ΚΟΙΝΟΣ ΑΓΩΝΑΣ για το ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.

EΦHMEPIΔEΣ ΠΛHPΩMENO TEΛOΣ Tαχ. Γραφείο ΚΕΜΠ ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ Aριθμός Άδειας (X+7) EKΔOTΩN ΠEPIOΔIKA ENTYΠO KΛEIΣTO AP. AΔEIAΣ 1067/96 KΩΔIKOΣ 2966 ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ «ΕΝΩΣΕΩΣ ΣΜΥΡΝΑΙΩΝ» ΕΤΟΣ 54ο - ΑΡΙΘ. ΦΥΛ. 409 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 ΓΡΑΦΕΙΑ: ΣKOYΦA 71A & MAΣΣAΛIAΣ 106 80 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210 3633618 - FAX: 210 3634636 Σχόλιο του Τάκη Α. Σαλκιτζόγλου στην απόφαση του Αρείου Πάγου για τη «Δίκη των Έξι» ΣΕΛ. 9-12 ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΝ. ΣΜΥΡΝΑΙΩΝ Δευτέρα, 28/3, Ώρα 19.00 Βιβλιοθήκη Ενώσεως (οδός Καρύτση 3) Παρουσίαση του βιβλίου του Οδυσσέα Λαμψίδη Συμβολή στην Οικονομική Ζωή της Σμύρνης μετά το 1870 Θα μιλήσουν: ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ Δρ. Οικονομικών Επιστημών ΣΑΒΒΑΣ ΣΠΕΝΤΖΑΣ Ομοτ. τακτικός Καθηγητής ΣΣΕ Χαιρετισμό θ απευθύνει ο Πρόεδρος της Ε.Π.Μ. ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΑΛΑΝΙΔΗΣ Θα συντονίσει ο Πρόεδρος της Ενώσεως Σμυρναίων ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΤΣΙΡΚΑΣ *** Δευτέρα, 28/3 Ώρα 19.00 Βιβλιοθήκη Ενώσεως (οδός Καρύτση 3) Αφιέρωμα στο Σμυρναίο δημοσιογράφο και λόγιο Μηνά Χαμουδόπουλο Ομιλητές: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ, Πρωτοπρ. - Ομοτ. Καθηγητής Π.Α. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΥΓΑΤΣΟΣ Φιλόλογος Θεολόγος ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΧΑΜΟΥΔΟΠΟΥΛΟΥ Ιστορικός Δήμος Ν. Ιωνίας ΟΠΣΕ Προσφ. Σωματεία ΚΟΙΝΟΣ ΑΓΩΝΑΣ για το ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Η παρουσία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια στην έναρξη των εργασιών του 2ου Συμποσίου για τον Ελληνισμό της Μ. Ασίας (25-11-2011) επιβεβαιώνει τη γενική αναγνώριση της ελληνικής κοινωνίας για το έργο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Σε κοινό αγώνα έχουν αποδυθεί ο Δήμος Ν. Ιωνίας (Αττικής), η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος και τα προσφυγικά σωματεία για να διασφαλιστεί η αυτοτέλεια του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. και να μη συγχωνευθεί με τα άλλα νομικά πρόσωπα του Δήμου, όπως προβλέπει ο «Καλλικράτης». Την αυτοτέλεια του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. ζήτησε με ομόφωνο ψήφισμά του το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Ν. Ιωνίας. Την αλληλεγγύη τους έσπευσαν να εκδηλώσουν α- πό την πρώτη στιγμή προσφυγικά σωματεία και η ΟΠΣΕ. Η αυτοτέλεια του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. οδηγεί στην περαιτέρω ανάπτυξη του θεσμού «επ ωφελεία ολόκληρης της τοπικής και της ευρύτερης κοινωνίας» τονίζει σε έγγραφό της προς τον υπουργό Εσωτερικών κ. Γιαν. Ραγκούση η Ένωση Σμυρναίων. Μια Πολίτισσα πάει κόντρα στο μνημόνιο Σε μέρες έντονης οικονομικής κρίσης, με τις περισσότερες επιχειρήσεις να απολύουν εργαζομένους ή να κάνουν περικοπές μισθών, η Ιωάννα Παπαδοπούλου, επικεφαλής της γνωστής εταιρείας μπισκότων, αποφασίζει ΣΕΛ. 20 να δώσει στους εργαζόμενους μεγαλύτερες αυξήσεις από αυτές που προβλέπει η επίσημη συμφωνία ΓΣΕΕ ΣΕΒ. ΣΕΛ. 4

Κάθε φορά που αντικρίζω την πόλη του Ρεθύμνου από μακριά, καθώς ο δρόμος με φέρνει ανατολικά, συγκινούμαι. Ανάταση ψυχής είναι η πόλη μας και για τους μόνιμους κατοίκους της και για τους επισκέπτες. Πόλη των γραμμάτων την είπαν και δεν είναι ψέμα και ας λένε κάποιοι. Όλα συγκλίνουν και αποδεικνύουν πως οι Ρεθεμνιώτες δεν ξέχασαν ποιοι ήταν και πηγαίνοντας κόντρα στο μηδενιστικό πνεύμα της σημερινής εποχής που όλα τα ισοπεδώνει, συνεχίζουν τη δημιουργική τους πορεία κάνοντας και εμάς τους... απόδημους να νιώθουμε περήφανοι. Ο Ρεθεμνιώτικος λαός ξέρει και να αγαπάει και να σκύβει το κεφάλι με σεβασμό και κατανόηση στον ανθρώπινο πόνο. Έτσι έπραξε και πριν 88 χρόνια όταν υποδέχθηκε τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, τους κατατρεγμένους αδερφούς α- πό την Ιωνία. Η φτωχή τοπική κοινωνία με λίγες εξαιρέσεις τους αγκάλιασε, τους προστάτεψε και τους επέτρεψε να ενσωματωθούν αρκετά σύντομα, δίχως όμως να αποκτήσει την απώλεια της εθνικής τους ταυτότητας. Οι Μικρασιάτες από την δική τους πλευρά, τον αγάπησαν αυτόν τον τόπο που τόσο λίγα διέθετε, αλλά τους πρόσφερε απλόχερα, φιλοξενία και ζεστασιά. Εργάστηκαν σκληρά για να επιβιώσουν αλλά και να αναδείξουν το Ρέθυμνο την νέα τους πατρίδα σε όλα τα επίπεδα. Με την εργατικότητα και το προοδευτικό τους πνεύμα πρόκοψαν και ρίζωσαν. Συμφιλιώθηκαν με τον πόνο τους, γιάτρεψαν τις πληγές τους, ξαναδημιούργησαν, αγάπησαν, έκαναν οικογένειες, παιδιά και εγγόνια αλλά ποτέ μα ποτέ δεν ξέχασαν. Αυτή την «Μια βραδιά αλλιώτικη...» Γράφει η ΒΙΚΥ ΚΟΛΛΙΑ* ιστορική μνήμη, την κουβαλούν μέσα τους οι σημερινοί Μικρασιάτες, δεύτερης, τρίτης και τέταρτης ακόμα γενιάς, ζωντανή. Άσβεστη η επιθυμία να αντικρίσουν ξανά την πατρίδα τους, εκεί στην ελληνική Ανατολή. Για αυτό αρκετοί ταξιδεύουν κάθε χρόνο στα μικρασιατικά, παράλια. Η λησμονιά ισοδυναμεί με θάνατο. Η Ιωνία όμως ζει αθάνατη στις συνειδήσεις των Μικρασιατών. Τους Ρεθεμνιώτες τους βρήκαν συμπαραστάτες σε αυτόν τον αγώνα τους. Πενιχρά τα μέσα τις πρώτες δεκαετίες, δύσκολες οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, δεν μπορούσαν εύκολα να συγκροτηθούν σε ο- μάδες οι πρόσφυγες. Σκόρπιες οι αναμνήσεις και αναπάντητες οι διεκδικήσεις. Φαίνεται όμως πως όταν ωριμάσουν οι συνθήκες τα πράγματα παίρνουν τον δρόμο τους και είναι δυνατόν ακόμα και οι προσδοκίες χρόνων να πραγματωθούν. Φταίει το Μικρασιάτικο πείσμα, αυτός ο λαός δεν παραιτήθηκε ποτέ από τα όνειρά του. Πράγματι η αγάπη για την Ιωνία είναι φανερή και φλογερή στους Ρεθεμνιώτες Μικρασιάτες. Αυτή την φλόγα μεταλαμπάδευσαν και στους ντόπιους και τους έχρισαν συνοδοιπόρους στο δύσκολο ταξίδι της δικαίωσης. Μεγάλη κατάκτηση η επωνυμία της κεντρικής πλατείας της παλαιάς πόλης ως Πλατείας Μικρασιατών. Μεγάλη τιμή για εμάς τους πρόσφυγες από την Ιωνία και τρανή απόδειξη πως οι Ρεθεμνιώτες μας θεωρούν πια α- δερφούς. Ήταν όμως ιδιαίτερα αποκαλυπτική της πραγματικής α- ποδοχής, η κίνηση δύο διαπρεπών πνευματικών ανθρώπων του τόπου, του αρχιτέκτονα ναυπηγού και πανευρωπαϊκά γνωστού και καταξιωμένου ζωγράφου Μανόλη Κουντουράκη καθώς και του πολύ γνωστού γλύπτη Χαράλαμπου Νεονάκη να οδηγηθούν σε καλλιτεχνική δημιουργία εμπνεόμενοι από τον ξεριζωμό του 1922. Τρανή α- πόδειξη ότι το προσφυγικό θέμα δεν έχει κλείσει. Αιμορραγεί ακόμα, όσο αντί για δικαίωση βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αμφισβήτηση προερχόμενη μάλιστα, δυστυχώς, από το α- νώτατο ελληνικό δικαστήριο. Σε πείσμα λοιπόν όλων ε- κείνων που θέλουν τον λαό μας διχασμένο, οι δύο Ρεθεμνιώτες καλλιτέχνες μας συγκινήθηκαν προχθές όταν στο κατάμεστο από κόσμο Σπίτι του Πολιτισμού, αποκάλυψαν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους για τον προσφυγικό ελληνισμό. Μέσα σε αυτή τη μικρή μακέτα ξεδιπλώθηκε το δράμα της Ιωνίας. Οι προσφυγικοί μπόγοι, οι μωρομάνες με τα σπλάχνα τους αγκαλιά, ο ιερέας να σηκώνει απελπισμένος τα χέρια στον ουρανό, οι ουρές (ατελείωτες ήταν) για την σωτηρία. Τα κεφάλια κατεβασμένα, το βλέμμα θολό, απελπισμένο, το μέλλον σκοτεινό. Και στο κέντρο μια τραγική φιγούρα να δεσπόζει. Η δραματική Μικρασιάτισσα μάνα; Η Ιωνία; Η μήπως η θλίψη; Ο Μανώλης Κουντουράκης φαίνεται πως αν και ο ίδιος είναι γνήσιος Κρητικός, γνωρίζει το δράμα των Μικρασιατών. Νιώθει τον πόνο τους, έ- χει αφουγκραστεί το στεναγμό τους όταν μιλούσαν ή μιλούν για την αλησμόνητη πατρίδα τους. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ί- διος μεγάλωσε στην παλιά πόλη, ανάμεσα σε πρόσφυγες α- πό την Ιωνία. Πόσες ιστορίες θα άκουσε, πόσα ανθρώπινα δράματα θα αντιλήφθηκε, πόσα δάκρυα ά- ραγε θα είδε να κυλούν στα ρυτιδιασμένα μάγουλα...ως ευαίσθητος καλλιτέχνης και ως άνθρωπος δεν έμεινε ασυγκίνητος. Πόνεσε μαζί τους, φαντάζομαι ότι θα ένιωσε την α- γωνία τους για την μνήμη, τον φόβο για την λησμονιά. Έτσι δικαιολογείται πως εμπνεύστηκε ένα τέτοιας ευαισθησίας έξοχο έργο που όπως άκουσα τη Δευτέρα, έχει όραμα όπως όλοι μας να το δει να δεσπόζει στην πλατεία Μικρασιατών. Μέτοχος σε αυτή τη συγκίνηση και συνοδοιπόρος του Μ. Κουντουράκη είναι ο γλύπτης Χ. Νεονάκης που θα αναλάβει να φέρει σε πέρας μαζί του το δύσκολο αυτό έργο που όλοι περιμένουμε με αγωνία να (Συνέχεια στη σελ. 19) Διμηνιαία έκδοση της «ΕΝΩΣΕΩΣ ΣΜΥΡΝΑΙΩΝ» Γραφεία: Σκουφά 71A & Mασσαλίας 106 80 Αθήνα Τηλ.: 210 3633618 Fax: 210 3634636 E-mail: Ensmyrn@otenet.gr www.enosismyrneon.gr EKΔOTHΣ: Ευάγγελος Τσίρκας ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Νίκος Βικέτος ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ-ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΣΗ: Κορίνα Σπηλιώτη ΠAPAΓΩΓH: PRESS LINE Μάγερ 11 104 38 Αθήνα Τηλ.: 210 5225.479 Ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν απόψεις των συγγραφέων και δεν απηχούν κατ ανάγκη θέσεις της εφημερίδας ή της Ενώσεως Σμυρναίων. 2 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

❶ ❷ ❸ «Δικοί μας» δημοτικοί άρχοντες στους Δήμους του Καλλικράτη Τρεις «δικοί μας» άνθρωποι που ανέλαβαν με την ψήφο του λαού να υπηρετήσουν την Τοπική Αυτοδιοίκηση. ❶ Ο δήμαρχος Κηφισιάς κ. Νίκος Χιωτάκης. ❷ Ο δήμαρχος Διονύσου κ. Γιάννης Καλαφατέλης. ❸ Η δημοτική σύμβουλος Θεσσαλονίκης με την παράταξη του Στέλιου Παπαθεμελή κ. Ελένη Τζιούτζια. Ορκίστηκαν και ανέλαβαν τα καθήκοντά τους από την 1η Ιανουαρίου του 2011 «οι δικοί μας» δήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι στους Καλλικρατικούς Δήμους της χώρας. Σύμφωνα με πληροφορίες μας στην περιφέρεια Αττικής από τους εκλεγμένους Δημάρχους εννιά κατάγονται από τις ελληνικές πατρίδες της Μ. Ασίας και είναι οι ακόλουθοι: Νίκος Χαρδαλιάς (Βύρωνα), Γιάννης Καλαφατέλης (Διονύσου), Γιώργος Αμπατζόγλου (Ελευσίνας), Χρήστος Κορτζίδης (Ελληνικού Αργυρούπολης), Αντώνης Καμπάκας (Καισαριανής), Νίκος Χιωτάκης (Κηφισιάς-Ν. Ερυθραίας - Εκάλης), Ιορδάνης Λουίζος (Μαραθώνος), Γιώργος Ιωακειμίδης (Νικαίας Αγίου Ιωάννη Ρέντη), Ανδρέας Παχατουρίδης (Περιστερίου). Από τους παραπάνω οι Γιάννης Καλαφατέλης (μέχρι τώρα κοινοτάρχης Κρυονερίου Αττικής) και Αντώνης Καμπάκας εκλέγονται για πρώτη φορά Δήμαρχοι. Όλοι οι υπόλοιποι είχαν ε- κλεγεί και στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές (2002 και 2006). Πληροφορίες μας αναφέρουν ότι μικρασιατικής καταγωγής είναι πολλοί δήμαρχοι που εκλέχτηκαν στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και συγκεκριμένα στους Δήμους Αμπελοκήπων Μενεμένης (Λ. Κυρίζογλου), Βέροιας (Χαρ. Ουσουλτζόγλου Γεωργιάδη), Καλαμαριάς (Θ. Μπακογλίδης), Κατερίνης (Σ. Χιονίδης), Κορδελιού Ελευθερίου (Ε. Λαφαζανίδης), Νεάπολης Συκεών (Σ. Δανιηλίδης), Πέλλας (Γρ. Στάμκος), Πυλαίας Χορτιάτη (Ι. Καϊτεζίδης). Έλληνες βουλευτές για τη Γενοκτονία των Ποντίων 114 βουλευτές του Ελληνικού Κοινοβουλίου με επιστολή τους προς τον Πρόεδρο της Βουλής κ. Φίλιππο Πετσάλνικο ζητούν την επανέκδοση του τόμου που συνέγραψε ο καθηγητής κ. Κώστας Φωτιάδης για τη Γενοκτονία των Ποντίων και την αποστολή του στα κοινοβούλια όλου του κόσμου. Στην επιστολή τους με η- μερομηνία 21 Δεκεμβρίου 2010 οι υπογράφοντες βουλευτές αναφέρονται στην α- νάθεση από την Βουλή των Ελλήνων στον καθηγητή κ. Κώστα Φωτιάδη της συγγραφής ενός τόμου για την τεκμηρίωση της Γενοκτονίας των 353.000 Ελλήνων του Πόντου. Η έκδοση αυτή ολοκληρώθηκε το 2004, τονίζουν οι βουλευτές που υπογράφουν την επιστολή, με την παραχώρηση των δικαιωμάτων του έργου και των μεταφράσεών του, στη Βουλή των Ελλήνων, εφ όρου ζωής. Παράλληλα η Βουλή προχώρησε στην μετάφραση αυτού του τόμου σε έξι γλώσσες με σκοπό τη διανομή του σε κοινοβούλια, διπλωματικές υπηρεσίες, πανεπιστημιακά ι- δρύματα και ερευνητικά κέντρα. Επειδή τα αντίτυπα της ελληνικής έκδοσης έχουν ε- ξαντληθεί και επειδή μέχρι σήμερα δεν έχουν εκδοθεί τα μεταφρασμένα κείμενα, οι βουλευτές παρακαλούν να ε- πανεκδοθεί ο τόμος στην ελληνική και να εκδοθούν οι μεταφράσεις με άμεση προτεραιότητα εκείνες στα αγγλικά και στα ρωσικά. Την επιστολή επέδωσε στον Πρόεδρο της Βουλής ο γραμματέας Πολιτικού Σχεδιασμού της Ν.Δ. και βουλευτής Λαρίσης του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης κ. Μάξιμος Χαρακόπουλος, ο οποίος μαζί με τον βουλευτή Κοζάνης του ΠΑΣΟΚ είχαν την πρωτοβουλία του διαβήματος προς τον κ. Πετσάλνικο για την ε- πανέκδοση του τόμου. ΕΝΙΣΧΥΣΤΕ ΤΗ «ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΗΧΩ» ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 3

