Ηλεκτροµαγνητική. 86 ª -π À π 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION

Ηλεκτροµαγνητική 86 ª -π À π 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION

βόµβα Ã π Ένα όπλο? µαζικής καταστροφής ΜΕΡΟΣ 2ον Οι τεχνικές Ηλεκτροµαγνητικών Παλµών Υψηλής Ενέργειας και η τεχνολογία Μικροκυµάτων Υψηλής Ενέργειας έχουν εξελιχθεί σε τέτοιο βαθµό ώστε να καθιστούν τεχνικά εφικτές τις E-bombs (ηλεκτροµαγνητικές βόµβες), µε νέες εφαρµογές τόσο στον Στρατηγικό όσο και στον Τακτικό Ηλεκτρονικό Πόλεµο και πόλεµο πληροφοριών. Λόγω της εξέλιξης των συµβατικών τους διατάξεων, οι ηλεκτροµαγνητικές βόµβες µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε µη-πυρηνικές συγκρούσεις. Στο πρώτο µέρος (στο προηγούµενο τεύχος) αναφερθήκαµε στο φαινόµενο των ηλεκτροµαγνητικών παλµών (ΗΜΠ), την τεχνολογική βάση των συµβατικών Ηλεκτροµαγνητικών βοµβών και την φονικότητα των ηλεκτροµαγνητικών κεφαλών µάχης. Σ αυτό το τεύχος θα αναφερθούµε στη στόχευση και ρίψη των Ηλεκτροµαγνητικών (ΗΜ) βοµβών, στην άµυνα ενάντια στις ΗΜ βόµβες και στους περιορισµούς και την εξάπλωση των ΗΜ βοµβών. Στο επόµενο τεύχος θα δηµοσιευθεί το τρίτο και τελευταίο µέρος που θα αφορά το δόγµα χρησιµοποίησης των ΗΜ βοµβών. Του Carlo Kopp Επιµέλεια Μετάφραση Βιργινία Κατσιµπίρη ª -π À π 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION 87

[ Στόχευση των Η/Μ βοµβών στην εξέδρα εκτόξευσης. Καθώς οι περισσότεροι από τους στόχους αυτούς κινούνται σχετικά αργά, είναι απίθανο ο στόχος να διαφύγει του εµβαδού προβολής του λοβού ακτινοβολίας της Η/Μ βόµβας κατά τη διάρκεια πτήσης του όπλου. Οι κινητοί ή οι κρυφοί στόχοι που δεν είναι ενεργοί ενδέχεται να παρουσιάσουν πρόβληµα κυρίως στη χρήση συµβατικών µέσων στόχευσης. Υπάρχει, ωστόσο, λύση για τους περισσότερους τύπους στόχων στο τεχνικό αυτό πρόβληµα, και αυτή είναι η ανίχνευση και ο εγκλωβισµός µέσω της Ακούσιας Εκποµπής. Η Ακούσια Εκποµπή αποτελεί θέµα µείζονος ενδιαφέροντος στην υποστήριξη TEMPEST, όπου εντοπίζονται οι διαρροές µεταβατικών εκροών από τον εξοπλισµό και στις περισσότερες περιπτώσεις συντελείται αποδιαµόρφωση αυτών και έτσι είναι δυνατή η ανάκτηση σηµαντικών πληροφοριών. Η ακτινοβολία Van Eck και ανάλογες εκποµπές µπορούν να κατασταλούν από µία αυστηρή θωράκιση και από τεχνικές ελέγχου εκποµπών όπως αυτές που χρησιµοποιούνται στον διαβαθµισµένο εξοπλισµό TEMPEST. Αν και η αποδιαµόρφωση της Ακούσιας Εκποµπής είναι από τεχνικής άποψης δύσκολη διεργασία, δεν αποτελεί ωστόσο πρόβληµα στη στόχευση των ηλεκτροµαγνητικών βοµβών. Για τη Η χρησιµοποίηση αεροσκαφών µε τεχνολογία stealth µπορεί να αποβεί χρήσιµη στον εντοπισµό ακούσιων εκποµπών στην καλύτερη περίπτωση ή ακολουθώντας προγραµµατισµένα σχέδια πτήσης µέχρι αυτές οι εκποµπές ενεργοποιηθούν για να τις πλήξουν στη συνέχεια Η αναγνώριση των στόχων που πρόκειται να πληγούν είναι ένα σύνθετο έργο. Στόχοι όπως κυβερνητικά κτήρια, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, κέντρα τηλεπικοινωνιών, εργοστάσια, κλπ. εύκολα αναγνωρίζονται από φωτογραφίες, δορυφόρους