «ὄν ὄντως», το «εἶναι του κόσμου», και αποτελούν τα πρότυπα των αισθητών αντικειμένων (είδωλα, έκτυπα) που είναι χρονικά πεπερασμένα, φθαρτά, μεταβλητά και αφορούν το γίγνεσθαι του κόσμου. Σύμφωνα με τον πλατωνικό δυϊσμό, υπάρχουν ο νοητός κόσμος, που είναι ανώτερος και «πρότυπος», και ο αισθητός κόσμος, που είναι κατώτερος και αντίγραφο του πρώτου. Καθένας από αυτούς τους κόσμους διαιρείται σε δύο μέρη, ανώτερο και κατώτερο. Ο αισθητός κόσμος περιλαμβάνει το κατώτερο ποιοτικά είδος αισθητών πραγμάτων και το ανώτερο ορατό. Το κατώτερο αντιστοιχεί στις σκιές και εκεί οι δεσμώτες βλέπουν τις σκιές των πραγμάτων, εμπιστεύονται ό,τι αισθάνονται. Το ανώτερο ορατό που αντιστοιχεί στα «μᾶλλον ὄντα», δηλαδή στα φυσικά αντικείμενα, στα αισθητά όντα. Εκεί ο απελευθερωμένος δεσμώτης αντικρίζει για πρώτη φορά τα αισθητά πράγματα (αυτά που μεταφέρουν οι άνθρωποι κατά μήκος του τοίχου) και τη φωτιά χάρη στην οποία «βλέπει» τον κόσμο της σπηλιάς. Συνειδητοποιεί πως διαθέτει αισθήσεις, στις οποίες οφείλεται η αντίληψή του για τον κόσμο. Ο νοητός κόσμος διαιρείται σε δύο μέρη, στο κατώτερο νοητό και στο ανώτερο νοητό. Στο κατώτερο νοητό αντιστοιχούν οι νοητικές μορφές που μετέχουν περισσότερο στις Ιδέες και λιγότερο στα αισθητά όντα. Εκεί με τη διάνοια ο απελευθερωμένος δεσμώτης αντικρίζει την εξωτερική πραγματικότητα, τον νοητό κόσμο, τις Ιδέες, τα «ὄντα ὄντως». Το ανώτερο νοητό αναφέρεται στις Ιδέες και στην ανώτερη όλων, στην Ιδέα του αγαθού. Εκεί με τη νόηση ο απελευθερωμένος δεσμώτης ατενίζει τον ίδιο τον ήλιο, την πηγή του φωτός, δηλαδή φτάνει στη θέαση της Ιδέας του Αγαθού. Σε αυτό το οντολογικό σχήμα συνάπτεται η πλατωνική γραμμή της γνώσης, η οποία επίσης διαιρείται σε δύο μέρη με χαρακτηριστικό κριτήριο την πηγή της γνώσης. Αρχικἀ στο κατώτερο μέρος που αφορά τη «Δόξα» και αντιστοιχεί στον αισθητό κόσμο με κυρίαρχη πηγή γνώσης την αίσθηση. Η «Δόξα» διαιρείται σε δύο αναβαθμούς γνώσης, κατώτερο και ανώτερο, την εικασία που στοιχείται με τις σκιές και ισοδυναμεί με την εμπιστοσύνη του ανθρώπου στο δεδομένο της αίσθησης, και την πίστιν που στοιχείται με τα «μᾶλλον ὄντα» και ισοδυναμεί με την εμπιστοσύνη του ανθρώπου στην ίδια την αίσθηση και όχι πια στο δεδομένο της αίσθησης. Στη συνέχεια, το ανώτερο μέρος της πλατωνικής γραμμής της γνώσης αφορά τη «Νόησιν» και αντιστοιχεί στον νοητό κόσμο με κυρίαρχη πηγή γνώσης τη νόηση / το λογικό. Η «Νόησις» διαιρείται σε δύο αναβαθμούς
9 γνώσης, κατώτερο και ανώτερο το κατώτερο είναι η διάνοια που στοιχείται με τις νοητές μορφές και ισοδυναμεί με τις ενέργειες του λογικού, οι οποίες στηρίζονται σε ορατές μορφές, ενώ το ανώτερο είναι η νόηση ή επιστήμη που στοιχείται με τις Ιδέες και την Ιδέα του αγαθού και ισοδυναμεί με τη σύλληψη του απόλυτου όντος με τη διαλεκτική / νόηση. Γ. Το μείζον πρόβλημα που συζητείται στην Πολιτεία είναι η δικαιοσύνη. Στην αρχή του διαλόγου διατυπώνονται διάφορες απόψεις περί του τι είναι δικαιοσύνη. Ο Κέφαλος που εκπροσωπεί την παλιά γενιά νομίζει ότι δικαιοσύνη είναι η εντιμότητα στις συναλλαγές. Έτσι ο πλούσιος έχει την δυνατότητα να είναι δίκαιος, επειδή μπορεί να εξοφλεί τα χρέη του. Ο Πολέμαρχος διισχυρίζεται ότι δικαιοσύνη είναι να αποδίδεις τα ίσα, καλό στον φίλο, κακό στον εχθρό. Παραβλέπει όμως το γεγονός ότι ο φίλος ενδέχεται να είναι άδικος και ο εχθρός δίκαιος. Ο σοφιστής