Επιμέλεια δελτίου: Ν. Κοντινάκης, Δρ. Φ. Θωμαΐδης

Δελτίο ενέργειας Οικονομία... 2 Αγορά εμπορευμάτων... 2 Πετρέλαιο... 3 Φυσικό αέριο... 6 Ηλεκτρισμός & ΑΠΕ... 9 Δικαιώματα εκπομπών... 13 Ενεργειακά έργα... 15 Ειδήσεις... 16 Διεθνείς... 16 Ημερολόγιο... 19 Μονάδες μέτρησης ενέργειας... 20 Επιμέλεια δελτίου: Ν. Κοντινάκης, Δρ. Φ. Θωμαΐδης Valuation and Research Specialists Αιόλου 104, 10564 Αθήνα, +30-210-3219557 www.iraj.gr research@iraj.gr 1

Οικονομία Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (2005 = 100) 115 114 113 112 111 110 109 108 107 106 Φεβ 08 Ιουν 08 Οκτ 08 Φεβ 09 Ιουν 09 Οκτ 09 Φεβ 10 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Βιομηχανική Παραγωγή (Γενικός Δείκτης) (2005 = 100) 115 110 105 100 95 90 85 80 75 Ιαν 08 Μαϊ 08 Σεπ 08 Ιαν 09 Μαϊ 09 Σεπ 09 Ιαν 10 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Αγορά εμπορευμάτων 1250 1200 1150 1100 1050 1000 45 44,5 44 43,5 43 42,5 42 41,5 41 40,5 40 Χρυσός (London Bullion Market) $/Troy oz 4/1 19/1 3/2 18/2 5/3 20/3 4/4 19/4 4/5 /tonne Ουράνιο (Spot) Πηγή: Financial Times 4/1 19/1 3/2 18/2 5/3 20/3 4/4 19/4 4/5 Πηγή: Financial Times Πλατίνα (Spot) $/ Troy oz 1800 1750 1700 1650 1600 1550 1500 1450 1400 1350 1300 4/1 19/1 3/2 18/2 5/3 20/3 4/4 19/4 4/5 Πηγή: Financial Times Αιθανόλη (Spot) /tonne 2,00 1,95 1,90 1,85 1,80 1,75 1,70 1,65 1,60 1,55 1,50 4/1 19/1 3/2 18/2 5/3 20/3 4/4 19/4 4/5 Πηγή: Financial Times 2

Πετρέλαιο Τον Σεπτέμβριο, η τιμή του πετρελαίου κινήθηκε αυξητικά από τα 75 $/b στα 80 $/b. 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 / barrel Τιμή αργού 08/10/08 07/12/08 05/02/09 06/04/09 05/06/09 04/08/09 03/10/09 02/12/09 31/01/10 01/04/10 31/05/10 30/07/10 28/09/10 Το τελευταίο εξάμηνο, η παραγωγή πετρελαίου παρέμεινε πάνω από τα 86 Mb/d, αν και με ελαφρές διακυμάνσεις. Οι προβλέψεις για την ζήτηση αργού πετρελαίου, το 2010, δεν άλλαξαν σημαντικά. Προκειμένου να μπορεί να γίνει σύγκριση, στο διάγραμμα περιλαμβάνονται και οι προβλέψεις για τη ζήτηση, όπως είχαν εκτιμηθεί μέσω των διεθνών οργανισμών πριν 3, 6 και 12 μήνες. Η τιμή των καυσίμων (βενζίνες) βρίσκεται στην περιοχή του 1,50-1,60 /lt (τιμή αντλίας), ενώ από το διάγραμμα φαίνεται η επίδραση στις τελικές τιμές λιανικής της αύξησης των ειδικών φόρων κατανάλωσης και του ΦΠΑ. 88 87 Mb / d BINDEX ($) BINDEX ( ) Παραγωγή αργού Πηγή: Financial Times, ICE 86 85 84 83 82 81 Αυγ 05 Δεκ 05 Απρ 06 Αυγ 06 Δεκ 06 Απρ 07 Αυγ 07 Δεκ 07 Απρ 08 Αυγ 08 Δεκ 08 Απρ 09 Αυγ 09 Δεκ 09 Απρ 10 Αυγ 10 Πηγή:IEA 3

31,5 Mb/d Ζήτηση αργού πετρελαίου Mb/d 87,5 28,0 24,5 21,0 17,5 85,70 85,52 85,68 86,27 87,0 86,79 86,5 86,0 85,5 14,0 85,10 85,0 10,5 7,0 84,20 83,90 84,5 84,0 3,5 83,5 0,0 1Q09 2Q09 3Q09 4Q09 1Q10 2Q10 3Q10 4Q10 Αφρική (Α) Αμερική (Α) Ασία/Ειρηνικός (Α) Ευρώπη (Α) πεσσδ (Α) Μέση Ανατολή (Α) Σύνολο (Δ) Σύνολο m 3 (Δ) Σύνολο m 6 (Δ) Σύνολο m 12 (Δ) Πηγή:IEA, OPEC 83,0 1,65 1,55 1,45 1,35 1,25 1,15 1,05 0,95 0,85 0,75 0,65 0,55 0,45 0,35 / litre Τιμές: Αργό, Τιμή Διυλιστηρίου, Μερικό Σύνολο, Αντλία / barrel 9 Δεκ 3 Ιαν 28 Ιαν 22 Φεβ 19 Μαρ 13 Απρ 8 Μαϊ 2 Ιουν 27 Ιουν 22 Ιουλ 16 Αυγ 10 Σεπ 5 Οκτ Super LRP/ΕΛΠΕ Super LRP/Μ.Σ. Super LRP/Αντλία Unleaded 95/ΕΛΠΕ Unleaded 95/Μ.Σ. Unleaded 95/Αντλία Diesel/ΕΛΠΕ Diesel/Μ.Σ. Diesel/Αντλία BINDEX Πηγή: ΕΛΠΕ, ΥΠΕΚΑ, ICE, Financial Times Υπενθυμίζεται ότι οι τιμές ΕΛΠΕ (συμπαγείς γραμμές στο διάγραμμα) περιλαμβάνουν την αξία του προϊόντος, τις ειδικές υπηρεσίες (φορτωτικά), το ΦΠΑ των ειδικών υπηρεσιών (φορτωτικών) και την εισφορά του ταμείου επικουρικής ασφάλισης βενζινοπωλών. Οι ενδεικτικές τιμές (μερικό σύνολο ή τιμή ex-factory με επιβαρύνσεις διπλές γραμμές στο διάγραμμα) περιλαμβάνουν την ειδική εισφορά (Ν.3335/05), το τέλος ΡΑΕ, τον ειδικό φόρο κατανάλωσης και τα δικαιώματα εκτέλεσης τελωνειακών εργασιών. Οι τιμές αντλίας (τελείες στο διάγραμμα) περιλαμβάνουν, επιπλέον, το κέρδος εμπορίας και πώλησης και το ΦΠΑ του προϊόντος. 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 Στα επόμενα διαγράμματα απεικονίζονται: 1. για την αμόλυβδη βενζίνη, η μέση τιμή (σε εθνικό επίπεδο) και η ελάχιστη και μέγιστη τιμή (σε επίπεδο νομού), σύμφωνα με τα στοιχεία του ΥΠΕΚΑ 2. οι συνολικές μηνιαίες παραδόσεις προϊόντων πετρελαίου στην ελληνική αγορά 3. το συνολικό ελληνικό μηνιαίο ισοζύγιο πετρελαίου 4