και ραντάρ εικόνας, καθώς και µηχανισµούς ηλεκτρονικής αναγνώρισης και πληροφοριών ανθρωπίνου υλικού. Η ευκολία αυτή υπάρχει επειδή είναι γεωγραφικά σταθεροί στόχοι, οπότε το αεροσκάφος µπορεί εύκολα να διεισδύσει στην περιοχή απελευθέρωσης του όπλου. Με την ακρίβεια που έχουν σήµερα οι βόµβες, λόγω των συστηµάτων GPS, και την αδρανειακή καθοδήγηση, µπορούν να προγραµµατισθούν ώστε να «εκραγούν» σε συγκεκριµένο ύψος, επιτυγχάνοντας το µέγιστο πλήγµα. Οι στόχοι όµως που είναι κινητοί ή καµουφλαρισµένοι και συγχρόνως ενεργοί, µπορούν και αυτοί εύκολα να εντοπιστούν. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα τέτοιων στόχων αποτελούν οι κινητοί κόµβοι-κέντρα επικοινωνίας, τα πλοία του πολεµικού ναυτικού και ο κινητός εξοπλισµός αεράµυνας. Κατά τη διάρκεια εκποµπής ακτινοβολίας, οι θέσεις των στόχων µπορούν εύκολα να εντοπιστούν και να εγκλωβιστούν µε τη χρήση Ηλεκτρονικών Μέτρων Υποστήριξης (ESM) καθώς και Συστηµάτων Εντοπισµού Θέσης Ηλεκτρονικών Εκποµπών, που µπορούν να βρίσκονται είτε στην βόµβα είτε σε σταθµό υποστήριξης, ο οποίος ενδέχεται να επικοινωνεί µε την βόµβα µέσω ραδιόζευξης ώστε να της µεταδίδει τα στοιχεία του στόχου. Στην περίπτωση αυτή είναι δυνατή η συνεχής ζεύξη δεδοµένων των συντεταγµένων του στόχου στοχοποίηση ενός στόχου που εκπέµπει, πρέπει να γίνει µόνο αναγνώριση του τύπου της εκποµπής και του τύπου του στόχου και στη συνέχεια να αποµονώσει µε ακρίβεια τη θέση του για την απελευθέρωση-ρίψη της βόµβας. Επειδή η συχνότητα και η διαµόρφωση των εκποµπών των Η/Υ των συστηµάτων επιτήρησης, των περιφερειακών, των διακοπτών µεταγωγής των παροχών ισχύος, των ηλεκτρικών κινητήρων, των µηχανισµών ανάφλεξης των µηχανών εσωτερικής καύ- 88 ª -π À π 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION

à π σεως, των ρυθµιστών ηλεκτρικής ισχύος (thyristor και triac), των µονωτών υπερετερόδυνης λήψης και των καλωδίων δικτύου των Η/Υ κτλ, είναι συγκεκριµένες, µπορεί να σχεδιαστεί ένα κατάλληλο προς αυτές ηλεκτρονικό σύστηµα εντοπισµού θέσης για την ανίχνευση, αναγνώριση και τον εγκλωβισµό ανάλογων πηγών εκποµπής. Τα σχετικά χαµηλά επίπεδα ισχύος της Ακούσιας Εκποµπής καθιστούν δύσκολη τη χρήση µεθόδων ανίχνευσης πριν την έναρξη των εχθροπραξιών, καθώς είναι απαραίτητη η υπέρπτηση σε εχθρικά εδάφη για την εύρεση χρήσιµων σηµάτων έντασης. Απαιτείται, εποµένως, η χρήση αθόρυβων και κατά το δυνατόν αόρατων αεροσκαφών ή µεγάλου βεληνεκούς Μη Επανδρωµένων Εναέριων Οχηµάτων (UAV). Στην περίπτωση αυτή αυξάνεται η πιθανότητα επιτυχίας των αυτόνοµων οπλισµένων ηλεκτροµαγνητικών κεφαλών µάχης πάνω σε αναλώσιµα UAV, µε κατεύθυνση δι ανίχνευσης. Τα οχήµατα αυτά θα είναι προγραµµατισµένα να περιφέρονται πάνω από την περιοχή του στόχου έως ότου εντοπιστεί ο κατάλληλος στόχος-ποµπός, ενάντια του οποίου θα κινηθούν και θα επιτεθούν. [ Ρίψη συµβατικών Η/Μ βοµβών Όπως οι εκρηκτικές κεφαλές µάχης έτσι και οι ηλεκτροµαγνητικές κεφαλές µάχης καταλαµβάνουν έναν ορισµένο φυσικό χώρο και έχουν έναν ορισµένο όγκο, ο οποίος ορίζεται από