Θρασύμαχος είναι ωμός το συμφέρον του ισχυρού καθορίζει το τι είναι δίκαιο. Ο Γλαύκων, που είναι κατά κάποιον τρόπο το φερέφωνο της αριστοκρατικής ηθικής, θεωρεί τη δικαιοσύνη ως μια υποκριτική κοινωνική σύμβαση που επιβάλλεται από τους πολλούς και αδύνατους για την αυτοπροστασία τους. Όλοι αυτοί οι ορισμοί εμπεριέχουν ένα κόκκο αλήθειας, αλλά αποδεκτός τελικά γίνεται ο ορισμός του Σωκράτη: «τὸ τὰ αὑτοῦ πράττειν», με άλλα λόγια: ο καθένας οφείλει να πράττει για το κοινωνικό σύνολο εκείνο «εἰς ὃ αὐτοῦ ἡ φύσις ἐπιτηδειοτάτη πεφυκυῖα εἴη». Δ. Δ.1. πένθιμος: πάθει ανάγωγος: περιάγειν δειγματοληψία: δεικνύασιν αυτόφωρο: φέροντας, παραφερόντων διαφήμιση: ἔφη Δ.2. ἀπείκασον: εικασία ἀναπεπταμένην: πέτασος δεσμοῖς: δεσμίδα πρόκειται: κοίτη φθεγγομένους: απόφθεγμα
10 Ε. Ε.1. Και το τείχος των Πελοποννησίων ήταν τέτοιο ως προς τον τρόπο με τον οποίο είχε οικοδομηθεί. Είχε αφενός δύο περιβόλους, και προς την πλευρά των Πλαταιών, και αν κάποιος από έξω από την Αθήνα έκανε επίθεση, αφετέρου απείχαν μεταξύ τους οι περίβολοι δεκαέξι περίπου πόδια. Το ενδιάμεσο αυτό διάστημα, δηλαδή τα δεκαέξι πόδια, ως κατοικίες είχε χτιστεί, οι οποίες είχαν διανεμηθεί στους φρουρούς, και ήταν συνεχείς, ώστε να φαίνονται σαν ένα παχύ τείχος με πολεμίστρες και από τα δύο μέρη. Ανά δέκα πολεμίστρες υπήρχαν πύργοι μεγάλοι ίσου πλάτους με το τείχος, που εκτείνονταν και στην εσωτερική πρόσοψή του και οι ίδιοι και στην εξωτερική, ώστε να μην υπάρχει πέρασμα στην πλευρά του πύργου, αλλά (οι φρουροί) περνούσαν διαμέσου αυτών. Τις νύκτες, λοιπόν, όταν η κακοκαιρία ήταν με βροχή, (οι φρουροί) εγκατέλειπαν τις πολεμίστρες και εκτελούσαν τη φρούρηση από τους πύργους, οι οποίοι ήσαν σε μικρή (μεταξύ τους) απόσταση και στεγασμένοι από πάνω. Τέτοιο λοιπόν ήταν το τείχος, με το οποίο φρουρούνταν γύρω γύρω οι Πλαταιείς. Ε.2. πόδας: πούς, ποσί(ν) ἀλλήλων: ἄλληλα παχύ: παχέος, παχέων ἐπάλξεις: ἔπαλξι, ἐπάλξεσι(ν) μεγάλοι: μέγαν, μεῖζον ἔσω: ἐσωτέρω ἔξω: ἐξωτάτω νύκτας: νυκτί, νυξί(ν) χειμὼν: χειμῶνος, χειμώνων ᾧ: ἅ, οἷς Ε.3. ἐπίοι: ἔπιθι διεῖχον: διέσχον διανενεμημένα: διανεμεῖται ᾠκοδόμητο: ᾠκοδομεῖτο φαίνεσθαι: ἐφάνη ἦσαν: ἔσται διῇσαν: δίελθε ἀπέλειπον: ἀπολελοιπέναι ἐποιοῦντο: ποιοῖο
11 περιεφρουροῦντο: περιφρουρεῖ/περιφρουρῇ Ε.4. τῇ οἰκοδομήσει: δοτική της αναφοράς στο «τοιόνδε» ἔξωθεν: επιρρηματικός προσδιορισμός της προέλευσης στο «ἐπίοι» πόδας: αιτιατική του τόπου, και συγκεκριμένα της τοπικής έκτασης στο «διεῖχον» τοῖς φύλαξιν: αντικείμενο της μετοχής «διανεμημένα» ἰσοπλατεῖς: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο «πύργοι» τῷ τείχει: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, δοτική αντικειμενική στο «ἰσοπλατεῖς» αὐτοῦ: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, γενική κτητική στο «μέτωπον» πάροδον: υποκείμενο στο απαρέμφατο «φαίνεσθαι», το οποίο έχει θέση ρήματος τὰς νύκτας: επιρρηματικός προσδιορισμός, γενική του χρόνου στο «ἀπέλειπον» ᾧ: επιρρηματικός προσδιορισμός, δοτική του οργάνου στο «περιεφρουροῦντο» Ε.5. «ὥστε ἓν φαίνεσθαι τεῖχος παχὺ ἐπάλξεις ἔχον ἀμφοτέρωθεν»: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική απαρεμφατική πρόταση «ᾧ περιεφρουροῦντο οἱ Πλαταιῆς»: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο «τεῖχος» Ε.6 Οὗτος ἔγνω τὸ τεῖχος ὂν τῶν Πελοποννησίων τοιόνδε. Ε.7. Οὗτος ἔφη ἔχειν δύο τοὺς περιβόλους.