1,70 1,65 1,60 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 Εύρος τιμών αμόλυβδης 95 ανά νομό / litre 1,62 1,64 1,65 1,65 1,65 1,63 1,63 1,63 1,64 1,62 1,50 1,50 1,52 1,51 1,50 1,50 1,50 1,50 1,51 1,50 1,47 1,47 1,48 1,48 1,48 1,47 1,47 1,47 1,47 1,46 15/6 25/6 5/7 15/7 25/7 4/8 14/8 24/8 Ελάχιστη Μέση Μέγιστη Πηγή: ΥΠΕΚΑ 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Παραδόσεις προϊόντων πετρελαίου 1000 mt Δεκ 08 Μαρ 09 Ιουν 09 Σεπ 09 Δεκ 09 Μαρ 10 Ιουν 10 LPG Naptha Gasoline Kerosene Gas/Diesel Oil Residual Fuel Oil Other Πηγή:IEA 2450 2300 2150 2000 1850 1700 1550 1400 1250 1100 Ελληνικό ισοζύγιο (crude + feedstocks) 1000 t Ιουν 08 Οκτ 08 Φεβ 09 Ιουν 09 Οκτ 09 Φεβ 10 Ιουν 10 Εισαγωγές Αποθέματα Κατανάλωση Πηγή:Eurostat 5

Φυσικό αέριο Τον Μάιο 2010 η ζήτηση αερίου στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρουσίασε μείωση 9,3% σε σχέση με τον Απρίλιο, όμως αυξήθηκε 22,1% σε σχέση με τον Μάιο 2009. Την μεγαλύτερη αύξηση σε απόλυτους αριθμούς, σε σχέση με το προηγούμενο έτος, είχαν η Γερμανία (1,9 bcm) και η Γαλλία (1,1 bcm). Η παραγωγή ακολούθησε αντίστοιχη τάση με την ζήτηση, μείωση 5,8% σε σχέση με τον Απρίλιο και αύξηση 7,9% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η Ολλανδία είχε την μεγαλύτερη αύξηση, παράγοντας 1,5 bcm περισσότερα από τον Μάιο 2009. Οι εισαγωγές και εξαγωγές αερίου στην Ε.Ε. ήταν αυξημένες τόσο σε μηνιαίο όσο και ετήσιο επίπεδο. Η Γερμανία εισήγαγε 2 bcm και το Ηνωμένο Βασίλειο 1,5 bcm περισσότερα από το προηγούμενο έτος. Ε.Ε. 27 Γαλλία Γερμανία Ελλάδα 05/2010 (Mcm) Τρεις προηγούμενοι μήνες (Mcm) Προηγούμενο έτος 04/2010 03/2010 02/2010 05/2009 % μεταβολή Παραγωγή 15215 16143 16870 20423 14104 7,9% Κατανάλωση 36126 39831 54361 60463 29581 22,1% Εισαγωγές 35613 35091 40603 39469 30100 18,3% Εξαγωγές 8149 7900 7840 10333 5994 36,0% Παραγωγή 59 52 68 57 80-26,3% Κατανάλωση 3153 3283 5631 6173 2017 56,3% Εισαγωγές 4207 4005 4700 4121 3856 9,1% Εξαγωγές 231 184 245 389 180 28,3% Παραγωγή 1157 1141 1252 1159 1251-7,5% Κατανάλωση 7218 7717 10385 11428 5298 36,2% Εισαγωγές 8756 8604 9681 9377 6788 29,0% Εξαγωγές 1181 947 1261 1487 665 77,6% Παραγωγή - - - - 1 - Κατανάλωση 292 269 317 326 278 5,0% Ηνωμένο Βασίλειο Ιταλία Ισπανία Εισαγωγές 309 274 285 340 243 27,2% Εξαγωγές - - - - - 0,0% Παραγωγή 5544 5596 5827 5062 5745-3,5% Κατανάλωση 7025 7762 10340 10792 6115 14,9% Εισαγωγές 3971 4199 5131 5088 2473 60,6% Εξαγωγές 1866 1409 907 508 1320 41,4% Παραγωγή 719 701 713 616 700 2,7% Κατανάλωση 4883 5969 8664 9413 4276 14,2% Εισαγωγές 5687 5820 7218 7159 5399 5,3% Εξαγωγές 5 8 13 38 3 66,7% Παραγωγή 2 2 2 8 1 100,0% Κατανάλωση 2507 2606 2975 3084 2659-5,7% 6