ΙΩΑΝΝΑ Ε. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Μια Πολίτισσα πάει κόντρα στο μνημόνιο Ηείδηση πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα» (19.12.2010) και προκάλεσε αίσθηση. Για ένα απλό λόγο. Σε μέρες έντονης οικονομικής κρίσης, με τις περισσότερες επιχειρήσεις να απολύουν εργαζόμενους ή να κάνουν περικοπές στους μισθούς, η Ιωάννα Παπαδοπούλου, επικεφαλής της ομώνυμης εταιρείας μπισκότων, αποφασίζει να περάσει το δικό της θετικό μήνυμα και να δώσει στους εργαζόμενους της, αυξήσεις μεγαλύτερες από αυτές που προβλέπει η επίσημη συμφωνία ΓΣΕΕ-ΣΕΒ. Σύμφωνα με δημοσίευμα του «Πρώτου Θέματος», η σιδηρά κυρία της ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων, κ. Ιωάννα Παπαδοπούλου, μίλησε με τον πρόεδρο του ΣΕΒ Δημήτρη Δασκαλόπουλο και δήλωσε πως δεν κάνει απολύσεις στο προσωπικό των εργοστασίων της και ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να κάνει τις αυξήσεις των μισθών τους πριν τον Ιούλιο που Του ΝΙΚΟΥ Χ. ΒΙΚΕΤΟΥ Ευάγγελος Ι. Παπαδόπουλος, ιδρυτής της ο- μώνυμης εταιρείας Μπισκότων και Ειδών Διατροφής, αντιπροσωπευτικός τύπος πρόσφυγα επιχειρηματία. Με σκληρή δουλειά, με αισιοδοξία, με εντιμότητα, με τόλμη, με σεβασμό στον καταναλωτή πέτυχε να θεμελιώσει μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες του κλάδου του. Στην ένθετη φωτογραφία: Το πρώτο μικρό εργοστάσιο της εταιρείας στην οδό Θεσσαλονίκης στα Πετράλωνα. Διαφήμιση των μπισκότων Παπαδοπούλου. Φωτογραφία από το ψηφιακό αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α. προβλέπει η επίσημη συμφωνία. Οι δυο τους είχαν τηλεφωνική επικοινωνία και αφού μίλησαν για αρκετή ώρα για τα προβλήματα της οικονομίας, η κ. Παπαδοπούλου του είπε: «Δεν μου λες Δημήτρη, η εταιρεία πάει καλά κι εγώ προστατεύω τους 800 εργαζομένους μου. Δεν κάνω απολύσεις, ούτε και μειώσεις μισθών. Αυτό που θέλω να μου πεις είναι όσον αφορά στις αυξήσεις που πρέπει να δώσω για το 2010. Ισχύει το 1,7% αναδρομικά από τον Ιούνιο του 2010», ρώτησε. Η απάντηση του προέδρου του ΣΕΒ, ήταν δεδομένη. «Μα φυσικά και ισχύει» της απάντησε κι εκείνη έκανε μια δεύτερη ερώτηση που τον αιφνιδίασε. «Όμως μπορώ να δώσω τις αυξήσεις αυτές αναδρομικά από την 1η Ιανουαρίου του 2010 αντί της 1ης Ιουλίου του 2010; δηλαδή να δώσω τις αυξήσεις αυτές και για το 6μηνο Ιανουαρίου -Ιουνίου; Υπάρχει κάτι που με δεσμεύει;», είπε. Η απάντηση του ήταν η εξής: «Βεβαίως και μπορείς Ιωάννα. Τίποτα δεν σε εμποδίζει. Είναι στη διακριτική σου ευχέρεια...». Μέσα από αυτήν τη συνομιλία, η κ. Ιωάννα Παπαδοπούλου θέλησε να δώσει το δικό της μήνυμα στον πρόεδρο του ΣΕΒ, ξεκαθαρίζοντας πως παρά την κρίση, υπάρχουν εταιρείες που πηγαίνουν καλά. Κι όταν όλα πάνε καλά, πρέπει να σέβονται τους εργαζόμενους τους, ανταποδίδοντας τους κοινωνικό μέρισμα. Η εταιρεία ξεκίνησε το 1916 στην Κωνσταντινούπολη από κυρά - Μαρία Παπαδοπούλου, γιαγιά της σημερινής προέδρου, και τα τρία παιδιά της Νίκο, Ευάγγελο και Θεόφιλο. Η δραστήρια εκείνη γυναίκα, θέλοντας να ενισχύσει το ισχνό εισόδημα της οικογένειας της, παρασκεύαζε στο σπίτι μπισκότα, τα οποία τα τρία της αγόρια πουλούσαν στους δρόμους της Πόλης. Στο δρόμο της προσφυγιάς Με τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, η οικογένεια Παπαδοπούλου (χωρίς τον πατέρα που είχε εκδημήσει) πήρε το δρόμο της προσφυγιάς με στόχο να φτάσει στη Μασσαλία. Στο δρόμο για τη νέα πατρίδα το καράβι σταμάτησε για ανεφοδιασμό στον Πειραιά. Κείνη η στάση επρόκειτο να αποδειχτεί καθοριστική για την προσφυγική μας οικογένεια. Στο μεγάλο λιμάνι της χώρας θα διαπίστωνε πως τα μπισκότα στην Ελλάδα ήταν άγνωστο είδος. Αυτό στάθηκε αρκετό για να τροποποιήσει τα σχέδια της. Αποφάσισε να αφήσει το ταξίδι στη Μασσαλία και να εγκατασταθεί 4 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

μόνιμα στην Ελλάδα αποφασισμένη να γνωρίσει στους Έλληνες αυτό που γνώριζε να κάνει καλύτερα από το καθετί. Μπισκότα! Στα προσφυγικά, στους πρόποδες του Λυκαβηττού έφτιαξαν την πρώτη οικογενειακή μονάδα παραγωγής των προϊόντων τους και άρχισαν να διακινούν τα μπισκότα «Πτι - Μπερ Παπαδοπούλου». Το 1940 η οικογενειακή επιχείρηση εγκαθίσταται στο πρώτο της εργοστάσιο στην οδό Θεσσαλονίκης, στα Πετράλωνα, το εξοπλίζει με μηχανήματα ελληνικής κατασκευής και αρχίζει να προσφέρει σε μεγάλα τετράγωνα κουτιά από λευκοσίδερο πτι-μπερ, κράκερς, κρακεράκια, γεμιστά. Το 1972 η επιχείρηση άλλαξε μορφή. Η παλιά ομόρρυθμη εταιρεία «Νικ. & Ευαγγ. Παπαδόπουλος» μετετράπη, μετά το θάνατο του Νίκου, σε ανώνυμη εταιρεία στην οποία τα ηνία ανέλαβε εξ ολοκλήρου ο Ευάγγελος Παπαδόπουλος, ένας χαρακτηριστικός τύπος αυτοδημιούργητου επιχειρηματία, που ενώ ξεκίνησε από το μηδέν πέτυχε να φτιάξει μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες του κλάδου του. Με την αποχώρηση του Ε. Παπαδόπουλου, τη διοίκηση της εταιρείας ανέλαβε η κόρη του, κ. Ιωάννα Παπαδοπούλου, μια γυναίκα με ιδιαίτερο δυναμισμό - όπως κατέδειξε και η πρόσφατη διένεξη της με τον πολυεθνικό κολοσσό Danone η τελευταία απόφαση της να πάει κόντρα στο μνημόνιο - και γνώσεις της αγοράς. Η εταιρεία σήμερα Σήμερα η εταιρεία διαθέτει τέσσερα εργοστάσια στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο και στα Οινόφυτα. Απασχολεί περισσότερους από 800 εργαζόμενους. Ελέγχει το 70% του κλάδου της μποσκοτοποιίας. Διακινεί μια μεγάλη γκάμα προϊόντων, όπως μπισκότα, βουτήματα, κρακεράκια, φρυγανιές, κριτσίνια κ.ά. στην ελληνική αγορά και σε 40 χώρες στις πέντε ηπείρους της γης. ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ 2011 Αθήνα, 18 Φεβρουαρίου 2011 Καλούνται τα μέλη της Ενώσεως Σμυρναίων σε τακτική Γενική Συνέλευση, σύμφωνα με το άρθρο 24 του Καταστατικού, το Σάββατο 12 Μαρτίου 2011 και ώρα 11.00 π.μ. στην αίθουσα της Βιβλιοθήκης του σωματείου μας, οδός Καρύτση 3 Αθήνα, με τα παρακάτω θέματα ημερήσιας διάταξης: 1. Εκλογή Προεδρείου Γεν. Συνέλευσης. 2. Εκθεση Πεπραγμένων Διοικητικού Συμβουλίου. 3. Εγκριση Οικονομικού Απολογισμού 2010. 4. Εγκριση Προϋπολογισμού 2011. 5. Εκθεση Ελεγκτικής Επιτροπής Απαλλαγή Διοικητικού Συμβουλίου από κάθε ευθύνη. Σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί απαρτία, η Γεν. Συνέλευση θα επαναληφθεί το επόμενο Σάββατο, 19 Μαρτίου 2011, την ίδια ώρα, στον ίδιο χώρο και με τα ίδια θέματα ημερησίας διάταξης και θα βρίσκεται σε απαρτία ανεξαρτήτως από τον αριθμό των παρόντων μελών. Δικαίωμα συμμετοχής στη Γεν. Συνέλευση έχουν τα τακτικά μέλη του σωματείου εφόσον έ- χουν εκπληρώσει τις οικονομικές τους υποχρεώσεις προς την Ενωση για το 2010. Ο Πρόεδρος ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΤΣΙΡΚΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ Για την απόφαση του Αρείου Πάγου Κύριε διευθυντά Παρακαλώ να δημοσιεύσετε την παρούσα επιστολή μου, με την οποία επιθυμώ να πληροφορήσω το αναγνωστικό κοινό της εγκρίτου εφημερίδας σας για θέματα σχετικά με την πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου, που ακυρώνει την απόφαση του Εκτακτου Στρατοδικείου του 1922: Οι συζητήσεις που έρχονται στη δημοσιότητα με αφορμή την υπόψη απόφαση του Αρείου Πάγου, περιστρέφονται κυρίως στα δύο παρακάτω ξεχωριστά ζητήματα: 1. Ποιός ή ποιοί έλαβαν τις στρατηγικές αποφάσεις που οδήγησαν στην καταστροφή; 2. Είναι αλήθεια ότι τα στελέχη των Κυβερνήσεων της Ελλάδας, που προέκυψαν από τις εκλογές του Νοεμβρίου 1920 διέπραξαν ε- σχάτη προδοσία, δηλαδή, όπως α- ναφέρει η απόφαση που ακυρώθηκε «κινούμενοι από κοινού συμφέροντος ενήργησαν εκ προθέσεως την παράδοσιν εις τον ε- χθρόν αποθηκών πλήρων πολεμοφοδίων κλπ»; Στην καταδικαστική απόφασή του το υπόψη Στρατοδικείο καταδικάζει τους κατηγορηθέντες μόνον για πράξεις σχετικές με το δεύτερο ζήτημα, πράγμα που περιόρισε και την αναψηλάφηση σ αυτό. Επομένως, το ζήτημα της ανεύρεσης των υπευθύνων για την Καταστροφή δεν έκλεισε με την υ- πόψη απόφαση του Αρείου Πάγου. Είναι ακόμη ανοικτό για την Ιστορία, γι αυτό βλέπουμε ότι ε- ξακολουθούν να έρχονται στη δημοσιότητα ποικίλες εκδοχές. Η ποικιλία των απόψεων οφείλεται στο γεγονός ότι το αρχείο του Γούναρη, που περιείχε την αλληλογραφία του με τον Λόυδ Τζωρτζ (Πρωθυπουργό της Αγγλίας) κατασχέθηκε από την «Επαναστατική Επιτροπή» και έ- κτοτε έχει εξαφανισθεί. Συνέπεια αυτού είναι ότι υπάρχει ένα σοβαρό κενό στην πληροφόρηση των ιστορικών. Ενδεικτικά αναφέρω την άποψη του αγγλικού τύπου για το θέμα, όπως μας την παρουσιάζει το βιβλίο «Ιστορικαί και Διπλωματικαί Αποκαλύψεις» (σελ. 317) του Μανούσου Κούνδουρου (1860 1933, Κρητικός πολιτικός και διπλωμάτης, εμπνευστής του αγώνα απελευθέρωσης της Κρήτης: «Μετά την καταστροφήν ο Τύπος εν Αγγλία κατεφέρετο κατά του Λόυδ Τζωρτζ. Και επειδή αι κατηγορίαι έθιγον και τον Κώρζον (Υπουργό Εξωτερικών), ούτος ω- μίλησε κατ επανάληψιν. Επετέθη σφορδώς κατά του Λόυδ Τζωρτζ, εις τον οποίον απέδωκεν εξ ολοκλήρου την ευθύνην. Υπεστήριξεν ότι ο Λόυδ Τζωρτζ είνε εκείνος, όστις εξώθησε τους Έλληνας να μεταβούν εις Σμύρνην και να αντισταθούν, μέχρι της στιγμής, καθ ην υπέστησαν την καταστροφήν». Ο αγγλικός λαός τιμώρησε τον Λόυδ Τζωρτζ με ένα «μαύρισμα» στις εκλογές του 1923. Έτσι τελείωσε άδοξα η σταδιοδρομία του πολιτικού, που προκάλεσε την Μικρασιατική Καταστροφή. Με εκτίμηση Μ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ Εκάλη MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 5

16 Αυγούστου 1920-19 Αυγούστου 1922 Δύο ημερομηνίες για το Ουσάκ. Η χαρά κι ο χαλασμός Την Πρωτομαγιά του 1919 ο ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στην Σμύρνη. Η Μεγάλη Ιδέα όδευε προς την ολοκλήρωση της. Σταδιακώς η Ελληνική Στρατιά απλωνόταν στην Ιωνία και τον επόμενο χρόνο η Συνθήκη των Σεβρών(28.7.1920) δημιουργούσε την Ελλάδα των 2 Ηπείρων και των 5 Θαλασσών, εύθραυστη, όμως, όπως και οι πορσελάνες της ομώνυμης γαλλικής πόλης. Κατ' εφαρμογή, λοιπόν, της Συνθήκης, η ελληνική κυριαρχία όφειλε να εξαπλωθεί και στο εσωτερικό, πέραν της Ιωνίας. Το Ουσάκ, η Ευκαρπία των αρχαίων Ελλήνων, κατείχε στρατηγική θέση, καθώς συνέδεε τη Σμύρνη σιδηροδρομικώς με την Φιλαδέλφεια και το Ουσάκ με το Αφιόν Καραχισάρ και το Εσκή Σεχήρ. Η απόσταση Ουσάκ-Σμύρνης είναι 287 χιλιόμετρα. Άλλωστε, τη στρατηγική του θέση γνώριζαν και οι αρχαίοι καθώς χαρακτήριζαν την περιοχή ως «Τημένου θύραι» 1. Έτσι το Γενικό Αρχηγείο της Ελληνικής Στρατιάς, σκεπτόμενο το ενδεχόμενο ενέργειας προς Αφιόν Καραχισάρ και Εσκή Σεχήρ, διέταξε στις 9 Αυγούστου του 1920, είχε ήδη περάσει ένας και πλέον χρόνος από την Ελληνική στρατιωτική παρουσία στη Σμύρνη, το Α' Σ.Σ. να καταλάβει το Ουσάκ και το γειτονικό Τσεντίζ, κείμενο λίγα χιλιόμετρα βορείως του Ουσάκ. Την επιχείρηση ανέλαβαν η ΧΙΙΙη Μεραρχία που στάθμευε στο Σαλιχλί και η II στο Ελεχέν. Οι Τουρκικές δυνάμεις στάθμευαν στο Σιμάβ, λίγα χιλιόμετρα,58 περίπου, βορείως του Τσεντίζ. Διοικητής τότε της ΧΙΙΙ ης Μεραρχίας ήταν ο συνταγματάρχης ΠΖ Μανέτας Κ. και της ΙΙ ης ο υποστράτηγος Βλαχόπουλος Νικ., που υπαγόταν στο Α' Σ.Σ., του οποίου το στρατηγείο από τις 14 Αυγούστου είχε εγκατασταθεί στη Φιλαδέλφεια. Η προέλαση προς το Ουσάκ άρχισε στις 15 Αυγούστου. Η XIII η Μεραρχία, προήλασε σε δύο φάλαγγες, από ανατολικά και από δυτικά. Η ΙΙ η Μεραρχία, που είχε δύο τάγματα στην Κούλα, προήλασε προς το Καράκογιου και αυτή σε δύο φάλαγγες. Στις 16 Αυγούστου συνεχίστηκε η προέλαση των δύο μεραρχιών, αλλά στο Καράκογιου η II Μεραρχία δέχτηκε επίθεση. Ανοίγουμε μια παρένθεση και σημειώνουμε τα όσα έζησε το Ουσάκ στον πρώτο διωγμό του 1914. Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ε. ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗ Έλληνες στρατιώτες σε δρόμο του Ουσάκ το 1921. Φωτογραφία από το έντυπο πρόγραμμα «Κάρπεια 2010» του Πνευματικού Κέντρου Ευκαρπίας. Το Ουσάκιον, όπως χαρακτηρίζεται από τον Μητροπολίτη Σμύρνης, άγιο Χρυσόστομο Καλαφάτη, είχε πικρή εμπειρία από τον πρώτο διωγμό του 1914: στις 25 Ιουνίου 1914 ο Χρυσόστομος έγραφε στα Πατριαρχεία: «Εξ Ουσακίου αναγγέλλουσιν ότι καθ' εκάστην διέρχονται εκείθεν εξόριστοι εκ Φωκαίας δια το εσωτερικόν της Ανατολής γυμνοί και πειναλέοι, την 13ην Ιουνίου διήλθον 14, εν οις και εις διδάσκαλος». Άλλωστε στο Ουσάκ είχε επιβληθεί από τις τουρκικές αρχές το περίφημο μποϋκοτάζ σε βάρος των ελληνικών καταστημάτων και ο Χρυσόστομος ζητούσε από τους ξένους προξένους να φροντίσουν να αρθεί από τη Μαγνησία, τη Φιλαδέλφεια, το Ουσάκιον, τον Κασαμπά, το Ναζλί, το Βαϊνδίρι, και άλλες πόλεις που είχαν επικοινωνία με το σιδηρόδρομο, όπως και το κοντινό Σιμάβ, το Γκιορτνέζ και άλλα μέρη που υπάγονταν στη Μητρόπολη Φιλαδέλφειας που περιελάμβανε μεταξύ των άλλων περιοχών και τις υποδιοικήσεις Ευκαρπίας, Τημένου Θηρών (Ουσάκ) και Συναού (Σιμάβ), της Διοικήσεως Ακροϊνού (Αφιόν Καραχισάρ) 2. Ένα τέτοιο, και σπάνιο τεκμήριο του μποϋκοτάζ τυπωμένο τουρκιστί, με την παλαιά οθωμανική γραφή, και γαλλιστί δημοσιεύει στο βιβλίο του ο Κ. Παντάζογλου 3. Έτσι με την έφοδο των ανδρών της ΙΙ ης Μεραρχίας κατελήφθη ο σιδηροδρομικός σταθμός του Ουσάκ και στις 9.30 το πρωί της 16 ης Αυγούστου 1920 η πόλη. Οι Τούρκοι αναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν βορειότερα. Από την άλλη η XIΙΙ η Μεραρχία, ανατρέποντας μικρές τουρκικές αντιστάσεις, εισήλθε στο Ουσάκ στις 10 το πρωί προελαύνοντας προς τα χωριά Σεράκιοϊ και Μαντά. Κατά την προέλαση προς το Ουσάκ ο ελληνικός στρατός είχε 2 νεκρούς και 9 τραυματίες ενώ οι Τούρκοι 160 νεκρούς και 263 αιχμαλώτους. Στις 17 Αυγούστου η II η Μεραρχία παρέμεινε στο Ουσάκ, ενώ η ΧΙΙΙ η κινήθηκε προς το Σιμάβ Τσεντίζ, όπου και σταθεροποίθηκαν. Η επικοινωνία των δύο κωμοπόλεων γινόταν με τη μοναδική, τότε, σκυρόστρωτη οδό Ουσάκ-Σιμάβ-Τσεντίζ 4. Το Ουσάκ-Σιμάβ ήταν για τον Κεμάλ μια στρατηγική θέση και η απώλεια του προκάλεσε δυσπιστία για τις ικανότητες του Κεμάλ και πολλές λιποταξίες. Αξιοσημείωτο, πάντως είναι ότι η επιχείρηση αυτή έγινε με πρωτοβουλία του αρχιστράτηγου Παρασκευόπουλου ερήμην του Βενιζέλου. Κατά τη φάση αυτή πολλοί νέοι από το Ουσάκ κατετάγησαν στον ελληνικό στρατό, όπως ο Σταυρής Παντάζογλου (Πανταζής) στο Ουσάκ και ο αδελφός του Δημητρός στο Αφιόν Καραχισάρ 5. Εκείνο, πάντως, που έχει σημασία εν προκειμένω, είναι ότι οι κάτοικοι του Σιμάβ θρήνησαν εκείνες τις ημέρες Έλληνες και Τούρκους αντικεμαλικούς. Οι Έλληνες αξιωματικοί, φθάνοντας στο Ουσάκ, αρνήθηκαν να καταλάβουν το Σιμάβ προβάλλοντας τη δικαιολογία, και όντως έτσι ήταν, ότι δεν είχαν διαταγή να προχωρήσουν ως εκεί. Αυτό το εκμεταλλεύτηκαν οι Τσέτες και άρχισαν στο Σιμάβ τη σφαγή των Ελλήνων, και, καταπώς διηγείται η Ελένη Παυλίδου σφαγιάστηκαν 50, οι 17 συγγενείς της, καθώς οι Τούρκοι αντικεμαλικοί προύχοντες. Τα γυναικόπαιδα τα φόρτωσαν στο τραίνο και τα εξόρισαν στην Άγκυρα κι από εκεί στο Κεσκίνμαδεν, όπου έμειναν 2½ χρόνια και έφτασαν στην Ελλάδα ως ανταλλάξιμα 6. Οι Έλληνες του Ουσάκ έβλεπαν στις αρχές Απριλίου του 1921 να εγκαθίσταται το 53 Σ.Π. προς ενίσχυσιν του υποχωρούντος εξ Αφιόν Καραχισάρ Α' Σ.Σ., αλλά και άλλες μονάδες που ήλθαν από το Σαλιχλί σιδηροδρομικώς, ενώ τα μεταγωγικά τους πορεύονταν οδικώς. Το δε 53 ο Σύνταγμα που είχε φτάσει νωρίτερα στο Ουσάκ είχε συμμετάσχει εις τους διεξαγόμενους περί τα τέλη Μαρτίου προς Τουμπλού Μπουνάρ αγώνες του Α' Σ.Σ. αποκρούοντας επιτυχώς εχθρική επίθεση στην κοιλάδα του Μπανάζ. Από τις 10 Απριλίου και εξής η V η Μεραρχία κάλυπτε το Ουσάκ από βορρά με πεδινό και βαρύ πυροβολικό, καθώς και το στρατηγείο της Μεραρχίας φυσικά - οι πληροφορίες αυτές προέρχονται από την αναλυτική έκθεση της νης Μεραρχίας από το Σεπτέμβριο του 1920 - τέλος Σεπτεμβρίου 1921.Τα μετέπειτα στοιχεία χάθηκαν κατά την οπισθοχώρηση, (έγγραφο Γενικής Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού). Στο Ουσάκ επικράτησε ησυχία από τις 15 Απριλίου - 19 Ιουνίου και η Μεραρχία εξακολουθούσε την εκπαίδευση και τις προπαρασκευές των ανδρών της για τις μελετώμενες 6 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

