Από: ΑΘΗΝΑ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΩΣΙΜΗΣ & ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (Ε.Κ.Β.Α.Α.) ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ (Ι.Γ.Μ.Ε.Μ.) ΕΡΓΟ: ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΩΝ ΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ, ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΥΠΟΕΡΓΟ 5 ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΙΑΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Ι ΙΟΤΗΤΩΝ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΩΝ ΤΥΠΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΜΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ, ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ Υπεύθυνος Υποέργου: ρ Κ. ΛΑΣΚΑΡΙ ΗΣ, Εργ. ΛΙΘΟΣ.Ο.Φ.Π./Ι.Γ.Μ.Ε.Μ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ Από: ρ. Κ. ΛΑΣΚΑΡΙ Η ρ. Μ. ΠΑΤΡΩΝΗ Ι. ΜΠΑΝΤΟΥΝΑ Ι. ΚΟΥΣΕΡΗ ΑΘΗΝΑ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 1

ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Για την υλοποίηση των εργασιών που περιγράφονται στην παρούσα μελέτη συνεργάστηκαν μέλη του επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών & Μελετών, ως ακολούθως: Όνομα Ειδικότητα / Αρμοδιότητες / Εργασίες Επιστημονικό Προσωπικό Λασκαρίδης Κων/νος Δρ Γεωλόγος, Εργαστήριο ΛΙΘΟΣ / Υπεύθυνος Υποέργου- Εργαστηριακές δοκιμές Πατρώνης Μιχαήλ Δρ Μεταλλειολόγος Μηχ., Εργαστήριο ΛΙΘΟΣ / Εργαστηριακές δοκιμές Παπατρέχας Χρήστος Δρ Γεωλόγος, Εργαστήριο Ορυκτολογίας - Πετρογραφίας / Πετρογραφική εξέταση Ξηρόκωστας Νικόλαος Δρ Χημικός Μηχανικός, Τμήμα Αναλυτικών Εργαστηρίων / Χημικές αναλύσεις Κουσερής Ιωάννης Τσέλος Αθανάσιος Πατσής Παντελής Σπυρόπουλος Βασίλης Τεχνικό Προσωπικό Διαμόρφωση δοκιμίων / Εκτέλεση δοκιμών Λειοτρίβηση δειγμάτων Παρασκευάσματα μικροσκοπίου Παρασκευαστής XRD Μπαντούνα Ιωάννα (Συμβασιούχος, Αρ. Σύμβασης 2677/2014) Μεγαλοοικονόμου Μάρκος (Συμβασιούχος, Αρ. Σύμβασης 2674/2014) Εξωτερικοί Συνεργάτες Γεωλόγος / Πετρογραφική εξέταση Γεωλόγος / Ηλεκτρονική βάση δεδομένων Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 2

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΟΛΟΓΟΣ Εισαγωγή Γεωλογικά γεωτεκτονικά χαρακτηριστικά της Ηπείρου Περιοχές Δειγματοληψίας Εργαστήριο ΛΙΘΟΣ Πρότυπα Δοκιμών Η Κατηγορία (α) Οι φυσικές δοκιμές Οι μηχανικές δοκιμές Οι περιβαλλοντικές δοκιμές Πετρογραφικά χαρακτηριστικά, Φυσικομηχανικές ιδιότητες και Χημική Ανάλυση του πετρώματος «Πλάκες Παραμυθιάς» Πετρογραφικά χαρακτηριστικά, Φυσικομηχανικές ιδιότητες και Χημική Ανάλυση του πετρώματος «Πράσινο Δεματίου» Πετρογραφικά χαρακτηριστικά, Φυσικομηχανικές ιδιότητες και Χημική Ανάλυση του πετρώματος «Μπεζ Μετσόβου» Πετρογραφικά χαρακτηριστικά, Φυσικομηχανικές ιδιότητες και Χημική Ανάλυση του πετρώματος «Μπεζ Ιωαννίνων SPECIAL» Πετρογραφικά χαρακτηριστικά, Φυσικομηχανικές ιδιότητες και Χημική Ανάλυση του πετρώματος «Πλάκες Κορφοβουνίου Άρτας» Πετρογραφικά χαρακτηριστικά, Φυσικομηχανικές ιδιότητες και Χημική Ανάλυση του πετρώματος «Μπεζ Ιωαννίνων ΒΡΑΧΟΣ» Πετρογραφικά χαρακτηριστικά, Φυσικομηχανικές ιδιότητες και Χημική Ανάλυση του πετρώματος «Μπεζ Ιωαννίνων ΤΡΑΝΙ» Συγκεντρωτικός πίνακας περιεκτικότητας ιχνοστοιχείων Επιλογή των Διακοσμητικών Πετρωμάτων και Δομικών Λίθων με κριτήριο τις Φυσικομηχανικές τους ιδιότητες ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα μελέτη εκπονήθηκε την Προγραμματική Περίοδο «ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ_ΕΣΠΑ_2007-2013», στο πλαίσιο της Ενταγμένης Πράξης (ΑΔΑ: 4ΑΣΛΦ-3ΣΧ) με τίτλο «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΩΝ ΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ, ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ (ΜΕΟΠΥ)», κωδικό Ο.Π.Σ. 350969, κωδικό Πράξης ΣΑ 2011ΣΕ06180003 και δικαιούχο το ΙΓΜΕ. Η συγκεκριμένη πράξη συγχρηματοδοτήθηκε από το ΕΤΠΑ κατά 56,8% στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα", Άξονας Προτεραιότητας «Ολοκλήρωση του ενεργειακού συστήματος της χώρας και ενίσχυση της αειφορίας», κατά 20,8% στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Αττική" Άξονας Προτεραιότητας «Αειοφόρος Ανάπτυξη και Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής», κατά 15,2% στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Μακεδονία - Θράκη" Άξονας Προτεραιότητας «Αειοφόρος Ανάπτυξη και Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής στην ΠΚΜ», κατά 3,2% στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Μακεδονία - Θράκη" Άξονας Προτεραιότητας «Αειοφόρος Ανάπτυξη και Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής στην ΠΔΜ» και κατά 3,1% στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Θεσσαλία Στερεά Ελλάδα - Ήπειρος" Άξονας Προτεραιότητας «Αειοφόρος Ανάπτυξη και Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής στη Στερεά Ελλάδα». Το έργο ΜΕΟΠΥ υλοποιήθηκε με προϊστάμενο τον Δρ Κ. Λασκαρίδη, γεωλόγο της Δ/νσης Ορυκτών Φυσικών Πόρων. Οι ερευνητικές εργασίες που αναφέρονται στην παρούσα μελέτη πραγματοποιήθηκαν για το Υποέργο 5 του έργου ΜΕΟΠΥ με τίτλο «ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΩΝ ΤΥΠΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΔΟΜΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ, ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ», και υπεύθυνο τον γεωλόγο Κ. Λασκαρίδη. Στην παρούσα μελέτη περιλαμβάνονται τα πεπραγμένα και αποτελέσματα των εργασιών για τα «Χαρακτηριστικά Διακοσμητικών Πετρωμάτων Περιφέρειας Ηπείρου» Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 4

