ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Β ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 26/04/2015 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ Ο.Π. ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. «Ἤδη δέ τινων ᾐσθόμην,... ὑπὲρ τῆς πόλεως;»: να μεταφράσετε το απόσπασμα. Ήδη όμως, κύριοι βουλευτές, κατάλαβα ότι κάποιοι δυσαρεστούνται με εμένα και γι αυτά, επειδή δηλαδή, αν και ήμουν νεότερος, επιχείρησα να μιλήσω δημόσια. Αλλά εγώ κατ αρχάς αναγκάστηκα να μιλήσω δημόσια για τις πράξεις μου, έπειτα βέβαια και εγώ ο ίδιος νομίζω ότι επέδειξα φιλοδοξία μεγαλύτερη απ όσο έπρεπε, γιατί από τη μια συλλογιζόμουν τους προγόνους, ότι δηλαδή καθόλου δεν έπαυαν ν ασχολούνται με τα πολιτικά, και συγχρόνως γιατί έβλεπα εσάς (γιατί πρέπει να λέγω την αλήθεια) ότι νομίζετε πως αυτού του είδους οι άνθρωποι μόνοι είναι άξιοι τιμής, ώστε βλέποντας ότι εσείς έχετε αυτή τη γνώμη ποιος δε θα παρακινούνταν να ενεργεί και να μιλά για τα συμφέροντα της πόλης; Β1. «ὥστε οὐκ ἄξιον ἀπ ὄψεως,...εἰσιν εἰργασμένοι.»: σε ποιο συμπέρασμα για το κριτήριο αξιολόγησης του πολίτη καταλήγει ο Μαντίθεος; Στην υπερασπιστική του επιχειρηματολογία ο Μαντίθεος, αναφορικά με το ποιο πρέπει να είναι το κριτήριο με το οποίο μια πόλη οφείλει να αξιολογεί τον πολίτη που με φιλοτιμία κι ευπρέπεια ζητά να πολιτεύεται, εκφράζει την άποψη: «ὥστε οὐκ ἄξιον ἀπ ὄψεως, ὦ βουλή, οὔτε φιλεῖν οὔτε μισεῖν οὐδένα, ἀλλ ἐκ τῶν ἔργων σκοπεῖν». Δεν είναι, δηλαδή, η εξωτερική εμφάνιση που καθορίζει την αξία ή όχι του πολίτη καθώς πολύ συχνά πίσω από μια κόσμια εικόνα και συμπεριφορά κρύβεται ένας κακός χαρακτήρας, πρόξενος πολλών συμφορών. Η αξία βρίσκεται στην ουσιαστική προσφορά και το γνήσιο ενδιαφέρον του πολίτη για την πόλη του. Ο δοκιμαζόμενος επισημαίνει την αντίθεση ανάμεσα στο «εἶναι» και το «φαίνεσθαι» και καλεί τους δικαστές με βάση το πρώτο να βγάλουν την απόφασή τους. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει μετά την αναφορά στην εξωτερική του εμφάνιση και τη μακριά του κόμη που παρέπεμπε σε συνήθειες των Λακεδαιμονίων και ενδεχομένως ενοχλούσε μία μερίδα των δημοκρατικών. Γνωρίζοντας καλά την τάση των ανθρώπων να βγάζουν εύκολα και βιαστικά συμπεράσματα με βάση τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ άλλων, ο λογογράφος όχι απλώς δεν αποσιωπά αλλά αντιθέτως σχολιάζει αυτό το χαρακτηριστικό του Μαντιθέου προκειμένου να δώσει έμφαση σε όσα πραγματικά αξίζουν την εκτίμηση και την προσοχή όλων. Αυτά δεν είναι άλλα από την άψογη εκτέλεση των στρατιωτικών υποχρεώσεων, τη φιλοπατρία και τη γενναιότητά που προεξοφλούν, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, τη φιλοτιμία και την κοσμιότητα στη διαχείριση των πολιτικών θεμάτων. Η