επιχειρήσεις. Στο Ουσάκ, στο Μπανάζ και στα χωριά βορείως του Ουσάκ συγκεντρώθηκε ο κύριος όγκος του Α' και Β' Σ. Στρατού για τις επιχειρήσεις προς Κιουτάχεια - 10 Ιουλίου 1921. Το Ουσάκ αποτελούσε κέντρο ανεφοδιασμού στα μετόπισθεν και το Αφιόν Καραχισάρ στη γραμμή του μετώπου 7. Εδώ υπηρέτησε ως τον Αύγουστο του 1922 ως οπλίτης-γραφεύς ο αείμνηστος πεθερός μου Εμμ. Παπαεμμανουήλ. Η 20 η Αυγούστου 1922 είναι ίσως η πλέον τραγική, αφού σήμανε το τέλος της ένδοξης πορείας της Ελληνικής Στρατιάς στη Μ. Ασία. Και συνέβη λίγα χιλιόμετρα βόρεια του Ουσάκ. Είχε προηγηθεί η 17η Αυγούστου με την αιματηρή μάχη του Αλή Βεράν, από τις πλέον συγκλονιστικές, όπου ο ελληνικός στρατός υπέστη συντριβή και κυρίως η ομάδα του στρατηγού Τρικούπη που από εκείνη την ημέρα έπαψε να υπάρχει αποδεκατισμένη, άυπνη, πεινασμένη. Στερημένη κάθε βοήθειας από την ομάδα του στρατηγού Φράγκου, κυκλωμένη δύο φορές, υπέκυψε τρεις ώρες αργότερα έξω απ' το Ουσάκ. Το Ουσάκ έμεινε έκτοτε στα χείλη των Μικρασιατών, αφού εκεί εγράφη η ληξιαρχική πράξη θανάτου του Ελληνισμού της Μ. Ασίας, που συνειδητοποίησε πλέον ότι έπρεπε να εγκαταλείψει τις πατρογονικές εστίες. Οι Έλληνες πολέμησαν εναντίον ενός υπέρτερου αριθμητικώς εχθρού, αλλά ο ηρωισμός τους στο σκληρό αγώνα έμεινε αφανής λόγω της ολέθριας έκβασης του. Συγκεκριμένα η υποχώρηση του στρατηγού Τρικούπη δυτικά και προς το Ουσάκ άρχισε από τις 8.30' το βράδυ της 17 ης Αυγούστου 1922. Είχε αρχίσει το μαρτύριο, τόσες θυσίες χαμένες, οι τραυματίες αφημένοι στην τύχη τους, ενώ άλλοι πολλοί στρατιώτες εξουθενωμένοι έπεφταν στο έδαφος σε βαθύ ύπνο, μοιάζοντας σαν νεκροί. Η XII Μεραρχία ήταν η μόνη συγκροτημένη κατά την αποχώρηση από το Αλή Βεράν στις 10.30' το βράδυ. Έτσι η υποχώρηση προς το Ουσάκ, λόγω της νύχτας έγινε ασύνταχτα και σε τρεις φάλαγγες: η πρώτη με διοικητές των ΧΙΙΙ η και IV η Μεραρχιών τους υποστράτηγο Δημαρά και συνταγματάρχη Καλλιδόπουλο, η δεύτερη με την ΧΙΙΙ η Μεραρχία και τις διαταγές διοικητών των Α' και Β' Σ.Σ. με τους υποστράτηγους Τρικούπη και Διγενή και η τρίτη με την IX η Μεραρχία και διοικητή τον συνταγματάρχη Γαρδίκα. Η V η Μεραρχία κατόρθωσε να κινηθεί έγκαιρα στην σκυρόστρωτη οδό Κιουτάχειας-Ουσάκ, να αποφύγει την αιχμαλωσία και, κρατώντας τον αυχένα του όρους Μουράτ Νταγ, να βοηθήσει την IX Μεραρχία του συνταγματάρχη Γαρδίκα να παρακάμψει τον τουρκικό κλοιό και να αποφύγει την αιχμαλωσία. Ήταν το μόνο στρατιωτικό τμήμα που πολέμησε στο Αλή Βεράν από τις 2.30' το μεσημέρι της 18 ης Αυγούστου και που γλίτωσε την αιχμαλωσία. Η Μεραρχία αυτή αριθμούσε 5.000 άνδρες. Στις 18 και 19 Αυγούστου ο Τρικούπης με τους άνδρες του της ΧΙΙ ης και ΧΙΙΙ ης Μεραρχίας προσπαθούσε να κινηθεί προς το Ουσάκ, το οποίο ως τις 5 το πρωί κατείχαν ελληνικές δυνάμεις. Την επόμενη ημέρα, 20 Αυγούστου, ο Τρικούπης αναζητούσε δίοδο διαφυγής αντιμετωπίζοντας δυσχέρεια κινήσεων, αφού στη φάλαγγα του είχαν προστεθεί πολλοί άνδρες από άλλες διασκορπισμένες ομάδες και απελπισμένοι χωρικοί που δυσχέραιναν την πορεία. Προφανώς όλοι επιζητούσαν την πρόσβαση στο Ουσάκ για να επιβιβαστούν στους σιδηροδρομικούς συρμούς. Από το μεσημέρι όμως της 19 ης Αυγούστου το Ουσάκ είχε καταληφθεί από τους Τούρκους, γι' αυτό και ο Τρικούπης σκέφτηκε να παρακάμψει την πόλη από τα νότια. Δεν πρόλαβε, όμως, να εφαρμόσει το σχέδιο του γιατί οι τουρκικές δυνάμεις κινήθηκαν εναντίον τους. Οι ώρες ήταν δραματικές και η διαταγή του Τρικούπη για άμυνα μέχρις εσχάτων σχεδόν απορρίφθηκε από το σύνολο των ανδρών του. Εμπρός στην κατάσταση αυτή ο Τρικούπης αναγκάστηκε να παραδοθεί στις 5 το απόγευμα της 20 ης Αυγούστου με τους διοικητές Διγενή και Καϊμπαλή, στο σύνολο τους 190 αξιωματικοί και 4.400 οπλίτες. Αιτία της καταστροφής αυτής ήταν και η εγκατάλειψη της αμυντικής τοποθεσίας γύρω από το Ουσάκ και η πρόωρη υποχώρηση της ΙΙ ης Μεραρχίας καθώς και η αποχώρηση του στρατηγού Φράγκου στο γειτονικό Καπακλάρ. Ο στρατηγός Φράγκου με ομάδες των μεραρχιών Ι, ΙΙ, VIΙ και μικτό απόσπασμα του 5/42 Συντάγματος και μεραρχία Πεζικού, αφού υποχώρησαν από τη γραμμή Τουμπλού Μπουνάρ, διατάχτηκαν να οχυρωθούν στο Ουσάκ, αλλά φαίνεται ότι δίστασαν και άφησαν ακάλυπτο τον Τρικούπη, ο οποίος, όπως είπαμε, αιχμαλωτίστηκε. Ο Φράγκου με τους δικούς του κατευθύνθηκε κυνηγημένος στην Ερυθραία 9. Αν η ΙΙ η Μεραρχία και η ομάδα του στρατηγού Φράγκου δεν υποχωρούσαν, τότε η φάλαγγα του Τρικούπη θα μπορούσε να ενωθεί με τη μεραρχία και να αμυνθούν από κοινού στο Ουσάκ, όπου και άφθονο πολεμικό υλικό. Ο Σπύρος Μαρκεζίνης στην Ιστορία του γράφει ότι όταν, κατά την αιχμαλωσία, ο Τούρκος στρατηγός τον ρώτησε για την ήττα στο Αλή Βεράν ο Τρικούπης του εκμυστηρεύτηκε ότι το ελληνικό Ιππικό έβοσκε χορταράκι στο Ουσάκ10. Το τέλος της ελληνικής παρουσίας στο Ουσάκ να έχει ήδη σημάνει λίγες ημέρες νωρίτερα, δηλαδή πριν τη μάχη του Τουμπλού Μπουνάρ στις 17 Αυγούστου. Ίσως από τις 15 Αυγούστου, αν κρίνουμε από έγγραφο που ο Κώστας Παντάζογλου στο βιβλίο του «Η Πατρίδα μου, το Ουσάκ», σ.174, όπου διαβάζουμε ότι ο Αντ. Στεφανίδης, η σύζυγος του Ελισάβετ, η μητέρα του Μαριγώ και ο υιός της Χαράλαμπος αναχωρούν από το Ουσάκ στις 17 Αυγούστου 1922, ανήμερα της μάχης του Τουμπλού Μπουνάρ. Το έγγραφο υπογράφει ο δημογέροντας Ιωάν. Ιορδάνογλου, ενώ στις 22 Αυγούστου η Αστυνομική Διεύθυνση Σμύρνης, ελληνική ακόμη, επιτρέπει την αναχώρηση τους. Ο Κώστας Ιωακείμογλου διηγείται ότι στις 17 Αυγούστου είχαν αναχωρήσει σχεδόν όλοι οι Ουσακλήδες με το τραίνο και ότι στις 19 Αυγούστου η εκκένωση είχε τελειώσει, ενώ την επομένη ολοκληρώνονταν η τραγωδία με την αιχμαλωσία των δυνάμεων του Τρικούπη. Ωστόσο δεν έφυγαν όλοι έμεινε η θεία του Κ. Παντάζογλου Μαριέττα, τυφλή εκ γενετής, που πέθανε λίγο μετά αρνούμενη να εγκαταλείψει το Ουσάκ, όπως και η γειτόνισσα της Κατίνα. Κατ' άλλους, όπως ο πατήρ Σπυρίδων, της σκήτης του Αγίου Όρους, και η κ. Θωμαή Σαββοπούλου, αρχαιολόγος, με γονείς καταγόμενους απ'το Ουσάκ, οι Ουσακλήδες εγκατέλειψαν την πόλη στις 15 Αυγούστου 1922, αμέσως μετά την απόλυση της λειτουργίας, όπως τους είχαν πει οι παππούδες τους. Στις 17 Αυγούστου, και ενώ είχε διασπαστεί το μέτωπο, φθάνουν υποχωρούντες στρατιώτες από διάφορες μεραρχίες και συναντούν άλλους αξιωματικούς και στρατιώτες που αγνοούν τα διαδραματιζόμενα λίγα χιλιόμετρα βορειότερα. Ο στρατιώτης Θεόδωρος Κιακίδης γράφει στο ημερολόγιο του ότι φεύγοντας με το σιδηρόδρομο από το Ουσάκ, στις 18 Αυγούστου, πήραν μαζί τους και τους Αρμένιους και μαζί με αυτούς και τρόφιμα από τις γεμάτες αποθήκες του ελληνικού στρατού 11. Αυτή ήταν η πικρή ιστορία του Ουσάκ κατά την κρίσιμη διετία 1920-19222. Μία ένδοξη πορεία του 1920 που κατέληξε στην καταστροφή του 1922 και την προσφυγιά. Θα τελειώσω με μια άλλη τραγική ιστορία συνδεόμενη με το Ουσάκ, άδειο πια από τους Έλληνες. Εκεί γράφτηκε ακόμη μια δραματική ιστορία για τους Μικρασιάτες: στα τέλη Σεπτεμβρίου περίπου είχαν φτάσει εκεί σε ελεεινή κατάσταση οι αιχμάλωτοι Έλληνες της Σμύρνης και των περιχώρων. Τους έκλεισαν στο Ελληνικό Σχολείο και στη συνέχεια υπέστησαν όσα γνωστά υπέστησαν. Από τους 8.000 αιχμαλώτους επέστρεψαν οι μισοί, ανάμεσα τους και ο 19χρονος τότε πατέρας μου, Ευθύμιος Καραθανάσης. Στη Γενική Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού υπάρχει και η πληροφορία ότι σε σπηλιά έξω από το Ουσάκ εκτελέστηκαν 400 Έλληνες στρατιώτες. Τα ονόματα τους είναι γνωστά 12. Έτσι το Ουσάκ έμεινε στην μνήμη πολλών Μικρασιατών ως το στρατηγείο εξορμήσεως προς το Σαγγάριο τον Ιούλιο του 1921, ως σημείο όπου όφειλε να αμυνθεί ο ελληνικός στρατός κατά την οπισθοχώρηση και τέλος ως η πόλη μαρτυρίου το φθινόπωρο-χειμώνα του 1922. Σημειώσεις: 1. Για το Ουσάκ βλ. Απ. Ε.Βακαλόπουλος, Μάξιμος Μαραβελάκης, Αι προσφυγικαί Εγκαταστάσεις εν τη περιοχή της Θεσσαλονίκης, εκδ. Ι.Μ.Χ.Α.- Ε.Μ.Σ., Θεσσαλονίκη 1955, σελίδες 77, 78, 79, 80, 82, καθώς και το πολύ πρόσφατο βιβλίο του Κ.Παντάζογλου, Πατρίδα μου, το Ουσάκ, εκδ.ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, Αθήνα 2006 (μετάφραση από τα γαλλικά Άννα Ταχιντζή-Γιώργου Κωστακιώτη). 2. Β. Θ. Σταυρίδης, Επισκοπική Ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, εκδ. Αφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1990, σ.348 και εξής. 3. Κ. Παντάζογλου, ό.π., σ,48. 4. Επίτομη Ιστορία της Εκστρατείας στη Μικρά Ασία, 1919-1922, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 2001, σ.82-84. 5. Κ. Παντάζογλου, ό.π., σ.158. 6. Κ.Μ.Σ. Η Έξοδος, τομ. 2, σσ. 421-422. 7. Ό.π., σ.σ.85-93. 8. Ό.π., σ.σ. 512-516. 9. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 19, σ.273. 10. Β.Τζανακάρης, Δακρυσμένη Μικρασία, 1919-1922, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2007, σ.589. 11. Θεόδωρος Κιακίδης, Το ημερολόγιο του στρατιωτικού μου βίου-μικρασιατική Εκστρατεία 1920-1922, εκδ. Δήμος Ν. Γιδηροχωρίου, 2009, σ. 140-141. 12. «Βλ. Ιστορία, του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΕ', σ.244. * Κείμενο εισήγησης που παρουσιάσθηκε στην Ημερίδα Τα Ευκάρπεια, που οργάνωσε ο Δήμος Νέας Ευκαρπίας στη Θεσσαλονίκη την 23 Ιουνίου 2010 με ευθύνη του Δημάρχου κ. Κ. Παντάζογλου και της αρχαιολόγου κ. Θωμαΐδος Σαββοπούλου. Στην Ν. Ευκαρπία έχει εγκατασταθεί ο κύριος όγκος των προσφύγων από το Ουσάκ. Ο κ. Αθανάσιος Ε. Καραθανάσης είναι καθηγητής της Ιστορίας στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου ΠανεπιστημίουΘεσσαλονίκης. MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 7

Από την πρωτοχρονιάτικη εκδήλωση της Ενώσεως Σμυρναίων. Από αριστερά: Ο σμυρναϊκής καταγωγής πρωτοπρεσβύτερος π. Πέτρος Μελιδώνης απευθύνεται στα μέλη και τους φίλους του σωματείου πριν ευλογήσει τη βασιλόπιτα. Δεξιά: Στο τραπέζι των επισήμων, ο επίτιμος πρόεδρος της Ενώσεως Σμυρναίων κ. Τάκης Βεζυργιάννης, ο ακαδημαϊκός κ. Κων. Δεσποτόπουλος και η κ. Φλωρίκα Βεζυργιάννη. Ο ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ «Να θυμόμαστε, να τιμάμε τη μικρασιατική ρίζα αλλα και να συναντιόμαστε, να γλεντάμε!» Της ΕΛΕΝΗΣ ΜΠΙΣΤΙΚΑ * Αναδημοσιεύεται από το περιοδικό «Κ» της «Καθημερινής, τευχ. 403/ 20 Φεβρουαρίου 2011, σσ. 80 81. Η Ελένη Μπίστικα είναι δημοσιογράφος και μέλος του Δ.Σ. της Ενώσεως Σμυρναίων. «Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ μας οικογένεια καλά κρατεί», έλεγαν καταχαρούμενοι και έδιναν συγχαρητήρια μεταξύ τους οι Σμυρνιοί, οι Καππαδόκες, οι Αϊβαλιώτες, οι Κορδελιώτισσες, οι Πόντιοι, οι Κωνσταντινουπολίτισσες, αλλά και της Ανατολικής Θράκης τα προσφυγόπουλα, που γιορτάζουν πλέον μαζί μας τα 75 χρόνια από την ίδρυση της Ενώσεως Σμυρναίων, το 1936! Τα πρώτα συγχαρητήρια ανήκουν στον ε- πίτιμο πρόεδρο της Ενώσεως κ. Τάκη Βεζυργιάννη και στον νυν, με ομόφωνη εκλογή, πρόεδρο, τον στρατηγό κ. Ευάγγελο Τσίρκα. Ψηλοί, ομορφάνθρωποι κι οι δυό τους, με γλυκές γυναίκες και σπουδαία παιδιά, επιστήμονες όλα, έδιναν το σωστό στίγμα της σμυρναϊκής οικογένειας! Πού έγιναν όλα αυτά; Στη φετινή γιορτή της κοπής της βασιλόπιτας, που γίνεται κάθε χρόνο με παραδοσιακές σμυρναϊκές προδιαγραφές: επίσημη τελετουργία, «grand» ντύσιμο και μετά γλεντάκι με μεζέδες, άφθονα γλυκίσματα και μουσική από ζωντανή ορχήστρα, τραγούδι και χορό! Στα δε τραπέζια του αρχοντικού «Athens Plaza» στην πλατεία Συντάγματος, Η Σοφία Μπαλάνου με τη μητέρα της Έλλη Σολομωνίδη. Το τιμητικό δίπλωμα που επιδόθηκε στη δεύτερη αποτελεί ένα ακόμα κρίκο στη χρυσή αλυσίδα που δένει την οικογένεια του δημογέροντα Σωκρ. Σολομωνίδη με τη Σμύρνη και την Ένωση Σμυρναίων. στην καρδιά της Αθήνας, έδωσε το «παρών» το δυναμικό της Ενώσεως Σμυρναίων - τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, τα μέλη και οι φίλοι της Ενώσεως, οι βραβευθέντες καθηγητές και εκλεκτά μέλη της κοινωνίας και, βέβαια, ο πρύτανης της δικής μας, αόρατης μεν, αλλά διακεκριμένης και ι- σχυρής «Ακαδημίας» Μικρασιατών προσφυγικής καταγωγής, ο Ακαδημαϊκός κ. Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, θαλερός και πάνσοφος, πρώτος καλεσμένος στο τραπέζι του προέδρου και της κ. Ευαγγέλου Τσίρκα, της ξανθής, πολύτιμης Φωφώς! Διαμαντικά, δαχτυλίδια και σταυροί, βραχιόλια ολόχρυσα, πολλά από τη Σμύρνη, στόλιζαν τις καλοντυμένες κυρίες, απογόνους δεύτερης, τρίτης γενιάς. Όσο για τα δροσερά νιάτα τέταρτης γενιάς, με μακριά πλούσια μαλλιά (σμυρναϊκό χαρακτηριστικό!), αλλά χωρίς τις πολλές καμπύλες των προγιαγιάδων! Κάθε τραπέζι μια φαμελιά και οι φίλοι τους! Κι όλοι μαζί, μια α- γαπημένη οικογένεια που είχε έρθει να διατρανώσει την α- πόφαση «να μείνουμε πιστοί στη μνήμη των αλησμόνητων πατρίδων» και να τιμάμε τα ή- θη, τα έθιμα, τις κληρονομιές, άυλες και πραγματικές, όπως μας τις παρέδωσαν οι δικοί μας, παίρνοντας μαζί τους, στα καράβια της προσφυγιάς, τη (Συνέχεια στη σελ. 14) 8 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