1. Εισαγωγή Το Εργαστήριο «ΛΙΘΟΣ» της Δ/νσης Ορυκτών Φυσικών Πόρων του Ι.Γ.Μ.Ε.Μ, στα πλαίσια του έργου με τίτλο «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΩΝ ΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ, ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ» - (ΜΕΟΠΥ) και κωδικό Ο.Π.Σ. 350969, υλοποιεί το Υποέργο 5 με τίτλο ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΩΝ ΤΥΠΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΔΟΜΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ, ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ. Στόχος του παρόντος ερευνητικού Υποέργου, λόγω του έντονου εξαγωγικού προσανατολισμού του κλάδου των φυσικών διακοσμητικών πετρωμάτων, ο οποίος αποτελεί έναν από τους λίγους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, που είναι σε θέση να ανταγωνιστεί τον αντίστοιχο στη διεθνή αγορά, είναι η εναρμόνιση του τρόπου προσδιορισμού των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων των ελληνικών διακοσμητικών πετρωμάτων, με το διακοινοτικό τρόπο (πρότυπα, μέθοδοι, διαδικασίες, κ.λπ.) και η απόδοση μιας ταυτότητας για κάθε υλικό. Οι εξαγωγές στο σύνολο των Διακοσμητικών Πετρωμάτων (μάρμαρα και άλλα προϊόντα φυσικών λίθων) σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ) ήταν για το 2011, 830 χιλ tn (αυξημένες κατά 10,2% σε ποσότητα και κατά 31,7% σε αξία, σε σύγκριση με το 2010) ενώ το 2012 ανήλθαν σε 917 χιλ tn (αυξημένες κατά 10,4% σε ποσότητα και κατά 10,2% σε αξία, σε σύγκριση με το 2011) συνεχίζοντας έτσι, την ανοδική τους τροχιά που έχει ξεκινήσει από το 2008, όταν η εγχώρια ζήτηση άρχισε να επηρεάζεται από την οικονομική κρίση. Ένα από τα παραδοτέα του Υποέργου 5, ήταν και παρούσα μελέτη με τα χαρακτηριστικά των κυριοτέρων διακοσμητικών πετρωμάτων της Περιφέρειας Ηπείρου. Ειδικότερα τα μπεζ μάρμαρα Ιωαννίνων είναι γνωστά στην ελληνική και διεθνή αγορά από τη δεκαετία του 1960. Η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων μαρμάρου ήταν εντατική τις δεκαετίες του 1970 και 1980, τότε που η ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων είχε εξελιχθεί σε ένα από τα μεγαλύτερα ελληνικά κέντρα παραγωγής και κατεργασίας μαρμάρων. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 υπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή περισσότερα από 140 ενεργά λατομεία μπεζ μαρμάρων, με ετήσια παραγωγή της τάξης των 90.000 κυβ. μέτρων, ενώ, παράλληλα, λειτουργούσαν περισσότερες από 60 μονάδες κοπής κατεργασίας μαρμάρων. Σύμφωνα με τα στοιχεία Γεωλογικής Κοιτασματολογικής μελέτης του ΙΓΜΕ του 1991, μόνο στη μαρμαροφόρο περιοχή Καρίτσας Κληματιάς, λειτουργούσαν 48 λατομεία μαρμάρου με ετήσια παραγωγή της τάξης των 55.000 κυβ. μέτρων (όγκοι και «ξοφάρια»). Στα χρόνια που ακολούθησαν, τα μπεζ μάρμαρα Ιωαννίνων έχασαν σταδιακά μεγάλο μέρος του μεριδίου που κατείχαν στην εγχώρια αγορά, το οποίο κέρδισαν υλικά από την Τουρκία, κυρίως, και από χώρες των Βαλκανίων και της Βόρειας Αφρικής. Σήμερα, η παραγωγή των λατομείων έχει υποχωρήσει σημαντικά (ίσως στο επίπεδο των 10-15.000 τόνων), αν ληφθεί υπόψη ότι το 2009, σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΚΑ, η συνολική παραγωγή των 26 λατομείων μαρμάρων και άλλων διακοσμητικών πετρωμάτων που λειτούργησαν στο νομό Ιωαννίνων ήταν της τάξης των 13.000 τόνων (μπεζ μάρμαρα και άλλα υλικά, όπως το μάρμαρο Δεματίου, σε ογκομάρμαρα και ξοφάρια). Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 5

2. Γεωλογικά γεωτεκτονικά χαρακτηριστικά της Ηπείρου Στη γεωτεκτονική δομή της Ηπείρου συμμετέχουν (Σχ. 1): Η Ιόνιος ζώνη, η οποία καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της Ηπείρου. Η ζώνη της Πίνδου. Το οφιολιθικό σύμπλεγμα (στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της λεκάνης Αώου). Σχηματισμοί της Μεσοελληνικής αύλακας (στην υπολεκάνη του Σαραντάπορου με ψαμμίτες, πολυγενή κροκαλοπαγή, μάργες). Η ζώνη Γαβρόβου (στο νότιο ανατολικό τμήμα των βουνών του Βάλτου). Σχήμα 1. Γεωγραφική εξάπλωση της Γεωτεκτονικών Ζωνών Στη βάση της Ιονίου ζώνης μέχρι και το Ανώτερο Τριαδικό έχουμε ιζηματογένεση εβαποριτών. Στο Νόριο έχουμε δολομίτες, τους οποίους διαδέχονται οι νηριτικοί ασβεστόλιθοι του Παντοκράτορα. Στο Δογγέριο λαμβάνει χώρα η αλλαγή στις παλαιογεωγραφικές συνθήκες και στην αξονική περιοχή έχουμε απόθεση σχιστών αργίλων με Ποσειδώνιες, ενώ στις παρυφές έχουμε αποθέσεις φάσης ammonitico rosso με αμμωνίτες. Από το Μάλμιο μέχρι το Κατώτερο Σενώνιο ακολουθούν οι ασβεστόλιθοι της Βίγλας, οι οποίοι είναι πλακώδεις εν μέρει πυριτιωμένοι ασβεστόλιθοι. Από το Ανώτερο Σενώνιο μέχρι το Ηώκαινο έχουμε λατυποπαγείς ασβεστόλιθους σε εναλλαγή με πελαγικούς ασβεστόλιθους με βενθονική πανίδα από επαναϊζηματογένεση (θραύσματα ρουδιστών και τρηματοφόρων). Από το Ανώτερο Ηώκαινο (Πριαμπόνιο) μέχρι τη βάση του Ολιγοκαίνου (αλλάζει από περιοχή σε περιοχή μέσα στην ενότητα), αρχίζει η κλαστική ιζηματογένεση (φλύσχης) με χαρακτηριστικά στρώματα μετάβασης στον τυπικό φλύσχη. Η κλαστική ιζηματογένεση διαρκεί μέχρι το Κατώτερο Μειόκαινο (Ακουιτάνιο) Σχ. 2. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 6

Μάργες Φλύσχης Ασβεστόλιθοι Ηωκαίνου Ασβεστόλιθοι Αν. Σενωνίου Ασβεστόλιθοι Βίγλας Σχιστόλιθοι με Ποσειδωνίες Ασβεστόλιθοι Σινιών ή Παντοκράτορος Σχήμα 2. Στρωματογραφική τομή από Κ.Φ.Χ. Κληματιάς (Ι.Γ.Ε.Υ. 1968) Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 7

Τα μπεζ μάρμαρα Ιωαννίνων, λόγω της γεωλογικής δομής της ευρύτερης περιοχής στην οποία εξορύσσονται, παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις, στο χρώμα και στη δομή τους, για αυτό και στην αγορά διακρίνονται σε πολλούς εμπορικούς τύπους. Οι διαφοροποιήσεις οφείλονται στο ότι οι ασβεστολιθικοί σχηματισμοί, μέσα στους οποίους εντοπίζονται τα κοιτάσματα μαρμάρου, αποτελούνται από αλλεπάλληλες στρώσεις, πάχους από 20 30 εκατ. μέχρι αρκετά μέτρα, οι οποίες διαφέρουν μεταξύ τους τόσο στη δομή του πετρώματος, όσο και στην απόχρωση και στα χρωματικά σχέδια. Στην αγορά για τα «μπεζ μάρμαρα Ιωαννίνων» έχουν χρησιμοποιηθεί από τις επιχειρήσεις μαρμάρου της περιοχής πολλά εμπορικά ονόματα, προκειμένου να προσδιορίζονται καλύτερα τα διάφορα υλικά, όπως «Σπέσιαλ», «Ογδοντάρι», «Βράχος», «Κορμός», «Τσινί», «Τράνι», «Μπιζάνι», «Ριγωτό», «Σουσαμί», κ.ά. Ωστόσο, όλα τα παραπάνω υλικά μπορούν, από γεωλογική και πετρογραφική άποψη, να καταταχθούν σε δύο βασικούς τύπους: Α) Σε μικρολατυποπαγείς ασβεστόλιθους, που δημιουργήθηκαν από τη λιθοποίηση θραυσμάτων απολιθωμάτων πολύ μικρών διαστάσεων, καθώς και μικροσκοπικών θραυσμάτων παλαιότερων πετρωμάτων. Οι ασβεστόλιθοι αυτοί, οι οποίοι επιστημονικά ονομάζονται ασβεσταρενίτες (calcarenite) είναι λεπτόκοκκοι έως μεσόκοκκοι με δομή ελασματοειδή (λαμινώδη), δηλαδή, δομή από εναλλασσόμενες στοιβάδες πολύ λεπτού πάχους, της τάξης μερικών χιλιοστών, που αποτελούνται από διαφορετικά υλικά και είναι ευδιάκριτες λόγω του διαφορετικού χρώματος των υλικών, όπως για παράδειγμα στοιβάδες από πολύ λεπτόκοκκο υλικό που εναλλάσσονται με στοιβάδες πλούσιες σε θραύσματα ανακρυσταλλωμένων απολιθωμάτων. Οι μικρολατυποπαγείς ασβεστόλιθοι έχουν μπεζ χρώμα ως φόντο, σε διάφορες αποχρώσεις, και στη μάζα τους περιέχουν λεπτά φλεβίδια ασβεστίτη, συγκεντρώσεις οξειδίων του μαγγανίου, συγκεντρώσεις ανακρυσταλλωμένων θραυσμάτων απολιθωμάτων και παλαιότερων πετρωμάτων, που εμφανίζονται με διάφορα σχήματα, καθώς και χαρακτηριστικές καφέ έως καφέ κίτρινες γραμμώσεις (στυλόλιθοι), σε σχετικά παράλληλη διάταξη μεταξύ τους και ως προς το επίπεδο της στρώσης, τις οποίες ο κόσμος του μαρμάρου ονομάζει «καρδιογράφημα». Τα μάρμαρα με τις εμπορικές ονομασίες «Σπέσιαλ», «Ογδοντάρι», «Βράχος», «Τραβερτίνο» και «Τράνι» προέρχονται από στρώσεις μικρολατυποπαγών ασβεστολίθων που έχουν, κατά περίπτωση, πάχος από 40 50 εκατ. έως αρκετά μέτρα. Β) Σε ασβεστολίθους εξαιρετικά λεπτοκοκκώδεις (υπολιθογραφικούς), οι οποίοι επιστημονικά ονομάζονται λουτιτικοί ασβεστόλιθοι. Οι ασβεστόλιθοι αυτοί εμφανίζονται σε λεπτές στρώσεις, πάχους 20 30 εκατ., έχουν χρώμα μπεζ σε διάφορες αποχρώσεις και περιέχουν δενδρίτες από οξείδια μαγγανίου, καθώς και λεπτά φλεβίδια ασβεστίτη. Το μάρμαρο με την εμπορική ονομασία «Τσινί» προέρχεται από στρώσεις λουτιτικού ασβεστολίθου μικρού πάχους, της τάξης των 25 30 εκατ., οι οποίες εναλλάσσονται στις μαρμαροφόρες περιοχές με τις στρώσεις των μικρολατυποπαγών ασβεστολίθων. Σημειώνεται, ακόμη, ότι στις μαρμαροφόρες περιοχές υπάρχουν και εκμεταλλεύσιμες ασβεστολιθικές στρώσεις, στις οποίες συνυπάρχουν οι δύο παραπάνω βασικοί τύποι ασβεστολίθων. Τα μάρμαρα με την εμπορική ονομασία «Κορμός» προέρχονται από μια τέτοια στρώση, πάχους 40 εκατ. περίπου, στην οποία διακρίνονται τέσσερις ισόπαχες ζώνες, διαφορετικές μεταξύ τους. Οι τρεις από τις τέσσερις ζώνες έχουν τη δομή των μικρολατυποπαγών ασβεστολίθων, ενώ η τέταρτη τη δομή των λουτιτικών ασβεστολίθων. Η εικόνα αυτών των ζωνών παραπέμπει σε κορμό δέντρου για αυτό και το συγκεκριμένο υλικό ονομάστηκε «Κορμός». Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 8