Εισαγωγές 2759 2686 3045 2793 2622 5,2% Εξαγωγές 89 83 95 97 119-25,2% Ολλανδία Παραγωγή 5435 6133 6224 10931 3963 37,1% Κατανάλωση 3997 3909 3908 6150 2731 46,4% Εισαγωγές 2584 2345 2253 2000 2106 22,7% Εξαγωγές 4022 4569 4569 6781 3338 20,5% Η μειωμένη ζήτηση αερίου αλλά και οι αυξημένες εισαγωγές είχαν ως αποτέλεσμα την αποθήκευση 6,6 bcm αερίου. 80.000 Μcm Ισοζύγιο EU 27 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 Μαϊ 08 Ιουλ 08 Σεπ 08 Νοε 08 Ιαν 09 Μαρ 09 Μαϊ 09 Ιουλ 09 Σεπ 09 Νοε 09 Ιαν 10 Μαρ 10 Μαϊ 10 Imports Consumption Exports Production Πηγή:IEA / Eurostat Η Ελληνική αγορά αερίου παρουσίασε σημαντική αύξηση 8,6% στην ζήτηση σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα. Αντίστοιχα αυξημένες κατά 12,8% ήταν και οι εισαγωγές. 480 450 Μcm Ισοζύγιο Ελλάδος 420 390 360 330 300 270 240 210 180 Μαϊ 08 Ιουλ 08 Σεπ 08 Νοε 08 Ιαν 09 Μαρ 09 Μαϊ 09 Ιουλ 09 Σεπ 09 Νοε 09 Ιαν 10 Μαρ 10 Μαϊ 10 Imports Consumption Πηγή:IEA Τον Σεπτέμβριο οι τιμές αερίου στις Ευρωπαϊκές αγορές δεν παρουσίασαν σημαντικές διακυμάνσεις. Οι μέγιστες τιμές σημειώθηκαν στις 29/9, 18,63 /MWh για το NBP και 19,31 /MWh για το Zeebruge. Μικρές διακυμάνσεις στις τιμές παρουσίασε και το Henry Hub, το οποίο παρουσίασε μέγιστο, 10,74 /MWh, στις 17/9. 7

22 /MWh Τιμή Spot 20 18 16 14 12 10 8 6 1/6 11/6 21/6 1/7 11/7 21/7 31/7 10/8 20/8 30/8 9/9 19/9 29/9 NBP Zeebruge Henry Hub Πηγή: Financial Times 8

Ηλεκτρισμός & ΑΠΕ Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΕΣΜΗΕ, η συνολική παραγωγή/κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας τον Σεπτέμβριο είχε ως εξής: MWh 09/2010 Τρεις προηγούμενοι μήνες Προηγούμενο έτος 08/2010 07/2010 06/2010 09/2009 % μεταβολή Παραγωγή Λιγνίτης 2.500.534 2.847.293 2.852.332 2.446.627 2.604.995-4,0% Πετρέλαιο 0 4.997 18.446 14.856 44.663-100,0% Φυσικό Αέριο 805.014 1.353.600 1.124.047 767.964 840.297-4,2% Υδρο/Η 230.206 387.516 518.321 312.356 278.695-17,4% ΑΠΕ & Άλλα(ΥΤ) 147.124 146.822 137.189 105.522 160.199-8,2% Εισαγωγές 493.993 642.870 619.254 832.165 228.709 116,0% Κατανάλωση Ιδιοκατανάλωση 13.236 12.146 13.311 17.905 12.280 7,8% Επιλέγοντες ΥΤ 542.394 500.948 549.263 541.656 463.214 17,1% Δίκτυο διανομής 3.404.317 4.632.884 4.459.767 3.697.554 3.469.288-1,9% Άντληση 6.343 734 0 2.448 22.574-71,9% Ορυχεία 81.994 80.496 80.318 78.128 81.311 0,8% Απώλειες 128.587 155.890 166.930 138.799 108.891 18,1% Σύνολο 4.176.871 5.383.098 5.269.589 4.476.490 4.157.558 0,5% Η χρονική εξέλιξη των καταναλώσεων φαίνεται στα επόμενα διαγράμματα. Μηνιαία κατανάλωση (Ιδιοκατανάλωση) Μηνιαία κατανάλωση (Υψηλή Τάση) GWh GWh 30 750 25 20 700 650 600 15 550 500 10 450 5 Σεπ 07 Μαρ 08 Σεπ 08 Μαρ 09 Σεπ 09 Μαρ 10 Σεπ 10 Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ 400 Σεπ 07 Μαρ 08 Σεπ 08 Μαρ 09 Σεπ 09 Μαρ 10 Σεπ 10 Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ 9

Μηνιαία κατανάλωση (Δίκτυο Διανομής) Μηνιαία κατανάλωση (Άντληση) 5.000 GWh 120 GWh 4.700 100 4.400 80 4.100 60 3.800 3.500 40 3.200 20 2.900 Σεπ 07 Μαρ 08 Σεπ 08 Μαρ 09 Σεπ 09 Μαρ 10 Σεπ 10 Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ 0 Σεπ 07 Μαρ 08 Σεπ 08 Μαρ 09 Σεπ 09 Μαρ 10 Σεπ 10 Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 Σεπ 07 Μαρ 08 Σεπ 08 Μαρ 09 Σεπ 09 Μαρ 10 Σεπ 10 100% 90% GWh Μηνιαία κατανάλωση (Ορυχεία) Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 GWh Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ανά καύσιμο Μηνιαία κατανάλωση (Απώλειες) Σεπ 07 Μαρ 08 Σεπ 08 Μαρ 09 Σεπ 09 Μαρ 10 Σεπ 10 Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Σεπ 08 Νοε 08 Ιαν 09 Μαρ 09 Μαϊ 09 Ιουλ 09 Σεπ 09 Νοε 09 Ιαν 10 Μαρ 10 Μαϊ 10 Ιουλ 10 Σεπ 10 *: Μόνο Υ/Σ ΥΤ Λιγνίτης Πετρέλαιο Φ.Αέριο Υδρο/Η ΑΠΕ* Εισαγωγές Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ Από Βουλγαρία (353 GWh) και πγδμ (308 GWh) πραγματοποιήθηκαν οι σημαντικότερες εισαγωγές τον Σεπτέμβριο. Πραγματοποιήθηκαν υψηλές πωλήσεις ενέργειας προς την Ιταλία (165 GWh, με την ΟΤΣ στη γειτονική χώρα να είναι κατά 13,5 /MWh μεγαλύτερη) και την Αλβανία (112 GWh). 10