τη πυκνότητα των ηλεκτρονικών στο εσωτερικό της βόµβας. Τόσο οι εκρηκτικές κεφαλές µάχης όσο και οι ηλεκτροµαγνητικές κεφαλές µάχης µπορούν να προσαρµοστούν σε διάφορα µεγέθη πλατφορµών. Οι ήδη υπάρχουσες γνωστές εφαρµογές περιλαµβάνουν εξοπλισµούς µε ηλεκτροµαγνητικές κεφαλές µάχης πάνω σε πυραύλους Κρουζ. Η επιλογή ενός πλαισίου πυραύλου Κρούζ περιορίζει το βάρος του όπλου στα 340 kg, αν και το µέγεθος αυτό µπορεί να αυξηθεί µε την προσθήκη καυσίµου στο πλαίσιο του πυραύλου. Περιορισµό σε όλες αυτές τις εφαρµογές αποτελεί η αναγκαία ύπαρξη ηλεκτρικού συσσωρευτή ενέργειας, όπως π.χ. η µπαταρία, για την παροχή ρεύµατος που χρησιµοποιείται για τη φόρτιση των πυκνωτών που προετοιµάζουν τη γεννήτρια συ- µπίεσης ροής (FCG) πριν την εκκένωση. Έτσι η διαθέσιµη χωρητικότητα ωφέλιµου φορτίου µοιράζεται µεταξύ της ηλεκτρικής συσσώρευσης και του ίδιου του όπλου. Στα όπλα πλήρους αυτονοµίας, όπως οι πύραυλοι Κρούζ, το µέγεθος της γεννήτριας ρεύµατος και της µπαταρίας θέτουν σηµαντικούς περιορισµούς στις δυνατότητες του όπλου. Οι αεροπορικές βόµβες, των οποίων η πτήση διαρκεί λεπτά ή δευτερόλεπτα, θα µπορούσαν να κατασκευαστούν µε τέτοιο τρόπο ώστε να αξιοποιούν τα ενεργειακά συστήµατα εκτόξευσης του αεροσκάφους. Ένας τέτοιος σχεδιασµός θα επέτρεπε τη φόρτιση των πυκνωτών από την πορεία εκτόξευσης του αεροσκάφους προς τον στόχο, κι έτσι θα απαιτούσε µικρότερη παροχή ισχύος πάνω στη βόµβα. Η εκτόξευση της ηλεκτροµαγνητικής βόµβας από συµβατικό αεροσκάφος παρέχει καλύτερο ποσοστό µάζας της ηλεκτροµαγνητικής διάταξης προς τη συνολική µάζα της βόµβας, καθώς η περισσότερη µάζα είναι αυτή της ίδιας της εγκατάστασης της ηλεκτροµαγνητικής διάταξης. Συνεπάγεται, εποµένως, ότι η φονικότητα µίας ηλεκτροµαγνητικής βόµβας που έχει µάζα όµοια µε ένα πύραυλο που φέρει ηλεκτροµαγνητική κεφαλή µάχης, θα είναι πολύ µεγαλύτερη, θεωρώντας ότι η ακρίβεια στη στόχευση του στόχου θα είναι ίδια και ο σχεδιασµός της ηλεκτροµαγνητικής διάταξης τεχνολογικά παρόµοιος. Η εγκατάσταση της κεφαλής µάχης σ ένα πύραυλο περιλαµβάνει την ηλεκτροµαγνητική διάταξη, ένα ηλεκτρικό µετασχηµατιστή Οι υπάρχουσες εφαρµογές περιλαµβάνουν τον εξοπλισµό βληµάτων οριζόντιας πλεύσης (cruise) µε ηλεκτροµαγνητικές κεφαλές µάχης ª -π À π 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION 89

Ένα από τα όπλα που έχει εκτιµηθεί πως µπορεοί να φέρει αντι της συµβατικής κεφαλής µάχης γεννήτρια συµπίεσης ροής είναι και το AGM-154 JSOW ενέργειας και µία διάταξη συσσώρευσης επί του εξοπλισµού, όπως π.χ. µία µπαταρία. Στους πυραύλους Κρούζ η παραπάνω διάταξη εξαρτάται από το σύστηµα πλοήγησης, ενώ στους πυραύλους εναντίον πλοίων µε ραντάρ κατεύθυνσης και στις βόµβες αέρος-αέρος από το ανάλογο σύστηµα πυροσωλήνα προσέγγισης. Το ποσοστό της κεφαλής µάχης προς τη µάζα του όπλου είναι περίπου 15% έως 30%. Η ηλεκτροµαγνητική κεφαλή µάχης µίας βόµβας περιλαµβάνει την ηλεκτροµαγνητική διάταξη, τον ηλεκτρικό µετασχηµατιστή ενέργειας και τη διάταξη ενεργειακής συσσώρευσης για την παροχή και τη διατήρηση του φορτίου