Τα τελευταία χρόνια εξορύσσεται επίσης το μάρμαρο «μπεζ Μετσόβου», στην περιοχή Περιστέρι Ιωαννίνων. Οι ασβεστόλιθοι εδώ είναι υπολείμματα τεκτονικών καλυμμάτων της σειράς Πίνδου (Σχ. 3). Πρόκειται για ενδολατυποπαγές ασβεστόλιθο, στον οποίο έχουν εισχωρήσει διαλύματα και έχει αποτεθεί δευτερογενής ασβεστίτης. Σχήμα 3. Γεωλογικός χάρτης της Ελλάδας, Γεωλογικό Φύλλο ΠΡΑΜΑΝΤΑ, Ι.Γ.Ε.Υ. 1961 Το «πράσινο Δεματίου» ανήκει στους ψαμμιτικούς σχηματισμούς του φλύσχη της Ιόνιας ζώνης (Σχ. 3). Οι «πλάκες Κορφοβουνίου Άρτας», βρίσκονται Βόρεια της Άρτας και περιέχονται στους Γεωλογικούς χάρτες των φύλλων «ΑΡΤΑΣ» και «ΘΕΣΠΡΩΤΙΚΟΥ» κλίμακας 1:50.000, Ι.Γ.Ε.Υ. 1969. Οι πλάκες αυτές δομούνται από σχηματισμούς οι οποίοι ανήκουν στην Ιόνιο Ζώνη (Σχ.2). Η περιοχή ενδιαφέροντος τοποθετείται στο εσωτερικό περιθώριο της Ιονίου ζώνης και συγκεκριμένα στο ανατολικό σκέλος της μεγάλης αντικλινικής δομής του Ξεροβουνίου, η οποία δομείται από λεπτοπλακώδεις ασβεστολίθους του Ηωκαίνου (Σχ. 4). Το χρώμα των ασβεστολιθικών πλακών είναι κυρίως λευκό, όμως υπάρχουν αποχρώσεις ανοιχτού ροζ ή μπέζ χρώματος. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 9

ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΜΜΟΤΟΠΟΥ -ΚΟΡΦΟΒΟΥΝΙΟΥ Ν. ΑΡΤΑΣ. ΚΛ.1;20000 ΥΠΟΜΝΗΜΑ Πλευρικά κορήματα Φλύσχης 14 Ασβεστόλιθοι Ηωκαίνου 27 Περιοχή ανάπτυξης των λατομείων 45 20 Σχήμα 4. Γεωλογικός χάρτης περιοχής Αμμοτόπου Κορφοβουνίου Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 10

Η εξόρυξη της «πέτρας Παραμυθιάς» γίνεται στην περιοχή Σκανδάλου της Παραμυθιάς (Σχ. 5), στα ανώτερα στρώματα του σχηματισμού της Βίγλας, στην μετάβαση προς τον σχηματισμό του Σενωνίου (Σχ. 2). Τα ανώτερα στρώματα του σχηματισμού της Βίγλας αποτελούνται από ένα λεπτοστρωματώδη ασβεστόλιθο, υπολιθογραφικό, ελαφρά μαργαϊκό με κελυφοειδή θραύση, φλεβίδια ασβεστίτου και δενδρίτες (οξείδια Mn), υπάρχουν επίσης μικρολατυποπαγείς ασβεστολιθικές στρώσεις που παρεμβάλλονται στις καλσιλουτιτικές υπολιθογραφικές. Το χρώμα των πλακών είναι υπόλευκο, πράσινο, κυρίως όμως βαθύ έντονο ροζ. Οι περισσότερες στρώσεις και ειδικά οι πιο παχιές παρουσιάζουν στο εσωτερικό τους κονδύλους πυριτολίθων, βασικά κόκκινης απόχρωσης, υπάρχουν ακόμη λεπτές στρώσεις πυριτικού υλικού σε εναλλαγές με τις ασβεστολιθικές. Σχήμα 5. Γεωλογικός χάρτης περιοχής Σκανδάλου, Φ.Χ. Παραμυθιά, Ι.Γ.Ε.Υ. 1966 3. Περιοχές Δειγματοληψίας Σήμερα η εξορυκτική δραστηριότητα στην Περιφέρεια Ηπείρου εντοπίζεται κυρίως στη μαρμαροφόρο περιοχή Κληματιάς, βορειοανατολικά της Κοινότητας Κληματιάς, στους ασβεστόλιθους του Αν. Σενωνίου, στην ευρύτερη περιοχή Δεματίου, στο Μ. Περιστέρι Ιωαννίνων, στην περιοχή Κορφοβουνίου Άρτας και στην περιοχή Σκανδάλου Παραμυθιάς (Σχ. 5). Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 11

Σχήμα 5: Λατομικές περιοχές Περιφέρειας Ηπείρου Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 12