Η Δίκη των Έξι Μ ΕΤΑ την ήττα του ελληνικού στρατού τον Αύγουστο του 1922 στη Μικρά Ασία, τη Μικρασιατική Καταστροφή και τον ξεριζωμό του ελληνισμού από τις πατρίδες του, εκδηλώθηκε ως γνωστόν η Επανάσταση των στρατιωτικών μονάδων, που υπό την ηγεσία των Νικ. Πλαστήρα και Στυλ. Γονατά κατέλυσαν την κυβέρνηση των Αθηνών, εξεδίωξαν τον βασιλέα Κωνσταντίνο και συγκρότησαν Έκτακτο Επαναστατικό Στρατοδικείο για την τιμωρία των ενόχων της συντριβής και της εγκατάλειψης των Μικρασιατών στο έλεος των Τούρκων. Στο Στρατοδικείο προσήχθησαν οκτώ κατηγορούμενοι, από τους οποίους οι έξι καταδικάστηκαν σε θάνατο. Ήταν οι Δημ. Γούναρης, Νικ. Στράτος, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Νικ. Θεοτόκης, Γεωργ. Μπαλτατζής (που είχαν διατελέσει πρωθυπουργοί ή υ- πουργοί στη διετία 1920-1922), και ο αρχιστράτηγος της Ήττας Γεωργ. Χατζανέστης. Η εκτέλεσή τους έγινε στις 15 Νοεμβρίου 1922 στο Γουδί. Από τότε υπήρξαν ατέλειωτες και οξύτατες διαμφισβητήσεις για το κατά πόσον οι Έξι ήταν πράγματι προδότες, όπως τους χαρακτήριζε η απόφαση του Στρατοδικείου, και αν άξιζαν τη θανατική εκτέλεση. Μετά από 85 χρόνια ο εγγονός του Π. Πρωτοπαπαδάκη προσέφυγε στον Άρειο Πάγο και ζήτησε την ε- πανάληψη της διαδικασίας της περιώνυμης εκείνης δίκης (αναψηλάφηση). Σημειωτέον ότι η άσκηση ενός ενδίκου μέσου από οποιονδήποτε καταδικασθέντα συνεπάγεται την εκ νέου εκδίκαση της υπόθεσης και για τους υπόλοιπους. Ο Άρειος Πάγος (Ζ Ποινικό Τμήμα) εξέδωσε την υπ αρ. 1675 /2010 απόφασή του, με την οποία ακύρωσε την απόφαση του Στρατοδικείου του 1922, αλλά δεν εδίκασε την υπόθεση εκ νέου, διότι η παρέλευση τόσο μεγάλου χρονικού διαστήματος ε- πέφερε την παραγραφή των αδικημάτων που τους α- πεδόθησαν. Την απόφαση αυτή του Αρείου Πάγου, η οποία δίχασε την κοινή γνώμη και τους ιστορικούς, σχολιάζει σήμερα στη Μικρασιατική Ηχώ ο συνεργάτης μας, ε- πίτιμος δικηγόρος και συγγραφέας, κ. Τάκης Α. Σαλκιτζόγλου. Σχόλιο στην Απόφαση 1675/2010 του Αρείου Πάγου Του ΤΑΚΗ Α. ΣΑΛΚΙΤΖΟΓΛΟΥ 1Μετά από αίτηση του Μιχ. Πρωτοπαπαδάκη, εγγονού ενός από τους καταδικασθέντες στη Δίκη των Έξι, ο οποίος ζήτησε την επανάληψη (αναψηλάφηση) της διαδικασίας του Εκτάκτου Επαναστατικού Στρατοδικείου και την απάλειψη του στίγματος της προδοσίας, που η καταδικαστική απόφαση είχε αποδώσει σε αυτούς, ο Άρειος Πάγος (Ζ Ποινικό Τμήμα σε Συμβούλιο) μετά από δικονομικές δολιχοδρομήσεις εξέδωσε την υπ αρ. υπ αρ. 1675/2010 απόφασή του. Το ανώτατο δικαστήριο της χώρας απεφάνθη, με ισχυρή μειοψηφία, ότι ναι μεν έχει δικαίωμα να επιληφθεί της αναψηλάφησης της υπόθεσης, αλλά λόγω της επελθούσης παραγραφής, αφού από το 1922 έχουν συμπληρωθεί 88 ολόκληρα χρόνια, η καταδικαστική απόφαση του Εκτάκτου Επαναστατικού Στρατοδικείου πρέπει να ακυρωθεί και η εναντίον τους ποινική δίωξη να παύσει. Ο Άρειος Πάγος δηλαδή δεν αθώωσε τους καταδικασθέντες, όπως ίσως πολλοί ενόμισαν, αλλά απλά και μόνο δεν επελήφθη της ουσίας της υπόθεσης. Η ακύρωση της απόφασης του Στρατοδικείου σημαίνει και την ακύρωση του χαρακτηρισμού της προδοσίας που τους απεδόθη με την απόφαση αυτή. Έληξε έτσι το δικαστικό μέρος της πολυτάραχης αυτής υπόθεσης. Όχι όμως και το ιστορικό πρόβλημα που αφορά την ενοχή των καταδικασθέντων στη μεγαλύτερη ίσως ήττα που υπέστη ποτέ ο ελληνισμός. Η απόφαση αυτή του Ζ Τμήματος του Αρείου Πάγου (και μάλιστα σε Συμβούλιο, δηλαδή χωρίς δημοσία συνεδρίαση) παρέχει διττή αφορμή για σχολιασμό, τόσο από ιστορική θεώρηση όσο και από άποψη ορθής νομικής θεμελίωσης. Ο σχολιασμός και η κριτική των αποφάσεων των δικαστηρίων είναι βεβαίως ελεύθερος, αρκεί να γίνεται με ευπρέπεια και με επιχειρήματα. Μια τέτοια κριτική θα επιχειρήσει και αυτός που σύρει τις ακόλουθες γραμμές. MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 9

Ευθύς εξ αρχής τονίζουμε ότι το κείμενο που ακολουθεί κάθε άλλο παρά επικροτεί την εκτέλεση της θανατικής ποινής την οποία κατέγνωσε το Επαναστατικό Στρατοδικείο. Οι εκτελέσεις των καταδικασθέντων χρεώνονται στην τότε ηγεσία της Επανάστασης, η οποία μπορούσε να διατάξει τη μετατροπή της θανατικής ποινής σε ισόβια δεσμά, όπως έκανε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής για τους πραξικοπηματίες της 21 ης Απριλίου 1967. 2Ευρύτατο πεδίο κριτικής παρέχει κατ αρχάς το ιστορικό προοίμιο της κρινομένης απόφασης (1675/2010), το οποίο αναπτύσσεται στην πρόταση του κ. αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Η εισαγγελική αυτή πρόταση εκτείνεται στις 162 από τις 182 σελίδες της όλης απόφασης, γεγονός ασύνηθες στα δικαστικά χρονικά. Και εάν η εισαγγελική πρόταση επρόκειτο να εγκύψει στην επίλυση ακανθωδών νομικών προβλημάτων, που έχουν διχάσει την επιστήμη και τη νομολογία, θα ήταν δυνατόν να δικαιολογηθεί μια κάποια έκταση στην εισήγησή αυτή, οπωσδήποτε όμως όχι σε τέτοιο βαθμό. Αλλά ο κ. αντεισαγγελέας θεώρησε υποχρέωσή του να ενσωματώσει μέσα στην πρότασή του μια πολυσέλιδη ιστορική πραγματεία, τελείως αλυσιτελή και περιττή, στην οποία αναπτύσσει δια μακρών άσχετα γεγονότα και υποπίπτει επί πλέον σε πολλαπλά σφάλματα, κυριότερο των οποίων είναι η τελική γνώμη του ότι οι έξι καταδικασθέντες είναι προφανώς αθώοι (σελ. 162 της απόφασης). Είναι γνωστόν όμως ότι η παραγραφή ποτέ δεν αθωώνει τους κατηγορουμένους. Απλώς παύει την ποινική δίωξη και δεν επιτρέπει την έρευνα της υπαιτιότητάς τους. Προφανώς ο κ. αντεισαγγελέας παρεσύρθη στην έκφραση αυτής της νομικά άστοχης πρότασής του περί αθωότητος των Έξι, ελαυνόμενος από τις προσωπικές ιστορικές εκτιμήσεις του, οι οποίες εκφράζονται μέσα από τον ποταμό των σελίδων της πρότασής του, όπου χωρίς λόγο μακρηγορεί και πλατειάζει. Έτσι ο αναγιγνώσκων την πρότασή του δεν αντιλαμβάνεται τι σχέση έχουν με την κρινόμενη υπόθεση οι πολυσέλιδες αναφορές του στη Ρωσογερμανική σύγκρουση του 1914 για την Πρωσία (σελ. 12), στην κινηματογραφική ταινία του Μέλ Γκίμπσον Gallipoli (σελ. 34), στον Έρνεστ Χεμινγουέι και τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο του 1936-1939 (σελ. 93-94), στην εκστρατεία του Ναπολέοντα στη Ρωσία (σελ. 101), στην ήττα των Γάλλων στο Ντιεν-Μπεν- Φού της Ινδοκίνας το 1954 (σελ. 157), ακόμα και στο ρόλο του Ρασπούτιν κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση (σελ. 40), όπως επίσης και, λίαν περιέργως, στον...τρωικό Πόλεμο (σελ. 106-107). Η μικρή αυτή σταχυολόγηση μερικών μόνο επιχειρημάτων του από την πλημμύρα των άχρηστων και άσχετων ιστορικών συμβάντων, τα οποία ματαίως προσπαθεί να συνδέσει ο συντάκτης της πρότασης με την προδοσία ή όχι των Έξι καταδικασθέντων, αποδεικνύει απλώς την επιδεικτική ιστοριομάθεια του κ. αντεισαγγελέα. Η πολυσέλιδη αυτή εισαγγελική πρόταση αναλίσκεται επίσης σε διεξοδική περιγραφή όλων σχεδόν των μαχών που έδωσε ο στρατός μας στη Μικρά Ασία, πράγμα βεβαίως περιττό αφού κανείς δεν περιμένει να λάβει μαθήματα πολεμικής στρατηγικής από τα δικόγραφα των νομικών. Όλα αυτά είναι απλώς περιττά και α π ρ οσδιόνυσα 1 και δεν συνάδουν με τη λακωνικότητα και την εύστοχη ακρίβεια που πρέπει να διακρίνει τις δικαστικές εισηγήσεις και αποφάσεις 3Εξάλλου ο συντάκτης της εισαγγελικής πρότασης παρεσύρθη και σε σοβαρές ιστορικές παρεκτιμήσεις, πράγμα αναμενόμενο από τη στιγμή που θέλησε να γίνει κριτής των συμβάντων της Ιστορίας. Οι δικαστικές αποφάσεις δεν είναι πεδίον και ευκαιρία ανάπτυξης υποκειμενικών θεωριών επί θεμάτων αμφισβητουμένων ή και άλυτων, επί των οποίων η επιστήμη δεν έχει ακόμη κατασταλάξει, και ίσως ποτέ δεν θα το κατορθώσει, και που διαφεύγουν από το γνωστικό αντικείμενο των δικαστών. Διότι δεν περιμένουμε βεβαίως από τα δικαστήρια να αποφανθούν επί μεγάλων προβλημάτων όπως π.χ. η ορθότης των θεωριών του Δαρβίνου, η παραδοχή ή η απόρριψη της θεωρίας του Φρόϋντ, ακόμη και η ύπαρξη ή όχι Θεού 2. Και η αποτίμηση των ιστορικών γεγονότων είναι έργο των ιστορικών και όχι των δικαστών. Διαφορετικά οδηγούμεθα σε μια επικίνδυνη Δικαστηριοποίηση της Ιστορίας (Judiciarisation de l Histoire). Οι ιστορικές αυτές παρεκτιμήσεις αλλά και οι άσκοπες περιηγήσεις του κ. αντεισαγγελέα στην παγκόσμια ιστορία, είναι άπειρες. Γνωμοδοτεί περιέργως ότι δεν ήταν ο εθνικός διχασμός εκείνος που άσκησε τη νομιζόμενη γενικώς επιβλαβή επιρροή στη Μικρασιατική Καταστροφή, αλλά άλλα γεγονότα ανεξάρτητα εκείνου (σελ. 7). Ισχυρίζεται μάλιστα ότι ο εθνικός διχασμός στα 1916 ήταν... επωφελής (!) για την Ελλάδα, αφού συνετέλεσε να καθυστερήσει η είσοδος της χώρας μας στο πλευρό της Αντάντ κατά τον Α Παγκόσμιο πόλεμο (σελ. 41). Μας πληροφορεί το λίαν ενδιαφέρον (για τον ίδιο φυσικά) γεγονός ότι ο Τσάρος προσέφερε 50.000 ρούβλια στο Ρώσσο στρατιώτη που θα έμπαινε πρώτος στο Βερολίνο (σελ. 15), και το μεγάλης σημασίας (κατά τον κ. αντεισαγγελέα) γεγονός ότι ο Έρικ φον Φάλκενχαϊμ, που αντικατέστησε μετά τη μάχη του Μάρνη τον στρατάρχη φον Μόλτκε, ήταν ένας κοντοκουρεμένος Γερμανός αξιωματικός με γκρίζο μουστάκι, με βλέμμα ψυχρό και ύφος στιβαρό (σελ. 16), ότι η απόπειρα αυτονόμησης της Ιωνίας δεν βρήκε ανταπόκριση από τους ντόπιους (σελ. 125), ότι η αρχαιοελληνική λέξη Οίκαδε, που έγινε τίτλος του πασίγνωστου άρθρου του Γ. Α. Βλάχου στην εφημερίδα «Καθημερινή» τον Αύγουστο του 1922, απασχολούσε τους στρατιώτες της Μικράς Ασίας όπως τον ομηρικό Οδυσσέα η ΙΘΑΚΗ (σελ. 134, περίεργη παρομοίωση), ότι το α ποτέλεσμα της ήττας ήταν η μ ε- τ α κ ί ν η σ η ενός τεραστίου πλήθους 1.500.000 προσφύγων από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη στην κυρίως Ελλάδα (σελ. 143, έτσι ονομάζει το ξερρίζωμα τόσων Ελλήνων από τις προαιώνιες πατρίδες του ο κ. αντεισαγγελέας, απλή... μετακίνηση) κ.λ.π., παραδείγματα «ων ουκ έστι αριθμός». Εκφράζει δε και τη γνώμη ότι θα έπρεπε η Ελλάδα να αποχωρήσει από την Ιωνία πολύ πριν από τις εκλογές της 1/11/1920 (σελ. 63), χωρίς βεβαίως να αναλογισθεί ότι έτσι μόνη της η Ελλάδα θα καταπατούσε τη Συνθήκη των Σεβρών με απροσμέτρητες συνέπειες για τη χώρα μας και βεβαίως και για τους ελληνικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας, οι οποίοι υπέφεραν από τους διωγμούς των Νεοτούρκων με συνέπεια σημαντικό τμήμα από αυτούς να καταφύγουν, ήδη πολύ προ του 1919, έντρομοι στην Ελλάδα. Διαφεύγει απολύτως της ιστοριομάθειας του κ. αντεισαγγελέα ότι η ελληνική κυβέρνηση, εκτός των άλλων, απεδέχθη την εντολή κατάληψης της Ιωνίας για να προστατεύσει τους Μικρασιάτες της Ανατολής από τη γενοκτονική βία των Νεοτούρκων. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει περιγράψει αναλυτικά και κατά περιοχές τα μαρτύρια και τους διωγμούς των Μικρασιατών στις 416 σελίδες της Μαύρης Βίβλου που εξέδωσε το 1919. 4Θα μπορούσε κανείς να αλιεύσει πλείστα άλλα παρόμοια επιχειρήματα από την πρόταση του κ. αντεισαγγελέα. Μπορεί επί παραδείγματι να επισημάνει την α π ο σ ι ώ π η σ η πολλών κρισίμων ιστορικών περιστατικών, όπως την επανειλημμένη αγνόηση της εκπεφρασμένης ετυμηγορίας του ελληνικού λαού από τον Κωνσταντίνο, την σαφώς φιλογερμανική στάση του, την παράδοση του Ρούπελ στον στρατό των γερμανοβούλγαρων, την αυτομόληση ολόκληρης ελληνικής μεραρχίας 10 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