550 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 GWh Ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας 0 Σεπ 08 Νοε 08 Ιαν 09 Μαρ 09 Μαϊ 09 Ιουλ 09 Σεπ 09 Νοε 09 Ιαν 10 Μαρ 10 Μαϊ 10 Ιουλ 10 Σεπ 10 GR > IT GR > AL GR > BG GR > MK GR > TR IT > GR AL > GR BG > GR MK > GR TR > GR Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ 350 300 250 200 150 100 50 0 Συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ (διασυνδεδεμένο) GWh Σεπ 08 Νοε 08 Ιαν 09 Μαρ 09 Μαϊ 09 Ιουλ 09 Σεπ 09 Νοε 09 Ιαν 10 Μαρ 10 Μαϊ 10 Ιουλ 10 Σεπ 10 Αιολικά Υδρο/Η Βιοαέριο Βιομάζα ΣΗΘΥΑ Φωτοβολταϊκά Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ 110 / MWh Ημερήσια ΟΤΣ GWh 200 100 190 90 180 80 170 70 160 60 150 50 140 40 130 30 120 20 110 3/5 13/5 23/5 2/6 12/6 22/6 2/7 12/7 22/7 1/8 11/8 21/8 31/8 10/9 20/9 30/9 Μέση ΟΤΣ Μέγιστη ΟΤΣ Ελάχιστη ΟΤΣ Συνολικό ημερήσιο φορτίο Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ 11

Ωριαίο μέγιστο και ελάχιστο ημέρας MW 10.000 9.500 9.000 8.500 8.000 7.500 7.000 6.500 6.000 5.500 5.000 4.500 4.000 3.500 12/6 27/6 12/7 27/7 11/8 26/8 10/9 25/9 Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 / MWh Οριακή τιμή συστημάτος Σεπ 08 Ιαν 09 Μαϊ 09 Σεπ 09 Ιαν 10 Μαϊ 10 Σεπ 10 Ελλάδα Ιταλία Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ, GME Στο ακόλουθο διάγραμμα φαίνονται η παραγωγή λιγνίτη και οι παραδόσεις λιγνίτη σε δημόσιους θερμοηλεκτρικούς σταθμούς παραγωγής, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. 7.000 6.500 6.000 5.500 5.000 4.500 4.000 3.500 3.000 1000 t Μαϊ 08 Σεπ 08 Ιαν 09 Μαϊ 09 Σεπ 09 Ιαν 10 Μαϊ 10 Παραγωγή Λιγνίτης Παραδόσεις σε ΘΗΣ Πηγή: Eurostat 12

Δικαιώματα εκπομπών 20 19 18 17 16 15 14 13 12 / tco2 Τιμή spot και συμβολαίων δικαιωμάτων EUA φάσης ΙΙ 11 14,5 14,0 13,5 13,0 12,5 12,0 11,5 11,0 10,5 17/2 4/3 19/3 3/4 18/4 3/5 18/5 2/6 17/6 2/7 17/7 1/8 16/8 31/8 15/9 30/9 15/10 / tco2 EUADEC2010 EUADEC2011 EUADEC2012 EUADEC2013 EUADEC2014 EUA Spot Πηγή:Nordpool Τιμή συμβολαίων δικαιωμάτων CER 17/2 4/3 19/3 3/4 18/4 3/5 18/5 2/6 17/6 2/7 17/7 1/8 16/8 31/8 15/9 30/9 15/10 CER Spot CERDEC2010 CERDEC2011 CERDEC2012 Πηγή: Nordpool Τα 2442 έφθασαν τα εγκεκριμένα έργα CDM, με αναμενόμενη απόδοση πάνω από 1.840 εκ. πιστοποιητικά CER μέχρι το τέλος του 2012. Κίνα και Ινδία φιλοξενούν το 63% των έργων παγκοσμίως, ενώ η Βρετανία και η Ελβετία είναι οι χώρες από τις οποίες προέρχεται το 48% των επενδυτών σε έργα CDM, πλέον των συμμετεχόντων από την χώρα υποδοχής των έργων. 13

Φιλιππίνες 41 2% Ταϋλάνδη 39 2% Μεξικό 123 5% Μαλαισία 85 3% Σύνολο 2442 Χώρα υποδοχής εγκεκριμένων έργων CDM Χιλή 38 1% Κορέα 48 2% Άλλες 308 13% Κίνα 994 41% Βραζιλία 179 7% Ινδία 539 22% Ινδονησία 48 2% Πηγή: UNFCCC Δανία 47 1,6% Γερμανία 157 5,4% Γαλλία 62 2,1% Αυστρία 50 1,7% Επενδυτές AI & NAI (πλέον της χώρας υποδοχής) εγκεκριμένων έργων CDM Ελβετία 561 19,4% Άλλες 132 4,6% Η.Β. 825 28,6% Ιαπωνία 333 11,5% Ισπανία 85 2,9% Ιταλία 52 Σύνολο Σουηδία Ολλανδία Καναδάς 1,8% 204 328 50 2886 7,1% 11,4% 1,7% Πηγή: UNFCCC 14