γενικότερη αντίθεση ανάμεσα στο φαίνεσθαι και στο εἶναι εκφράζεται στο κείμενο με τις μετοχές «διαλεγόμενοι», «ἀμπεχόμενοι», «ἀμελοῦντες» και τα αντίστοιχά ρήματα «γεγόνασι» και «εἰσίν εἰργασμένοι». Επιπλέον, η αξιολόγηση του πολίτη δεν είναι δυνατό να κρίνεται με βάση το συναίσθημα αλλά μόνο με την αυστηρή λογική. Ο λογογράφος χρησιμοποιεί ένα αντιθετικό σχήμα με τα απαρέμφατα «φιλεῖν-μισεῖν» απ τη μία και «σκοπεῖν» απ την άλλη, ώστε να τονίσει ότι η εξωτερική εμφάνιση επηρεάζει συχνά το συναίσθημα των ανθρώπων και δημιουργεί εντυπώσεις, δεν αποτελεί, ωστόσο, ασφαλές κριτήριο ειδικά σε μία τόσο σημαντική διαδικασία όσο είναι η δοκιμασία. Οι βουλευτές καλούνται να κρίνουν το δοκιμαζόμενο με βάση τα έργα του, την προσφορά του στην κοινωνία και όχι με βάση την εντύπωση που τους προκαλεί. Αυτό επιβάλλει η λογική και η προσεκτική εξέταση του θέματος, ώστε η απόφασή τους να είναι η σωστή. Η αντίληψη που δημιουργεί η εξωτερική εμφάνιση έχει καθαρά υποκειμενικό χαρακτήρα, γι αυτό διαφοροποιείται ανάλογα με το χρόνο, τον τόπο, την ηλικία και δε μπορεί να αποτελεί μέτρο κρίσεως. Τα καλά έργα, αντιθέτως, αποτελούν αντικειμενικό κριτήριο. Β2. Ποιοι λόγοι κέντρισαν την υπέρμετρη νεανική φιλοδοξία του Μαντιθέου; Για την απάντησή σας να λάβετε υπόψη και την άποψη της αθηναϊκής πολιτείας όπως αυτή εκφράζεται στον Επιτάφιο του Θουκυδίδη: «μόνοι γὰρ τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ ἀχρεῖον νομίζομεν» (μτφρ: γιατί μόνοι εμείς αυτόν που δεν μετέχει στα κοινά δεν τον θεωρούμε φιλήσυχο, αλλά άχρηστο.) Ο Μαντίθεος στο σημείο αυτό αναφέρεται σε ένα περιστατικό της νεαρής του ηλικίας που είχε προκαλέσει δυσφορία σε ορισμένους από τους συμπολίτες του. Κάποια στιγμή έλαβε το λόγο στην Εκκλησία του Δήμου, παρόλο που υπήρχε η συνήθεια, για λόγους ευγενείας, οι νέοι να παραχωρούν το λόγο στους μεγαλύτερους. Πρόκειται για ένα στοιχείο της συμπεριφοράς του που παραδέχεται και μάλιστα πρώτη φορά σε ολόκληρο τον λόγο- ότι θα μπορούσε να θεωρηθεί επιλήψιμο, καθώς μαρτυρά υπέρμετρη φιλοδοξία. Επιδιώκοντας να διευκρινίσει καθετί που θα λειτουργούσε αρνητικά για τον ίδιο, αμέσως αιτιολογεί σε αυτό το σημείο την πράξη του. Αρχικά, εξηγεί ότι ήταν τα προσωπικά του προβλήματα που τον οδήγησαν στην αγόρευση, αναφερόμενος προφανώς στον κίνδυνο δήμευσης της πατρικής του περιουσίας. Τονίζει, ωστόσο, ότι ο πρώτος λόγος που κέντρισε ουσιαστικά τη φιλοδοξία του δεν ήταν ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ άλλος από την αφοσίωσή του στην προγονική παράδοση που επέβαλλε την ενασχόληση με τα κοινά και την ακλόνητη πεποίθησή του ότι έπρεπε να συνεχιστεί. Είναι γνωστό ότι οι πρόγονοι θεωρούνταν ανυπέρβλητα πρότυπα αρετής και μίμησης. Έτσι, το να εμφανίζεται