ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΚΥΡΙΑΚΗ 26/ 04 / 2015 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Πλάτωνος Πολιτεία (519Β - 520Α) Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τοὺς ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι, μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους, τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν ἃ ἂν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ, τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι; Ἀληθῆ, ἔφη. Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται. Τὸ ποῖον δή; Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι. Ἔπειτ, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον; Ἐπελάθου, ἦν δ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ἕκαστοι τὸ κοινὸν δυνατοὶ ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ πόλει, οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ ἵνα καταχρῆται αὐτὸς αὐτοῖς ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως. Ἀληθῆ, ἔφη, ἐπελαθόμην γάρ. Σκέψαι τοίνυν, εἶπον, ὦ Γλαύκων, ὅτι οὐδ ἀδικήσομεν τοὺς παρ ἡμῖν φιλοσόφους γιγνομένους, ἀλλὰ δίκαια πρὸς αὐτοὺς ἐροῦμεν, προσαναγκάζοντες τῶν ἄλλων ἐπιμελεῖσθαί τε καὶ φυλάττειν. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε τα αποσπάσματα: «Ἡμέτερον δὴ ἔργον ὃ νῦν ἐπιτρέπεται» και «Ἐπελάθου, ἦν δ ἐγώ ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως». Β1. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι φιλόσοφοι βασιλείς είναι προσωπικότητες που διαθέτουν διοικητικές ικανότητες και αδαμάντινο χαρακτήρα. Γι αυτό και χαρακτηρίζονται ως «βέλτισται φύσεις» όταν γνωρίσουν το «ἀγαθόν». Αφού αναλύσετε το περιεχόμενο των πλατωνικών φράσεων «βελτίστας φύσεις» και «ἀγαθόν», να αναφέρετε με ποιους τρόπους, σύμφωνα με το Σωκράτη, μπορεί να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της ορθής διακυβέρνησης μιας ιδεώδους πολιτείας. Η απάντησή σας να βασιστεί σε χωρία του παραπάνω κειμένου. Β2. «Ἔπειτ, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, ἐπιμελεῖσθαί τε καὶ φυλάττειν»: α) Ποιες αντιρρήσεις εκφράζει ο Γλαύκωνας στον Σωκράτη στο παραπάνω απόσπασμα για τον εξαναγκασμό των φιλοσόφων; β) Τι απαντά ο φιλόσοφος στον Γλαύκωνα και με ποιους τρόπους πιστεύει ότι μπορεί να επιτευχθεί η βασική μέριμνα του νόμου στην ιδεώδη πολιτεία; Αφού καταγράψετε την επιχειρηματολογία τους, να διατυπώσετε τις κρίσεις σας για την εγκυρότητα και την πειστικότητά της. Β3. Στο πρωτότυπο κείμενο ο Πλάτωνας υποστηρίζει ότι το ιδανικό πολίτευμα αποβλέπει στη συλλογική ευδαιμονία «νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται εγγενέσθαι». Πού αποβλέπουν τα ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ πολιτεύματα που ο Αριστοτέλης θεωρεί ορθά, στο μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί, και ποια είναι αυτά; Μεταφρασμένο κείμενο (Αριστοτέλους, Πολιτικά, (Γ7,2-3) Όταν λοιπόν ο ένας ή οι λίγοι ή το πλήθος ολόκληρο ασκούν την εξουσία για την εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος, αυτά τα πολιτεύματα δεν μπορεί παρά να είναι ορθά όταν, αντίθετα, η εξουσία ασκείται για την εξυπηρέτηση του ιδιαίτερου συμφέροντος είτε του ενός είτε των λίγων είτε του πλήθους, τα πολιτεύματα αυτά είναι παρεκκλίσεις και διαστρεβλώσεις των ορθών. Γιατί ή το όνομα του πολίτη δεν πρέπει να δίνεται σε ανθρώπους που είναι κατά το πολίτευμα μέλη της πόλης (ενν. μια και δεν λαμβάνονται υπόψη τα δικαιώματά τους), ή (ενν. αν τους δίνεται το όνομα του πολίτη) πρέπει να έχουν το μερτικό τους στα πλεονεκτήματα που ανήκουν στα μέλη της πόλης. Συνηθίζουμε