Η Δίκη των Έξι στους Γερμανούς (της γνωστής μεραρχίας του Γκέρλιτς), πράξεις οι οποίες δικαιολογήθηκαν στο βωμό της ουδετερότητας (ουσιαστικά γερμανοφιλίας) των βασιλικών κυβερνήσεων. Αποσιώπησε ο κ. αντεισαγγελέας ότι η εντολή του Μαΐου του 1919 προς τον Βενιζέλο να καταλάβει η Ελλάδα την Ιωνία δόθηκε επειδή οι Ιταλοί προέλαυναν ήδη από την Καρία προς τη Σμύρνη, και αν η Ελλάδα δεν δεχόταν την ιστορική αυτή ευκαιρία θα χανόταν ίσως δια παντός στο μέλλον η ελπίδα απελευθέρωσης των Μικρασιατών. Αποσιωπά ότι το οθωμανικό κράτος είχε κηρύξει ήδη από το 1914 απηνή διωγμό και κατά των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, όπως αποδεικνύει η τακτική του με τα περιβόητα τάγματα εργασίας. Αποσιωπά επίσης τη σφοδρή αντίθεση των Συμμάχων προς το πρόσωπο του Κωνσταντίνου, τον οποίον θεωρούσαν τον μεγαλύτερο εχθρό τους μετά τον Κάϊζερ και ότι η επαναφορά του στο θρόνο συνετέλεσε και αυτή στη μεταστροφή της μέχρι τότε ευνοϊκής προς την Ελλάδα πολιτικής τους. Το ακόμη περιεργότερο είναι ότι ο κ. αντεισαγγελέας εξυμνεί τα αγαθά της ουδετερότητας που έπρεπε να τηρήσει τότε η ελληνική κυβέρνηση, επικαλούμενος το απαράδεκτο επιχείρημα ότι οι προπαγανδιστές (της εξόδου στον πόλεμο) που εξήπταν τη φαντασία των νεαρών για ηρωικά κατορθώματα και δόξα ατελεύτητη παρέλειπαν να τους πουν, ότι ο Πόλεμος ούτε Πανήγυρη - ούτε Φιέστα - ούτε Χοροεσπερίδα - ούτε Πικ-νικ - ούτε Εκδρομ ή - ούτε Τουρισμός είναι. Είναι Αίμα, Δάκρυα, Θάνατος. Και προς επίρρωσιν του κηρύγματός του μας παρακινεί να διαβάσουμε το αντιπολεμικό έργο του Εριχ Μαρία Ρεμάρκ Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο (σελ. 39). Εδώ θα μας επιτραπεί να του υπενθυμίσουμε ότι ε υ τ υ χ ώ ς που δεν είχαν τέτοιες ιδέες οι Έλληνες, όταν πολέμησαν στους Βαλκανικούς Πολέμους και απελευθέρωσαν τόσα ελληνικά εδάφη ή όταν πήραν τα όπλα και έτρεξαν το 1940 στην Αλβανία. Διαφεύγει δε εντελώς από την ιστοριομάθεια του κ. αντιεισαγγελέα ότι η πολιτική της ουδετερότητας μετά την παράδοση του οχυρού του Ρούπελ και της γνωστής μεραρχίας του Γκέρλιτς στους Γερμανοβούλγαρους, έθετε σε άμεσο κίνδυνο τα εδαφικά οφέλη που είχε κερδίσει η Ελλάδα στους Βαλκανικούς πολέμους 3. 5Αποσιωπά επίσης η εισαγγελική πρόταση το γεγονός ότι ο αρχιστράτηγος της Ήττας Χατζανέστης, αντί να σπεύσει επί τόπου στα πεδία των μαχών, επέμενε να διευθύνει τις επιχειρήσεις από τη Σμύρνη, δηλαδή από απόσταση 80 χιλιομέτρων, με μόνο μέσο επικοινωνίας έναν ασύρματο, ο οποίος και αυτός ήταν κακοσυντηρημένος και μισοχαλασμένος. 3 Έτσι οι Τούρκοι υπέκλεψαν τη διαταγή της αντικαταστάσεώς του από τον αντιστράτηγο Νικ. Τρικούπη και ο νεοπροαχθείς εις αρχιστράτηγον Τρικούπης την πληροφορήθηκε από τον ίδιο τον Κεμάλ, όταν συνελήφθη αιχμάλωτος!... Επονείδιστες στιγμές στην ελληνική ιστορία, για τις οποίες έπρεπε να πληρώσουν επιτέλους κάποιοι... Αποσιωπά τέλος ο συντάκτης της σχοινοτενούς εισαγγελικής πρότασης τον απαράδεκτο νόμο 2870/1922 περί απαγορεύσεως της παρανόμου μεταφοράς προσώπων ομαδόν ερχομένων εις ελληνικούς λιμένας εκ της αλλοδαπής (Φ.Ε.Κ. 119/20-7-1922). Με το νόμο αυτό η κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη, προβλέποντας το κύμα των προσφύγων που θα κατέκλυζε την κυρίως Ελλάδα μετά την αναμενόμενη ήττα, θέλησε να το εμποδίσει. Στην ουσία δηλαδή εγκατέλειπε τους Μικρασιάτες στη σφαγιαστική μανία των Τούρκων, διότι κατά βάθος ήθελε να αποφύγει την έλευση στην κυρίως Ελλάδα των εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων της Ιωνίας, της Αιολίδας, της Λυδίας κ.λ.π., οι οποίοι ήταν στην πλειοψηφία τους βενιζελικοί και θα άλλαζαν τους πολιτικούς συσχετισμούς. Δηλαδή προέταξαν το κομματικό τους συμφέρον και αδιαφόρησαν για την τύχη των Ελλήνων της Μικράς Ασίας... 6Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε και άλλες παρεκτιμήσεις ή αποσιωπήσεις των ιστορικών γεγονότων της ταραγμένης εκείνης εποχής, τις οποίες διαπιστώνει ο επαρκής αναγνώστης της εισαγγελικής πρότασης. Ο επαρκής αναγνώστης δεν είναι δυνατόν να μην διερωτηθεί πώς διέφυγε της προσοχής του κ. αντεισαγγελέως, ότι δεν είχε μπροστά του ούτε το κείμενο της προς αναψηλάφησιν απόφασης, ούτε τα πρακτικά της δίκης εκείνης, ούτε τα αποδεικτικά στοιχεία (δηλαδή τις μαρτυρίες και τα έγγραφα που κατετέθησαν), ούτε καν τον αριθμό της απόφασης του Στρατοδικείου, πράγμα που δικαίως επεσήμαναν οι μειοψηφήσαντες δικαστές. Τούτο διότι, ως γνωστόν, ολόκληρη η δικογραφία έχει περιέργως εξαφανισθεί και μόνη πηγή από την οποία πληροφορούμεθα περί όλων αυτών είναι μερικές ανεύθυνες ή και ύποπτες μεταγενέστερες δημοσιογραφικές δημοσιεύσεις. Μόνη αυτή ή έλλειψη της δικογραφίας, στο πρωτότυπο ή έστω σε επίσημο αντίγραφο, θα έπρεπε να οδηγήσει τον κ. αντεισαγγελέα στην άρνηση διατύπωσης οποιασδήποτε γνώμης περί της ανάγκης ή όχι της επανάληψης της διαδικασίας (αναφηλάφησης). Και βεβαίως στην ίδια γνώμη θα έπρεπε να καταλήξει και το δικαστήριο του Αρείου Πάγου, όπως ορθώς εισηγήθηκε η μειοψηφία. Θα ανέμενε δε ευλόγως ο αναγνώστης του σκεπτικού της αρεοπαγιτικής απόφασης να ασχοληθεί με την κριτική επεξεργασία των επιχειρημάτων τα οποία προέβαλε ο προτείνας την αθώωση των καταδικασθέντων κ. αντεισαγγελέας. Αντιθέτως η απόφαση του Αρείου Πάγου εμφανίζεται να ασπάζεται ασυζητητί τα επιχειρήματα αυτά, αφού υιοθέτησε καθ ολοκληρίαν την εισαγγελική πρόταση. 7Η επανάληψη της διαδικασίας ποινικής δίκης (αναψηλάφηση) διατάσσεται κατά το άρθρο 525 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας χωρίς κανένα χρονικό περιθώριο, δηλαδή οποτεδήποτε, αρκεί να αποκαλύφθηκαν μετά την καταδίκη νέα γεγονότα και αποδείξεις, άγνωστα στους δικάσαντες, τα οποία μόνα τους ή σε συνδυασμό με εκείνα που είχαν προσκομισθεί στο δικάσαν δικαστήριο καθιστούν φανερή την αθωότητα του καταδικασθέντος.. Και ευλόγως διερωτάται ο καθένας: - Αφού δεν είχε ο Άρειος Πάγος υπ όψη του τα γεγονότα και τις αποδείξεις που προσκομίσθηκαν στο Στρατοδικείο, πώς αποφαίνεται ότι οι σημερινές αποδείξεις ήταν άγνωστες στους δικάσαντες; Τόσο στην εισαγγελική πρόταση όσο και στο σκεπτικό της απόφασης κανένα νέο τέτοιο γεγονός δεν αναφέρεται. Το μόνο που αναγράφεται είναι κάποιες γνώμες πολιτικών, ελλήνων και ξένων, που προέβλεψαν (για δικούς τους λόγους) την αποτυχία της εκστρατείας ή κείμενα συγγραφέων, που εκ των υστέρων βεβαίως, έγραψαν MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 11

ότι η εκστρατεία στη Μικρά Ασία ήταν καταδικασμένη. Αυτά όμως δεν είναι νέα γεγονότα, που π ρ ο ϋ π ή ρ ξ α ν της καταδίκης και που παρέμειναν, για διαφόρους λόγους, άγνωστα στους δικάσαντες. Οπωσδήποτε δε οι νεότερες αυτές γνώμες καθόλου δεν συνάπτονται με την προδοτική ή όχι συμπεριφορά των Έξι καταδικασθέντων. 8Η απόφαση ελήφθη με ψήφους τρεις κατά δύο. Οι δύο εκ των πέντε δικαστών που συναποτελούσαν τη σύνθεση του Ζ Τμήματος του Αρείου Πάγου διατύπωσαν την αντίθετη γνώμη τους σε ένα κείμενο ευσύνοπτο, που είναι θεμελιωμένο κυρίως στις διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Οι μειοψηφήσαντες αρεοπαγίτες (Κων/νος Φράγκος και Ανδρ. Ξένος) είχαν την ορθή, κατά την άποψή μας, γνώμη ότι έπρεπε να ανακληθεί η προηγουμένη απόφαση του Αρείου Πάγου η οποία παρέπεμψε την υπόθεση στην Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου (υπ αρ. 1533/2009), αφ ενός μεν διότι δεν ήταν οριστική (και το αιτιολογούν πειστικότατα αυτό), αφ ετέρου δε διότι θα έπρεπε να εξετασθεί εξ αρχής η υπόθεση παρουσία μάλιστα του αιτούντος, κυρίως δε : διότι δεν βρέθηκε στα Αρχεία του Κράτους και δεν υπάρχει στο φάκελο της δικογραφίας ούτε η προσβαλλομ ένη από 15-11-1922 απόφαση του Εκτάκτου Επαναστατικού Δικαστηρίου, ούτε τα πρακτικά της δίκης εκείνης, ούτε τα έγγραφα και λοιπά αποδεικτικά μέσα που έλαβαν υπ όψιν τους οι δικαστές που συγκρότησαν το δικαστήριο εκείνο (...) και δεν δύνανται να συγκριθούν και να αξιολογηθούν προς όσα στοιχεία ως νέα γεγονότα και αποδείξεις επικαλείται και προσκομίζει στην αίτησή του (ο αιτών την αναψηλάφηση), ώστε να δύναται να συναχθεί ασφαλές συμ πέρασμα ότι ήταν ικανά να οδηγήσουν, είτε μόνα τους είτε σε συνδυασμό με τα γεγονότα που είχαν τεθεί υπ όψιν των δικαστών (του Στρατοδικείου) στην παραδοχή της ενδίκου αιτήσεως επαναλήψεως της διαδικασίας Οι τρείς όμως πλειοψηφήσαντες δικαστές (Θεοδώρα Γκοΐνη, αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου, Ιωάννης Παπαδόπουλος και Ιωάννης Γιαννακόπουλος, εισηγητής) απέρριψαν τη γνώμη της μειοψηφίας και έκαναν δεκτή την πρόταση του Αντεισαγγελέα κ. Νικολάου Τσάγγα. Έτσι ετάχθησαν αλληλέγγυοι με τα όσα η εισαγγελική αυτή εισήγηση προέτεινε και με όσες ιστορικές απόψεις διατυπώθηκαν σε αυτήν. Η Ιστορία λοιπόν ερμηνεύθηκε και αξιολογήθηκε από δικαστές, ανωτάτου μεν επιπέδου, για την ιστορική όμως παιδεία και κατάρτιση των οποίων δικαιούται ο καθένας να έχει αντίθετη γνώμη. 9Ο γράφων δεν υποστηρίζει ότι οι καταδικασθέντες ήσαν προδότες με την αυστηρή έννοια του νομικού όρου. Θυμάται όμως πάντοτε τον γνωστό κανόνα του Ρωμαϊκού Δικαίου, που προήλθε από τον λαό εκείνο, του οποίου η νομική διαίσθηση και σκέψη μας εκπλήσσει μέχρι σήμερα, και ο οποίος κανόνας έλεγε ότι culpa lata dolo comparatur (η βαρεία αμέλεια εξομοιούται προς τον δόλο). Πολύ ενωρίς άλλωστε η έννοια του δόλου διευρύνθηκε και περιέλαβε και τη βαρεία αμέλεια. Ήταν φυσικό να υιοθετηθεί αυτή η κοινώς κρατούσα άποψη από ένα Έκτακτο Επαναστατικό Στρατοδικείο, που συνεδρίαζε όταν γύρω του ήταν νωπές οι πληγές της Καταστροφής, όταν η Ελλάδα είχε πλημμυρίσει από εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που θρηνούσαν το θάνατο των δικών τους ανθρώπων, που δεν είχαν ούτε καν ακόμη στεγασθεί σε αντίσκηνα ή σε παράγκες και επαιτούσαν «μονοχίτωνες και μονοσάνδαλοι». Οι θεωρούμενοι, καλώς ή κακώς, υπεύθυνοι της Καταστροφής αντιμετώπιζαν την ζέουσα οργή του επαναστατημένου στρατού και της κοινής γνώμης. Βεβαίως οι έξι δεν άξιζαν τη θανατική εκτέλεση. Δεν άξιζαν όμως το θάνατο ούτε οι εκατοντάδες χιλιάδες των σφαγιασθέντων Μικρασιατών και αιχμαλώτων. Η ευθύνη της εκτέλεσής τους, όπως προαναφέρθηκε, δεν βαρύνει τόσο τους στρατοδίκες, αλλά περισσότερο την επαναστατική κυβέρνηση εκείνης της ιστορικής ώρας. Το αίμα που ρέει από τις εκτελέσεις πολιτικών αντιπάλων φέρνει άλλο αίμα, όπως έγινε μετά το κίνημα του 1935 και τις εκδικητικές εκτελέσεις των Παπούλα και Κοιμίση. Η υποκειμενική υπό- του εγκλήματος 10σταση της προδοσίας απαιτεί τη συνδρομή του στοιχείου του δόλου στον δράστη. Κανένας δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι οι καταδικασθέντες επρόδωσαν ενσυνείδητα την πατρίδα τους, όπως έκανε ο Εφιάλτης στις Θερμοπύλες. Τούτο το παραδέχθηκαν αργότερα τόσο ο Θ. Πάγκαλος όσο και ο Ε. Βενιζέλος. Και κανένας όμως δεν μπορεί να παρίδει την εγκληματική αμέλειά τους σε πληθώρα περιπτώσεων, και τον κομματικό τους καιροσκοπισμό, που μπορούν να αποτελέσουν το αντικείμενο άλλου, ξεχωριστού, σχολίου. Έχει διατυπωθεί μάλιστα η άποψη ότι στους τρεις εξ αυτών (Γούναρη, Θεοτόκη και Πρωτοπαπαδάκη) μπορεί να αποδοθεί και ενδεχόμενος δόλος 5. Η καταδίκη των Έξι δεν ήταν παρά η κάθαρση μιας εθνικής τραγωδίας. Ήταν η δυσάρεστη, οδυνηρή και αιματηρή εκτόνωση του λαϊκού και εθνικού αισθήματος εκείνων των τραγικών ημερών, μια στρόφιγγα από την οποία εκτονώθηκε η αγανάκτηση μιας νικημένης στρατιάς τουλάχιστον 100.000 στρατιωτών και ενός εκατομμυρίου ξεριζωμένων (και όχι απλώς. μετακινηθέντων, όπως τους θέλει η απόφαση) Μικρασιατών προσφύγων, οι οποίοι θρηνούσαν τουλάχιστον άλλα 500.000 θύματα σφαγών, αποκεφαλισμών, βιασμών, εμπρησμών, δηώσεων και κατακρεουργήσεων. Όσον αφορά τον ξεριζωμό και τον αφανισμό του ενός από τους δύο πνεύμονες με τους οποίους ανέπνεε και μεγαλουργούσε ο ελληνισμός, και που είναι η προαιώνια Μικρασιατική του πατρίδα, αυτό είναι ένα άλλο κολοσσιαίο κεφάλαιο με το οποίο η κρινόμενη απόφαση του Αρείου Πάγου, και βεβαίως και ο προτείνας κ. αντεισαγγελέας δεν ασχολήθηκαν Οι καταδικασθέντες το 1922 δεν επρόδωσαν. Όμως παρέδωσαν τη Μικρά Ασία και τους Μικρασιάτες στους τσέτες του Κεμάλ. Ίσως οι κ.κ. αρεοπαγίτες να διατύπωναν διαφορετικά την απόφασή τους (και βεβαίως και ο κ. αντεισαγγελέας την πρότασή του), αν ήξεραν ότι δυο χρόνια αργότερα η τουρκική εφημερίδα της Κωνσταντινούπολης Yeni Giun, σε μια ανασκόπηση της ελληνοτουρκικής σύρραξης, παραδεχόταν ότι η τουρκική νίκη ήταν ανέλπιστη και δημοσίευε μάλιστα στην πρώτη της σελίδα τις φωτογραφίες των Γούναρη και Στράτου με τον υπέρτιτλο «Οι Σωτήρες της Τουρκίας» 6 Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η Άλωση δεν έγινε το 1453. Έγινε το 1922. 1. «Τί προς Διόνυσον;» αναφωνούσαν οι αρχαίοι Αθηναίοι όταν έβλεπαν στις θεατρικές παραστάσεις ότι τα δρώμενα ήταν άσχετα με τη διονυσιακή λατρεία. 2. Τούτο ενθυμίζει παλαιό πανεπιστημιακό καθηγητή ο οποίος έθεσε στους φοιτητές του σε ψηφοφορία το ζήτημα αν υπάρχει ή όχι Θεός! Μετά από την ψηφοφορία ανακοίνωσε περιχαρής ότι απεδείχθη η ύπαρξη του Θεού... 3. Βλ. Γ. Μαυρογορδάτος, Μελέτες και Κείμ ενα 1909-1940, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, σ.60. 4. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Βίκτωρ Δούσμανης, γνωστός για την προσήλωσή του στην κυβέρνηση Γούναρη, έγραψε για τον Χατζανέστη : «Από μακράν ηδυνάτει να διοικήσει. Και εάν ήτο ικανός, ηδυνάτει να αντιληφθεί την εκάστοτε κατάστασιν της μάχης. Και εάν την αντελαμβάνετο, ηδυνάτει να επέμβει αμέσως, ταχέως και αποτελεσματικώς.μακράν ευρισκόμενος υποχρεωτικώς ηδράνησεν, αδρανήσας ηστόχησεν και αστοχήσας επέφερε την καταστροφήν». (Δούσμανης Β., Η εσωτερική όψις της Μικρασιατικής εμπλοκής, Αθήναι, 1928, σελ. 177). 5. Βλ. Γ. Θ. Μαυρογορδάτος, «Ασύγνωστη αμέλεια ή και ενδεχόμενος δόλος», εφ. Καθημερινή 28/11/2008. 6. Βλ. Βλάση Αγτζίδη, «Η Δίκη των Εξ», περιοδικό Επίκαιρα, 27/11-3/12/2009). 12 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

«Από τα γεννοφάσκια μου άκουγα για τη Σμύρνη» Η Έλλη Σολομωνίδη - Μπαλάνου αφηγείται... Θα ξεκινήσω ευχαριστώντας την Ένωση Σμυρναίων για την μεγάλη τιμή που μου κάνει με την βράβευση αυτή, όχι μόνο το Διοικητικό Συμβούλιο, αλλά και όλους εσάς που είστε εδώ σήμερα και αποτελείτε τον κορμό του σωματείου. Είμαι γόνος πρώτης γενιάς μετά το 1922 και για μένα η Ένωση είναι κάτι σαν το σπίτι μου. Γεννήθηκα στο Ψυχικό και από τα γεννοφάσκια μου, γύρω μου δεν άκουγα παρά «Σμύρνη», «στην Σμύρνη», «τσι Σμύρνης», διηγήσεις και περιγραφές που γέμιζαν την φαντασία μου με εικόνες από μια παραμυθένια χώρα σ έναν άλλο κόσμο στον οποίον υπήρχε ό,τι έλειπε από τον κόσμο που ζούσα. Ώσπου μεγάλωσα είχα ήδη χάσει τον πατέρα μου πέρασαν τα χρόνια και άρχισα να βομβαρδίζομαι από τα βιβλία του θείου μου Χρήστου Σολομωνίδη. «Η Εκκλησία στη Σμύρνη», «Η Δημοσιογραφία στη Σμύρνη», «Η Ποίηση στη Σμύρνη», «Η Παιδεία στη Σμύρνη», «Η Ιατρική στη Σμύρνη», «Το Θέατρο στη Σμύρνη»... Όταν πέθανε ο θείος μου (ο οποίος ήταν και Επίτιμος Πρόεδρος της Ενώσεως Σμυρναίων), τότε μόνο με πλησίασε ο Νίκος Βικέτος, η ψυχή της Ενώσεως από τότε έως και σήμερα, για να μου προτείνει να εγγραφώ στο σωματείο ως χρέος στην καταγωγή μου και ως συνέχεια του θείου μου. Έτσι άρχισε η δική μου θητεία εδώ. Μεγαλώνοντας, είχα αντίστοιχα ακούσματα από την μητέρα μου και για την άλλη μακρινή γενέτειρα, την Βασίλισσα των Πόλεων, την Βασιλεύουσα, την Πόλη με κεφαλαίο Π, την Κωνσταντινούπολη. Ένιωθα λοιπόν ότι βρίσκομαι στο μεταίχμιο, ανάμεσα σε δύο πόλεις μακρινές, μυθικές, άπιαστες και ζούσα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, με δύο μικρασιάτισσες πατρίδες, την Σμύρνη και την Πόλη. Έτσι με μεγάλωσαν. Έτσι μπήκε στη ζωή μου η Ιωνία. Θα σας πω δυό λόγια μόνο για το πως μπήκε στη ζωή μου η «Καθημερινή». Η ιδέα να δημοσιεύονται σκίτσα στην εφημερίδα ήταν της Ελένης Βλάχου, που την θεωρώ πάντα Μέντορά μου. Ξεκίνησε προτείνοντας μου να κάνω σκίτσα μόδας και...αρνήθηκα. Σκέφτηκε λίγο και μου πρότεινε να ζωγραφίζω δίκες στα δικαστήρια....αρνήθηκα. «Τι λες για κόμικς;» μου είπε....αρνήθηκα πάλι. «Καλά λοιπόν, θα πηγαίνεις στη Βουλή και θα ζωγραφίζεις τις συνεδριάσεις». Η Έλλη Σολομωνίδη στο Ψυχικό με το θείο της, τον αξέχαστο Χρήστο Σολομωνίδη. Κοντά του έμαθε να αγαπά τη Σμύρνη και να τιμά τους ανθρώπους της. Αρνήθηκα ξανά, λέγοντας ότι ποσώς με ενδιαφέρει η πολιτική. «Ε, μα επιτέλους τι σου αρέσει να ζωγραφίζεις;» Είχε εκνευριστεί από τις συνεχόμενες αρνήσεις. «Μου αρέσει η μουσική, ο χορός και το θέατρο» είπα. «Μα και η πολιτική θέατρο είναι!» είπε. «Τέλος πάντων, εντάξει, θα πηγαίνεις στις πρεμιέρες των παραστάσεων και (Συνέχεια στη σελ. 14) Μια σκιαγραφία της Έλλης Σολομωνίδη Αποτελεί ξεχωριστό γεγονός για μένα η βράβευση και επιβράβευση ενός δικού μας ανθρώπου, της κυρίας Έλλης Σολομωνίδη - Μπαλάνου, στην οποία, τύχη αγαθή, είμαι εξουσιοδοτημένος από το Διοικητικό Συμβούλιο να επιδώσω τιμητική περγαμηνή για το έργο που επιτέλεσε στην Ένωση Σμυρναίων, αλλά και για την γενικότερη κοινωνική και καλλιτεχνική παρουσία της. Για την καλλιτεχνική προσφορά της κυρίας Σολομωνίδη, δεν πρόκειται να μιλήσω, γιατί, ως στρατιωτικός, είμαι εντελώς έξω από το αντικείμενό της. Εκείνο που θα πω ως μέσος Έλληνας είναι ότι χαίρομαι κάθε φορά που βλέπω τη δημιουργία της και με αυτό το κριτήριο την κατατάσσω στους μεγάλους καλλιτέχνες της χώρας μας. Η κυρία Έλλη Σολομωνίδη υπηρέτησε και υπηρετεί την Ένωσι Σμυρναίων από το 1982, όταν και πρωτοεκλέχθηκε σύμβουλος του Διοικητικού Συμβουλίου μας, μέχρι και σήμερα, ήτοι επί είκοσι εννέα συναπτά έτη. Αφοσιωμένη μαχήτρια για τη διατήρηση της μνήμης των ελληνικών πατρίδων της Μ. Ασίας από τις οποίες ξεριζώθηκαν οι πρόγονοί μας το 1922, δεν φείσθηκε όσων προσπαθειών απαιτούνται, προκειμένου η Ένωσι μας να έχει ένα πρωτεύοντα λόγο, στο μέτρο των δυνατοτήτων της. Χωρίς περιθώρια Του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΤΣΙΡΚΑ Ο πρόεδρος της Ενώσεως Σμυρναίων, Ευάγγελος Τσίρκας, επιδίδει στην Έλλη Σολομωνίδη Μπαλάνου το τιμητικό δίπλωμα του σωματείου για την πολύχρονη καλλιτεχνική προσφορά της. χρόνου, με φθορά ψυχής τις περισσότερες φορές, σεμνή, αθόρυβη, διακριτική, νηφάλια, αποτελεσματική, αλλά σταθερή στις απόψεις της, με εμμονή στον σκοπό συνέβαλε ώστε η Ένωσι να έχει τη δική της παρουσία στο προσφυγικό πρόβλημα και στην ελληνική κοινωνία. Την ευχαριστούμε πολύ για αυτό. * Απόσπασμα από την ομιλία του Προέδρου της Ενώσεως Σμυρναίων κ. Ευαγγ. Τσίρκα κατά την εκδήλωση της κοπής της Βασιλόπιτας του σωματείου στο ξενοδοχείο Αthens Plaza στις 12.2.2011 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 13