Ενεργειακά έργα Nabucco Η κοινοπραξία του Nabucco ανακοίνωσε ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης (EBRD), Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) και ο Διεθνής Οργανισμός Χρηματοδότησης (IFC) της Παγκόσμιας Τράπεζας θα εκτιμήσουν τον αγωγό ώστε να παρέχουν δάνειο ύψους 4 δις $. Παράλληλα, ο Διευθύνων Σύμβουλος της κοινοπραξίας, Reinhard Mitschek, εκτιμά ότι σύντομα θα υπάρξει συμφωνία για προμήθεια αερίου από το Shah Deniz. Η Ιταλική Edison, που κατέχει μερίδιο 50% στον αγωγό Ελλάδα Ιταλία, δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο σύνδεσης με τον Nabucco. Το σχόλιο ακολούθησε την δήλωση της RWE ότι τα δύο έργα μπορούν να είναι συμπληρωματικά. 15

Ειδήσεις Διεθνείς [GDF-Suez] Η GDF Suez και η International Power συμφώνησαν να συνδυάσουν τις επιχειρήσεις τους εκτός Ευρώπης, καθώς και συγκεκριμένες εγκαταστάσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Τουρκία. Το μνημόνιο κατανόησης που υπέγραψαν οι δύο πλευρές προβλέπει ότι η GDF Suez θα κατέχει 70% και η International Power 30% στην νέα εταιρία New International Power που θα διαθέτει συνολικά άνω των 66 GW εγκατεστημένης ισχύος. Η International Power κατέχει 34,4 GW εγκατεστημένης ισχύος σε λειτουργία και 4,5 GW υπό κατασκευή σε Βόρεια Αμερική, Ευρώπη, Μέση Ανατολή, Αυστραλία και Ασία. Η GDF Suez διαθέτει 32,7 GW ισχύος σε Βόρεια και Λατινική Αμερική, Μέση Ανατολή, Αφρική και Ασία. [ENI] Η ENI θα αναγκαστεί να προχωρήσει στις δεσμεύσεις της για πώληση των μεριδίων της σε τρείς διακρατικούς αγωγούς της Ιταλίας, ώστε να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ENI έχει αποδεχθεί να πουλήσει το 89% στον αγωγό TAG, που μεταφέρει Ρωσικό αέριο στην Ιταλία καθώς και 49% στον αγωγό TENP και 46% στον Transitgas, που μεταφέρουν αέριο από την βόρεια Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εντοπίσει καταχρήσεις της δεσπόζουσας θέσης της ENI στην Ιταλική αγορά, καθώς περιορίζει την πρόσβαση ανταγωνιστών στις υποδομές. [Ρωσία] Ο Υπουργός Φυσικών Πόρων της Ρωσίας, Yuri Trutnev, δήλωσε ότι η εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Θάλασσα του Barents και τον Αρκτικό Ωκεανό αναμένεται να ξεκινήσουν σε 12 15 χρόνια, καθώς η αναζήτηση και οι γεωλογικές μελέτες εκτιμάται ότι θα διαρκέσουν 7 10 χρόνια. Σύμφωνα με τον Trutnev η Statoil θα αποτελέσει τον βασικό συνέταιρο της Ρωσίας για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων της Θάλασσα του Barents. [Ρωσία] Το Διοικητικό Συμβούλιο της Gazprom ενέκρινε το αναθεωρημένο επενδυτικό πρόγραμμα της εταιρίας για το 2010, που προβλέπει επενδύσεις 29,74 δις $, αυξημένες κατά 13% σε σχέση με το αντίστοιχο πρόγραμμα που είχε εγκριθεί τον Νοέμβριο 2009. Στην αύξηση αυτή οδήγησε η ανάγκη για αύξηση των επενδύσεων σε βασικά έργα μεταφοράς και παραγωγής αερίου. [Ρωσία] Η Lukoil ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει την ανάπτυξη νέων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας, κάθε δύο ή τρία χρόνια εάν η Ρωσική Κυβέρνηση παρέχει κατάλληλα φορολογικά κίνητρα, όπως χαμηλότερους δασμούς εξαγωγών. Η Κυβέρνηση έχει ήδη εγκρίνει μειωμένους δασμούς για πετρέλαιο που θα παραχθεί στα κοιτάσματα Korchagin και Filanovsky της Lukoil, που βρίσκονται στην Κασπία. Μετά την έναρξη παραγωγής πετρελαίου στο Filanovsky, που αναμένεται στις αρχές του 2014, η εταιρία θα αναπτύξει τα κοιτάσματα Sarmatskoye, Khazry και Titonskaya. Συνολικά τα πιθανά αποθέματα της Lukoil στην περιοχή της Κασπίας εκτιμώνται σε 4,7 δις βαρέλια πετρελαίου. [Ρωσία] Η κοινοπραξία του έργου Sakhalin 1 ανακοίνωσε ότι σχεδιάσει αύξηση της παραγωγής πετρελαίου το 2011 κατά 8,3% σε 156000 b/d, από 144000 b/d το 2010. Περίπου 35000 36000 b/d θα προέλθουν από το νέο κοίτασμα Odoptu, που ξεκίνησε την παραγωγή πετρελαίου τον Σεπτέμβριο, ενώ τα υπόλοιπα από το κοίτασμα Chayvo, που παράγει πετρέλαιο από το 2005. Η παραγωγή στο κοίτασμα Arkutun-Dagi αναμένεται να ξεκινήσει το 2014 και να φτάσει σε μέγιστο 16