της ηλεκτροµαγνητικής διάταξης µετά την εκτόξευση. Για τη πυροδότηση χρησιµοποιείται ένα ραδιο-υψόµετρο, για την πραγµατοποίηση της έκρηξης της βόµβας σε µεγάλο ύψος, ένα βαροµετρικό σύστηµα πυροδότησης ή στις αδρανειακές κατευθυνόµενες βόµβες από το σύστηµα πλοήγησης. Έτσι η αναλογία της κεφαλής µάχης εδώ αγγίζει το 85%, µε το µεγαλύτερο ποσοστό να αφορά την ηλεκτροµαγνητική διάταξη και το υλικό υποστήριξης. Εξαιτίας της µεγάλης φονικής ακτίνας της ηλεκτροµαγνητικής διάταξης σε σχέση µε κάποιον άλλον εκρηκτικό µηχανισµό ίδιας µάζας, προτείνεται η ρίψη από απόσταση. Αν και αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των πυραύλων Κρουζ, οι πιθανές εφαρµογές αυτών των διατάξεων στις βόµβες ενεργειακών κυµάτων, στους πυραύλους εναντίον πλοίων και στους πυραύλους αέρος-αέρος, µπορεί να χρησιµοποιηθούν σε µορφή fire and forget, που επιτρέπει τον έγκαιρο διαχωρισµό του φορέα αρκετά µίλια µακριά από το όπλο και την έκρηξη της κεφαλής µάχης. Ο πρόσφατος ερχοµός των συστηµάτων καθοδήγησης πορείας GPS (δορυφορικά συστήµατα εντοπισµού θέσης) για συµβατικές βόµβες έχει προσφέρει τα µέσα εκείνα για την αποτελεσµατικότερη άφεση τέτοιων όπλων. Ενώ µπορεί να µην έχουν την ακρίβεια εντοπισµού των κατευθυνόµενης ενέργειας ακτινών λέιζερ ή τηλεκατευθυνόµενων όπλων, τα κατευθυνόµενα όπλα αποκλειστικά µε GPS χωρίς άλλες ενισχύσεις, παρουσιάζουν ωστόσο αρκετή ακρίβεια και είναι πάνω από όλα φθηνά και ανεξάρτητα καιρικών συνθηκών. Η Αµερικανική Πολεµική Αεροπορία µέχρι το τέλος της δεκαετίας του 90 ανέπτυξε την βόµβα NORTHROP GAM (GPS Aided 90 ª -π À π 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION

à π Τα αεροσκάφη συλλογής πληροφοριών εδάφους µπορούν µε την κατάλληλη προσθήκη να χρησιµοποιηθούν και ως αεροσκάφη συλλογής πληροφοριών του ηλεκτρονικού πεδίου µάχης και την απαγόρευση λειτουργίας τους µέσω βοµβών Η/Μ που θα φέρουν συµβατικά αεροσκάφη Η απλότητα που χαρακτηρίζει τις ηλεκτροµαγνητικές βόµβες, σε αντίθεση µε όπλα όπως οι πύραυλοι αντι-ραντάρ (Anti Radiation Missiles), συνεπάγεται λογικά και φθηνότερη κατασκευή αυτών και ευκολότερη υποστήριξη, επιτρέποντας έτσι την ύπαρξη πιο ισχυρών οπλικών αποθεµάτων, γεγονός που καθιστά την ολοκληρωτική καταστροφή του στόχου πολύ πιο εφικτή υπόθεση. [ Η Άµυνα ενάντια στις Η/Μ βόµβες Munition) για τα βοµβαρδιστικά Β-2, την βόµβα GBU-29/30 JDAM (GPS / αδρανειακής καθοδήγησης) και την βόµβα AGM- 154 JSOW (Joint Stand Off Weapon). Οι βόµβες αυτές συνήθως φέρουν εκρηκτική κεφαλή µάχης αλλά µπορούν να τοποθετηθούν στη θέση τους και γεννήτριες συµπίεσης ροής FCG. Οι βόµβες αυτές ως φορείς µέσων µαζικής καταστροφής είναι σηµαντικές για τρεις λόγους. Πρώτον, µπορούν να αφεθούν έξω από την δραστική ακτίνα των αντιαεροπορικών, και έτσι ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο για το αεροπλάνο που τις µεταφέρει. εύτερον, η µεγάλη απόσταση άφεσης της βόµβας (stand-off range) σηµαίνει ότι το αεροπλάνο βρίσκεται µακριά από την επίδραση της. Τέλος, ο αυτόµατος πιλότος της βόµβας µπορεί να προγραµµατισθεί