Ο απόηχος της Πρωτοχρονιάτικης Εκδήλωσης στον τύπο (Συνέχεια απο τη σελ. 8) θαυματουργή συνταγή, της εργασίας, της προκοπής αλλά και της χαράς! Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ κράτησε το μαχαίρι αλλά και το χιούμορ του: «Προσοχή, εγώ κόβω όχι «Πίτα», που μπορεί να ναι τυρόπιτα, κολοκυθόπιτα, ή ζαμπονόπιτα, αλλά τη Βασιλόπιτα ή Βασιλειόπιτα, από τον Άγιο Βασίλειο, Αρχιεπίσκοπο Καισαρείας. Και αφού πρώτα την ευλογήσει ιερεύς, που, ε- φέτος, τύχη αγαθή, είναι ένας δικός μας!». Ο πατήρ Πέτρος Μελιδώνης, εφημέριος της Νίκαιας, Κοκκινιώτης, άνθρωπος του Θεού αλλά και λόγιος. Στην προσφώνησή του μας περιέγραψε, με συγκίνηση και ποιητικό χρωματισμό, τις εντυπώσεις του από το πρώτο του ταξίδι στη Σμύρνη και στις γύρω περιοχές του ακμάζοντος κάποτε Ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Και πολλά μάτια δάκρυσαν, αναθυμούμενοι τα δικά μας προσκυνήματα στη γη των παππούδων, γιαγιάδων, γονέων «που δεν σταμάτησαν ποτέ να μιλούν για τσι ομορφάδες τση Σμύρνης»! Και ακολούθησε η κοπή και το μοίρασμα των κομματιών της Βασιλόπιτας - πρώτο κομμάτι του Χριστού, δεύτερο της Ένωσης Σμυρναίων, τρίτο του προέδρου, μετά των λοιπών μελών ❸ ❶ ❹ του Διοικητικού Συμβουλίου. Ένας-ένας και μία-μία σηκώνονταν κι έπαιρναν το κομμάτι τους από τον γενικό γραμματέα, θεμελιακό στέλεχος της Ε.Σ., εκπαιδευτικό κ. Νίκο Βικέτο, τον εκδότη της «Μικρασιατικής Ηχούς». Όσο για το μέλος του Δ.Σ., την κ. Έλλη Σολομωνίδη, την επί μία 50ετία σκιτσογράφο της «Καθημερινής», ήταν το τιμώμενο πρόσωπο για την καλλιτεχνική της δημιουργία και την προσφορά της στην Ένωση, της οποία είναι δυναμικό μέλος. Τιμητικό δίπλωμα της επέδωσε ο πρόεδρος, η κατάμεστη αίθουσα, όρθια, τη χειροκρότησε, στο πλευρό τής κόρης της, Σοφίας Μπαλάνου. Και ο κ. Τσίρκας έσεισε, σαν σημαία, το φύλλο της «Καθημερινής», ανήμερα της γιορτής, Σάββατο 12/2, με ❷ ❶ Το μουσικό συγκρότημα που σκόρπισε γλυκές μελωδίες στη ζεστή ατμόσφαιρα του «Athens Plaza». ❷ O πρώην αντιπρόεδρος της Ενώσεως Σμυρναίων, Γιώργος Αργυρόπουλος, με τη σύζυγό του. ❸ Η γνωστή δημοσιογράφος και μέλος του Δ.Σ. της Ενώσεως Σμυρναίων Ελένη Μπίστικα - Κατραμοπούλου με τη συνονόματη εγγονή της Ελένη Ελισάβετ Μπίστικα. ❹ Μια λαμπρή πνευματική παρουσία στην εκδήλωση. Η ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κατερίνα Κορρέ Ζωγράφου. την αφιέρωση του Τήλεφου: φωτογραφία της παιδούλας Έλλης και το σκίτσο του Μίκη, που η γιαγιά του Σταματία, προσφυγοπούλα από τον Τσεσμέ, του μαθε τα πρώτα ρεμπέτικα τραγούδια! Οι φωτογραφίες μιλούν για παρουσίες και κλίμα! Τηρήσαμε τη σμυρναίικη εντολή: Πρώτα ο Θεός και μετά να συναντιόμαστε και να γλεντάμε! «Από τα γεννοφάσκια μου άκουγα για τη Σμύρνη» (Συνέχεια απο τη σελ. 13) την επομένη που θα δημοσιεύεται η κριτική θα μπαίνει και το σκίτσο σου». Χωρίς να το γνωρίζει τότε, έκανε μία πρωτιά για την Ελλάδα, αλλά και την Ευρώπη: Κριτική θεάτρου μουσικής και χορού που συνοδεύεται από σκίτσο αντί φωτογραφία. Mία καινοτομία που καθιέρωσε σχεδόν παράλληλα και η «Νew York Times» δημοσιεύοντας σκίτσα του Al Hirshcfeld από παραστάσεις. Έτσι τα σκίτσα μου ταυτίστηκαν με την «Καθημερινή» και με αυτή την ευκαιρία είχα την τύχη να παρακολουθήσω από κοντά 50 χρόνια καλλιτεχνικής ζωής της πόλης μας. Εκεί, στην οδό Σωκράτους 17, όταν πρωτοβρέθηκα στα γραφεία της «Καθημερινής», γνώρισα και μια κοπέλα που παρατηρώντας το δαχτυλίδι που φορούσα (κληρονομιά της Νενές μου), μου λέει: «Μα έχω κι εγώ ένα με το ίδιο δέσιμο. Αυτά τα δαχτυλίδια τα έφτιαχνε μόνο ο πατέρας μου, στη Σμύρνη!». Ήταν η Ελένη Μπίστικα-Κατραμοπούλου. Πράγματι, όπως πληροφορήθηκα μετά, όλα τα κοσμήματα της οικογένειας προέρχονταν από το χρυσοχοείο Κατραμοπούλου της Σμύρνης. Με την ευκαιρία που είναι σήμερα μαζί μας, θέλω να την ευχαριστήσω που τόσα χρόνια φιλοξένησε και εκείνη, στη στήλη της «Σημειωματάριο», σκίτσα μου. Θα ήθελα σήμερα, με τη σειρά μου να αφιερώσω αυτή την περγαμηνή στα παιδιά μου, με την ευχή να συνεχίσουν να τιμούν και να αγαπούν τις αλησμόνητες πατρίδες όπως κι εγώ. Είναι εδώ η κόρη μου Σοφία και την παρακαλώ να έρθει. 14 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

Πλήρης ημερών απεβίωσε η Αντιγόνη Αρσένη «Εμείς, εσείς της δεύτερης και τρίτης πια σήμερα γενεάς έχουμε την υποχρέωση αλλά και σοβαρούς εθνικούς λόγους να μην ξεχνάμε τους πολύπαθους προγόνους μας και τις μαρτυρικές πατρίδες μας». Μ αυτά τα λόγια έκλεισε μια συζήτηση μαζί μας πριν λίγα χρόνια στο σπίτι της, στο Κολωνάκι, η επίκουρος καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών γιατρός μικροβιολόγος δρ. Αντιγόνη Αρσένη - Εμμανουηλίδη, από την Κασταμονή της Μ. Ασίας, η οποία απεβίωσε πλήρης ημερών στις 2 Ιανουαρίου 2011. Η κηδεία της έγινε το πρωί της μεθεπομένης στον ιερό ναό του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτη, της οδού Σκουφά. Αν είναι σωστό αυτό που λένε, ότι πατρίδα είναι εκεί που πρωτόπαιξε κανείς, πώς να μην νιώσει τραυματικά και κατάβαθα, ένα μικρό παιδάκι την οδυνηρή αυτή απώλεια. Φαίνεται, λοιπόν, ότι αυτός ο καημός την έκαιγε ως στέρηση αλλά και ως οφειλή. Πρώτα-πρώτα ως οφειλή προς τη Μεγάλη Αξέχαστη Πατρίδα, προς τους προγόνους της, προς τους γονείς της. Έτσι όταν τελείωσε από τις επιστημονικές και τις νοσοκομειακές της υποχρεώσεις γράφτηκε στο ιστορικό σωματείο, την Ένωσι Σμυρναίων, θεωρώντας ότι γίνεται πάλι μέλος αυτής της παλιάς και μεγάλης οικογένειας. Αμέσως μετά, απερίσπαστη και ήρεμη έγραψε ένα βιβλίο. Ένα βιβλίο ψυχής. Τίτλος του «Κασταμονή, Το Κάστρο των Κομνηνών». Μέσα σ αυτό διέσωσε υπερηφάνεια, αναμνήσεις και γενικώς την ατμόσφαιρα, τη ζωή, τα ήθη και τα έθιμα της αρχοντικής Πατρίδας της. Αυτό που έγραψε και μας δώρισε, ήταν μία παρακαταθήκη. Δεν το χάρισε μόνο στους απογόνους των προσφύγων. Προορίζονταν για όλους τους Έλληνες. Είναι έργο που κάνει όλους υπερήφανους. Όχι μόνον γιατί θυμίζει με τον πιο γλυκό και απλό τρόπο πως ο Ελληνισμός, όχι πολλά χρόνια πριν, όχι πολύ παλιά, ήταν μεγάλος και πλατύς, ότι μεγαλούργησε. Μας θυμίζει ότι όσα Αντιγόνη Αρσένη κι αν πέρασε, όσες τρομερές και ανήκουστες φουρτούνες κι αν περνά, ξέρει και μπορεί να τις ξεπερνά, να ξανά- στέκεται και να δημιουργεί εξ αρχής. Και ξέρουμε ότι η δημιουργία είναι «κολλητική». Γιατί μαζί με τους πρόσφυγες δημιούργησε κι όλη η Ελλάδα. Και όσα ακολούθησαν από το 1940 και μετά, για πολλάπολλά χρόνια, ίσως να αντιμετωπίστηκαν με περισσότερη αισιοδοξία, δύναμη και καρτερικότητα από όλους γιατί υπήρξε η εμπειρία της Μεγάλης Καταστροφής και όμως επιζήσαμε. Η προσφορά της Α.Α. όμως δεν σταμάτησε εκεί. Θέλοντας να συμβάλει δημιουργικά και στο έργο της Ενώσεως Σμυρναίων, θέσπισε έπαθλο για τη συγγραφή επιστημονικής και πρωτότυπης μελέτης με θέμα την «Ιστορία της Ελληνικής Ιατρικής στη Σμύρνη». Το έργο κρίθηκε από επιτροπή τριών καθηγητών του Πανεπιστημίου και το βραβείο δόθηκε στον δρ. Λάζαρο Βλαδίμηρο, μαιευτήρα-γυναικολόγο. Η εργασία ευτύχησε καθολικής αποδοχής και ικανοποίησε όχι μόνον την ιδία, αλλά επλήρωσε ένα μεγάλο και δύσκολο κενό με τη συγκέντρωση (τόσα χρόνια μετά την Καταστροφή) τόσων σοβαρών στοιχείων. Ήταν ένας άθλος που πραγματοποιήθηκε χάρη στη δική της επιθυμία και παρότρυνση, που αντανακλά σε όλους του Έλληνες. Λίγοι άνθρωποι υπηρετούν τόσο αθόρυβα, με τόση αγάπη και θέρμη ιδανικά. Και η Αντιγόνη Αρσένη ήταν αυτής της ποιότητος, αυτής της γενιάς. Μαίρη Φωτεινού Το νέο βιβλίο της Μαρ. Σπύρου για το Σεβντίκιοϊ της Σμύρνης ΟΠολιτιστικός Σύλλογος Μικρασιατών Ανατολικής Αττικής πραγματοποίησε στις 16 Φεβρουαρίου στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος στην Αγία Παρασκευή, την παρουσίαση του βιβλίου «Σεβντίκιοϊ Πατρίδα μου Σεβντά μου» της συγγραφέως Μαρίτσας Σαριντζιώτου Σπύρου. Στην κατάμεστη από Σεβδικιαλήδες αίθουσα της Βιβλιοθήκης του Κολλεγίου προλόγισε η πρόεδρος του διοργανωτή συλλόγου κ. Βούλα Παπαγεωργίου και απηύθυνε χαιρετισμό η διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών κ. Αικατερίνη Πολυμέρου - Καμηλάκη. Συν - τόνισε ο κ. Γιώργος Σπύρου, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου. Ο ιστορικός Σαράντος Καργάκος στην παρουσίαση του βιβλίου για το Σεβντίκιοϊ της Σμύρνης. Αριστερά του η συγγραφέας Μαρίτσα Σπύρου και δεξιά ο συντονιστής της εκδήλωσης Γιώργος Σπύρου. Τα Βραβεία της Εστίας Ν. Σμύρνης Tα βραβεία της Εστίας Ν. Σμύρνης για τα βιβλία μικρασιατικού περιεχομένου που εκδόθηκαν στην τριετία 2007 2009 απονέμονται ως εξής: Πρώτο βραβείο στον εκπαιδευτικό και γεν. γραμματέα της Πολιτιστικής Εστίας «Ίωνες», Δημήτρη Κωνσταντάρα Σταθαρά για το βιβλίο του «Μικρασιάτες στη Μαγνησία». Δεύτερο βραβείο στον Κωνσταντίνο Νικολαΐδη για το βιβλίο του «Άγιοι και μάρτυρες του Πόντου» και το τρίτο βραβείο στον εκπαιδευτικό Λάζαρο Ασίκογλου για το βιβλίο του «Κηλαμάν. Μνήμες ενός Μικρασιάτη». Έπαινοι στην Γεωργία Καρακατζοπούλου Χαϊδούλη («Καλλιπόλεως 29»), στον Ανδρέα Β. Μπούτσικα («Θύμισες και νοσταλγία από τη Σμύρνη: Ο αδελφός μου ο Ισμαήλ.») και στη Βέρα Κλαρέβα («Αλησμόνητες πατρίδες: Ποιήματα και πεζά»). Τιμήθηκαν Απόλλων και Πανιώνιος Δύο αθλητικά σωματεία της χώρας με ρίζες από τη μαρτυρική γη της Ιωνίας, ο «Γ.Σ. Απόλλων Σμύρνης» και ο «Γ.Σ. Πανιώνιος Σμύρνης» τιμήθηκαν από το Σύλλογο Σμυρναίων Ν. Ιωνίας Αττικής για την προσφορά τους στον ελληνικό αθλητισμό. Με την ευκαιρία της εκδήλωσης για την κοπή της Βασιλόπιτας που οργάνωσαν οι Σμυρναίοι της Ν. Ιωνίας, στο Συνεδριακό Κέντρο του Δήμου στις 9-1-2011, ο Δήμαρχος της πόλης κ. Ηρακλής Γκότσης επέδωσε τιμητική πλακέτα στον αντιπρόεδρο του «Απόλλωνος» κ. Κ. Δέδε και η πρόεδρος του Συλλόγου των Σμυρναίων κ. Έλσα Ανθρακίδου στον αντιπρόεδρο του «Πανιωνίου» κ. Σ. Λογοθέτη. Η εκδήλωση, την οποία τίμησαν με την παρουσία τους οι αρχές της Ν. Ιωνίας, έκλεισε με χορούς της Μ. Ασίας από τα μέλη του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Ν. Ιωνίας. MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 15