90000 b/d. Η κοινοπραξία απαρτίζεται από τις ExxonMobil (30%), Sodeco (30%), ONGC (20%) και Rosneft (20%). [Ρωσία] Σύμφωνα με την Transneft δύο κοιτάσματα πετρελαίου της Ανατολικής Σιβηρίας, τα Dulisminskoye και Yaraktinskoye θα συνδεθούν με τον αγωγό East Siberia-Pacific Ocean Pipeline (ESPO) έως τις αρχές του 2011. Τα δύο κοιτάσματα αναμένεται να τροφοδοτούν τον αγωγό με 1,8 εκατ. τόνους πετρελαίου αρχικά και 4,2 εκατ. τόνους μετά το 2014. Η πρόσφατη ολοκλήρωση της κατασκευής τμήματος του ESPO μήκους 67 km, που συνέδεσε την Ρωσική πόλη Skovorodino με την Κινέζικη πόλη Mohe, επιτρέπει τις εξαγωγές Ρωσικού πετρελαίου προς την Κίνα. [Αρκτική] Η Νορβηγία και η Ρωσία υπέγραψαν συμφωνία που καθορίζει τα θαλάσσια σύνορα των δύο χωρών. Αυτή η συμφωνία ολοκληρώνει μια διαμάχη σαράντα ετών για μια περιοχή 176000 km 2, που καλύπτει τις οικονομικές τους ζώνες στην Θάλασσα του Barents και τον Αρκτικό Ωκεανό και εκτιμάται ότι περιλαμβάνει σημαντικές ποσότητες υδρογονανθράκων. Κατόπιν της συμφωνίας, οι δύο χώρες σχεδιάζουν την αναζήτηση πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή. [Εύξεινος Πόντος] Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Transneft, Nikolai Tokarev, η Τουρκία έχει θέσει απαράδεκτους οικονομικούς όρους στις διαπραγματεύσεις για την κατασκευή του αγωγού πετρελαίου Samsun Ceyhan. Από την πλευρά της η Ρωσία πρότεινε στην Τουρκία την προμήθεια 25 εκατ. τόνων πετρελαίου ετησίως, πολύ χαμηλότερη από την σχεδιαζόμενη αρχική χωρητικότητα του αγωγού, 60 70 εκατ. τόνων, ενώ παράλληλα ζήτησε από την Τουρκική πλευρά ευνοϊκό πλαίσιο για την κατασκευή του αγωγού. [Ανατολική Ευρώπη] Ο Υπουργός Ενέργειας και Καυσίμων της Ουκρανίας, Yuriy Boyko, δήλωσε ότι η χώρα σχεδιάζει να ενθαρρύνει ξένες επενδύσεις για την ανάπτυξη κοιτασμάτων στον Εύξεινο Πόντο. Στόχος είναι η αύξηση της εγχώριας παραγωγής κατά 50%, σε 30 bcm, τα επόμενα τρία χρόνια. Την περίοδο Ιανουαρίου Ιουλίου 2010 η παραγωγή μειώθηκε κατά 6,4% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2009, από 12,5 bcm σε 11,7 bcm. Την ίδια περίοδο οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 55,2%, από 11,4 bcm σε 17,7 bcm. Παράλληλα, ο Πρόεδρος της χώρας, Viktor Yanukovych, δήλωσε ότι η κατασκευή σταθμού εισαγωγής LNG στον Εύξεινο Πόντο τα επόμενα τέσσερα χρόνια αποτελεί έργο ύψιστης σημασίας. Ο σταθμός σχεδιάζεται κοντά στην Οδησσό, με χωρητικότητα 10 bcm/yr και εκτιμώμενο κόστος 1 1,2 δις $. [Κασπία] Η Gazprom και η εταιρία υδρογονανθράκων του Αζερμπαϊτζάν, SOCAR, συμφώνησαν στην τροφοδοσία 2 bcm Αζέρικου αερίου το 2011, επεκτείνοντας το υφιστάμενο συμβόλαιο προμήθειας. Μάλιστα οι δύο πλευρές συμφώνησαν στην περεταίρω αύξηση της προμήθειας αερίου μετά το 2012. [Κασπία] Σύμφωνα με την Lukoil, ο σχηματισμός κοιτασμάτων αερίου Kandym-Khauzak-Shady- Kungrad στο Ουζμπεκιστάν αποτελεί την πιθανότερη μελλοντική πηγή τροφοδοσίας της Κίνας, μέσω του αγωγού Trans-Central Asia Pipeline. Τα κοιτάσματα Kandym-Khauzak-Shady-Kungrad αναπτύσσονται από την Lukoil (90%) και την Uzbekneftegaz (10%), βάσει 35-ετούς συμβολαίου που υπεγράφη το 2004. Έως τώρα αέριο παράγουν τα Khauzak και Shady, με την παραγωγή να εκτιμάται σε 3 bcm το 2010. Η εκμετάλλευση των άλλων δύο κοιτασμάτων σχεδιάζεται τα επόμενα έτη, και συνολικά η παραγωγή αναμένεται να φτάσει τα 15 bcm/yr έως το 2015. Η Lukoil πουλά στην Gazprom όλη την ποσότητα αερίου που παράγει στο Ουζμπεκιστάν, από το 2011 όμως η Gazprom 17