4. Εργαστήριο ΛΙΘΟΣ Το Εργαστήριο Ελέγχου Ποιότητας Διακοσμητικών Πετρωμάτων «ΛΙΘΟΣ» του Ι.Γ.Μ.Ε.Μ. λειτουργεί υπό τη σημερινή του μορφή από το 1999, ενώ από το 2002 είναι ανελλιπώς διαπιστευμένο κατά ΕΛΟΤ EN ISO/IEC 17025 από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (Ε.ΣΥ.Δ.) και κατέχει το Πιστοποιητικό Διαπίστευσης Αρ. 70. Το «ΛΙΘΟΣ» προσφέρει τις υπηρεσίες του κυρίως στον εγχώριο κλάδο των διακοσμητικών πετρωμάτων (εργασίες υπέρ τρίτων), του οποίου τις ανάγκες καλύπτει σε σημαντικότατο ποσοστό. Παράλληλα, όμως, δραστηριοποιείται και στον τομέα της βασικής έρευνας, με τη συμμετοχή του σε διάφορα σχετικά ελληνικά και διεθνή προγράμματα. Οι δοκιμές που εκτελούνται στο Εργαστήριο ακολουθούν κατά κανόνα τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά πρότυπα ΕΝ. Τα πρότυπα αυτά διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες: (α) αυτά που περιγράφουν μεθόδους προσδιορισμού των διαφόρων φυσικομηχανικών ιδιοτήτων και αισθητικών χαρακτηριστικών των (φυσικών, κυρίως) διακοσμητικών πετρωμάτων, και (β) αυτά που καθορίζουν τις δοκιμές που πρέπει να εκτελεσθούν, σύμφωνα με τα πρότυπα της κατηγορίας (α), και τις απαιτήσεις που πρέπει να πληρούνται για την απόδοση της ήδη υποχρεωτικής εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμανσης CE (Ευρωπαϊκή Σήμανση Συμμόρφωσης) σε τελικά προϊόντα από διακοσμητικά πετρώματα, όπως πλάκες, πλακίδια, κυβόλιθοι κλπ. Ο στόχος μας είναι να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στα πρότυπα της κατηγορίας (α), δίνοντας με όσο το δυνατό απλούστερα λόγια τους ορισμούς και την πρακτική σημασία των διαφόρων φυσικομηχανικών ιδιοτήτων και αισθητικών χαρακτηριστικών των διακοσμητικών πετρωμάτων που προσδιορίζονται με βάση τα πρότυπα αυτά. 5. Πρότυπα Δοκιμών Η Κατηγορία (α) Τα πρότυπα αυτά, οι ορισμοί των προσδιοριζόμενων ιδιοτήτων χαρακτηριστικών των πετρωμάτων, καθώς και οι μονάδες ή ο σχετικός τρόπος με τον οποίο εκφράζεται κατά περίπτωση το αποτέλεσμα της κάθε δοκιμής δίνονται παρακάτω. Ανάλογα με το είδος της προσδιοριζόμενης ιδιότητας ή χαρακτηριστικού, οι δοκιμές χωρίζονται σε φυσικές, σε μηχανικές και σε περιβαλλοντικές. 5.1. Οι φυσικές δοκιμές Το EN 12407 περιγράφει τον τρόπο διεξαγωγής της πετρογραφικής εξέτασης που, μαζί με τη χημική ανάλυση, ταξινομεί το πέτρωμα και προσδιορίζει τα αισθητικά χαρακτηριστικά του. Τα ορυκτολογικά και πετρογραφικά χαρακτηριστικά που καθορίζονται από τις μακροσκοπικές και μικροσκοπικές παρατηρήσεις σε λεπτές τομές δειγμάτων, αποτελούν θεμελιώδη παράγοντα για το χαρακτηρισμό ενός πετρώματος. Η ορυκτολογική πετρογραφική μελέτη, ερευνά και δίνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά, που είναι αναγκαία για να προσδιορίσουμε το πέτρωμα από πλευράς τεχνικών εφαρμογών, σε συνδυασμό βέβαια με τις υπόλοιπες εξετάσεις και αναλύσεις. Η γνώση της ορυκτολογικής σύστασης αλλά και της γενετικής σχέσης μεταξύ διαφόρων ορυκτών, δίνει τη δυνατότητα να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τη συμπεριφορά του στο χρόνο και τα προβλήματα που θα παρουσιάσει η συγκεκριμένη χρήση του. Το EN 1936 περιγράφει τον προσδιορισμό της φαινόμενης πυκνότητας και του ανοικτού πορώδους. Η φαινόμενη πυκνότητα εκφράζεται σε kg/m 3 και είναι ο λόγος της μάζας του δοκιμίου προς τον φαινόμενο όγκο του (όγκος υλικού + όγκος πόρων). Το ανοικτό Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 13

πορώδες εκφράζεται σε ποσοστό % κ.ο. και είναι ο όγκος των ανοικτών πόρων του δοκιμίου, ως ποσοστό % του φαινόμενου όγκου του. Το EN 13755 αφορά στον προσδιορισμό της υδαταπορρόφησης σε ατμοσφαιρική πίεση. Αυτή εκφράζεται σε ποσοστό % κ.β. και είναι η μάζα του νερού που συγκρατεί το κορεσμένο δοκίμιο, ως ποσοστό % της μάζας του. 5.2. Οι μηχανικές δοκιμές Στο EN 1926 περιγράφεται ο προσδιορισμός της αντοχής σε μονοαξονική θλίψη. Είναι ο λόγος του φορτίου που προκαλεί τη θραύση του δοκιμίου προς το εμβαδόν της εγκάρσιας (κάθετης προς τη διεύθυνση φόρτισης) διατομής του και εκφράζεται σε MPa (= N/mm 2 ). Το EN 12372 περιγράφει τον προσδιορισμό της αντοχής σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (της λεγόμενης «τριών σημείων»). Η αντοχή εκφράζεται σε MPa και είναι ο λόγος της ροπής κάμψης που προκαλεί τη θραύση του δοκιμίου προς τη ροπή αντίστασης που αναπτύσσεται σε αυτό. Το EN 13364 αφορά στο φορτίο θραύσης στην οπή αγκύρωσης. Εκφράζεται σε Ν και είναι το φορτίο που επιβάλλεται σε μεταλλικό αγκύριο και προκαλεί τη θραύση του δοκιμίου στην οπή αγκύρωσης, δηλαδή στερέωσης του αγκυρίου. Το EN 14158 περιγράφει τον προσδιορισμό της ενέργειας θραύσης (από κρούση). Αυτή εκφράζεται σε Joule και είναι η δυναμική ενέργεια χαλύβδινης σφαίρας ορισμένης μάζας (περίπου 1 kg), η οποία πέφτει επί του δοκιμίου από το ελάχιστο ύψος που απαιτείται για να προκληθεί η θραύση του. Το EN 14157 σχετίζεται με την αντίσταση σε τριβή. Περιλαμβάνει τρεις μεθόδους προσδιορισμού, με τις αντίστοιχες συσκευές τριβής («τριβόμετρα»). Στο Εργαστήριο εκτελέσθηκε η Μέθοδος Β (Μέθοδος Boehme). Κατά τη μέθοδο αυτή, η αντίσταση σε τριβή εκφράζεται σε mm 3 και δίνεται ως η απώλεια όγκου που υφίσταται το δοκίμιο, μετά την υποβολή του στη διαδικασία τριβής με τη συσκευή Boehme. 5.3. Οι περιβαλλοντικές δοκιμές Στο EN 12371 περιγράφεται η διαδικασία της δοκιμής αντίστασης σε παγετό, με κύκλους ψύξης / απόψυξης. Η δοκιμή προσομοιώνει την καταπόνηση που υφίσταται το πέτρωμα από την έκθεσή του σε υγρασία και χαμηλές θερμοκρασίες. Η εν λόγω καταπόνηση αξιολογείται μέσω οπτικής παρατήρησης κάθε δοκιμίου (κατάταξη σε σχετικές κλάσεις) και από την πιθανή μεταβολή του μέσου όρου της αντοχής του πετρώματος σε μονοαξονική θλίψη ή κάμψη (%). Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 14

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΔΟΚΙΜΩΝ Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 15

Μερική άποψη του εργαστηρίου «ΛΙΘΟΣ» του Ι.Γ.Μ.Ε.Μ. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 16

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ ΠΛΑΚΕΣ / PARAMYTHIA SLATES (EN 12440) Τύπος πετρώματος (ΕΝ 12407): ΑΠΟΛΙΘΩΜΑΤΟΦΟΡΟΣ ΜΙΚΡΙΤΙΚΟΣ ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ C o u n t s X R D 2 0 1 4 _ B 0 0 1 3 H - 1 P A P A T R E X A S 3 6 0 0 1 6 0 0 4 0 0 0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 P o s i t i o n [ 2 T h e ta ] ( C o p p e r ( C u ) ) Ορυκτολογική σύσταση: Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 98% και χαλαζία 2%. Στο δείγμα παρατηρήθηκαν επίσης και οξείδια του σιδήρου. Αισθητικά χαρακτηριστικά: Η μάζα του πετρώματος αποτελείται από μπεζ και ερυθρωπά συσσωματώματα. Εμφανής είναι η παρουσία δενδριτών και κάποιων λευκών συσσωματωμάτων. Η κοκκομετρική ανάλυση έδειξε ότι πρόκειται για λεπτόκοκκο έως μεσόκοκκο πέτρωμα. Ο ασβεστίτης εμφανίζεται μικριτικός, ενώ στις φλέβες μικροκρυσταλλικός έως αδροκρυσταλλικός. Χημική ανάλυση (% σε ξηρά ουσία) SiO 2 Al 2 O 3 Fe 2 O 3 CaO MgO MnO TiO 2 K 2 O Na 2 O LOI 3.55 0.75 0.31 50.90 0.25 <0.05 <0.05 0.34 0.57 41.47 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 17