B. A. PANCENKO Οδοιπορικό στη Βιθυνία (1910) Του ΠΕΤΡΟΥ ΣΤ. ΜΕΧΤΙΔΗ Στο φύλλο 389 της «Μ.Ηχ.» (Ιούλιος- Αύγουστος 2007) δημοσιεύθηκε το άρθρο μου για την πρώτη επιστημονική αποστολή στη Βιθυνία από τον Άγγλο αρχαιολόγο Hasluck, ο οποίος περιηγήθηκε στην περιοχή μελετώντας τα μοναστήρια και τις εκκλησίες της περιοχής γύρω από την Τρίγλεια το 1906. Μόλις τρία χρόνια αργότερα περιηγήθηκε στα ίδια μέρη ο Ρώσος αρχαιολόγος του Ρωσικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου B. A. Pancenko, ο οποίος είχε δραστηριοποιηθεί στις έρευνες των Ρώσων αρχαιολόγων στη μονή Στουδίου της Κωνσταντινούπολης. Οι παρατηρήσεις του Pancenko συμπληρώνουν αυτές του Hasluck και αποτελούν άλλη μία σημαντική πηγή όχι μόνο για τα βυζαντινά μνημεία της Βιθυνίας, αλλά και για τα ελληνικά χωριά μόλις 12 χρόνια πριν την Έξοδο. Ας ξεκινήσουμε το ταξίδι μας παρέα με αυτόν τον Ρώσο αρχαιολόγο από την Παναγία Παντοβασίλισσα στην Τρίγλεια, κτίσμα του τέλους του 13ου αιώνα, στα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής παρουσίας, όταν η Τρίγλεια ήκμαζε από το εμπόριο κρασιού και στυπτηρίας. Ο Pancenko περιέγραψε τις χαμένες σήμερα (κάτω από το χώμα) βάσεις των κιόνων του ναού, οι οποίες εδράζονταν σε κιονόκρανα τριών διαφορετικών τύπων, προφανώς σε δεύτερη χρήση (από παλαιότερο ναό στην ίδια θέση;). Βορειοδυτικά από την Τρίγλεια βρίσκεται το μοναστήρι του Μηδικίου. Για αυτό ο Pancenko έγραψε: «Τα κτίσματα του μοναστηριού είναι σύγχρονα. Η επιγραφή πάνω από την πύλη αναφέρει ότι το 1801 ανεκαινίσθη εκ βάθρων η παρούσα μονή του Μηδικίου. Η περιοχή που εξετάζει το άρθρο σε χάρτη του 1920 (Βασιλόπουλος). Συλλογή Π. Μεχτίδη. Όμως ο ναός είναι εν μέρει (κυρίως το παρεκκλήσι της Παναγίας Αράβισσας - από εικόνα με αυτό το όνομα και χρονολογία 1666) αρχαίος και αξιοθαύμαστος για τις πολλές εικόνες που έχει. Είναι ένα σεβαστό μουσείο Ελληνικής εκκλησιαστικής ζωγραφικής». Όπως ήδη αναφέρθηκε, ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια της Βιθυνίας ήταν η μονή Πελεκητής με ιστορία που χάνεται στα βάθη της εικονομαχικής περιόδου. Ο Pancenko κατέγραψε την έμμετρη επιγραφή για την αναστήλωση του ναού το 1856, μετά από σεισμό: Ο πανδαμάτωρ χρόνος ο τρόγων πάντα τον ναόν τούτον εφείσθη θαυμασίως ο σεισμός όμως ο τρομερά συμβάντα τη Προύση προξενίσας πανολεθρίως, κατέστρεψε και τούτον εκ θεμελίων, σορόν αυτόν ποιήσας, φεύ, ερειπίων. Ο προς τα θεία του ηγουμένου ζήλος Και προθυμία και συνδρομή ενίων υψούται εν τω μέσω εδραίως στύλος και ιδού. Εγείρων εκ των ερειπίων ανεγέρθη κατά μήνα Απρ. 1856 Επίσης παρατήρησε παλαιότερα (βυζαντινά) ίχνη, όπως η αψίδα και δύο κίονες, αλλά και αρχαιότερα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη σε δεύτερη χρήση. Ενδιαφέρον έχει η περιγραφή του ξύλινου εικονοστασίου: «Το πιο σημαντικό αντικείμενο στην εκκλησία είναι ένα διώροφο ξυλόγλυπτο εικονοστάσι. Το γλυπτό είναι εκλεπτυσμένο, ειδικά στους ημικίονες. Τα σχέδια είναι φυτικά, από διαφορετικούς τύπους άκανθας. Ένας ξύλινος θρόνος διακοσμείται επίσης από άκανθα». Δυτικά της Τρίγλειας ο Pancenko επισκέφτηκε το χωριό Kursumli 1, όπου στις πλαγιές του όρους Karadag εντόπισε ερείπια, τα οποία ταύτισε με αυτά «της μονής του Θεοφάνη, του Μεγάλου Αγρού της Σιγριανής» 2, η οποία ιδρύθηκε το 787. Το 1897 ο Γερμανός Judeich πέρασε από το Kursunlu και έγραψε: «είναι ένα αμιγώς ελληνικό χωριό με περίπου 30 σπίτια». Η αναλυτική περιγραφή του Pancenko είναι πολύ χρήσιμη, αφού οι επόμενοι μελετητές (Mango και Sevcenko ) που επισκέφτηκαν την περιοχή το 1968, 1971 και 1972 και βρήκαν πολύ λιγότερα κτίσματα της μεγάλης βυζαντινής μονής 3. Την περιγραφή του αναδημοσίευσαν οι Mango και Sevcenko: «..Οι ντόπιοι κάτοικοι λένε το μοναστήρι αυτοκρατορικό και αποδίδουν την ίδρυσή του σε μία κόρη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, άρρωστη από λέπρα, η οποία εξορίστηκε σε αυτό το άγριο μέρος και θεραπεύτηκε όταν ήπιε νερό από μία πηγή που έπιναν αγριογούρουνα Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος σε ανταπόδοση της θεραπείας της κόρης του έχτισε ένα θαυμάσιο μοναστήρι στην πηγή και διέταξε να τοποθετηθούν μαρμάρινες κεφαλές αγριογούρουνων στον τοίχο του μοναστηριού. Σώζεται έως σήμερα ένα ακρωτήριο, αλλά όχι αγριογούρουνου, αλλά λιονταριού, μάλλον από τα ερείπια της Κυζίκου 4 Το μοναστήρι είναι εντελώς εγκαταλελειμμένο, εκτός από ένα μικρό άθλιο παρεκκλήσι χτισμένο στα ερείπια του ναού του μοναστηριού. Εδώ ζούνε ένας γέρος μοναχός και δύο εργάτες που φροντίζουν τα πλούσια κτήματα του μοναστηριού Η κρήνη είναι αρχαία και ξαναδουλεμένη Πάνω από την αψίδα της κρήνης βρίσκεται ένα μικρό ανάγλυφο με έναν άντρα να σκοτώνει ένα λιοντάρι Οι τοίχοι της εκκλησίας σώζονται σε ύψος 1-2 μέ- 16 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

τρων Το νότιο κλίτος είναι χαμένο ανάμεσα σε πέτρες, χώμα, θάμνους και δέντρα. Οι διαστάσεις του ναού του μοναστηριού του Θεοφάνη και η κάτοψη είναι δυνατόν να μετρηθούν Μέσα στη σύγχρονη εκκλησία υπάρχουν ένα ρωμαϊκό κορινθιακό κιονόκρανο, ένα ανάγλυφο με τον Ερμή και στο κεντρικό κλίτος ίχνη βυζαντινού ψηφιδωτού με γεωμετρικά θέματα Μία ανασκαφή θα αποκαλύψει τα υπόλοιπα κτίσματα της μονής, καθώς και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη. Μία τυχαία ανασκαφή στην αυλή αποκάλυψε πρόσφατα ένα μεγάλο χρυσό σταυρό με τη μορφή του Αγίου Γεωργίου και πολύτιμα πετράδια. Αυτό μου το είπε ο χωρικός που τον βρήκε και τον πούλησε στον πλούσιο του χωριού, ο οποίος όμως δεν μου τον έδειξε, γιατί αναμφίβολα φοβόταν μήπως τον χάσει». Δεκατρία χιλιόμετρα ανατολικά της Πανόρμου και είκοσι δυτικά του βρίσκεται το χωριό Yenice. Το 1910 κατοικούνταν από Έλληνες και Λαζούς από τη Σαμψούντα. Με την Ανταλλαγή των πληθυσμών τη θέση τους πήραν Μουσουλμάνοι από τη Θεσσαλονίκη και την Καβάλα. Αν και χάθηκε με αυτό τον τρόπο η σύνδεση των κατοίκων με τον τόπο και την ιστορία του, ωστόσο διατηρήθηκε το τοπωνύμιο «Manastir» ανατολικά του Yenice, το οποίο ταυτίζεται με το μοναστήρι της Αγίας Άννης. Και εδώ το 1910 ο Pancenko κατέγραψε πλήθος αρχιτεκτονικών μελών και αναγλύφων, τα οποία φυσικά οι κάτοικοι προσπαθούσαν να του πουλήσουν. Η μακραίωνη χριστιανική ιστορία της μονής το 1910 διατηρούνταν από ένα γέρο μοναχό και ένα μικρό παρεκκλήσι, όπως και στο Kursunlu. Η περιήγησή μας παρέα με έναν Ρώσο αρχαιολόγο στις ακτές της Βιθυνίας του 1910 κλείνει με τη Συκαμιά 5, δέκα περίπου χιλιόμετρα ανατολικά της Πανόρμου. Ο Pancenko ανέφερε ότι το ελληνικό χωριό είχε ιστορία τριάντα - σαράντα χρόνων και εντόπισε τα ερείπια ενός πύργου, τον οποίο οι κάτοικοι θεωρούσαν εκκλησία. 1. Ταυτίζεται με το Kursunlu. 2. Με την άποψη του συμφωνεί η τοπική παράδοση των Ελλήνων κατοίκων, η οποία δεν είναι όμως παλαιότερη της δεκαετίας του 1870. Άλλη πιθανότητα είναι να ταυτίζονται τα ερείπια με τη μονή στη θέση Πολίχνιον Πολυχρόνιον Πολυχρονία - Polihron, επίσης σημαντική βυζαντινή μονή με 70 μοναχούς (Ανάλυση των προβλημάτων της ταύτισης από τους Mango και Sevcenko στο Dumbarton Oaks Papers, 37, 1973, σελ. 259-264) 3. Κάποια ανάγλυφα είχαν μεταφερθεί στα γειτονικά σπίτια, κάποια στο υπαίθριο μουσείο του Δημαρχείου του γειτονικού Karacabey, άλλα στο μουσείο της Προύσας και φυσικά κάποια «εξαφανίστηκαν». 4. Σύμφωνα με τους Mango και Sevcenko η κοντινή απόσταση της Τρίγλειας και της γύρω περιοχής με την Κύζικο οδήγησε στη μεταφορά αρχιτεκτονικών μελών από την αρχαία πόλη και την επαναχρησιμοποιήσή τους από τους αρχιτέκτονες των βυζαντινών μονών. 5. Ταυτίζεται με το Dutlimani. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Μεχτίδης Πέτρος, «Οδοιπορικό στη Βιθυνία, 1910», Μικρασιατική Ηχώ, αριθ. φύλλου 389, Ιούλιος- Αύγουστος 2007. Mango και Sevcenko «Some churches and monasteries on the southern shore of the sea of Marmara» Dumbarton Oaks Papers, 27, 1973, 235-277) ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ ΠΕΝΘΗ Ισαβέλλα Σικιαρίδη Μαλόβρουβα Στις 25 Νοεμβρίου 2010 αποχαιρέτησε τα εγκόσμια μια γυναίκα άκρως κοσμική και δραστήρια, με τη λάμψη της Μικρασίας στα μάτια της, η Ισαβέλλα Σικιαρίδη Μαλόβρουβα. Μια γυναίκα φωτεινό παράδειγμα για όσους τη γνώρισαν από κοντά η οποία με τον τρόπο της ζωής της απέδειξε πως οι αξίες, η ομορφιά, η δύναμη, η θέληση, το ταλέντο, το χρώμα και η αγάπη για τη ζωή δεν είναι κάπου δίπλα ή μακριά από μας αλλά μέσα στην ίδια την ψυχή μας. Γεννημένη την 1 η Ιουλίου 1917 στη Μερσίνα της Μ. Ασίας, παιδί Ισαβέλλα Σικιαρίδη - Μαλόβρουβα πολύτεκνης οικογένειας, έζησε μια ζωή δημιουργική και ευφάνταστη σε όποιον τομέα κι αν ασχολήθηκε. Εκδότρια Διευθύντρια των περιοδικών «Σμύρνα» (1967-1991), «Μικρασιατικά (1970-1973), «Σμύρνα Αρμονία» κ. ά. Δημοσιογράφος - συνεργάτης σε εφημερίδων και περιοδικών. Διετέλεσε μέλος της Ένωσης Συντακτών, μέλος πολλών λογοτεχνικών σωματείων, μέλος του Δ.Σ. της Εστίας Ν. Σμύρνης (1981 2002), έφορος της Βιβλιοθήκης της με σημαντική προσφορά υπηρεσιών και μέλος της Επιτροπής Κρίσεως στους διαγωνισμούς της Εστίας για βιβλία μικρασιατικού περιεχομένου. Συγγραφέας, ποιήτρια και αρθρογράφος σε τοπικά φύλλα. Αποσπάσματα από το έργο της και πολλά ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες και έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες λογοτεχνικών κειμένων. Στο ενεργητικό της είχε πολλές διαλέξεις, ραδιοφωνικές και τηλεφωνικές συνεντεύξεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Την αποχαιρετήσαμε στις 26 Νοεμβρίου στο νεκροταφείο των Αγίων Θεοδώρων Κορινθίας, του χωριού που τόσο αγάπησε, και τη συνοδέψαμε, μαζί με τους δύο αξιόλογους γιούς της: τους γιατρούς Δημήτρη και Κυριάκο Μαλόβρουβα, μέχρι την τελευταία κατοικία της, όπου θ αναπαυθεί κοντά στον αγαπημένο της σύζυγο Βαγγέλη, που έφυγε από τη ζωή πριν μερικά χρόνια. Ευαγγελία Τσώλη Βιβλιοθηκονόμος - Ποιήτρια Προς τα Μέλη και τους Φίλους της Ενώσεως Σμυρναίων Εάν διαθέτετε ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) σας παρακαλούμε θερμά να μας ενημερώσετε στη διεύθυνση ensmyrn@otenet.gr Mας βοηθάτε να επικοινωνούμε μαζί σας σε ηλεκτρονική μορφή ταχύτερα και χωρίς τα έξοδα που απαιτεί η συνηθισμένη αλληλογραφία. MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 17

BIBΛΙΟγραφικά Νοστιμιές και Γεύσεις ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΠΟΓΙΑΤΖΗ - ΠΕΚΟΥ Έφτασε στα γραφεία της Ενώσεως Σμυρναίων, μέσα στις Γιορτές, ένας καλαίσθητος, μεγάλου σχήματος και έγχρωμος τόμος έκδοση του Συλλόγου Μικρασιατών Πτολεμαΐδας «Η Μικρά Ασία» με χορηγία του Δήμου Πτολεμαΐδας και του κ. Νικολάου Χαΐτογλου. Με την πρώτη ματιά καταλαβαίνει κανείς πόσο κόπο, αγάπη, καμάρι και συγκίνηση κρύβει η προσπάθεια αυτή, δεδομένου ότι θέλησαν να συγκεντρώσουν σε ένα τόμο μια όσο το δυνατόν πληρέστερη συλλογή όλων των Λαογραφικών στοιχείων και των Παραδόσεων μιας τρισχιλιετούς Ελληνικής Καρδιάς, που όμως έπαψε απότομα να χτυπά πριν 88 χρόνια. Προφανώς, αυτό είναι έργο κυρίως της τρίτης αν όχι και της τέταρτης γενιάς, δεδομένου ότι ακόμη και η δεύτερη τείνει να εκλείψει. Κι αυτό κυρίως κάνει την εργασία τους δυσκολότερη. Είναι συγκινητικός ο άθλος να διαφυλάξουν ό,τι μπορέσουν προτού τα σκεπάσει η λήθη ανεπιστρεπτί. Δεν είμαι κατάλληλη να κρίνω, ούτε είναι δυνατόν να ελέγξει κανείς την εγκυρότητα τόσων συνταγών μαγειρικής, ζαχαροπλαστικής και τόσων εθίμων και παραδόσεων που συνέλεξαν. Το πρόβλημα αυτό άλλωστε θα ήταν το και κυριότερο που αντιμετώπισαν οι κυρίες που ασχολήθηκαν. Μέσα από εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες λαογραφικές πληροφορίες που είτε οι ίδιες συγκέντρωναν είτε από άλλες έφταναν σε εκείνες, πώς να ξεχωρίσουν τα αυθεντικά κομμάτια; Μη μας διαφεύγει άλλωστε ότι η Μαγειρική και η Ζαχαροπλαστική είναι κατεξοχήν δημιουργικές εργασίες και ότι η κάθε νοικοκυρά εκεί προβάλλει την προσωπικότητάς της. Είναι φυσικό, λοιπόν, Της ΜΑΙΡΗΣ ΦΩΤΕΙΝΟΥ Σεργιάνι στις Μικρασιατικές γεύσεις Λαογραφία και Παράδοση η κάθε παρέμβαση να «αλλοιώνει» την αυθεντικότητα. Άλλος λόγος που δυσχεραίνεται η απόλυτη προσήλωση στην επανάληψη των παραδόσεων είναι ότι οι συνθήκες και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα δεν ευνοούν. Αλλάζουν κάθε φορά που ξεριζώνονται και μεταφυτεύονται αλλού. Επίσης και τα υλικά παραλλάζουν. Από τόπο σε τόπο και με το πέρασμα του χρόνου ο παράγων αυτός γίνεται αρνητικός στην κατά γράμμα παραμονή στα παλιά. Όμως, όπως ξέρουμε, η αγαθή σκέψη και οι καλές προθέσεις μετρούν. Γιαυτό δεν έχουμε παρά να συγχαρούμε και να επιβραβεύσουμε αυτή την τόσο συγκινητική και ευγενική εργασία. Επίτηδες άφησα τελευταίο τον καθόλου αμελητέο παράγοντα, τον οικονομικό. Ευτυχώς που εξακολουθούν να υπάρχουν ευαίσθητοι Δήμαρχοι και Επιχειρηματίες που στηρίζουν εμπράκτως τέτοια ρομαντικά εγχειρήματα. Μία μόνο παρατήρηση θα μπορούσε να κάνει κανείς. Σε αρκετά σημεία η εκτέλεση των συνταγών είναι λίγο ερασιτεχνική. Δηλ. λείπει η ακρίβεια και η σαφήνεια που απαιτείται κυρίως από αρχάριες, νεαρές νοικοκυρές. Επιλεκτικώς αναφέρω π.χ. το γνωστό «όσο αλεύρι σηκώσει» είναι άγνωστος όρος για τις σημερινές κοπέλες. Ξεκινούμε με ένα κατά προσέγγιση σαφή αριθμό φλιτζανιών και εφιστούμε την προσοχή στο ότι μπορεί να χρειαστεί λίγο λιγότερο ή λίγο περισσότερο. Επίσης «κρασί» δεν αρκεί. Κόκκινο; Λευκό; Το «κόψιμο» του μούστου τι σημαίνει και γιατί επιδιώκεται; «Μικρά» ποτήρια νερού και στην ίδια συνταγή πιο κάτω σκέτο ποτήρια τσαγιού, συνήθως όταν πρόκειται για «τσαγιού» λέμε φλιτζάνια κ.α. Δεν έχουμε, λοιπόν, παρά να ευχηθούμε «καλοτάξιδο» το βιβλίο και να υπάρξουν κι άλλοι μιμητές, γιατί όπως λέει ο λαός: «κανείς (και τίποτα) δεν πεθαίνει όσο υπάρχουν άνθρωποι που τους γνώρισαν να τους μνημονεύουν με αγάπη. ΔΗΜΗΤΡΑ Δ. ΔΕΛΗΜΙΧΑΛΗ - ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ Σμυρναϊκά καλούδια στο τραπέζι μας Οι Μαγειρικές έχουν μεγάλο σουξέ. Φαίνεται ότι έχουν γίνει πολύ της μόδας! Συνεχώς εκδίδονται νέα βιβλία, και το κυριότερο, συχνότατα αναφέρονται στη Μικρασιατική Μαγειρική. Έχει γίνει φίρμα ο τρόπος που μαγείρευαν οι γιαγιάδες μας κι ας μας κορόϊδευαν μέχρι λίγο καιρό πριν, ότι μαγειρεύουμε βαρειά, με πολύ λάδι και βούτυρο, με πολλά καρυκεύματα και άρα ανθυγιεινά. Άλλο απορίας άξιο είναι, πώς την κατεξοχήν εποχή του «έτοιμου φαγητού», όταν από τη μια οι νεαροί με τα μηχανάκια οργώνουν τις γειτονιές, από νωρίς το βραδάκι ως τα ξημερώματα παραδίδοντας κατ οίκον πίτσες, κινέζικα φαγητά ή σουβλάκια σε χρόνο ρεκόρ και από την άλλη τα ταχυφαγεία κάνουν χρυσές δουλειές, πώς γίνεται να υπάρχει «χώρος» για όλες αυτές τις καινούργιες Μαγειρικές; Άλλο ένα, λοιπόν, βιβλίο έφτασε στην Ένωση, τυπωμένο αυτή τη φορά στη Μυτιλήνη το 2009. Δεν περιέχει απλώς παραδοσιακές συνταγές από τη Σμύρνη. Είναι εμπλουτισμένο με πολλά και ενδιαφέροντα κεφάλαια, όπως π.χ. Μεσογειακή Υγιεινή Διατροφή, Πώς μπορούμε να φτιάξουμε μόνες στο σπίτι, με αγνά υλικά, ένα μεγάλο αριθμό τροφίμων, Κατάλογο με, ενδεικτικώς, καθημερινά μενού για όλες τις εποχές, Ποικίλες συμβουλές για το σερβίρισμα, Πώς να τοποθετήσουμε τους καλεσμένους μας στο τραπέζι, Πώς να το διακοσμούμε ανάλογα τις περιστάσεις και πλείστα όσα χρήσιμα κυρίως για νέες νοικοκυρές. Η συγγραφέας του, η κα Δήμητρα Δελημιχάλη-Γεωργιάδη, πρόεδρος του Συλλόγου Σμυρναίων Ηρακλείου, είναι μία πολυβραβευμένη και με πολύ μεράκι νοικοκυρά. Παίρνει συχνά μέρος σε διαγωνισμούς Μαγειρικής σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και οι συνταγές της έχουν εκτιμηθεί δεόντως. Εξαρχής δηλώνει ότι λατρεύει την «κουζίνα». Δεν μαγειρεύει απλώς για να μαγειρέψει. Την διασκεδάζει να περιποιείται το φαγητό. Να το σιγοψήνει. Να το παρακολουθεί και να το καμαρώνει όσο ετοιμάζεται. Είναι της άποψης ότι το καλομαγειρεμένο φαγητό θέλει την ώρα του. Αν το αντιμετωπίζουμε σαν αναπόφευκτη αλλά αναγκαία αγγαρεία, οι πιθανότητες επιτυχίας ελαχιστοποιούνται. Την αγάπη αυτή την κληρονόμησε από τη Μητέρα της και εύχεται να περάσει και στις κατιούσες γενεές, όχι μόνο της οικογενείας της αλλά και σε όλες τις καινούργιες νοικοκυρές. Η αλήθεια των απόψεών της επαληθεύεται άλλωστε κι από την κλασική λαϊκή παροιμία που λέει για την ΑΓΑΠΗ: Από τα μάτια πιάνεται/ Στα χείλη κατεβαίνει/ Στο στομάχι σιγουρεύει! Όμως για άλλη μια φορά παρατηρήσαμε ότι ούτε στην απαρίθμηση των υλικών ούτε στα μέτρα ούτε στην εκτέλεση υπάρχει σχολαστική ακρίβεια. Αφού ο κύριος στόχος είναι οι νέες κοπέλες, η σαφήνεια υλικών, μέτρων και περιγραφών είναι εξόχως απαραίτητες. Η έλλειψη πείρας απαιτεί λεπτομερείς οδηγίες και η αποτυχία αποκαρδιώνει. Επίσης, εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι μετά από τόσα χρόνια η αυθεντικότης των συνταγών είναι φυσικό να αμφισβητείται και μάλιστα όσο καλλίτερη, ακούραστη και πιο ευφάνταστη η μαγείρισσα τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος! Ίσως θα ήταν προτιμότερο πλέον να μιλάμε για «Μαγειρική με βάση τη Σμυρναίικη Κουζίνα». 18 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