αναμένεται να μειώσει τις ποσότητες που προμηθεύεται, επιτρέποντας στην Lukoil να διαπραγματευτεί με άλλους αγοραστές. [Κασπία] Το Τουρκμενιστάν ζήτησε δάνειο ύψους 4,1 δις $ από την Κρατική Τράπεζα Ανάπτυξης της Κίνας, για την ανάπτυξη του γιγαντιαίου κοιτάσματος αερίου South Yolotan. Το 2009 η Κίνα παρείχε στο Τουρκμενιστάν 3 δις $ για την ανάπτυξη του κοιτάσματος. Παράλληλα, ο Πρόεδρος του Τουρκμενιστάν, Gurbanguli Berdymukhamedov, εξέφρασε την πρόθεση της χώρας να παραχωρήσει δικαιώματα εκμετάλλευσης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων της Κασπίας σε εταιρίες των Η.Π.Α., όπως η Chevron και η ConocoPhillips. [Μέση Ανατολή] Το Ιράν βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τρεις Ινδικές εταιρίες, τις OVL, ONGC και IOC, για την ανάπτυξη του κοιτάσματος αερίου Farzad B. Το κοίτασμα αποτελεί μέρος του σχηματισμού Farsi, που βρίσκεται στον Περσικό Κόλπο και διαθέτει συνολικά 508 bcm αερίου. Ο σχεδιασμός προβλέπει παραγωγή 11,4 bcm/yr αερίου και εξαγωγή του στην Ινδία ως LNG. Η συμφωνία, ύψους 5 δις $, αναμένεται να υπογραφεί τον Μάρτιο του 2011. [Μέση Ανατολή] Ξεκίνησε η λειτουργία του συστήματος μεταφοράς αερίου IGAT-7 στο Ιράν. Ο αγωγός, μήκους 907 km, διαμέτρου 56 ιντσών και χωρητικότητας 18 bcm/yr μεταφέρει αέριο από το κοίτασμα South Pars στις περιοχές Bushehr, Fars, Hormozgan, και νότιο Kerman. Μέσω του IGAT- 7 είναι δυνατή η εξαγωγή αερίου στο Πακιστάν, εάν κατασκευαστεί νέος αγωγός, μήκους 1100 km στο Ιράν και 750 km στο Πακιστάν. [Μέση Ανατολή] Το Υπουργείο Πετρελαίου του Ιράκ ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσει τις γεωτρήσεις στο κοίτασμα Gharraf, που βρίσκεται 375 km νότια της Βαγδάτης. Την ανάπτυξη του κοιτάσματος έχουν αναλάβει η Petronas (Μαλαισία) και η Japex (Ιαπωνία), ενώ ποσοστό 25% στο έργο διατηρεί η κρατική εταιρία πετρελαίου του Ιράκ. Η παραγωγή, που αρχικά θα είναι 50000 b/d, αναμένεται να φτάσει τα 230000 b/d στα 20 έτη εκμετάλλευσης του κοιτάσματος. [Μεσόγειος] Η Noble Energy εκτιμά ότι η παραγωγή αερίου από το κοίτασμα Tamar του Ισραήλ θα ξεκινήσει στα τέλη του 2012. Το κοίτασμα διαθέτει αποθέματα 235 bcm αερίου και η ανάπτυξή του θα πραγματοποιηθεί με πέντε πηγές που θα παράγουν 2 bcm/yr κάθε ένα. [Ανατολική Ασία] Η Gazprom και η China National Petroleum Corp (CNPC) υπέγραψαν συμφωνία που καθορίζει βασικούς όρους για την προμήθεια 30 bcm/yr Ρωσικού αερίου στην Κίνα για περίοδο 30 ετών. Η συμφωνία προβλέπει τους όγκους αερίου και τα χρονοδιαγράμματα προμήθειας, τις ρήτρες take-or-pay και την περίοδο αύξησης των προμηθειών. Δεν υπήρξε όμως συμφωνία για την τιμή πώλησης αερίου, ένα ζήτημα που παραμένει άλυτο από το 2004. Η τελική συμφωνία αναμένεται να υπογραφεί στα μέσα του 2011 και η τροφοδοσία αερίου να ξεκινήσει στα τέλη του 2015. -- Πηγές ειδήσεων: ΔΕΗ Α.Ε., ΔΕΠΑ ΑΕ, ΔΕΣΜΗΕ, ΔΕΣΦΑ, ΕΛΠΕ Α.Ε., ΡΑΕ, «Ημερησία», «Ισοτιμία», «Καθημερινή», «Ναυτεμπορική», «Τα Νέα», «Το Κέρδος», www.capital.gr, www.energia.gr, www.euro2day.gr, Oil & Gas Journal, Platts, Rigzone, World News Network 18

Ημερολόγιο Συνοπτικός κατάλογος επικείμενων εκδηλώσεων που αφορούν τον χώρο της ενέργειας και του περιβάλλοντος: 21 22/10/2010 Άγκυρα (Τουρκία) EIF 2010 Energy Congress Turkish Ministry of Energy www.energy-congress.com/ 26 28/10/2010 Βαρκελώνη (Ισπανία) Energy Storage Forum Europe Dufresne www.energystorageforum.com 27 28/10/2010 Λονδίνο (Ηνωμένο Βασίλειο) Smart Grid Technology Europe Conference and Exhibition 2010 Smart Grid Update www.smartgridupgrade.com 4 5/11/2010 Κων/λη (Τουρκία) 6th Emerging Europe Energy Summit Conventure www.conventure.ro/energy2010 19/11/2010 Οξφόρδη (Ηνωμένο Βασίλειο) 22 24/11/2010 Λονδίνο (Ηνωμένο Βασίλειο) 30/11/2010 Λονδίνο (Ηνωμένο Βασίλειο) Oxford Energy Markets Roundtable ENERGY 2010 International Forum Carbon Capture and Storage Forum Oxford University www.oxford-energy.org.uk Forum Invest www.foruminvest.ro Marketforce www.marketforce.eu.com 19

Μονάδες μέτρησης ενέργειας Προθέματα m (Milli) k (Kilo) M (Mega) G (Giga) T (Terra) 10-3 10 3 10 6 10 9 10 12 Συντομογραφίες Toe: Τόνος ισοδύναμου πετρελαίου (Ton of Oil Equivalent) Boe: Βαρέλι ισοδύναμου πετρελαίου (Barrel of Oil Equivalent) b/d: Βαρέλι ανά ημέρα (Barrel per Day) Mcm: Εκατομμύρια κυβικά μέτρα (Million Cubic Meters) Bcm: Δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (Billion Cubic Meters) Tcm: Τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (Trillion Cubic Meters) Cal: Θερμίδα (Calorie) BTU: British thermal unit Wh: Watthour J: Joule Μετατροπές 1 τόνος πετρελαίου 7,3 βαρέλια 1 ft 3 0,0283 m 3 TJ Gcal Mtoe MBTU GWh TJ 1 238,8 2,388x10-5 957,8 0,2778 Gcal 4,1868x10-3 1 10-7 3,968 1,163x10-3 Mtoe 4,1868x10 4 10 7 1 3,968x10 7 11630 MBTU 1,0551x10-3 0,252 2,52x10-8 1 2,931x10-4 GWh 3,6 860 8,6x10-5 3412 1 20