λοιπόν να ονομάζουμε: «βασιλεία» τη μοναρχία που αποβλέπει στο κοινό συμφέρον και «αριστοκρατία» το πολίτευμα στο οποίο τη διακυβέρνηση ασκούν λίγα (περισσότερα του ενός) άτομα (το όνομα οφείλεται είτε στο ότι κυβερνούν οι άριστοι είτε στο ότι ασκούν την εξουσία αποβλέποντας σε ό,τι είναι άριστο για την πόλη και για τα μέλη της) όταν, τέλος, κυβερνά ο λαός αποβλέποντας στο κοινό συμφέρον, αυτό το πολίτευμα (στα αρχαία ελληνικά: αυτή η πολιτεία) πήρε το όνομα «πολιτεία», μια λέξη που είναι κοινή για όλα τα πολιτεύματα (στα αρχαία ελληνικά: για όλες τις πολιτείες). Β4. α. Ποια νοσηρά φαινόμενα της αθηναϊκής πολιτικής ζωής προσάπτει στο δημοκρατικό πολίτευμα ο Πλάτων; Με ποιον τρόπο θεωρούσε ότι αυτά θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν ή να εξαλειφθούν; β. Ποιο είναι το περιεχόμενο της αλληγορίας του «μεθυσμένου καραβιού»; Β5. Να δημιουργήσετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, στα αρχαία ελληνικά με τις παραγωγικές καταλήξεις που σας δίνονται: ἀπῳκίσθαι: -ία ἀφικέσθαι: -ις ἀναβῆναι: -ός εἶπον: -ωρ φυλάττειν: -ή ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἡγοῦμαι δ εἴ τινες ἄλλοθεν ἐπελθόντες θεαταὶ γένοιντο τῶν παρόντων πραγμάτων, πολλὴν ἂν αὐτοὺς καταγνῶναι μανίαν ἀμφοτέρων ἡμῶν, οἵτινες οὕτω περὶ μικρῶν κινδυνεύομεν, ἐξὸν ἀδεῶς πολλὰ κεκτῆσθαι, καὶ τὴν ἡμετέραν αὐτῶν χώραν διαφθείρομεν, ἀμελήσαντες τὴν Ἀσίαν καρποῦσθαι. Καὶ τῷ μὲν οὐδὲν προὐργιαίτερόν ἐστιν ἢ σκοπεῖν ἐξ ὧν μηδέποτε παυσόμεθα πρὸς ἀλλήλους πολεμοῦντες ἡμεῖς δὲ τοσούτου δέομεν συγκρούειν τι τῶν ἐκείνου πραγμάτων ἢ ποιεῖν στασιάζειν ὥστε καὶ τὰς διὰ τύχην αὐτῷ γεγενημένας ταραχὰς συνδιαλύειν ἐπιχειροῦμεν, οἵτινες καὶ τοῖν στρατοπέδοιν τοῖν περὶ Κύπρον ἐῶμεν αὐτὸν τῷ μὲν χρῆσθαι, τὸ δὲ πολιορκεῖν, ἀμφοτέροιν αὐτοῖν τῆς Ἑλλάδος ὄντοιν. Ἰσοκράτους Πανηγυρικός 133-4 Λεξιλόγιο τοῖν στρατοπέδοιν, ἀμφοτέροιν αὐτοῖν, ὄντοιν: γενική πτώση δυικού αριθμού ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ (Mονάδες: 20) Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: θεαταί: η κλητική ενικού αριθμού πολλήν: ο συγκριτικός βαθμός του επιρρήματος καταγνῶναι: το β ενικό πρόσωπο στην προστακτική του ίδιου χρόνου οἵτινες: η γενική ενικού αριθμού στο ίδιο γένος διαφθείρομεν: το γ ενικό πρόσωπο της ευκτικής παθητικού αορίστου β σκοπεῖν: το απαρέμφατο του παρακειμένου στη μέση φωνή ἀλλήλους: η αιτιατική πληθυντικού αριθμού στο ουδέτερο γένος
ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ τοσούτου: ο ίδιος τύπος στο θηλυκό γένος ἐῶμεν: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού χρῆσθαι: το β πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα Γ3.α) Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους: ἐξὸν, κεκτῆσθαι, αὐτῶν, πρὸς ἀλλήλους, τῷ μὲν (το δεύτερο στο κείμενο). (Mονάδες: 5) β). Να αναγνωριστεί πλήρως ο υποθετικός λόγος του παρακάτω αποσπάσματος (μονάδες:3) και στη συνέχεια να μεταφερθεί στον ευθύ λόγο (μονάδες: 2). «Ἡγοῦμαι δ εἴ τινες ἄλλοθεν ἐπελθόντες θεαταὶ γένοιντο τῶν παρόντων πραγμάτων, πολλὴν ἂν αὐτοὺς καταγνῶναι μανίαν ἀμφοτέρων ἡμῶν». (Mονάδες: 5) ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο εξώφυλλο του τετραδίου να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά στοιχεία μαθητή. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μην γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει. Μολύβι επιτρέπεται, μόνο αν το ζητάει η εκφώνηση, και ΜΟΝΟ για πίνακες, διαγράμματα κλπ.. 4. Κάθε απάντηση επιστημονικά τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10:30 KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