Το πρώτο προσφυγικό μωρό της Αμυγδαλιάς Κοζάνης «Για να'χεις σπίτι παστρικό, φροκάλα την αυλή σου» έλεγε η θεία Μαρίτσα στις νεότερες κοπέλες. Εννοώντας βέβαια το αγροτικό σπίτι με τα σύνεργά του... (Συνέχεια από το προηγούμενο) Των ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΑΜΑΤΟΓΛΟΥ* (φροκαλώ και φροκαλίζω= σκουπίζω και μάλιστα με τη φροκαλιά, το σάρωθρο που γίνεται με θαμνόφυτα...) Όταν στις μακρόωρες γεωργικές δουλειές: θέρος, τσάπισμα, καλαμπόκια κ.ά. άρχιζε η εργατιά να τραγουδάει τη μακρόσυρτη Μαυροματού, έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον στα τετράστιχα που αναφέρονταν στα μαλλιά: 1. Μαυροματού, μαυροφρυδού μαύρα'ν'και τα μαλλιά σου μαύρα'ν'τα χιόνια στα βουνά μπροστά στην εμορφιά σου. 2. Τα όμορφά σου τα μαλλιά θα κάμω μαξιλάρι να τα χαϊδεύω απαλά ο ύπνος να με πάρει. Κι όταν το 1950 οι στιχουργοί Αλέκος Σακελλάριος και Χρίστος Γιαννακόπουλος με τον Αϊντινιώτη συνθέτη Σουγιουλτζόγλου κυκλοφόρησαν το όμορφο βαλσάκι επιτυ-χία: Άστα τα μαλλάκια σου ανακατωμένα..., η Μαρίτσα κάθε τόσο το τραγουδούσε και το χόρευε με το σύζυγό της στην κατάλληλη ευκαιρία. Γιατί ήδη πριν δυο χρόνια είχε παντρευτεί μ'ένα παλικάρι από την Αγία Παρασκευή. Από αυτήν καταγόταν ο παπα-κώστας, που κατά την κατοχική περίοδο χρημάτισε Εφημέριος στην Αμυγδαλιά. Αυτός ο σεβάσμιος ιερέας άνοιξε το δρόμο να'ρθουν σ'αυτήν κάποιοι νεαροί της γενέτειράς του για εργασία. Αυτοί αγάπησαν τον τόπο με τα πολλά σιταροχώραφα και επέλεξαν να γίνουν σώγαμπροι εδώ. Πρώτος απ' αυτούς ο Κωνσταντίνος Αναστασόπουλος, που του άρεσε η Μαρίτσα και τη ζήτησε για γυναίκα του. Δέχτηκαν οι γονείς της και εκείνη κι έγινε ο γάμος τους. Ο Κώστας γεμάτος όρεξη ρίχτηκε στη γεωργική, φύτεψε καινούριο αμπέλι, ασχολήθηκε με τα καπνά, είχε και τα κηπευτικά του. Δεξί του χέρι και η άξια σύντροφός του. Μαζί δημιούργησαν μια αξιοπρεπή οικογένεια. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά: την Παρασκευή (Βούλα), τον Παναγιώτη, το Νίκο και το Γιώργο. Αλλά ο πατέρας τους Κώστας είχε την ατυχία να αρρωστήσει. Η συμβία του η Μαρίτσα στάθηκε δίπλα του ως φύλακας άγγελος. Μετά τους γιατρούς της Κοζάνης επισκέφθηκαν τους Πανεπιστημιακούς της Θεσσαλονίκης. Εκείνοι έκαναν τη σωστή διάγνωση: επινεφριδική ανεπάρκεια, που του προκαλούσε υπόταση. Η Μαρίτσα άκουσε καλά τους επιστήμονες και εφάρμοσε πάραυτα και επακριβώς την ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή. Πρόσεχε επιμελώς το διαιτολόγιό του, αποσύροντάς τον ταυτοχρόνως από τις βαριές α- γροτικές δουλειές. Αντ'αυτών πρόβλεψε να προσληφθεί ως φρουρός στην Προκεχωρημένη Αποθήκη Πυρομαχικών (Π.Α.Π) του Β'τότε Σώματος Στρατού της Κοζάνης, που είχε γίνει στο λόφο της Αμυγδαλιάς. Τον διευκό-λυνε επίσης και τον ελάφρυνε σε όλα τα καθημερινά. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να σταθεροποιηθεί η υ- γεία του Κώστα ως τα γεράματά του. Κι εκείνος θεωρούσε τη Μαρίτσα σωτήρα και ευεργέτη του και το μολογούσε παντού λες και ήξερε την Πλατωνική φράση: μέγιστος ευεργέτης παρ'εμοί α- ναγεγράφη! Παράλληλα,η Μαρίτσα φρόντισε για τη μόρφωση και την επαγγελματική κατάρτιση των παιδιών της. Εκείνη επιχείρησε το αρχικό τόλμημα να στείλει στο Γυμνάσιο την κόρη της,που έγινε η πρώτη μαθήτρια με τη γαλανή ποδιά και τη στρογγυλή κονκάρδα. Προνόησε μάλιστα να την εγγράψει στο Οικοτροφείο Θηλέων ο Άγιος Στυλιανός, όπου αργότερα διετέλεσε και Προϊσταμένη του. Όμως τα οικονομικά δεν επέτρεπαν άνοιγμα στη Νομική και γι'αυτό προτίμησε την Παιδαγωγική Ακαδημία. Στις εξετάσεις η Βούλα πρώτευσε και σπούδασε με υποτροφία. Η ε- πιτυχία της ήταν και επιτυχία της μάνας της! έ- γραψε σε συγχαρητήριο γράμμα ο εξάδελφός της. Κι έγινε μια πετυχημένη διδασκάλισσα και διευθύντρια με αναγνωρισμένη υπηρεσία στην Κοζάνη. Έστειλε επίσης τον Παναγιώτη και το Νίκο σε Τεχνικές Σχολές και σε ονομαστά εργαστήρια,απ'όπου βγήκαν δεξιοτέχνες επιπλοποιοί. Τέλος βοήθησε το Γιώργο να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών της Παντείου Σχολής και να αναδειχθεί γενικός διευθυντής στην Εταιρεία Μπουτάρη. Η Μαρίτσα, για να τα βγάλει πέρα, χρειάστηκε να προσληφθεί στο υπηρετικό προσωπικό του πλουσίου σχολείου της Αμυγδαλιάς. Και δεν κοίταζε μόνο την καθαριότητα, για την οποία έπαιρνε συγχαρητήτια κατά τις Επιθεωρήσεις του Σχολιάτρου, αλλά και άλλα σχετικά θέματα: τη σόμπα, τα ξύλα, τον κήπο, τη βιβλιοθήκη, το Μουσείο, ώστε ο δάσκαλος να μείνει απερίσπαστος στα καθαρά παιδαγωγικό του έργο! Και οι προτροπές της προς τα παιδιά ήταν τόσο ωφέλιμες. Έτσι, κύλισαν σαν το νερό τα χρόνια και η ρέκτειρα Αμυγδαλιώτισσα, η δραστήρια Γυναίκα, έγινε σεβάσμια γιαγιά, κυρα-μαρίτσα με το όνομα! Χαρά της τώρα τα παιδιά των παιδιών της. Έλεγε χαρακτηριστικά στις συντοπίτισσές της γι'αυτά: Τα εγγόνια μου είναι δυο φορές παιδιά μου...! Αλλά αγαπούσε και το Χωριό με τον Αϊ-Γιάννη. Διάβαζε βιβλία. Στο προσκέφαλό της είχε τα «Ματωμένα Χώματα» της συμπατριώτισσάς της Διδώς Σωτηρίου. Της άρεσε και η μουσική. Τελευταία προτιμούσε να ακούει α- πό το CD της χορωδίας των Μακεδνών και να λέει το Μικρασιάτικο τραγούδι: Βαρύτερα απ'τα σίδερα είναι τα μαύρα ρούχα, γιατί τα φόρεσα κι εγώ για μιαν αγάπη που'χα... εννοώντας τον αγαπημένο της, που πέταξε στην ουράνια κατοικία και την άφησε μόνη κάτι που δεν εννοούσε να το αντέξει για πολύ. Πράγματι, λίγο καιρό πριν συμπληρώσει τα 86 έτη του επίγειου βίου της φτερούγισε η ψυχή της σαν το πουλάκι, προκειμένου να βρει το ταίρι της. Μας κληροδότησε όμως μια παρακαταθήκη, που τη συμβούλευε στα παιδιά: Να πασκίζετε πάντοτε για το καλύτερο! Ομολογουμένως ήταν προοδευτικός άνθρωπος και αξιοπρόσεκτη Κυρία Η ΘΕΙΑ ΜΟΥ Η ΜΑΡΙΤΣΑ! * O κ. Γιάννης Σταμάτογλου είναι Φιλόλογος Ιστορικός και μέλος της Ενώσεως Σμυρναίων. ΔΩΡΕΕΣ Εις μνήμην των γονέων της η κ. Αικατερίνη Κωνσταντινίδου κατέθεσε το ποσό των 50 ευρώ υπέρ των σκοπών της Ενώσεως Σμυρναίων. Εις μνήμην του Νυφιώτη πατέρα του ΜΙΧΑΗΛ ΙΩΑΝΝΙΔΗ, οι κύριοι Αδάμ και Αναστάσιος Ιωαννίδης κατέθεσαν το ποσό των 50 ευρώ υπέρ των σκοπών της Ενώσεως Σμυρναίων. Εις μνήμην του συζύγου της ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΜΑΓΓΑΝΑΡΗ, η κ. Αικατερίνη Κοντώση Μαγγανάρη κατέθεσε το ποσό των 100 ευρώ υπέρ των σκοπών της Ενώσεως Σμυρναίων. Εις μνήμην του παλαιού προσκόπου της 1 ης ομάδας Βύρωνα ΙΩΑΝΝΗ ΤΖΕΔΟΠΟΥΛΟΥ του Νικολάου και της Παρασκευής, από το Κορδελιό της Μ. Ασίας, ο κ. Νίκος Κουρκουρής κατέθεσε το ποσό των 30 ευρώ υπέρ των σκοπών της Ενώσεως Σμυρναίων. Εις μνήμην των προσφιλών νεκρών του ανώνυμος κατέθεσε το ποσό των 600 ευρώ υπέρ των σκοπών της Ενώσεως Σμυρναίων. Εις μνήμην του συζύγου της ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΔΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, η κ. Φωτεινή Δανοπούλου κατέθεσε το ποσό των 200 ευρώ υπέρ των σκοπών της Ενώσεως Σμυρναίων. Εις μνήμην του αδελφού τους ΜΙΧΑΛΗ Γ. ΓΙΑΚΤΖΗ, οι κυρίες Ευγενία Κάλαντερ και Αγγελική Ζαρναβέλη κατέθεσαν το ποσό των 150 ευρώ υπέρ των σκοπών της Ενώσεως Σμυρναίων. (Συνέχεια από τη σελ. 2) «Μια βραδιά αλλιώτικη...» θαυμάσουμε σε ένα χρόνο ελπίζουμε από τώρα. Αποκάλυψη, ο εξαιρετικά ευαίσθητος και περιεκτικός λόγος του νεοενθρονισθέντος Μητροπολίτη μας κ.κ. Ευγένιου που με σεμνότητα παραδέχτηκε την Μικρασιατική καταγωγή του. Είμαστε βέβαιοι ότι θα βρίσκεται δίπλα μας σε οποιαδήποτε μάχη και αν κληθούμε να δώσουμε ως άξιος και συνειδητός ιεράρχης. Προσωπικά για μένα αλλά φαντάζομαι και για όλους τους Μικρασιάτες αδερφούς μου αυτή η κίνηση, η προερχόμενη από Ρεθύμνιους καλλιτέχνες, αποτελεί μια μορφή δικαίωσης που οι κατά καιρούς Ελληνικές κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί μας αρνήθηκαν. Ευχαριστούμε από καρδιάς όλους τους λεβέντες Ρεθυμνιώτες, που αποδεικνύουν ότι η ανθρωπιά και η πρεπιά της Κρήτης δεν έ- χουν σβήσει και ειδικά αυτούς του δύο καλλιτέχνες που ειλικρινά μας δίνουν κουράγιο σε μια δύσκολη για τον προσφυγικό ελληνισμό στιγμή, να συνεχίσουμε τον αγώνα μας, να μην λησμονήσουμε και να μην λησμονηθούμε. Η κυρία Βίκυ Κόλλια είναι φιλόλογος, μέλος του Συλλόγου Μικρασιατών Νομού Ρεθύμνη MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 19

ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ Το κορυφαίο αθλητικό προσφυγικό σωματείο της Κύπρου Στα πλαίσια της ετήσιας θεσμός 35 χρόνων εκδήλωσης των Κυπρίων αθλητικογράφων μελών της ευφήμως γνωστής Ε.Α.Κ., για τη βράβευση των κορυφαίων του κυπριακού Αθλητισμού ετιμήθη με την υπέρτατη βράβευση - το ΑΡΙΣΤΕΙΟ ΤΗΣ ΕΑΚ - ο σύλλογος «Ανόρθωσις» Αμμοχώστου, το μεγαλύτερης εμβέλειας αθλητικό σωματείο της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο εδρεύει προσωρινά στη Λάρνακα, στο στάδιο που φέρει το όνομα ενός από τους σημαντικότερους φιλαθλητικούς άνδρες, του αείμνηστου γυμναστή Αντ. Παπαδόπουλου. Η «Ανόρθωσις» ιδρύθηκε το 1911 στην Αμμόχωστο (Βαρώσι) ως «Αναγνωστήριον Του ΠΕΤΡΟΥ Ν. ΛΙΝΑΡΔΟΥ Ανόρθωσις». Σύντομα κατέστη αθλητικοκοινωνικό κέντρο της μεγάλης πόλης της Ανατολ. Κύπρου και η ακμή της είχε ως συνέπεια τη δημιουργία δέκα τμημάτων (αθλητικών, μορφωτικών, καλλιτεχνικών). Τα μέλη της έλαβαν μέρος σε όλους τους ενωτικούς, απελευθερωτικούς κυπριακούς αγώνες (την εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931 κατά της αγγλοκρατίας, τους αγώνες της ΕΟΚΑ, το τραγικό 1974 κ.ά.). Το 1958 το οίκημα της «Ανόρθωσις» στην Αμμόχωστο ανατινάχθηκε από τους Βρετανούς ως αντίποινα για την ενεργό συμμετοχή των μελών του σωματείου στους αγώνες της ΕΟΚΑ. Η «Ανόρθωσις» έχει αξιόλογη φήμη στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο και έχει κατακτήσει 13 πρωταθλήματα ποδοσφαίρου, 10 κύπελλα και 7 ασπίδες της Κυπριακής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου. Στην πετόσφαιρα (βόλεϊ) το διαχρονικό της μητρώο περιλαμβάνει 19 πρωταθλήματα, 14 κύπελλα και 7 «σούπερ» καπ. Έντονη είναι η παρουσία της στον αθλητισμό γυναικών ιδιαίτερα στο βόλεϊ και στο χαντμπολ. Στο σκεπτικό απονομής από την Ε.Α.Κ. του Αριστείου στην «Ανόρθωση» αναφέρονται τα εξής χαρακτηριστικά: «Ένα αιώνα ζωής συμπληρώνει στις 30 Ιανουαρίου η Ανόρθωση. Ο σύλλογος της Αμμοχώστου καθ' όλη την πορεία του στο χρόνο έχει να επιδείξει σπουδαία αθλητικά επιτεύγματα, ανεπανάληπτη εθνική και κοινωνική δράση ενώ αξιομνημόνευτη και αξιοθαύμαστη χαρακτηρίζεται και η πολιτιστική κληρονομιά που έχει αφήσει παρακαταθήκη. Το Αριστείο της Ένωσης Αθλητικογράφων Κύπρου δικαιωματικά απονέμεται φέτος σε ένα σωματείο που στα 100 χρόνια έχει γράψει χρυσές αθλητικές σελίδες. Έχει όμως βιώσει και δύσκολες στιγμές. Ποιος μπορεί να ξεγράψει άλλωστε τα δεινά και την ανατίναξη του οικήματος της στην Αμμόχωστο από τους Άγγλους αποικιοκράτες; Ακόμα κουβαλά τις πληγές από την Τουρκική κατοχή. Η Ανόρθωση κατάφερε να διατηρήσει το σφρίγος της αθλητικής και κοινωνικής δύναμης». ΕΝΩΣΗ ΣΜΥΡΝΑΙΩΝ: «Να διατηρηθεί η αυτοτέλεια του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.» Τη διατήρηση του Κέντρου Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.) του Δήμου Νέας Ιωνίας Αττικής ως αυτοτελούς Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου, ζητά η Ένωση Σμυρναίων με έγγραφό της προς τον υπουργό Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης κ. Γιάννη Ραγκούση. Το αίτημά μας, αναφέρει το έγγραφο της Ενώσεως Σμυρναίων προς τον υ- πουργό, απορρέει πρωτίστως: 1. Από τη αναγνώριση του εξειδικευμένου και πολυδιάστατου έργου που παρέχει το ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. ευρύτερης επιστημονικής, πολιτιστικής και κοινωνικής σημασίας, και 2. Από τη γενική καταξίωση της μέχρι σήμερα δράσης του στη συνείδηση όχι μόνο των κατοίκων της Νέας Ιωνίας Αττικής, αλλά και ευρύτερα μεταξύ των σωματειακών οργανώσεων του προσφυγικού κόσμου της χώρας. «Παρακαλούμε», καταλήγει το έγγραφο της Ενώσεως Σμυρναίων προς τον κ. Ραγκούση, «στα πλαίσια της δυνατότητας που σας παρέχει ο Ν. 3852/2010, να α- ποδεχθείτε το παραπάνω αίτημά μας με τη βεβαιότητα, πως πράττοντας κατ αυτό τον τρόπο ενδυναμώνετε ένα υγιή θεσμό και συντελείτε στην περαιτέρω α- νάπτυξή του επ ω- φελεία ολόκληρης της τοπικής αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας». Το έγγραφο της Ενώσεως Σμυρναίων κοινοποιήθηκε προς το γραφείο του Δημάρχου κ. Ηρ. Γκότση, τα προσφυγικά σωματεία της Ν. Ιωνίας και τον τοπικό τύπο. Η «Μ. Ηχ.» σε μορφή pdf Kάντε κλικ στο μενού «Μικρασιατική Ηχώ» στην Ιστοσελίδα της Ενώσεως Σμυρναίων www.enosismyrneon.gr και θα έχετε στη διάθεσή σας την ηλεκτρονική μορφή της εφημερίδας μας εντελώς δωρεάν. 20 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011