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ ΠΛΑΚΕΣ / PARAMYTHIA SLATES (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ PHYSICAL MECHANICAL PROPERTIES ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ* AVERAGE* Φαινόμενη πυκνότητα (EN 1936), kg/m 3 Apparent density (EN 1936), kg/m 3 2610 Ανοικτό πορώδες (EN 1936), % κ.ο. Open porosity (EN 1936), % vol. Υδαταπορρόφηση σε ατμοσφαιρική πίεση (ΕΝ 13755), % κ.β. Water absorption at atmospheric pressure (ΕΝ 13755), % wt. Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372), MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372), MPa Αντίσταση σε τριβή (ΕΝ 14157 - A), mm Abrasion resistance (ΕΝ 14157 - A), mm Ενέργεια θραύσης (ΕΝ 14158), Joule Rupture energy (ΕΝ 14158), Joule Αντίσταση σε παγετό (ΕΝ 12371) / Frost resistance (ΕΝ 12371): Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372) μετά από 48 κύκλους αντίστασης σε παγετό, MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372) after 48 frost resistance cycles, MPa 3,4 1,3 14,2 23,5 3 4,7 * Οι τιμές είναι ενδεικτικές του τύπου πετρώματος στην περιοχή και δεν σχετίζονται με συγκεκριμένα λατομεία. * The values are indicative of the stone type in the region and are not connected to certain quarries. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 18

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ ΠΛΑΚΕΣ / PARAMYTHIA SLATES (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ CHEMICAL ASSAY % σε ξηρά ουσία % in dry substance ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ TRACE ELEMENTS ppm σε ξηρά ουσία ppm in dry substance SiO 2 3,55 V 3,5 Al 2 O 3 0,75 Cr 10 Fe 2 O 3 0,31 Mn 360 CaO 50,90 Co 1,7 MgO 0,25 Ni 13 MnO <0,05 Cu 7 K 2 O 0,34 Zn 30 Na 2 O 0,57 As 2 LOI 41,47 Sr 355 Cd 0,2 Ba 55 Pb 8 Be 0,1 Rb 7 Bi <0,1 U 0,3 Sc 28 Y 9 Th 0,5 Sb 1,4 Ta 0,5 Nb 1,5 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 19

ΔΕΜΑΤΙΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟ / DEMATI GREEN (EN 12440) Τύπος πετρώματος (ΕΝ 12407): ΑΣΒΕΣΤΙΤΙΚΟΣ ΓΡΑΟΥΒΑΚΗΣ Calcite 4000 3000 Lin (Counts) 2000 1000 0 4 10 20 30 40 50 60 70 2-Theta - Scale Ορυκτολογική σύσταση: Η ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 83%, χαλαζία 11%, μοσχοβίτη 6%. Συμμετέχουν επίσης άστριοι (αλβίτης), χλωρίτης, χρωμίτης, σιδηροπυρίτης, δολομίτης και επίδοτο ως επουσιώδη. Αισθητικά χαρακτηριστικά: Αποτελείται από μάζα πρασινωπού-τεφρού χρώματος, στην οποία παρατηρούνται λευκά και μαύρα στίγματα. Στο στερεοσκόπιο διακρίνονται οι υπόλευκοι, γκρι κόκκοι ορυκτών του ασβεστίτη και του χαλαζία. Η κοκκομετρική ανάλυση έδειξε ότι πρόκειται για λεπτόκοκκο έως μεσόκοκκο πέτρωμα. Οι κόκκοι εμφανίζονται γωνιώδεις με όχι καλή ταξινόμηση, ενώ η κύρια μάζα είναι ασβεστιτική. Το δείγμα είναι πλούσιο σε απολιθώματα και σε ασβεστιτικούς λιθοκλάστες. Χημική ανάλυση (% σε ξηρά ουσία) SiO 2 Al 2 O 3 Fe 2 O 3 CaO MgO MnO TiO 2 K 2 O Na 2 O LOI 3.95 1.10 0.56 50.30 1.16 <0.05 0.05 0.28 0.64 41.32 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 20

ΔΕΜΑΤΙΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟ / DEMATI GREEN (EN 12440) ΨΑΜΜΙΤΗΣ / SANDSTONE (EN 12407) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ PHYSICAL MECHANICAL PROPERTIES ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ* AVERAGE* Φαινόμενη πυκνότητα (EN 1936), kg/m 3 Apparent density (EN 1936), kg/m 3 2680 Ανοικτό πορώδες (EN 1936), % κ.ο. Open porosity (EN 1936), % vol. Υδαταπορρόφηση σε ατμοσφαιρική πίεση (ΕΝ 13755), % κ.β. Water absorption at atmospheric pressure (ΕΝ 13755), % wt. Αντοχή σε μονοαξονική θλίψη (ΕΝ 1926), MPa Uniaxial compressive strength (ΕΝ 1926), MPa Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372), MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372), MPa Φορτίο θραύσης στην οπή αγκύρωσης (ΕΝ 13364), Ν Breaking load at dowel hole (ΕΝ 13364), Ν Αντίσταση σε τριβή (ΕΝ 14157 - Β), mm3 Abrasion resistance (ΕΝ 14157 - Β), mm3 Ενέργεια θραύσης (ΕΝ 14158), Joule Rupture energy (ΕΝ 14158), Joule Αντίσταση σε παγετό (ΕΝ 12371) / Frost resistance (ΕΝ 12371): Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372) μετά από 48 κύκλους αντίστασης σε παγετό, MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372) after 48 frost resistance cycles, MPa 1,2 0,4 158 20,8 2200 18139 4 21,8 * Οι τιμές είναι ενδεικτικές του τύπου πετρώματος στην περιοχή και δεν σχετίζονται με συγκεκριμένα λατομεία. * The values are indicative of the stone type in the region and are not connected to certain quarries. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 21

ΔΕΜΑΤΙΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟ / DEMATI GREEN (EN 12440) ΨΑΜΜΙΤΗΣ / SANDSTONE (EN 12407) ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ CHEMICAL ASSAY % σε ξηρά ουσία % in dry substance ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ TRACE ELEMENTS ppm σε ξηρά ουσία ppm in dry substance SiO 2 3,95 V 11 Al 2 O 3 1,10 Cr 21 Fe 2 O 3 0,56 Mn 230 CaO 50,30 Co 3,5 MgO 1,16 Ni 28 MnO <0,05 Cu 8 K 2 O 0,28 Zn 31 Na 2 O 0,64 As 3,3 LOI 41,32 Sr 295 Cd 0,4 Ba 39 Pb 8 Be <0,1 Rb 9 Bi <0,1 U 1,0 Sc 25 Y 5 Th 1 Sb 1,1 Ta 3,0 Nb 2,8 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 22

ΜΕΤΣΟΒΟΥ ΜΠΕΖ / METSOVO BEIGE (EN 12440) Τύπος πετρώματος (ΕΝ 12407): ΛΑΤΥΠΟΠΑΓΗΣ ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ C o u n t s X R D 2 0 1 5 B 0 0 1 5 H - 3 P A P A T R X A S 3 6 0 0 1 6 0 0 4 0 0 0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 P o s i t i o n [ 2 T h e t a ] ( C o p p e r ( C u ) ) Ορυκτολογική σύσταση: Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 99% και χαλαζία 1%. Στο δείγμα παρατηρήθηκαν επίσης και οξείδια του σιδήρου. Αισθητικά χαρακτηριστικά: Η κρυσταλλική μπεζ μάζα του πετρώματος χαρακτηρίζεται λατυποπαγής και παρατηρούνται υπόλευκες, μπεζ και καστανές λατύπες, ενώ μπεζ, τεφρά και καστανά φλεβίδια διατρέχουν το πέτρωμα. Η κοκκομετρική ανάλυση έδειξε ότι πρόκειται για λεπτόκοκκο έως μεσόκοκκο πέτρωμα. Πρόκειται για ενδολατυποπαγές ασβεστόλιθο, στον οποίο έχουν εισχωρήσει διαλύματα και έχει αποτεθεί δευτερογενής ασβεστίτης. Ο ασβεστίτης εμφανίζεται σπαριτικός και κατά τόπους μικριτικός, ενώ στις φλέβες μικροκρυσταλλικός έως αδροκρυσταλλικός. Χημική ανάλυση (% σε ξηρά ουσία) SiO 2 Al 2 O 3 Fe 2 O 3 CaO MgO MnO TiO 2 K 2 O Na 2 O LOI 0.85 0.07 0.07 53.00 0.35 <0.05 <0.05 0.06 0.4 43.5 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 23