ο ίδιος ως συνεχιστής τους είναι ένα γεγονός που οπωσδήποτε τον τιμά. Επιπλέον η άποψη ότι μόνο όσοι ασχολούνται με τα κοινά θεωρούνται άξιοι πολίτες και συντελούν στην εύρυθμη λειτουργία της αθηναϊκής δημοκρατίας εκφράζει όχι μόνο τους βουλευτές που έχει απέναντί του, αλλά και το σύνολο των δημοκρατικών Αθηναίων όπως χαρακτηριστικά διατυπώνεται στον Επιτάφιο του Θουκυδίδη:«μόνοι γὰρ τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ ἀχρεῖον νομίζομεν». Πρόκειται για την σταθερή πολιτική άποψη των Αθηναίων ότι καλός κἀγαθός πολίτης δεν είναι απλώς ο ηθικός και νομοταγής, πολύ περισσότερο δεν είναι αυτός που επιδιώκει καιροσκοπικά μόνο το ατομικό του συμφέρον, αλλά ο ενεργός πολίτης που μετέχει συνειδητά στα κοινά, θέτει το συμφέρον της πολιτείας πάνω από το ατομικό και έχει σταθερή προσήλωση στη δημοκρατία. Πρόκειται για το βασικό γνώρισμα του δημοκρατικού πολιτεύματος: αφήνει τον πολίτη ελεύθερο να δραστηριοποιείται στην ιδιωτική του ζωή, ενώ συγχρόνως καλλιεργεί το ενδιαφέρον του για τα κοινά. Το ενεργητικό ενδιαφέρον για τα κοινά είναι ταυτόχρονα το ύψιστο δικαίωμα και η βαθύτερη υποχρέωση του Αθηναίου πολίτη. Αυτό είναι και το στοιχείο που καθιστά αξιολογικά ανώτερο το πολίτευμα της Αθήνας σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο. Είναι η βασική αρχή της αθηναϊκής δημοκρατίας. Ο Μαντίθεος θεωρεί πως οι ίδιοι οι βουλευτές με τη στάση τους παρακινούν τους πολίτες να ασχολούνται με τα πολιτικά πράγματα. Αφενός η παραδοχή της υπέρμετρης φιλοδοξίας του φανερώνει ειλικρίνεια και φιλαλήθεια, αφετέρου θεωρείται ως δείγμα πιστής υποταγής στις προγονικές συνήθειες. Ουσιαστικά, ο λογογράφος έχει καταφέρει εδώ να παρουσιάσει ως προτέρημα αυτό που αρχικά θα μπορούσε να θεωρηθεί μειονέκτημα ενώ ταυτόχρονα κάνει αναφορά σε ένα πολύ ευαίσθητο ζήτημα, τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, που αποτελεί θεμελιακό στοιχείο της αθηναϊκής δημοκρατίας. Β3. Ποιες αποδείξεις («πίστεις») ονομάζονται άτεχνες και ποιες έντεχνες; Να αναφέρετε τα είδη τους ονομαστικά. Σχολικό βιβλίο σελ. 19-20 ( γ Πίστις (απόδειξη) είναι.που ο ίδιος ο ρήτορας επινοεί. Αυτές είναι: τα ενθυμήματα, τα παραδείγματα, οι γνώμες, τα ήθη και τα πάθη). Β4. Να απαντήσετε στα παρακάτω ζητούμενα: ὄψεως: να σχηματίσετε ένα ομόρριζο επίθετο της νέας ελληνικής: οπτικός ὢν : να γράψετε το αντίστοιχο ρήμα της αρχαίας ελληνικής: εἰμί ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ θετός: να γράψετε τη λέξη του κειμένου με την οποία έχει ετυμολογική συγγένεια: διατεθῆναι πράττοντες: να σχηματίσετε ένα παράγωγο ουσιαστικό της αρχαίας ελληνικής που να δηλώνει αποτέλεσμα ενέργειας: πρᾶγμα ἐπαρθείη: να σχηματίσετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό στη νέα ελληνική: έπαρση ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το παραπάνω απόσπασμα. Όταν λοιπόν συνέβησαν αυτά οι Αθηναίοι, από τη μια, αφού απέστειλαν κήρυκα ζητούσαν τον (νεκρό) βασιλιά για να τον θάψουν, λέγοντας σε αυτούς όλη την αλήθεια οι Πελοποννήσιοι, από την άλλη, έδωσαν βέβαια πίσω αυτόν (τον νεκρό), επειδή όμως κατάλαβαν ότι δεν ήταν πλέον δυνατόν αυτοί να καταλάβουν την χώρα, αποχώρησαν. Στον Κλεόμαντη όμως τον Δελφό η πόλη παραχώρησε και σε αυτόν και στους απογόνους του παντοτινή διατροφή στο Πρυτανείο. Επομένως λοιπόν, στον ίδιο βαθμό (όμοια) με τον Λεωκράτη αγαπούσαν την πατρίδα οι τότε βασιλείς, οι οποίοι βέβαια προτιμούσαν εξαπατώντας τους εχθρούς να πεθάνουν για αυτήν και την ατομική τους ζωή να ανταλλάξουν με την κοινή σωτηρία; Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους: τούτων: τη γενική ενικού στο θηλυκό γένος / ταύτης πέμψαντες: το γ ενικό υποτακτικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής/ πέμψῃ λέγοντες: τον ίδιο τύπο στον παρακείμενο/ εἰρηκότες τὴν ἀλήθειαν: τη δοτική ενικού/ τῇ ἀληθείᾳ κατασχεῖν: το β ενικό προστακτικής αορίστου β ενεργητικής φωνής/ κατάσχες τὴν πατρίδα: την κλητική ενικού/ ὦ πατρίς οἵ: τη δοτική ενικού στο θηλυκό γένος/ ᾗ προῃροῦντο: το α ενικό οριστικής ενεστώτα στην ίδια φωνή/ προαιροῦμαι ἀποθνῄσκειν: τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα/ ἀποθανεῖσθαι τὴν ἰδίαν: τον ίδιο τύπο στο συγκριτικό βαθμό/ τήν ἰδιωτέραν - ἰδιαιτέραν ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ3 α. Να γράψετε τον συντακτικό ρόλο των ακόλουθων όρων του κειμένου: γενομένων: γενική απόλυτη, επιρρηματική χρονική μετοχή ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου (δηλώνει το προτερόχρονο) στο ρήμα της πρότασης «ἠξίουν» ἅπασαν: ομοιόπτωτος, κατηγορηματικός προσδιορισμός στο «τὴν ἀλήθειαν» σίτησιν: άμεσο αντικείμενο στο «ἔδοσαν» Λεωκράτει: δοτική αντικειμενική στο επίρρημα «ὁμοίως» ἀποθνῄσκειν: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο «προῃροῦντο» ὑπὲρ αὐτῆς: επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός της υπεράσπισης στο «ἀποθνῄσκειν» Γ3 β. «ὡς οὐκέτι δυνατὸν (ἦν) αὐτοῖς τὴν χώραν κατασχεῖν»: να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης (μονάδες 2), να δικαιολογήσετε τον συντακτικό της ρόλο (μονάδα 1) και να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές για να εκφράζεται αντικειμενική κρίση (μονάδα 1). Δευτερεύουσα ονοματική, ειδική πρόταση κρίσεως. Λειτουργεί συντακτικά ως αντικείμενο στη μετοχή "γνόντες" (εξάρτηση από γνωστικό ρήμα). Η αντικειμενική κρίση εκφράζεται με τον ειδικό σύνδεσμο "ὅτι" : ὅτι οὐκέτι δυνατὸν (ἦν) αὐτοῖς τὴν χώραν κατασχεῖν. ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