για την τελική τροχιά, ώστε ένας στόχος να εγκλωβισθεί στο κατάλληλο ύψος και γωνία στόχου (aspect). Σηµαντικό πλεονέκτηµα της χρήσης ηλεκτροµαγνητικών βοµβών η δυνατότητα µεταφοράς τους και εκτόξευσης από οποιοδήποτε τακτικό αεροσκάφος που διαθέτει σύστηµα ναυτιλίας ικανό να εκτοξεύσει πολεµικό υλικό µε GPS. Όπως είναι αναµενόµενο κάθε αεροσκάφος που µπορεί να εξαπολύσει κατευθυνόµενο πολεµικό υλικό µπορεί να µετατραπεί σε όχηµα µεταφοράς και εκτόξευσης ηλεκτροµαγνητικών βοµβών. Εάν οι βαλλιστικές λειτουργίες του όπλου ήταν όµοιες µε αυτές των συµβατικών όπλων, καµία αλλαγή λογισµικού στο αεροσκάφος δεν θα ήταν απαραίτητη. Το πιο δραστικό µέτρο ενάντια στις ηλεκτροµαγνητικές βόµβες είναι η καταστροφή του φορέα τους, πριν αφεθούν ή εκτοξευθούν, όπως γίνεται και στην περίπτωση των ατοµικών όπλων. Όµως αυτό ενδέχεται να µην είναι πάντα εφικτό, γι αυτό και τα συστήµατα που πρόκειται να εκτεθούν στην επίδραση των ηλεκτροµαγνητικών όπλων πρέπει να ενισχυθούν έναντι της ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας στο περίβληµα τους. Η πιο αποτελεσµατική µέθοδος είναι να περικλειστεί καθολικά η συσκευή σε ένα ηλεκτρικά αγώγιµο κλωβό, γνωστό και ως κλωβό Faraday, ο οποίος αποτρέπει την είσοδο του ηλεκτροµαγνητικού πεδίου στην προστατευόµενη συσκευή. Όµως, τέτοιες συσκευές πρέπει να επικοινωνούν και να τροφοδοτούνται µε ηλεκτρική ισχύ από τον έξω κόσµο, γι αυτό υφίστανται σηµεία εισόδου, µέσω των οποίων εισέρχονται ηλεκτρικά ρεύµατα, τα οποία µπορούν να καταστρέψουν την συσκευή. Ενώ οι οπτικές ίνες µπορούν να λύσουν τα προβλήµατα επικοινωνίας για ασφαλή είσοδο και έξοδο δεδοµένων, τα συστήµατα τροφοδοσίας ρεύµατος παραµένουν ευπαθή. Στα σηµεία όπου εισέρχεται στον κλωβό ηλεκτρικά αγώγιµο κανάλι τοποθετούνται συσκευές σύλληψης ηλεκτροµαγνητικών παλµών. Υπάρχουν αρκετές τέτοιες συσκευές, ωστόσο πρέπει να παίρνονται µέτρα προστασίας καθορισµού των παραµέτρων τους για τη σίγουρη αντιµετώπιση του χρόνου ανύψωσης/ ανόδου και των µεταβατικών φαινοµένων που παράγονται από τις ηλεκτρο- µαγνητικές διατάξεις. Σύµφωνα µε αναφορές από τις ΗΠΑ, τα µέτρα ενίσχυσης που εναρµονίζονται µε τη συµπεριφορά των πυρηνικών ΗΜΠ βοµβών δεν λειτουργούν σωστά όταν έχουν να κάνουν µε συµβατικές ηλεκτροµαγνητικές διατάξεις µικροκυµάτων. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η ενίσχυση στο περίβληµα των συστηµάτων πρέπει να πραγµατοποιείται σε ένα σύστηµα επιπέδου, καθώς οποιαδήποτε ηλεκτροµαγνητική βλάβη σε κάθε µεµονωµένο στοιχείο ενός σύνθετου συστήµατος θα εµπόδιζε τη λειτουργία ολόκληρου του συστήµατος. Η ενίσχυση στο περίβληµα των εξοπλισµών και των συστηµάτων νέας κατασκευής αποτελεί επιπλέον σηµαντικό κόστος. Πολλές φορές είναι αδύνατη η ενίσχυση στο περίβληµα των παλαιότερων εξοπλισµών και των ήδη υπαρχόντων συστηµάτων και απαιτείται η πλήρης αντικατάστασή τους. Με άλλα λόγια η ενίσχυση στο περίβληµα ενός εξοπλισµού κατά το σχεδιασµό του είναι απλούστερη υπόθεση από την ενίσχυση στο περίβληµα ενός υπάρχοντος εξοπλισµού. Μία άλλη πιθανότητα ηλεκτρικής βλάβης σε ένα στόχο είναι το πιθανό πλήγµα στη διάταξη των ηµιαγωγών, προκαλώντας επαναλαµβανόµενες και διακεκοµµένες δυσλειτουργίες στον εξοπλισµό και όχι ολοκληρωτική βλάβη. Τέτοιες δυσλειτουργίες είναι δυνατό να καθηλώσουν σηµαντικά µέσα (συµπεριλαµβανο- ª -π À π 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION 91