ΜΕΤΣΟΒΟΥ ΜΠΕΖ / METSOVO BEIGE (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ PHYSICAL MECHANICAL PROPERTIES ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ* AVERAGE* Φαινόμενη πυκνότητα (EN 1936), kg/m 3 Apparent density (EN 1936), kg/m 3 2690 Ανοικτό πορώδες (EN 1936), % κ.ο. Open porosity (EN 1936), % vol. Υδαταπορρόφηση σε ατμοσφαιρική πίεση (ΕΝ 13755), % κ.β. Water absorption at atmospheric pressure (ΕΝ 13755), % wt. Αντοχή σε μονοαξονική θλίψη (ΕΝ 1926), MPa Uniaxial compressive strength (ΕΝ 1926), MPa Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372), MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372), MPa Φορτίο θραύσης στην οπή αγκύρωσης (ΕΝ 13364), Ν Breaking load at dowel hole (ΕΝ 13364), Ν Αντίσταση σε τριβή (ΕΝ 14157 - Β), mm3 Abrasion resistance (ΕΝ 14157 - Β), mm3 Ενέργεια θραύσης (ΕΝ 14158), Joule Rupture energy (ΕΝ 14158), Joule Αντίσταση σε παγετό (ΕΝ 12371) / Frost resistance (ΕΝ 12371): Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372) μετά από 48 κύκλους αντίστασης σε παγετό, MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372) after 48 frost resistance cycles, MPa 0,4 0,2 118 11,5 2000 17276 4 12,8 * Οι τιμές είναι ενδεικτικές του τύπου πετρώματος στην περιοχή και δεν σχετίζονται με συγκεκριμένα λατομεία. * The values are indicative of the stone type in the region and are not connected to certain quarries. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 24

ΜΕΤΣΟΒΟΥ ΜΠΕΖ / METSOVO BEIGE (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ CHEMICAL ASSAY % σε ξηρά ουσία % in dry substance ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ TRACE ELEMENTS ppm σε ξηρά ουσία ppm in dry substance SiO 2 0,85 V 1,1 Al 2 O 3 0,07 Cr 25 Fe 2 O 3 0,07 Mn 200 CaO 53,00 Co 1,5 MgO 0,35 Ni 16 MnO <0,05 Cu 3 K 2 O 0,06 Zn 33 Na 2 O 0,4 As 1,8 LOI 43,5 Sr 250 Cd 0,8 Ba 34 Pb 5 Be 0,2 Rb 0,8 Bi 0,2 U 0,4 Sc 38 Y 6 Th 0,1 Sb 1,2 Ta 0,7 Nb 1,0 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 25

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΠΕΖ - SPECIAL / IOANNINA BEIGE - SPECIAL (EN 12440) Τύπος πετρώματος (ΕΝ 12407): ΕΝΔΟ-ΒΙΟΜΙΚΡΙΤΙΚΟΣ ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ C o u n t s X R D 2 0 1 5 _ B 0 0 1 6 H - 4 P A P A T R E X A S 3 6 0 0 1 6 0 0 4 0 0 0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 P o s i ti o n [ 2 T h e ta ] ( C o p p e r ( C u ) ) Ορυκτολογική σύσταση: Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 100% και με τον χαλαζία να συμμετέχει ως επουσιώδες ορυκτό. Αισθητικά χαρακτηριστικά: Αποτελείται από κρυσταλλική μάζα μπεζ χρώματος, την οποία διασχίζουν λεπτές καστανές-γκρι φλέβες, παράλληλες μεταξύ τους (στυλόλιθοι), ενώ παρατηρούνται και τεφρόφαια συσσωματώματα. Η κοκκομετρική ανάλυση έδειξε ότι πρόκειται για λεπτόκοκκο έως μεσόκοκκο πέτρωμα. Ο ασβεστίτης εμφανίζεται μικριτικός έως σπαριτικός και το δείγμα είναι πλούσιο σε σκελετικούς κόκκους αλλά και σε ενδοκλάστες. Χημική ανάλυση (% σε ξηρά ουσία) SiO 2 Al 2 O 3 Fe 2 O 3 CaO MgO MnO TiO 2 K 2 O Na 2 O LOI 0.20 0.11 0.07 53.50 0.32 <0.05 <0.05 0.13 0.59 43.44 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 26

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΠΕΖ - SPECIAL / IOANNINA BEIGE - SPECIAL (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ PHYSICAL MECHANICAL PROPERTIES ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ* AVERAGE* Φαινόμενη πυκνότητα (EN 1936), kg/m 3 Apparent density (EN 1936), kg/m 3 2630 Ανοικτό πορώδες (EN 1936), % κ.ο. Open porosity (EN 1936), % vol. Υδαταπορρόφηση σε ατμοσφαιρική πίεση (ΕΝ 13755), % κ.β. Water absorption at atmospheric pressure (ΕΝ 13755), % wt. Αντοχή σε μονοαξονική θλίψη (ΕΝ 1926), MPa Uniaxial compressive strength (ΕΝ 1926), MPa Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372), MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372), MPa Φορτίο θραύσης στην οπή αγκύρωσης (ΕΝ 13364), Ν Breaking load at dowel hole (ΕΝ 13364), Ν Αντίσταση σε τριβή (ΕΝ 14157 - Β), mm3 Abrasion resistance (ΕΝ 14157 - Β), mm3 Ενέργεια θραύσης (ΕΝ 14158), Joule Rupture energy (ΕΝ 14158), Joule Αντίσταση σε παγετό (ΕΝ 12371) / Frost resistance (ΕΝ 12371): Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372) μετά από 48 κύκλους αντίστασης σε παγετό, MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372) after 48 frost resistance cycles, MPa 2,8 0,8 186 16,6 2100 17443 3 17,0 * Οι τιμές είναι ενδεικτικές του τύπου πετρώματος στην περιοχή και δεν σχετίζονται με συγκεκριμένα λατομεία. * The values are indicative of the stone type in the region and are not connected to certain quarries. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 27

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΠΕΖ SPECIAL / IOANNINA BEIGE SPECIAL (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ CHEMICAL ASSAY % σε ξηρά ουσία % in dry substance ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ TRACE ELEMENTS ppm σε ξηρά ουσία ppm in dry substance SiO 2 0,20 V 1,8 Al 2 O 3 0,11 Cr 10 Fe 2 O 3 0,07 Mn 175 CaO 53,50 Co 2,9 MgO 0,32 Ni 11 MnO <0,05 Cu 5,3 K 2 O 0,13 Zn 28 Na 2 O 0,59 As 3 LOI 43,44 Sr 375 Cd 0,3 Ba 50 Pb 7 Be <0,1 Rb 2 Bi <0,1 U 0,6 Sc 30 Y 3 Th 0,1 Sb 1,0 Ta 0,3 Nb 1,0 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 28

ΚΟΡΦΟΒΟΥΝΙΟΥ ΑΡΤΑΣ ΠΛΑΚΕΣ / KORFOVOUNI ARTA SLATES (EN 12440) Τύπος πετρώματος (ΕΝ 12407): ΒΙΟ-ΠΕΛΜΙΚΡΙΤΙΚΟΣ ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ C o u n t s X R D 2 0 1 5 _ B 0 0 1 7 H - 5 P A P A T R E X A S 3 6 0 0 1 6 0 0 4 0 0 0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 P o s i t i o n [ 2 T h e t a ] ( C o p p e r ( C u ) ) Ορυκτολογική σύσταση: Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 95% και χαλαζία 5%. Στο δείγμα παρατηρήθηκαν επίσης και οξείδια του σιδήρου. Αισθητικά χαρακτηριστικά: Η μάζα του πετρώματος αποτελείται από μπεζ-κιτρινωπά και τεφρόφαια συσσωματώματα. Εμφανής είναι επίσης η παρουσία δενδριτών και καστανών στιγμάτων. Η κοκκομετρική ανάλυση έδειξε ότι πρόκειται για λεπτόκοκκο έως μεσόκοκκο πέτρωμα. Ο ασβεστίτης εμφανίζεται μικριτικός, ενώ παρατηρούνται απολιθώματα, πελοειδή και ωοειδή. Τα πελοειδή και ωοειδή είναι αντικατεστημένα από χαλαζιακό υλικό. Χημική ανάλυση (% σε ξηρά ουσία) SiO 2 Al 2 O 3 Fe 2 O 3 CaO MgO MnO TiO 2 K 2 O Na 2 O LOI 4.75 0.53 0.26 51.20 0.34 <0.05 <0.05 0.19 0.52 40.88 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 29