Προετοιμασία και επιμέλεια δελτίου ενέργειας: Φώτιος Θωμαΐδης Χημικός Μηχανικός, PhD Αναλυτής, Kantor Σύμβουλοι Επιχειρήσεων Α.Ε. Νικόλαος Κοντινάκης Φυσικός, MSc Σύμβουλος, ΕΠΤΑ Ε.Π.Ε. Ο Οίκος Έρευνας & Ανάλυσης VRS ιδρύθηκε το έτος 2002 και δραστηριοποιείται στην παροχή εξειδικευμένων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών σε εταιρικούς πελάτες υψηλών προδιαγραφών που δραστηριοποιούνται σήμερα στην εγχώρια και τη διεθνή κεφαλαιαγορά. Κύρια αποστολή του είναι η προσφορά υψηλού επιπέδου έρευνας, ανάλυσης και αποτίμησης εταιριών, μέσω της συστηματικής παρακολούθησης και μελέτης όλων των χρηματοοικονομικών εξελίξεων στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου. Οι συντελεστές του οίκου VRS διαθέτουν πολυετή εμπειρία στο χώρο της εγχώριας και διεθνούς οικονομίας, καθώς και σε πεδία έρευνας και ανάλυσης των κεφαλαιαγορών, με παράλληλη εξειδίκευση στους τομείς της ανάλυσης και αποτίμησης εισηγμένων και μη εταιριών. Οι κυριότερες δραστηριότητες της VRS είναι: 1. Εκπόνηση Μελετών, Αναλύσεων & Αποτιμήσεων Εισηγμένων Εταιριών 2. Παροχή Συμβουλευτικών Υπηρεσιών Οικονομικής και Επενδυτικής Φύσης 3. Εκπαίδευση Επιμόρφωση Στελεχών της Αγοράς 4. Εξειδικευμένες Χρηματοοικονομικές Μεταφράσεις 5. Συγγραφική Δραστηριότητα Η πληροφόρηση που περιέχεται στο παρόν δελτίο βασίζεται σε ευρέως δημοσιοποιημένα στοιχεία, στατιστικές βάσεις δεδομένων, ετήσιους απολογισμούς, ενημερωτικά δελτία, επίσημες ανακοινώσεις και άλλες εξειδικευμένες πηγές πρωτογενούς ή δευτερογενούς έρευνας, οι οποίες κατά την άποψη των συντακτών είναι έγκυρες, αξιόπιστες και οι κατά το δυνατόν αντιπροσωπευτικότερες του προς εξέταση αντικειμένου. Οι συντάκτες δεν έχουν προβεί σε πρωτογενή έλεγχο του συνόλου των αναγραφόμενων πληροφοριών / στοιχείων και κατά συνέπεια δεν εγγυώνται με απόλυτο τρόπο την ποιοτική και ποσοτική ακρίβεια των δεδομένων και απόψεων που εμπεριέχονται σε αυτό. Η πληροφόρηση και οι απόψεις που παρουσιάζονται αποτελούν προϊόν συνθετικής και κριτικής μεθόδου, και ενδέχεται να μεταβληθούν χωρίς καμία ειδοποίηση προς τα ενδιαφερόμενα μέρη. Παράλληλα, είναι πιθανόν, οι απόψεις που βασίζονται σε διαφορετική μεθοδολογία ανάλυσης (θεμελιώδη, τεχνική ή στατιστική ανάλυση) αλλά και σε διαφορετική θεώρηση να μην βρίσκονται, κατά αναγκαίο τρόπο, σε απόλυτη αρμονία μεταξύ τους και ως εκ τούτου τα αντίστοιχα εξαγόμενα δεδομένα / συμπεράσματα ανάλογα να διίστανται ή να διαφοροποιούνται. Οι προβλέψεις που αναφέρονται στο δελτίο δύνανται να αποτελούν ένα μόνο από τα πολλά υποψήφια / πιθανά σενάρια μελλοντικών εξελίξεων, ανάλογα με τις διαφορετικές κάθε φορά υποθέσεις που λαμβάνονται υπόψη για την εξαγωγή τους. Επίσης εκφράζονται ως προσωπικές, απόψεις των συντακτών και όχι κατ αναγκαίο τρόπο ως βασικές θέσεις που εκπροσωπούν την εταιρεία VRS σε ευρύτερη διάσταση. Όλες οι απόψεις οι οποίες βασίζονται σε προβλέψεις μεγεθών χρηματοοικονομικής φύσεως υπόκεινται σε σημαντικούς κινδύνους και αβεβαιότητες με αποτέλεσμα να απαιτείται εξαιρετική προσοχή στη χρήση τους. Οι μελέτες και οι αναλύσεις του παρόντος δελτίου εκπονούνται με κύριο αλλά όχι αποκλειστικό σκοπό την ενημέρωση των αποδεκτών του. Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή, χρησιμοποίηση και διανομή του παρόντος δελτίου χωρίς την έγγραφη άδεια της VRS και των εκπροσώπων της. Για να εγγραφείτε ή να διαγραφείτε από τη λίστα διανομής του «δελτίου ενέργειας», για οποιαδήποτε παρατήρηση ή σχόλιο, καθώς και για αποστολή πληροφοριών, ανακοινώσεων και δελτίων τύπου προς επεξεργασία και δημοσίευση, παρακαλούμε στείλετε μήνυμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: research@iraj.gr 21