µένου και του ανθρώπινου δυναµικού) για τη συντήρηση και επισκευή της συσκευής και να µειώσουν την αξιοπιστία του εξοπλισµού. Η επισκευή των διακεκοµµένων δυσλειτουργιών ωθεί τον εξοπλισµό εκτός λειτουργίας µόνιµα µε πολλές ώρες συντήρησης, κατά τη διάρκεια της διάγνωσης των βλαβών, γεγονός που καθιστά την επισκευή του οικονοµικά ανέφικτη. Ο παράγοντας αυτός πρέπει να λαµβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση της ενίσχυσης στο περίβληµα του εξοπλισµού ενάντια σε ηλεκτροµαγνητική επίθεση, η µερική ή µη ολοκληρωµένη ενίσχυση στο περίβληµα είναι πιθανό να προκαλέσει περισσότερα προβλήµατα από αυτά που προορίζεται να λύσει. Στην πραγµατικότητα η θωράκιση ενδέχεται να ανταποκριθεί στην ακτινοβολία κι έτσι να συµβάλλει στη βλάβη του εξοπλισµού που περιβάλλει. Όπου χρησιµοποιούνται επικοινωνίες ραδιοσυχνοτήτων συνιστάται η χρήση αποκλειστικά τεχνικών χαµηλής πιθανότητας εντοπισµού (δηλαδή διεύρυνσης φάσµατος - spread spectrum) για να εµποδίσουν τη µετάδοση ηλεκτροµαγνητικών εκποµπών για σκοπούς ηλεκτροµαγνητικής στόχευσης, ενώ είναι και υποχρεωτική η άµεση καταστολή της εκποµπής. Η τοπολογία των επικοινωνιακών δικτύων φωνής, δεδοµένων και υπηρεσιών θα πρέπει να εξασφαλίζουν επαρκείς µηχανισµούς αυτόµατης µεταγωγής και πλεονάσµατος για το χειρισµό πολλαπλών κόµβων και συνδέσµων εκτός λειτουργίας. Έτσι, ο χειριστής της ηλεκτροµαγνητικής βόµβας δεν έχει τη δυνατότητα ολικής ή µεγάλου µέρους καταστροφής του δικτύου µε την καταστολή ενός ή περισσοτέρων κόµβων ή συνδέσµων µε µία ή µε µικρό αριθµό επιθέσεων. [ Οι Περιορισµοί των Ηλεκτροµαγνητικών Βοµβών Οι περιορισµοί που παρουσιάζουν τα ηλεκτροµαγνητικά όπλα καθορίζονται από την εφαρµογή του όπλου και τα µέσα εκτόξευσης. Η εφαρµογή του όπλου καθορίζει την επιτεύξιµη δύνα- µη του ηλεκτροµαγνητικού πεδίου σε ορισµένη ακτίνα όπως και τη φασµατική κατανοµή. Τα µέσα εκτόξευσης περιορίζουν την ακρίβεια της τοποθέτησης του όπλου ως προς τον επιδιωκόµενο στόχο. Τόσο η εφαρµογή του όπλου όσο και τα µέσα εκτόξευσης περιορίζουν τη φονική δυνατότητα του όπλου. Όσον αφορά τη στόχευση του στρατιωτικού εξοπλισµού, πρέπει να σηµειωθεί ότι η θερµιονική τεχνολογία µε σωλήνες κενού είναι πολύ πιο ανθεκτική στην επίδραση των ηλεκτροµαγνητικών όπλων από την τεχνολογία των ηµιαγωγών (π.