ΚΟΡΦΟΒΟΥΝΙΟΥ ΑΡΤΑΣ ΠΛΑΚΕΣ / KORFOVOUNI ARTA SLATES (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ PHYSICAL MECHANICAL PROPERTIES ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ* AVERAGE* Φαινόμενη πυκνότητα (EN 1936), kg/m 3 Apparent density (EN 1936), kg/m 3 2660 Ανοικτό πορώδες (EN 1936), % κ.ο. Open porosity (EN 1936), % vol. Υδαταπορρόφηση σε ατμοσφαιρική πίεση (ΕΝ 13755), % κ.β. Water absorption at atmospheric pressure (ΕΝ 13755), % wt. Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372), MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372), MPa Αντίσταση σε τριβή (ΕΝ 14157 - A), mm Abrasion resistance (ΕΝ 14157 - A), mm Ενέργεια θραύσης (ΕΝ 14158), Joule Rupture energy (ΕΝ 14158), Joule Αντίσταση σε παγετό (ΕΝ 12371) / Frost resistance (ΕΝ 12371): Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372) μετά από 48 κύκλους αντίστασης σε παγετό, MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372) after 48 frost resistance cycles, MPa 1,3 0,5 14,6 22,0 5 17,0 * Οι τιμές είναι ενδεικτικές του τύπου πετρώματος στην περιοχή και δεν σχετίζονται με συγκεκριμένα λατομεία. * The values are indicative of the stone type in the region and are not connected to certain quarries. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 30

ΚΟΡΦΟΒΟΥΝΙΟΥ ΑΡΤΑΣ ΠΛΑΚΕΣ / KORFOVOUNI ARTA SLATES (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ CHEMICAL ASSAY % σε ξηρά ουσία % in dry substance ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ TRACE ELEMENTS ppm σε ξηρά ουσία ppm in dry substance SiO 2 4,75 V 4,5 Al 2 O 3 0,53 Cr 11 Fe 2 O 3 0,26 Mn 200 CaO 51,20 Co 3,6 MgO 0,34 Ni 18 MnO <0,05 Cu 11 K 2 O 0,19 Zn 31 Na 2 O 0,52 As 3 LOI 40,88 Sr 750 Cd 0,3 Ba 54 Pb 8 Be <0,1 Rb 3,3 Bi <0,1 U 0,3 Sc 34 Y 9 Th 0,7 Sb 1,0 Ta 0,3 Nb 1,3 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 31

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΠΕΖ - ΒΡΑΧΟΣ / IOANNINA BEIGE - VRACHOS (EN 12440) Τύπος πετρώματος (ΕΝ 12407): ΕΝΔΟΒΙΟΜΙΚΡΙΤΙΚΟΣ ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ C o u n ts X R D 2 0 1 5 _ B 0 0 1 8 H - 6 P A P A T R E X A S 3 6 0 0 1 6 0 0 4 0 0 0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 P o s i ti o n [ 2 T h e ta ] ( C o p p e r ( C u ) ) Ορυκτολογική σύσταση: Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 100%. Αισθητικά χαρακτηριστικά: Αποτελείται από κρυσταλλική μάζα μπεζ χρώματος, την οποία διασχίζουν λεπτές κιτρινωπές φλέβες (στυλόλιθοι) και τεφρόφαιες φλέβες ενώ παρατηρούνται και τεφρόφαια συσσωματώματα (συγκέντρωση κλαστικού υλικού). Διακριτά γίνονται επίσης και διάσκορπα λευκά στίγματα στο πέτρωμα. Η κοκκομετρική ανάλυση έδειξε ότι πρόκειται για λεπτόκοκκο έως μεσόκοκκο πέτρωμα. Ο ασβεστίτης εμφανίζεται μικριτικός, ενώ παρατηρούνται πολλά απολιθώματα και ενδοκλάστες. Χημική ανάλυση (% σε ξηρά ουσία) SiO 2 Al 2 O 3 Fe 2 O 3 CaO MgO MnO TiO 2 K 2 O Na 2 O LOI 0.35 0.08 0.2 53.80 0.30 <0.05 <0.05 0.07 0.35 43.5 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 32

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΠΕΖ - ΒΡΑΧΟΣ / IOANNINA BEIGE - VRACHOS (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ PHYSICAL MECHANICAL PROPERTIES ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ* AVERAGE* Φαινόμενη πυκνότητα (EN 1936), kg/m 3 Apparent density (EN 1936), kg/m 3 2650 Ανοικτό πορώδες (EN 1936), % κ.ο. Open porosity (EN 1936), % vol. Υδαταπορρόφηση σε ατμοσφαιρική πίεση (ΕΝ 13755), % κ.β. Water absorption at atmospheric pressure (ΕΝ 13755), % wt. Αντοχή σε μονοαξονική θλίψη (ΕΝ 1926), MPa Uniaxial compressive strength (ΕΝ 1926), MPa Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372), MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372), MPa Φορτίο θραύσης στην οπή αγκύρωσης (ΕΝ 13364), Ν Breaking load at dowel hole (ΕΝ 13364), Ν Αντίσταση σε τριβή (ΕΝ 14157 - Β), mm3 Abrasion resistance (ΕΝ 14157 - Β), mm3 Ενέργεια θραύσης (ΕΝ 14158), Joule Rupture energy (ΕΝ 14158), Joule Αντίσταση σε παγετό (ΕΝ 12371) / Frost resistance (ΕΝ 12371): Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372) μετά από 48 κύκλους αντίστασης σε παγετό, MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372) after 48 frost resistance cycles, MPa 2,2 0,7 189 14,3 2250 16347 2 10,8 * Οι τιμές είναι ενδεικτικές του τύπου πετρώματος στην περιοχή και δεν σχετίζονται με συγκεκριμένα λατομεία. * The values are indicative of the stone type in the region and are not connected to certain quarries. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 33

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΠΕΖ ΒΡΑΧΟΣ / IOANNINA BEIGE VRACHOS (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ CHEMICAL ASSAY % σε ξηρά ουσία % in dry substance ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ TRACE ELEMENTS ppm σε ξηρά ουσία ppm in dry substance SiO 2 0,35 V 5 Al 2 O 3 0,08 Cr 11 Fe 2 O 3 0,2 Mn 135 CaO 53,80 Co 3,6 MgO 0,30 Ni 16 MnO <0,05 Cu 32 K 2 O 0,07 Zn 26 Na 2 O 0,35 As 2 LOI 43,5 Sr 385 Cd 0,5 Ba 38 Pb 7 Be <0,1 Rb 2 Bi <0,1 U 0,7 Sc 36 Y 4 Th 0,1 Sb 1,1 Ta 0,3 Nb 0,8 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 34

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΠΕΖ - ΤΡΑΝΙ / IOANNINA BEIGE - TRANI (EN 12440) Τύπος πετρώματος (ΕΝ 12407): ΕΝΔΟ-ΒΙΟΜΙΚΡΙΤΙΚΟΣ ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ C o u n t s 3 6 0 0 X R D 2 0 1 5 _ B 0 0 1 9 H - 7 P A P A T R E X A S 1 6 0 0 4 0 0 0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 P o s i t i o n [ 2 T h e t a ] ( C o p p e r ( C u ) ) Ορυκτολογική σύσταση: Η κύρια ορυκτολογική σύσταση αποτελείται από ασβεστίτη σε ποσοστό 100%. Ως επουσιώδη συμμετέχουν αδιαφανή μεταλλικά ορυκτά και αργιλικά. Αισθητικά χαρακτηριστικά: Αποτελείται από κρυσταλλική μάζα μπεζ χρώματος, την οποία διασχίζουν λεπτές κιτρινωπές φλέβες παράλληλες μεταξύ τους (στυλόλιθοι) ενώ παρατηρούνται επίσης μπεζ-γκρι συσσωματώματα και λευκά στίγματα. Η κοκκομετρική ανάλυση έδειξε ότι πρόκειται για λεπτόκοκκο πέτρωμα. Ο ασβεστίτης εμφανίζεται μικριτικός έως μικροσπαριτικός. Στο δείγμα παρουσιάζονται πολλά απολιθώματα (τρηματοφόρα), ενδοκλάστες και ελάχιστοι λιθοκλάστες. Στα μπεζ-γκρι συσσωματώματα εμφανίζεται συσσώρευση κλαστικού υλικού, απολιθωμάτων και σπαριτικού ασβεστίτη. Χημική ανάλυση (% σε ξηρά ουσία) SiO 2 Al 2 O 3 Fe 2 O 3 CaO MgO MnO TiO 2 K 2 O Na 2 O LOI 0.50 0.11 0.21 53.80 0.46 <0,05 <0,05 0.06 0.3 43.08 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 35