χ. solid state τρανζίστορ). Για το λόγο αυτό τα όπλα που προορίζονται για καταστροφή Η/Υ και δεκτών τεχνολογίας ηµιαγωγών, µπορεί να προκαλέσουν µικρή ή και καθόλου βλάβη σε µία συσκευή θερµιονικής τεχνολογίας, όπως για παράδειγµα ο σοβιετικός στρατιωτικός εξοπλισµός της δεκαετίας του 60. Έτσι, δεν επιτυγχάνεται ολική ηλεκτρική καταστροφή στόχων, όπως οι παραπάνω, αν δε χρησιµοποιηθεί το κατάλληλο όπλο. Ένα γεγονός που τονίζει την ύπαρξη ακόµη ενός περιορισµού των ηλεκτροµαγνητικών όπλων έχει να κάνει µε την εκτίµηση της καταστροφής. Οι στόχοι που εκπέµπουν ακτινοβολία, όπως τα ραντάρ και οι ποµποί επικοινωνιών, συνεχίζουν να εκπέµπουν ακτινοβολία και µετά την επίθεση παρόλη τη βλάβη ή καταστροφή που έχουν υποστεί οι δέκτες και τα συστήµατα επεξεργασίας δεδοµένων. Αυτό σηµαίνει ότι ο εξοπλισµός που έχει υποστεί επίθεση υπάρχει πιθανότητα να συνεχίσει να λειτουργεί. Εναλλακτικά, ο αντίπαλος µπορεί να κλείσει τον ποµπό σε µία επικεί- µενη επίθεση και η απουσία των εκποµπών σηµαίνει πως η αποτυχία ή η επιτυχία της επίθεσης δεν θα είναι άµεσα εµφανής. Η εκτίµηση εάν µία επίθεση είχε επιτυχή έκβαση σε έναν ανενεργό ποµπό είναι ακόµη πιο προβληµατική. Ένα θέµα για περαιτέρω έρευνα που µπορεί να τεθεί αφορά την ανάπτυξη ειδικών εργαλείων ανάλυσης των ακούσιων εκποµπών, όχι µόνο για σκοπούς στόχευσης αλλά επίσης και για την εκτίµηση καταστροφής. Μία σπουδαία παράµετρος στην αποτίµηση της φονικής δυνατότητας ενός ηλεκτροµαγνητικού όπλου είναι η ατµοσφαιρική διάδοση. Ενώ η σχέση µεταξύ της ισχύος του ηλεκτροµαγνητικού πεδίου και της αποστάσεως από το όπλο είναι ένα προς το ανάστροφο τετράγωνο στον ελεύθερο χώρο, η εξασθένηση της φονικής επίδρασης σε αυξανόµενη απόσταση µέσα στην ατµόσφαιρα θα είναι µεγαλύτερη εξαιτίας των επιδράσεων της φυσικής κβαντικής απορρόφησης. Αυτή είναι µεγαλύτερη ειδικά στις υψηλές συχνότητες πάνω από 20 GHz, εξαιτίας των υδρατµών και του οξυγόνου. Τα µέσα εκτόξευσης περιορίζουν τη φονικότητα µίας ηλεκτρο- µαγνητικής βόµβας θέτοντας όρια στο µέγεθος του όπλου και στην ακρίβεια της εκτόξευσης. Η φονικότητα µειώνεται σηµαντικά εάν το σφάλµα εκτόξευσης είναι της κλίµακας της φονικής ακτίνας του όπλου για ένα δεδοµένο ύψος έκρηξης. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό για την εκτίµηση της φονικότητας των µη-κατευθυνόµενων ηλεκτροµαγνητικών βοµβών, καθώς τα λάθη εκτόξευσης σε αυτήν την περίπτωση είναι πιο σηµαντικά από αυτά των κατευθυνόµενων όπλων, όπως π.χ. οι βόµβες µε σύστηµα καθοδήγησης πορείας GPS. Η ακρίβεια της εκτόξευσης και η επιτεύξιµη φονική ακτίνα εξετάζεται από τις επιτρεπόµενες παράπλευρες απώλειες για τον επιλεγµένο στόχο. Όπου γίνεται λόγος για παράπλευρη ηλεκτρική καταστροφή, η ακρίβεια της εκτόξευσης και η φονική ακτίνα αποτελούν παραµέτρους-κλειδιά. Μία µη ακριβής εκτόξευση όπλου µεγάλης φονικής ακτίνας µπορεί να είναι µη χρησιµοποιήσιµη ή ακόµα και µη επιτρεπτή, εάν η παράπλευρη απώλεια είναι πέραν των επιτρεπόµενων ορίων. Αυτό µπορεί να είναι και ζήτηµα µείζονος σηµασίας για τους χρήστες που υπακούουν στους περιορισµούς των διατάξεων της συνθήκης σχετικά µε τις παράπλευρες απώλειες. [ Η Εξάπλωση των Η/Μ βοµβών Αυτή τη στιγµή, ίσως µόνον οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα να είναι τα µόνα κράτη µε ολοκληρωµένη τεχνολογική βάση και µε εµπειρία για την σχεδίαση τέτοιων όπλων. Όµως, η σχετική απλότητα της γεννήτριας συµπίεσης ροής FCG και του Vircator (Virtual