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΠΕΖ - ΤΡΑΝΙ / IOANNINA BEIGE - TRANI (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΦΥΣΙΚΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ PHYSICAL MECHANICAL PROPERTIES ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ* AVERAGE* Φαινόμενη πυκνότητα (EN 1936), kg/m 3 Apparent density (EN 1936), kg/m 3 2650 Ανοικτό πορώδες (EN 1936), % κ.ο. Open porosity (EN 1936), % vol. Υδαταπορρόφηση σε ατμοσφαιρική πίεση (ΕΝ 13755), % κ.β. Water absorption at atmospheric pressure (ΕΝ 13755), % wt. Αντοχή σε μονοαξονική θλίψη (ΕΝ 1926), MPa Uniaxial compressive strength (ΕΝ 1926), MPa Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372), MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372), MPa Φορτίο θραύσης στην οπή αγκύρωσης (ΕΝ 13364), Ν Breaking load at dowel hole (ΕΝ 13364), Ν Αντίσταση σε τριβή (ΕΝ 14157 - Β), mm3 Abrasion resistance (ΕΝ 14157 - Β), mm3 Ενέργεια θραύσης (ΕΝ 14158), Joule Rupture energy (ΕΝ 14158), Joule Αντίσταση σε παγετό (ΕΝ 12371) / Frost resistance (ΕΝ 12371): Αντοχή σε κάμψη υπό συγκεντρωμένο φορτίο (ΕΝ 12372) μετά από 48 κύκλους αντίστασης σε παγετό, MPa Flexural strength under concentrated load (ΕΝ 12372) after 48 frost resistance cycles, MPa 2,2 0,7 154 14,7 2300 14390 2 11,3 * Οι τιμές είναι ενδεικτικές του τύπου πετρώματος στην περιοχή και δεν σχετίζονται με συγκεκριμένα λατομεία. * The values are indicative of the stone type in the region and are not connected to certain quarries. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 36

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΜΠΕΖ ΤΡΑΝΙ / IOANNINA BEIGE TRANI (EN 12440) ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ / LIMESTONE (EN 12407) ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ CHEMICAL ASSAY % σε ξηρά ουσία % in dry substance ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ TRACE ELEMENTS ppm σε ξηρά ουσία ppm in dry substance SiO 2 0,50 V 4,6 Al 2 O 3 0,11 Cr 12 Fe 2 O 3 0,21 Mn 88 CaO 53,80 Co 3 MgO 0,46 Ni 12 MnO <0,05 Cu 6 K 2 O 0,06 Zn 27 Na 2 O 0,3 As 3,3 LOI 43,08 Sr 325 Cd 0,4 Ba 54 Pb 7 Be <0,1 Rb 1,8 Bi <0,1 U 1,3 Sc 32 Y 3,5 Th 0,2 Sb 1,3 Ta 0,2 Nb 0,8 Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 37

Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 38

6. Επιλογή των Διακοσμητικών Πετρωμάτων και Δομικών Λίθων με κριτήριο τις Φυσικομηχανικές τους ιδιότητες Τα φυσικά διακοσμητικά πετρώματα και οι δομικοί λίθοι δηλ. τα μάρμαρα, οι γρανίτες, οι ασβεστόλιθοι, κλπ. είναι υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα στο παρελθόν και "κερδίζουν" και πάλι τον κατασκευαστικό κλάδο, πρωταγωνιστώντας ανάμεσα στα άλλα δομικά υλικά. Σήμερα, οι εφαρμογές των φυσικών διακοσμητικών πετρωμάτων στις κατασκευές είναι απεριόριστες και για τον λόγο αυτό καταφεύγουν στη χρήση τους πολύ περισσότεροι απ ότι στο παρελθόν, σ όλο τον κόσμο. Οι εφαρμογές των φυσικών διακοσμητικών πετρωμάτων στα σύγχρονα κτίρια, δεν γίνονται μόνο για το αισθητικό αποτέλεσμα που προσφέρουν, αλλά κυρίως διότι πληρούν τις οικονομικές, τεχνικές, αισθητικές και οικολογικές απαιτήσεις. Επίσης, επιλέγοντας κανείς τα φυσικά διακοσμητικά πετρώματα επιτυγχάνει την καλύτερη σχέση ποιότητας /τιμής. Αφού λοιπόν ληφθούν υπόψη ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και η αισθητική παρουσίαση του κτιρίου, κατόπιν και της αξιολόγησης των μακροσκοπικών χαρακτηριστικών (αισθητική εμφάνιση, παρουσία ή όχι φλεβιδίων, διάταξη αυτών, παρουσία ή όχι εγκλεισμάτων «λεκέδων») μιας μεγάλης ποικιλίας φυσικών διακοσμητικών πετρωμάτων με διαφορετικά χρώματα, καθώς επίσης και με την παρουσίαση των σχεδίων του κτιρίου, φθάνει κανείς στο πρώτο επίπεδο, της προεπιλογής του υλικού. Οι παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν την τελική επιλογή του φυσικού διακοσμητικού πετρώματος, είναι κυρίως οι ακόλουθοι: Δυνατότητα εφαρμογής της κατάλληλης τεχνολογίας επεξεργασίας, για να πετύχουμε επιθυμητή επεξεργασμένη επιφάνεια στο επιλεχθέν υλικό, καθώς και η ποιοτική και ποσοτική εξασφάλιση του υλικού που θα χρειασθεί, για το συνολικό έργο. χημικές-φυσικομηχανικές ιδιότητες του πετρώματος, οι οποίες πρέπει να πληρούν τις προδιαγραφές ώστε να μην επηρεασθεί μελλοντικά το υλικό από τις κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής, όπου θα τοποθετηθεί και τέλος, Το συνολικό κόστος της επένδυσης. Από τα προαναφερόμενα βλέπουμε λοιπόν, ότι απαιτείται η πιστοποίηση της ποιότητας του πετρώματος, μετά από εξέταση των φυσικομηχανικών ιδιοτήτων του, οι οποίες καθορίζουν την ικανότητά του στο να αντισταθεί στη μόλυνση του περιβάλλοντος και τις μηχανικές επιρροές, λαμβάνοντας υπόψη τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής του έργου. Ο έλεγχος και η πιστοποίηση καταλληλότητας του υλικού γίνεται μόνο μέσα από την πλήρη εργαστηριακή έρευνα μετά από μία σειρά εξετάσεων. Η γνώση λοιπόν των φυσικομηχανικών και περιβαλλοντικών ιδιοτήτων των φυσικών διακοσμητικών πετρωμάτων μας δίνει τη δυνατότητα στο να μπορούμε να προβλέψουμε, τη συμπεριφορά του πετρώματος στην οικοδομή, με την πάροδο του χρόνου. Ενώ τα ορυκτολογικά και πετρογραφικά χαρακτηριστικά, τα οποία καθορίζονται από τις μακροσκοπικές και μικροσκοπικές μελέτες σε λεπτές τομές δειγμάτων, όπως προαναφέρθηκε, στοχεύουν στο να διασαφηνίσουν τα γενικά χαρακτηριστικά ενός υλικού, όπως ομοιογένεια, κοκκομετρία, χρώμα, υφή (σχήμα, διαστάσεις, κρυσταλλική μορφή, τρόπος σύνδεσης των κρυστάλλων ή των κόκκων) διαγενετικά και δευτερογενή φαινόμενα. Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 39

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Η εξορυκτική/μεταλλουργική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Στατιστικά δεδομένα 2011-2012. Πηγή στοιχείων: EΛ.ΣΤΑΤ., Επεξεργασία δεδομένων: Δ/νση Δ7, ΥΠΕΚΑ Παπαϊωάννου Ν. & Μανάκος Κ., Γεωλογική και Κοιτασματολογική μελέτη της μαρμαροφόρου περιοχής Καρίτσας Κληματιάς Ν. Ιωαννίνων, Αθήνα 1991. Μπαντούνα Ιωάννα (ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ: 2677/2014 του Ι.Γ.Μ.Ε.Μ. / Ε.Κ.Β.Α.Α.):1η Τεχνική Έκθεση με τίτλο «Ορυκτολογική πετρογραφική μελέτη 25 δειγμάτων με οπτική μικροσκοπία, ηλεκτρονική μικροσκοπία και περιθλασιμετρία ακτίνων-χ, αξιολόγηση των αποτελεσμάτων Υποέργου 5», Φεβρουάριος 2015, σελ. 189. EN 12407:2007 Natural stone test methods - Petrographic examination. EN 1936:2006 Natural stone test methods - Determination of real density and apparent density and of total and open porosity. EN 13755:2008 Natural stone test methods - Determination of water absorption at atmospheric pressure. EN 1926:2006 Natural stone test methods - Determination of uniaxial compressive strength. EN 12372:2006 Natural stone test methods - Determination of flexural strength under concentrated load. EN 13364:2001 Natural stone test methods - Determination of the breaking load at dowel hole. EN 14158:2004 Natural stone test methods - Determination of rupture energy. EN 14157:2004 Natural stone test methods - Determination of the abrasion resistance. EN 12371:2010 Natural stone test methods - Determination of frost resistance. Kritsotakis K., Perdikatsis V., Laskaridis K., An attempt for Greek marble discrimination based on trace- and isotope- analyses combined with mineralogical and petrographical analysis, ASMOSIA VII, 7 th International Conference, Thassos, Greece, 15-20 September 2003 http://labtect.geol.uoa.gr/pages/fountoulis/bgeology.htm Μη Ενεργειακές Ορυκτές Πρώτες Ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΥΠΟΕΡΓΟ5- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ 40