Cathode Oscillator) υποδηλώνει ότι κάθε κράτος, ακόµη και µε την τεχνολογία της δεκαετίας του 1940, θα µπορούσε να τα κατασκευάσει, εφόσον κατέχει την τεχνολογία για την σχεδίαση και τις τεχνικές προδιαγραφές. Για παράδειγµα, η κατασκευή µίας αποτελεσµατικής γεννήτριας συµπίεσης ροής FCG µπορεί να επιτευχθεί έχοντας τα βασικά ηλεκτρικά στοιχεία, κοινά πλαστικά εκρηκτικά όπως C-4 ή Semtex και µηχανήµατα σχηµατισµού πηνίων. Έτσι µία γεννή- 92 ª -π À π 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION

à π Η χρησιµοποίηση των UAV ως φορείς ηλεκτροµαγνητικών βοµβών σε αποστολές περιπολίας µάχης µεγάλης διάρκειας ενδείκνυται καθώς είναι µη επανδρωµένα και αναλώσιµα τρια συµπίεσης ροής FCG δύο σταδίων θα µπορούσε να κατασκευασθεί σε κόστος µεταξύ 1.000 και 2.000 $, κόστος που είναι ακόµη µικρότερο στις χώρες του τρίτου κόσµου ή στις βιοµηχανικά υπό ανάπτυξη οικονοµίες. Το χαµηλό κόστος και η σχετική απλότητα των FCG θεωρείται πλεονέκτηµα για τα κράτη του τρίτου κόσµου που στοχεύουν στην κατασκευή πραγµατοποιήσιµων πολεµικών αποθεµάτων και τη διατήρηση της παραγωγής σε περίοδο πολέµου, η δυνατότητα ωστόσο µαζικής παραγωγής όπλων από τις λιγότερο αναπτυγµένες χώρες αποτελεί ανησυχητικό φαινόµενο. Η εξάρτηση των σύγχρονων οικονοµιών στην τεχνολογία των πληροφοριακών δο- µών τους τις καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτες στις επιθέσεις από τέτοια όπλα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ευπάθεια που προσκαλεί η αυξηµένη χρήση των συστηµάτων επικοινωνίας και επικοινωνιακών δεδοµένων που βασίζονται σε χάλκινα µέσα καλωδίωσης. Με τη µαζική αντικατάσταση των χάλκινων µέσων από οπτικές ίνες για την επίτευξη µεγαλύτερου εύρους συχνοτήτων θα γίνονταν πιο ισχυρές οι επικοινωνιακές δοµές ενάντια στις ηλεκτροµαγνητικές επιθέσεις. Ωστόσο, η παρούσα τάση είναι η ανάπτυξη των ήδη υπαρχόντων µέσων διάδοσης, όπως καλωδιακή τηλεόραση και η ενσύρµατη τηλεφωνία που παρέχουν διανοµή δεδοµένων πολλαπλών Megabit (π.χ. ενσύρµατα µόντεµ, ADSL) στο εσωτερικό των εγκαταστάσεων. Επίσης, η σταδιακή αντικατάσταση της οµοαξονικής δικτύωσης Ethernet µε συστήµατα twisted pair equipment 10-Base-T έχουν αυξήσει ακόµη περισσότερο την ευπάθεια των συστηµάτων καλωδίωσης στο εσωτερικό µιας εγκατάστασης. Είναι, εποµένως, λογικό να σκεφτεί κανείς πως η υποδοµή των δεδοµένων και υπηρεσιών επικοινωνίας θα παραµείνει ένας ευπαθής ηλεκτροµαγνητικός στόχος για τη ύση στο εγγύς µέλλον. Σήµερα, δεν υπάρχει κάποιο καθεστώς ελέγχου της εξάπλωσης των ηλεκτροµαγνητικών όπλων. Ακόµη και αν υπήρχε κάποια συνθήκη περιορισµού της εξάπλωσης των ηλεκτροµαγνητικών όπλων θα ήταν αδύνατο να τηρηθεί δεδοµένης της ευρείας διαθεσιµότητας των κατάλληλων υλικών και εργαλείων. Τέλος, δεν πρέπει να υποτιµάται η πιθανότητα διαρροής της τεχνολογίας σχεδιασµού της µικροκυµατικής και παλµικής ισχύος στις χώρες του Τρίτου Κόσµου ή σε τροµοκρατικές οργανώσεις. Η απειλή της διάδοσης των ηλεκτροµαγνητικών βοµβών αποτελεί απτή πραγµατικότητα. ª -π À π 2008 ANAXAITI H/INTERCEPTION 93